PRAWO

FINANSOWE

O.Lissowski

Literatura



Zaborowski J. Elementy prawa finansowego.

Rozdz.X w

podręczniku: Korycki S. Kuciński J. Trzciński Z.

Zaborowski J. (red.) Zarys prawa. WP LexisNexis, W-a 2008



C.Kosikowski, (red.) Finanse publiczne i prawo finansowe. Wolters

Kluwer , W-wa 2008.



C.Kosikowski, Polskie prawo finansowe na tle prawa UE. WP

LexisNexis, W-wa 2008.



Z. Ofiarski, Prawo finansowe. C.H.Beck 2007



E. Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne. WP

LexixNexis Wyd.4. W-wa 2006



A.Gomułowicz J.Małecki Polskie prawo finansowe. LexisNexis

2006.



C.Kosikowski , Prawo finansowe w Unii Europejskiej. Oficyna

Wydawnicza Branta, W-wa 2008



A.Borodo Polskie prawo finansowe. Zarys ogólny. Toruń 2005



J. Jabłońska-Bonca, Podstawy prawa dla ekonomistów. WP

LexisNexis .s.418-421



A.Pomorska (red.) Finanse publiczne. Wyd.UMCS, Lublin 2006

PRAWO FINANSOWE

Def.szeroka - ogół norm regulujących działalność finansową

(finanse publiczne i prywatne)

Def.wąska – ogół norm regulujących gromadzenie środków

pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział i wydatkowanie w
celu realizacji zadań państwa , a także określających tryb
działania organów i instytucji finansowych.
(

W.Siuda.

Elementy prawa dla ekonomistów. Poznań 2006 s.47

Zaborowski J. Elementy prawa finansowego. S.218)

Prawo finansowe ( sensu largo)

– zakres przedmiotowy



Prawo budżetowe/ finansów

publicznych



Prawo podatkowe



Prawo celne



Prawo o pożyczkach

publicznych



Prawo finansowe samorządu

terytorialnego



Prawo finansowe

ubezpieczeń



Prawo walutowe i dewizowe



Prawo bankowe



Prawo o gospodarce

finansowej podmiotów

gospodarczych.



Normy ustrojowe



Normy materialne



Normy proceduralne



Regulacje krajowe i UE

Finanse publiczne i

prywatne



Finanse publiczne

związane z realizacją zadań

publicznych przez podmioty

sektora finansów

publicznych.



publiczne zasoby pieniężne,

operacje tymi zasobami oraz

normy prawne je regulujące.



Funkcje finansów

publicznych:

- fiskalna,
- redystrybucyjna
- stymulacyjna
- ewidencyjno-kontrolna



Finanse prywatne

przedsiębiorstw,
ubezpieczeń,
banków prywatnych

Plan wykładu



Prawo finansowe – charakterystyka ogólna



Prawo budżetowe



Prawo podatkowe



Prawo ubezpieczeniowe

Finanse publiczne

-

Konstytucja, rozdział X Finanse publiczne;

- ust. z 27 sierpnia 2009 o finansach publicznych;
- ust. z 17 grudnia 2004 o odpowiedzialności za naruszenie

dyscypliny finansów publicznych;

- ust. z 13 listopada 2003 o dochodach jednostek samorządu

terytorialnego;

- ust. z 21 czerwca 1996 o urzędach i izbach skarbowych,

-

ust. z 7 października 1992 o region. izbach obrachunkowych ust. z
28 września 1991 o kontroli skarbowej,

-

ordynacja podatkowa i ustawy podatkowe

-

ustawodawstwo ubezpieczeniowe

-

coroczne ustawy budżetowe, ustawy okołobudżetowe,

rozporządzenia wykonawcze, noty budżetowe

Cechy polskiego prawa

finansowego



Brak kodyfikacji lub części ogólnej, kodyfikacje
częściowe



Rozbudowana i rozproszona regulacja



Częste zmiany aktów prawnych



Szeroki zakres odesłań do aktów niższego rzędu,
delegacji dla R.Min.i Min.Finansów



Zmienny zakres przedmiotowy , rozszerzanie
zakresu regulacji europejskiego prawa
finansowego, prywatnego prawa finansowego



Dążenie do ujednolicania regulacji prawnych dla
różnych podmiotów własności o odmiennym
statusie prawnym

(E.Chojna-Duch.Polskie prawo

finansowe. S.40 i nast.)

Kierunki modernizacji

finansów publicznych

Kierunki reform :



wprowadzenie budżetu zadaniowego zamiast opartego na
projekcjach kosztów jednostek finansów publicznych

(układ zadaniowy w u.f.p.)



likwidacja kosztownych agencji i włączenie ich wprost do budżetu,

(agencje wykonawcze i instytucje gospodarki finansowej w u.f.p.)



likwidacja zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych,
środków specjalnych

(samorządowe zakłady budżetowe w u.f.p.)



konieczna systemowa reforma prawa podatkowego które przestało
być systemem i służyć innym celom niż ściąganie środków



zbyt blankietowe delegacje regulacyjne do rozporządzeń RM i M.F.



integracja z reformami unijnymi

Układ zadaniowy



Zestawienie odpowiednio wydatków budżetu
państwa lub kosztów j.s.f.p. sporządzone wg.
funkcji państwa, oznaczających poszczególne
obszary działań państwa , oraz:

a) zadań budżetowych grupujących wydatki

wg.celów

b) podzadań budżetowych, grupujących działania

umożliwiające realizację celów zadania, w ramach
którego podzadania te zostały wyodrębnione

-

wraz z opisem celów tych zadań i podzadań

art. 2 ust.3 u.f.p.

Agencje wykonawcze i

instytucje gospodarki

budżetowej



Agencja wykonawcza jest państwową osoba
prawną, tworzoną na podstawie odrębnej ustawy
w celu realizacji zadań państwa (art.18 u.f.p.)



Instytucja gospodarki budżetowej jest jednostka
sektora finansów publicznych, tworzoną w celu
realizacji zadań publicznych, która:

1) odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania;
2) pokrywa koszty swojej działalności oraz

zobowiązania z uzyskiwanych przychodów

(art.23 u.f.p.)

Samorządowy zakład

budżetowy



Zadania własne jednostki samorządu terytorialnego
(w zakresie określonym przez art.14 u.f.p.) mogą być
wykonywane przez samorządowe zakłady
budżetowe



Samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje
zadania, pokrywając koszty swojej działalności z
przychodów własnych.

Może jednak otrzymywać z budżetu j.s.t.:
dotacje przedmiotowe, dotacje celowe na zadania

bieżące, dotacje celowe na finansowanie lub
dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji

. (art.15

ust.1,3, u.f.p.)

Finanse UE



swobodna przepływu kapitału i
płatności



wspólna waluta



prawo celne



podatki pośrednie



Fundusze Strukturalne i

Fundusz Spójności



zwalczanie nadużyć finansowych

Podmioty sektora finansów
publicznych

1

) Organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, kontroli

państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały

2) Jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki
3) Jednostki budżetowe
4) Samorządowe zakłady budżetowe
5) Państwowe szkoły wyższe
6) Agencje wykonawcze
7) Instytucje gospodarki budżetowej
8) Państwowe fundusze celowe
9) ZUS, i zarządzane przez niego fundusze, oraz KRUS i fundusze zarządzane przez

prezesa KRUS

10)Narodowy Fundusz Zdrowia
11) Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
12) Uczelnie publiczne
13) PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
14) Państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe
15) Inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie

odrębnych ustaw

w celu wykonywania zadań publicznych , z wyłączeniem

przedsiębiorstw, jednostek badawczo –rozwojowych, banków i spółek prawa

handlowego

Prawo budżetowe

Def – ogół norm prawnofinansowych dotyczących:

-

struktury gospodarki budżetowej,

-

ogólnych zasad budżetowych,

-

form organizacyjnych gospodarki budżetowej,

-

klasyfikacji budżetowej,

-

procedury budżetowej,

-

odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny budżetowej,

-

problematyki zarządzania długiem publicznym

Gospodarka budżetowa



Działalność finansowa polegająca na gromadzeniu i
wydatkowaniu środków finansowych na cele publiczne,
dokonywana na podstawie ustaw i uchwał budżetowych

- Państwowa gospodarka budżetowa – budżety organów

centralnych i budżety wojewodów

- Gospodarka budżetowa samorządu terytorialnego – szczebla

regionalnego i lokalnego

BUDŻET

Budżet jest jednocześnie:



aktem decyzji politycznej



zasobem środków pieniężnych



planem



formą organizacji publicznej gospodarki budżetowej



aktem prawnym

ZASADY BUDŻETOWE



Jedności



Zupełności



Równowagi



Szczegółowości



Inne: roczność , (wieloletnie plany finansowe
państwa -4 lata, wieloletnia prognoza finansowa
samorządu terytorialnego- 3lata), uprzedniość,
jawność, przejrzystość, elastyczność,
gospodarność, operatywność, praworządność
budżetu i gospodarki budżetowej

Klasyfikacja budżetowa



Działy, rozdziały, paragrafy



Dział 900 – Gospodarka komunalna i ochrona środowiska



Rozdziały:



90001- Gospodarka ściekowa i ochrona wód,



90002- Gospodarka odpadami,



90003- Oczyszczanie miast i wsi,



90004- Utrzymanie zieleni w miastach i gminach,



90005- Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu,



90006- Ochrona gleby i wód podziemnych



90007- Zmniejszenie hałasu i wibracji



90011- Fundusz Ochrony Środowiska i Gosp. Wodnej



inne

Środki publiczne

1)Dochody publiczne
2) Środki pochodzące z budżetu z UE , oraz niepodlegające

zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa

członkowskie EFTA

3)Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające

zwrotowi, inne niż w.w..

4)Przychody budżetu państwa i budżetów j.s.t. oraz innych

jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

- ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji

finansowych

- z prywatyzacji majątku SP i j.s.t.
- ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych
- z otrzymanych pożyczek i kredytów
- z innych operacji finansowych
5)Przychody jednostek sektora finansów publicznych z

prowadzonej przez nie działalności oraz z innych źródeł

Zasady gospodarowania

środkami publicznymi

(niektóre)



Wydatki jednostek sektora finansów publicznych mogą być ponoszone na podstawie
ustaw, uchwał budżetowych i planów finansowych, zgodnie z przepisami
dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków



Wydatki powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, zgodnie z zasadami:

- uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów
- optymalnego doboru metod i środków
- w sposób umożliwiający terminową realizację zadań
- w wysokościach i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań



Zawieranie umów na usługi, dostawy i roboty budowlane na zasadach określonych w
przepisach o zamówieniach publicznych o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej



Ze środków publicznych nie można tworzyć fundacji na zasadach ust. z 6.04.84 o
fundacjach



Lokaty wolnych środków jednostek sekt. fin. publ. dopuszczalne

- w skarbowych papierach wartościowych
- w obligacjach emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego
- na rachunkach bankowych w bankach mających siedzibę na terytorium RP



Jedn. sekt fin publ . nie mogą posiadać, obejmować lub nabywać udziałów lub
akcji w spółkach ani nabywać obligacji emitowanych przez podmioty inne niż Skarb
Pastwa lub j.s.t.

a także udziałów w spółdzielniach

Dochody publiczne

1)Daniny publiczne(podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku pp i jsSP i

i nne świadczenia

2) Inne dochody budżetu państwa, j.s.t. oraz innych jednostek

sekt.fin.publ. należne na podstawie odrębnych ustaw lub umów
międzynarodowych

3) Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez

jedn.sekt.fin.publ.

4) Dochody z mienia jedn. sekt. fin. publ.
5)Spadki, zapisy , darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jedn.sekt.

fin.publ.

6) Odszkodowania należne jedn.sekt. fin. publ.
7) Kwoty uzyskane przez jedn.sekt.fin.publ. z tytułu udzielonych

poręczeń i gwarancji

8) Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw

Wydatki budżetu państwa

- wg. podstawowych grup

ekonomicznych



Obsługa długu Skarbu Państwa



Dotacje i subwencje, w tym dla j.s.t.



Świadczenia na rzecz osób fizycznych



Wydatki bieżące jednostek budżetowych



Wydatki majątkowe



Rozliczenia z bankami



Wpłaty środków własnych do budżetu UE

DOCHODY JEDNOSTEK

SAMORZADU TERYTORIALNEGO -

Zasady



Powiązania źródeł dochodów z miejscem ich powstania



Równomierności rozmieszczenia źródeł dochodów
między j.s.t. w państwie



Adekwatności



Stałej racjonalizacji kosztów zadań



Optymalnego zróżnicowania źródeł dochodów



Stabilności i pewności źródeł poboru dochodów



Wydajności dochodów



Ograniczonego władztwa podatkowego j.s.t.

DOCHODY JEDNOSTEK

SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

A. Dochody własne
-Dochody podatkowe
-Dochody z opłat
-Pozostałe dochody

B. Subwencja ogólna z budżetu
cz.wyrównawcza,
cz. równoważąca
cz. oświatowa

C. Dotacje celowe
-na zadania zlecone
-usuwanie zagrożeń i skutków
klęsk żywiołowych i katastrof
-finansowanie zadań z kontraktów
wojewódzkich
- z funduszy PFRON, FOŚiGW

Subwencja: forma transferu środków finansowych

z budżetu państwa do budżetów j.s.t.

,

- o charakterze ogólnym,
- bezzwrotnym,
- nieodpłatnym,
- bezwarunkowym,
- obiektywnie określonym,
- w celu uzupełnienia dochodów własnych

tych budżetów,

- o którego sposobie wykorzystania decydują

samodzielnie organy stanowiące tych

jednostek

Dotacje:

- charakter celowy,

- ścisłe przeznaczenie,
- uwarunkowanie (konieczność wydatkowania

w sposób wymagany przez dotującego)

- brak powszechności
- uznaniowość,

Dochody publiczne –

podatki



Świadczenie:

-

bezzwrotne

-

przymusowe

-

o charakterze ogólnym

-

o charakterze pieniężnym

-

nieodpłatnym



Cechy zmienne:

- podmiot (podatnik, płatnik, inkasent)
- przedmiot
- podstawa opodatkowania
- stawka opodatkowania
- warunki płatności

Klasyfikacje podatków



Wg. podstawy opodatkowania i momentu poboru:

- od dochodu, od kapitału, od obrotu i konsumpcji, inne



Wg. kryterium przerzucalności:

- bezpośrednie i pośrednie



Wg. przeznaczenia wpływów podatkowych:

- ogólne, celowe



Wg. rodzaju zasilanego budżetu:

- centralne, lokalne



Wg. cech przedmiotu/podmiotu opodatkowania

- osobiste, rzeczowe

Ustawy podatkowe



Ustawy dotyczące

-

podatków, opłat oraz niepodatkowych należności
budżetowych,

-

określające podmiot, przedmiot opodatkowania

-

powstanie obowiązku podatkowego,

-

podstawę opodatkowania, stawki podatkowe, oraz

-

regulujące prawa i obowiązki organów
podatkowych, podatników, płatników i
inkasentów, a także ich następców prawnych i
osób trzecich.

Przepisy prawa podatkowego

Ustawy podatkowe i przepisy wykonawcze



Ordynacja podatkowa



Ustawa o podatku dochodowym od os. fizycznych



Ustawa o podatku dochodowym od os. prawnych



Ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od

niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne



Ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku

akcyzowym



Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych



Ustawa o opłacie skarbowej



Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych



Ustawa o podatku od spadków i darowizn



Ustawa o podatku rolnym



Kodeks karny skarbowy , ustawa o odpowiedzialności

podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary

Ordynacja podatkowa



Zasada samoopodatkowania.



Podatnik, płatnik, inkasent.



Organy podatkowe I i II instancji



Wiążąca informacja podatkowa/celna



Porozumienia w sprawie cen transakcyjnych
(transferowych)



Możliwość zaniechania poboru podatków (Min.Fin.)



Możliwość przyznania podatnikom ulg w spłacie
podatków (organ.finans)



Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych

Podatki dochodowe



CIT, PIT, podatki zryczałtowane



Przedmiot opodatkowania: dochód (niekiedy przychód)



CIT – możliwość opodatkowania dochodów grup kapitałowych



PIT – dochód ustalany ze źródeł przychodów :

- z pracy ,
-z działalności wykonywanej osobiście,
-z pozarolniczej działalności gospodarczej,
- z działów specjalnych produkcji rolnej
- z nieruchomości,
- z najmu, podnajmu dzierżawy,
- z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych mości i innych rzeczy
- inne



Zasada loss carry forward



Zasada memoriałowa



Koszty musza być poniesione bezpośrednio w celu uzyskania przychodów



Formuła naliczania: przychód - koszty zaliczalne = dochód - odpisy odliczalne =
podstawa opodatkowania , wyliczenie podatku wg.stawek progowych, - odliczenia
od podatku



Opodatkowanie dochodów ze środków UE

Podatki obrotowe



Podatek od towarów i usług, akcyza



Przedmiot : sprzedaż towarów, odpłatne świadczenie usług, export i import
towarów i usług



Podatnicy: osoby uczestniczące w „obrocie”, wykonujące we własnym
imieniu i na własny rachunek czynności j.w. w okolicznościach
wskazujących na zamiar ich wykonywania w sposób częstotliwy, nawet
jeżeli zostały wykonane jednorazowo, a także wówczas, gdy czynności
polegają na jednorazowej sprzedaży rzeczy w tym celu nabytej



Podstawą opodatkowania jest obrót:

- kwota należna pomniejszona o podatek
- prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku

naliczonego przy nabyciu towarów i usług



Stawki 22%, 7%, 0%,



Zróżnicowane stawki akcyzy od obrotu towarami akcyzowymi

Podatek od czynności
cywilnoprawnych



Przedmiot opodatkowania: umowy cywilnoprawne:

-

sprzedaży, zamiany, poręczenia, dział spadku i
zniesienie współwłasności, majątkowe małżeńskie,
ustanowienia hipoteki, odpłatnego użytkowania,
służebności, depozytu, spółki (akty założycielskie),
inne

-

zmiany umów jeżeli powodują podwyższenia
podstawy

opodatkowania PCC

-

orzeczenia sądów, również polubownych, oraz ugody



Stawki procentowe i kwotowe

Prawo ubezpieczeniowe



Ubezpieczenia społeczne –

- emerytalne,
-rentowe, (rodzinna, z tytułu niezdolności do pracy, dodatek pielęgnacyjny, zasiłek

pogrzebowy)

- chorobowe, ( zasiłki: chorobowe, świadczenie rehabilitacyjne, wyrównawczy,

porodowy, macierzyński , opiekuńczy)

- zdrowotne ( koszt badania, leczenia , świadczenia pielęgniarskie, opieka

paliatywno-hospicyjna, profilaktyczna, przedmioty ortopedyczne itp.)

- wypadkowe,



Ubezpieczenia gospodarcze –

- działalność ubezpieczeniowa bezpośrednia i reasekuracja
- ubezpieczenia osobowe i majątkowe
- ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne