Androgeny – struktura, biosynteza,

funkcje

Małgorzata Węgiel, gr.

17

Struktura



Steroidy zawierające 19 atomów węgla w

cząsteczce.



Nie zawierają podstawnika węglowego przy

17. atomie węgla, zaś posiadają w tym

miejscu tlen w postaci grupy ketonowej lub

hydroksylowej.



Pierścień A nie ma charakteru aromatycznego.



Przy 10. atomie węgla występuje postawnik

metylowy.

Biosynteza w jądrach



Androgeny wytwarzane

przez komórki Leydiga.



Proces konwersji

cholesterolu do

pregnenelonu jest

pobudzany prze LH, a

nie ACTH.

5 ENZYMÓW:



3β-OHSD



Δ

5,4

-izomeraza



17α-hydroksylaza



17,20-liaza



17β-OHSD

Biosynteza w korze nadnerczy



Dehydroepiandrosteron (DHEA) – jest najważniejszym

androgenem lub prekursorem androgenów powstających w korze

nadnerczy



Dwuwęglowy łańcuch boczny ulega odszczepieniu w niewielkiej

ilości 17-hydroksypregnenolonu



Białko P-450

C17

wykazuje aktywność 17,20-liazy oraz 17α-

hydroksylazy



DHEA przekształca się w silniejszy androgen – androstendion

pod wpływem 3β-OHSD i Δ

5,4

-izomerazy



Małe ilości androsendionu powstają także w nadnerczach pod

wpływem działania liazy na 17-hydroksyprogesteron



Redukcja androsendionu w pozycji C-17 prowadzi do powstania

testosteronu

Przemiany testosteronu w tkankach

obwodowych

OKSYDACJA

REDUKCJA

17 -

KETOSTEROIDY

DIHYDROTESTOSTERON

(DHT)

5α-

REDUKTAZA

NADPH

AROMATYZACJA

ESTRADIOL

10-20 mg/doba u mężczyzn

5-15 mg/doba u kobiet

Wydzielanie

Androgeny sa wydzielane w trzech różnych

okresach życia:



Między 16. a 20. tygodniem ciąży przez jądro

płodowe.



W okresie noworodkowym, od urodzenia do 5.

miesiąca życia.



W okresie dojrzałości płciowej, począwszy od

okresu dojrzewania.

W ciągu doby:

 5 mg testosteronu

 0,4 mg DHT, przy czym 0,05-

0,1 mg jest wydzielane przez

jądra, a pozostała ilość przez

tkanki obwodowe

Aktywne formy



W większości tkanek cytoplazmatyczny receptor androgenowy

może łączyć się zarówno z testosteronem jak i

dihydrotestosteronem (np. skóra)



W niektórych tkankach testosteron może się łączyć również z

receptorem estrogenowym bez uprzedniej aromatyzacji, a nawet

może wypierać estradiol ze swojego receptora (np. gruczoł

mleczny)



W innych testosteron działa dopiero po przemianie do

dihydrotestosteronu (np. gruczoł krokowy) lub do estradiolu (np.

mózg).

Testosteron i dihydrotestosteron działają również przez recptor

błonowy, zwiększając stężenie jonów wapnia wewnątrz komórki.

Testosteron surowicy krąży w formie związanej z białkiem

wiążącym steroidy – SHBG (65%), z albuminami (30%) bądź

wolnej (5%)

Aktywnym biologicznie testosteronem jest tylko jego

postać wolna – niezwiązana z białkiem.

2,3 - 3,4 ng/ml

Funkcje – działanie androgenne u mężczyzn

Okres płodowy

Okres dojrzewania

Po okresie

dojrzewania

Przemiany przewodów

pranerczowych Wolffa, z

których powstają

najądrza, nasieniowody i

pęcherzyki nasienne

(testosteron)

Kontrola powstawania

cewki moczowej, prącia,

moszny i prostaty (DHT)

Dalszy rozwój prącia,

pęcherzyków

nasiennych, szkieletu,

mięśni, krtani i strun

głosowych, zmiany w

zakresie psychiki

(testosteron)

Dalszy rozwój moszny

i prostaty, pojawienie się

owłosienia typu

męskiego, rozwój

gruczołów łojowych

(DHT)



Spermatogeneza

 Erekcja
 Libido

Skutki niedoboru:

Pomiędzy 2. a 3. miesiącem życia płodowego – powstanie cech

obojnaczych narządów płciowych

W czasie 3. trymestru ciąży- wnętrostwo i niedostateczny rozwój prącia

Przed okresem dojrzewania – słaby rozówój drugo- i trzeciorzędowych

cech płciowych i kobieca sylwetka

U dojrzałego mężczyzny – spadek libido i impotencja

Funkcje – działanie metaboliczne u obu płci



Wzrost biosyntezy białek - wzrost masy mięśniowej



Pobudzanie komórek kościotwórczych – wrost zrębu

organicznego kości



Pobudzanie erytropoezy w szpiku oraz nerkowej sekrecji

erytropoetyny



Pobudzanie wytwarzania w wątrobie: czynników krzepnięcia,

lipazy triglicerydowej, α1-antytrypsyny, haptoglobiny, kwasu

sialowego



Spadek poziomu HDL z jednoczesnym wzrostem poziomu LDL



Wpływ na gospodarkę węglowodanową oraz mineralną

Androgeny u kobiet



Dziennie wydzielane 0,2-0,3 mg na dobę



50 % z obwodowej konwersji androstendionu (50% z jajnika, 50%

z nadnerczy)



25 % z jajników



25 % z nadnerczy

Kluczowe hormony: 17α-hydroksylaza, 17,20-liaza, które są

odpowiedzialne za produkcję androgenów, oraz aromataza, która

konwertuje androgeny w estrogeny

Jeżeli poziom czy też aktywność biologiczna androgenów, bądź też

proporcja do estrogenów jest podwyższona - mamy do czynienia

z hiperandrogenizmem - stanem objawiającym się:



owłosieniem w miejscach, gdzie prawidłowo nie występuje - czyli

hirsutyzmem



łysieniem typu męskiego - czyli "skroniowym" z

charakterystycznym wyglądem wypadających włosów - na

końcach poskręcanych, cienkich, bez cebulki (zgrubienia)



trądzikiem



zaburzeniem miesiączkowania



obniżeniem tonu głosu

Antyandrogeny



Blokujące receptory androgenowe, np. flutamid,

spironolakton, octan cyproteronu



Blokujące enzymy katalizujące przekształcanie słabszych

postaci androgenów do silniejszych, np. dutasteryd,

finasteryd, ketokonazol



Blokujące oś podwzgórze – przysadka – gonady, np. octan

cyproteronu

Antyandrogeny mają zastosowanie w leczeniu:



hirsutyzmu



łysienia typu męskiego



trądziku



łagodnego przerostu prostaty oraz raka prostaty



parafilii seksualnych, np. pedofilii – antyandrogeny

zmniejszają popęd płciowy.



transseksualizmu typu m/k – w połączeniu z estrogenami

Źródła:



Biochemia Harpera / Robert K. Murray [i in.] ; red. nauk. tł.

Franciszek Kokot, Aleksander Koj.



Biochemia : Edward Bańkowski.



Zaburzenia hormonalne; Marek Pawlikowski; 2003



Internet

Dziękuję za uwagę!