Syndrom wypalenia
zawodowego

Job burnout
syndrome



Konsekwencje stresu

pracy

Zmęczenie chroniczne
Depresja
Nadużywanie alkoholu, leków,
substancji psychoaktywnych
Wypalenie zawodowe

Zachorowania
Absencja
Przedwczesne
wycofywanie z
pracy

Wypalenie zawodowe

Burnout

– epidemiologia

Według danych Finnish Institute of
Occupational Health (projekt badawczy z roku
1997):

ponad

50

%

populacji w wieku produkcyjnym

cierpi na symptomy zmęczenia

20

%

jest na skraju wyczerpania

7

%

cierpi na najpoważniejszą formę zmęczenia

– wypalenie zawodowe

Wypalenie zawodowe

Co łączy poniższe zawody:

Pracownicy socjalni, policjanci, ratownicy,
lekarze, pielęgniarki, terapeuci, nauczyciele,
gospodynie domowe…
matki …

Wypalenie zawodowe

Co łączy poniższe zawody:

Pracownicy socjalni, policjanci, ratownicy,
lekarze, pielęgniarki, terapeuci, nauczyciele,
gospodynie domowe, matki …

Spędzanie dużo czasu w ścisłych relacjach
międzyludzkich, ciągłe narażenie na
przeżywanie konfliktów, frustracji i stresu.
Zaangażowanie emocjonalne, relacje
„opiekuńcze”.
Dzielenie trosk i zmartwień klienta.

Wypalenie zawodowe

„Zmieniamy się, gdy zostajemy policjantami – stajemy
się brutalni, twardzi i cyniczni. Trzeba się nauczyć być
takim, by przeżyć w tym zawodzie. A czasami
zachowujemy się tak przez cały czas, nawet wobec
własnej żony i dzieci. Ale to jest coś, co trzeba robić,
bo gdyby człowiek zaczął podchodzić emocjonalnie do
wszystkiego, co spotyka go w tym zawodzie, to szybko
znalazłby się w wariatkowie”

(wypowiedź amerykańskiego policjanta,

wg Maslach & Jackson, 1979)

Wypalenie zawodowe

Ryzyko wypalenia
zawodowego

”helping professions”

3 czynniki:

•

wyczerpanie

emocjonalne

•

depersonalizacja

•

poczucie braku

osiągnięć; porażki
zawodowej

Wypalenie zawodowe

Herbert J. Freudenberger,

1974

Burnout – The High Cost of High
Achievement

Herbert Freudenberger & Gail North, 2002

„Stan, który krystalizuje się powoli, przez
dłuższy okres przeżywania ciągłego stresu i
angażowania całej energii życiowej i który w
końcowym efekcie wywiera negatywny wpływ
na motywację, przekonania i
zachowanie”

Wypalenie zawodowe – definicje

Elliot Aronson, 1983

Stan psychiczny „często występujący u ludzi, którzy
pracują z innymi (przede wszystkim, ale nie tylko w
zawodach polegających na niesieniu pomocy) i
którzy w swych relacjach z klientami lub pacjentami,
przełożonymi lub kolegami są stroną ‘dającą’. Na
ten stan składa się wiele objawów: człowiek czuje
się dość kiepsko, czuje się wyczerpany
emocjonalnie, psychicznie i fizycznie. Ma
poczucie bezradności i braku perspektyw, nie jest
w stanie emocjonować się pracą i brakuje mu
radości życia. Wypalenie zawodowe nie jest
konsekwencją sporadycznych traumatycznych
zdarzeń, lecz następującym powoli wyniszczaniem
psychicznym”.

Wypalenie zawodowe – definicje

Christine Maslach, 1985

„Wypalenie „jest syndromem, na który składają
się wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja
i obniżenie oceny własnych
dokonań zawodowych.
Syndrom ów może występować u osób, które
pracują z innymi, balansując na granicy swojej
wydolności.
Wyczerpanie emocjonalne dotyczy poczucia
przeciążenia emocjonalnego i znacznego
uszczuplenia zasobów energetycznych na
skutek kontaktów z innymi. (…)

Wypalenie zawodowe – definicje

(…)
Depersonalizacja wiąże się natomiast z
negatywnym, nierzadko wręcz bezdusznym, a
w najlepszym razie nazbyt obojętnym
reagowaniem na potrzeby innych ludzi
będących odbiorcami pomocy danej osoby (…)
Zaś obniżona ocena dokonań własnych odnosi
się do radykalnego spadku poczucia swoich
kompetencji i utraty przeświadczenia
o możliwości odnoszenia sukcesów w pracy z
ludźmi. Wiąże się to również z
negatywną samooceną.”

MBI –

Maslach Burnout Inventory

Wypalenie zawodowe – definicje

Aby móc się wypalić, trzeba najpierw
płonąć

.

Oddanie pracy + zaangażowanie
emocjonalne + szukanie w pracy sensu
egzystencji
+ poczucie porażki
= możliwość wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe

Postawy typowe dla osób
zagrożonych wypaleniem
zawodowym:



angażowanie się w pracę całym sercem



duże oczekiwania względem własnej osoby



negowanie własnych granic obciążenia



spychanie na plan dalszy własnych potrzeb

i interesów



dobrowolne i chętne przyjmowanie nowych

obowiązków i zadań

Wypalenie zawodowe

Wypalenie jest procesem, który rozwija się
powoli i zakrada cichaczem. Pierwsze
sygnały wypalenia nie są zwykle dostrzegane
lub są błędnie interpretowane.
Jego początek często jest zauważany przez
kolegów czy współpracowników, dlatego uwagi
z ich strony powinny być potraktowane jako
sygnał ostrzegawczy.

Wypalenie zawodowe nie jest
uporządkowanym procesem przebiegającym
identycznie u wszystkich ludzi. Fazy wypalenia
nie zawsze jednakowo występują po sobie.
Kilka z nich może pojawić się jednocześnie,
możliwy jest także powrót do faz
wcześniejszych.

Wypalenie zawodowe

Wypalenie zawodowe

Stadium 1

Przymus ciągłego udowadniania swojej wartości.
Chęć wydajnej pracy i żądza czynu przekształcają się
przymus efektywnego działania z racji zbyt dużych
oczekiwań wobec własnej osoby. Zmniejsza się
akceptacja własnych ograniczeń / możliwości.



Kluczowym momentem jest dostrzeżenie cienkiej

granicy między dążeniem do efektywnego działania a
wewnętrznym przymusem efektywności i samodzielne
ustalenie własnego tempa pracy i tempa życia.

Stadia wypalenia zawodowego
wg H. Freudenbergera i G. North
(2002)

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 2

Wypalenie zawodowe

Wzrost zaangażowania w pracę.
Nasila się poczucie, że trzeba wszystko robić samemu, by
udowodnić własną wartość. Delegowanie zadań
postrzegane jest jako uciążliwe i czasochłonne, a czasami
traktowane w kategoriach zagrożenia dla własnej
niezbędności.



W tym stadium ważne jest ćwiczenie umiejętności

delegowania zadań.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 3

Wypalenie zawodowe

Zaniedbywanie własnych potrzeb.
Chęć odprężenia, przyjemnych kontaktów społecznych
itp. zaczynają być coraz bardziej spychane na dalszy
plan, nasila się poczucie, że w ogóle już się nie ma
takich potrzeb, również potrzeb seksualnych.
Nierzadko dochodzi do nadużywania alkoholu, kofeiny,
również tabletek nasennych, bowiem w tym stadium
(najpóźniej) pojawiają się zaburzenia snu.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 4

Wypalenie zawodowe

Zaburzona proporcja pomiędzy potrzebami
wewnętrznymi a zewnętrznymi wymogami (tzw.
przymusami) skutkuje utratą dużej ilości energii, a
wreszcie jej wyczerpaniem. Zaczynają się pojawiać
niewłaściwe zachowania, np. niepunktualność, mylenie
terminów spotkań itp.



W tym stadium ważne jest to, by nie tłumaczyć

niewłaściwego zachowania wyłącznie przeciążeniem, lecz
dostrzegać swój udział (rolę własnego stylu
myślenia/postępowania) w procesie utraty energii.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 5

Wypalenie zawodowe

Przewartościowanie.
Percepcja zostaje zmącona, zmysł postrzegania mocno
przytępiony. Zmienia się kolejność priorytetów, kontakty
społeczne postrzegane są jako obciążenie, ważne cele
życiowe są dezawuowane i przewartościowywane.



Reaktywowanie wcześniejszych przyjaźni może w tym

stadium pomóc w uświadomieniu sobie tego, że zaszła w
nas zmiana, i w cofnięciu dokonanego
negatywnego przewartościowania.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 6

Wypalenie zawodowe

Wyparcie.
Aby móc dalej funkcjonować, człowiek musi dokonać
wyparcia w konfrontacji z pojawiającymi się
problemami. Symptomami takiego stanu są odizolowanie
się od otaczającego świata, który również jest
dezawuowany, cynizm, agresywne deprecjonowanie
rzeczywistości, brak cierpliwości i nietolerancja. Znacznie
spada efektywność i pojawiają się dolegliwości fizyczne.
Kontakty z innymi osobami cechuje bezradność, brak
gotowości do niesienia pomocy lub brak empatii.



Począwszy od tego stadium konieczna jest już

profesjonalna pomoc.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 7

Wypalenie zawodowe

Następuje ostateczne wycofanie się.
Sieć społeczna, która nas wspiera, ochrania i
podtrzymuje, postrzegana jest jako wroga, wymagająca
i nadmiernie obciążająca. Obecny stan człowieka
cechuje brak orientacji, utrata perspektyw i nadziei na
przyszłość oraz zupełne wyobcowanie.
Zastępczego zaspokojenia szuka w alkoholu, lekach,
narkotykach. Ma poczucie skrępowania i automatyzacji
własnych działań.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 8

Wypalenie zawodowe

Znaczące zmiany w zachowaniu.
Nadal postępuje proces izolowania się i wycofywania się
z życia. Każdy przejaw zainteresowania ze strony
otaczającego świata jest interpretowany jako atak. Mogą
również pojawić się reakcje paranoidalne.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 9

Wypalenie zawodowe

Utrata poczucia, że się ma własną osobowość.
Pojawienie się poczucia, że nie jest się już autonomiczną
jednostką, lecz że funkcjonuje się raczej automatycznie.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 10

Wypalenie zawodowe

Pustka wewnętrzna.
Człowiek czuje się wyjałowiony, zniechęcony i pusty, co
pewien czas doświadcza ataków paniki, reakcji
fobicznych, odczuwa lęk przed innymi ludźmi i ludzkimi
skupiskami.
Niekiedy obserwowane są też nadmierne próby
zastępczego zaspokajania potrzeb.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 11

Wypalenie zawodowe

Ogólny stan determinuje depresja.
Obniżenie nastroju, rozpacz, wyczerpanie. Uczucie
wewnętrznego bólu występuje naprzemiennie z apatią,
mogą pojawiać się myśli samobójcze.

Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North

Stadium 12

Wypalenie zawodowe

Pełnoobjawowe wypalenie.
Całkowite wyczerpanie psychiczne, fizyczne i
emocjonalne. Duża podatność na infekcje, ryzyko
wystąpienia chorób serca, układu krwionośnego i
pokarmowego.

Wypalenie zawodowe

Czynniki (prowadzące do) wypalenia
zawodowego:

 



  rosnące wymagania w pracy, nadmierne

obciążenie



  ogólne zaniedbanie “spraw pracowniczych”



  poczucie niepewności

(zw. ze zmianami

organizacyjnymi)



  zła jakość relacji ze współpracownikami



indywidualna podatność na stres



  postawa wobec pracy



  brak wsparcia społecznego

(konflikty w domu)



  poczucie niekompetencji

Wypalenie zawodowe

Help!

Rozpoznanie problemu – analiza
przyczyn

Ustalanie priorytetów

Odzyskanie kontroli

Mówienie „nie”

Robienie przerw

Wypalenie zawodowe