Cykle koniunkturalne

Rodzaje wahań aktywności

gospodarczej

1. Wahania cykliczne-

powtarzające się ze

względną regularnością zmiany aktywności
gospodarczej, wyrażające się fluktuacjach wokół
trendu

2. Wahania sezonowe-

zmiany aktywności

gospodarczej występujące w ciągu określonego
okresu (np. w tych samych porach roku)

3. Wahania przypadkowe –

spowodowane

jednorazowymi zdarzeniami o charakterze
losowym

Cechy wahań cyklicznych

• są wynikiem samowyzwalających się

mechanizmów wewnętrznych, które występują w
gospodarce

• swym zasięgiem obejmują całą gospodarkę
• sekwencje wzrostowych oraz spadkowych zmian

wielkości ekonomicznych są oddzielone punktami
zwrotnymi

• punkty zwrotne powtarzają się ze stosunkowo

względną regularnością

• fluktuacje mają charakter krotko- i

średniookresowy

Cykle koniunkturalne w Polsce

Definicja cyklu

koniunkturalnego

Cykl koniunkturalny to powtarzające się, choć

nie zawsze regularne pod względem długości i
amplitudy wahania aktywności gospodarczej o
okresie od 2-10 lat. Wahania te przejawiają się
w zmianach absolutnych, odchyleniach od
trendu lub wahaniach dynamiki (stopy
wzrostu) różnych zmiennych ekonomicznych,
które opisują poziom aktywności gospodarczej

.

D.Hubner, M.Lubiński, W.Małecki, Z.Matkowski.:

Koniuntura Gospodarcza.s.12.

Trend = tendencja

rozwojowa

• to długookresowa ścieżka wzrostu
• podstawą do jej wyznaczania są dane
możliwościach produkcyjnych w

gospodarce

(wynikające z powiększenia ilości

dostępnych

zasobów lub poprawy ich wydajności)

Budowa klasycznego cyklu

koniunkturalnego

4 fazy

• faza kryzysu
• faza depresji
• faza ożywienia
• faza rozkwitu

2 punkty zwrotne

• dno
• szczyt

szczyt

dno

produkcja

Przebieg cyklu klasycznego

Cechy faz cyklu

1. Faza kryzysu:

•

nadwyżka podaży nad popytem, wzrost zapasów u
producentów

•

spadek produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia

•

spadek cen (współcześnie zwolnienie tempa inflacji)

2.

Faza depresji

•

trend spadkowy produkcji , zatrudnienia , płac , cen , zysku ,
inwestycji i konsumpcji zanikają

•

przywrócona zostaje stabilizacja i równowaga na niskim poziomie

•

niski poziom cen , niska stopa zysku – zmusza firmy które
przetrwały kryzys do poprawy rentowności

Cechy faz cyklu

3. Faza ożywienia

•

wzrasta popyt (najpierw inwestycyjny)

•

wzrost produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia

•

rosną ceny

4.

Faza rozkwitu (szczyt, boom)

•

występuje, gdy aktywność gospodarcza osiąga najwyższy

poziom

tj. przekracza poziom aktywności podczas ostatniego szczytu
•

stabilizacja i równowaga na wysokim poziomie produkcji

(wysoka sprzedaż, wysoki poziom zatrudnienia, wysokie stopy
zysku)
•

wysoki poziom cen

Cechy cyklu

długość

określana przez okresy występujące

między punktami zwrotnymi; długość

fazy spadkowej wraz z długością fazy

wzrostowej

częstotliwość

informuje ile cykli lub jaka część cyklu

występuje w przyjętej jednostce czasu

amplituda

różnica między skrajnymi wartościami

pewnych elementów występujących w

danym okresie

intensywność

oznacza siłę tendencji zwyżkowych

lub zniżkowych występujących w

poszczególnych fazach

symetryczność

informuje

o

relacji

pomiędzy

amplitudą poszczególnych faz oraz o

zależnościach w zakresie ich długości

Klasyczny a współczesny cykl

Cykl klasyczny

(

występujące regularnie od

roku 1825 do II wojny

światowej)

Cykl współczesny

(występujące po II wojnie

światowej)

dotyczył zmian absolutnych w

szeregach czasowych

dotyczy zmian indeksów

względnych

cykl czterofazowy

cykl dwufazowy: faza spadku

(recesji), faza wzrostu (ekspansji)

gwałtowne punkty zwrotne

łagodne punkty zwrotne

Fazy rozkwitu +ożywienie (4-6

lat)

fazy kryzysu i depresji (4-6 lat)

Cykl trwa 8-12 lat

faza wzrostu 2-3 lat

faza spadku 1,5-2 lat

Cykl trwa 3,5-5 lat

częstotliwość cyklu - niska

częstotliwość cyklu - wysoka

Klasyczny a współczesny cykl

Cykl klasyczny

Cykl współczesny

amplituda fazy wzrostu

koniunktury bardzo zbliżona

do amplituda fazy spadkowej

amplituda fazy wzrostu

koniunktury wyższa niż

amplituda fazy spadkowej

wysoka intensywność cyklu

niska intensywność cyklu

asymetryczny przebieg cyklu

asymetryczny przebieg cyklu

Skrócenie i spłycenie fazy spadkowej

współczesnych cykli to skutek:

• wieloletnie i skuteczne oddziaływanie polityki

stabilizacyjnej państwa

• dynamiczna ekspansja sektora usług, który

charakteryzuje się dużą odpornością na spadki
koniunktury

• istnienie bardziej wiarygodnych informacji o

sytuacji gospodarczej i jej perspektywach

• szybkość przepływu informacji
• procesy globalizacji i internacjonalizacji

zmienne procykliczne - zmienne
wykazujące dodatnią korelację z PKB

zmienne antycykliczne - zmienne
wykazujące ujemną korelację z PKB

zmienne acykliczne - zmienne
wykazujące brak korelacji z PKB

Każdy cykl koniunkturalny jest inny, ale
obserwuje się podobne zachowania pewnych
wielkości ekonomicznych w czasie trwania
każdego kolejnego cyklu.

Z tego względu wyróżniamy:

Rodzaje cykli

kryterium

rodzaje

cechy cyklu

-klasyczny
-współczesny

zasięg geograficzny

-cykl światowy
-cykl regionalny
-cykl narodowy

długość cyklu

- krótkie (Kitchina)
- średnie (Juglara)
- długie (Kondratiewa)

teoria wyjaśniająca cykl

-cykle pochodzenia endogenicznego
-cykle pochodzenia egzogenicznego

Cykle Juglara

(cykl klasyczny = cykl główny)

•Clemens Juglar –ojciec teorii cyklu
koniunkturalnego

•okres cyklu Juglara waha się od 6 do 10 lat, a
średnia
jego długość wynosi 8 lat

•przyczyną fluktuacji są inwestycje w kapitale
trwałym
(zmiany wyposażenia technicznego produkcji)

• cykle Juglara kończą się zwykle gwałtownie, np.
paniką
na rynkach (ostre punty zwrotne)

•występowały z dużą regularnością we wszystkich
gospodarkach od roku 1825 do roku1939

(początek Anglia 1825, następnie: 1836, 1847, 1857, 1866, 1873,
1882, 1890, 1900, 1907, 1920, 1929, 1937)

Cykle Kitchina

(cykle krótkie=cykle

mniejsze)

• Joseph Kitchin w 1923 roku opisał krótsze cykle, między

dwoma kryzysami głównymi, występującymi zgodnie z

cyklem Juglara

• cykl trwał średnio 3,5 lat (39-40 miesięcy).

• zaobserwowano je tylko w USA do II drugiej wojny

światowej.

• przyczyną występowania cykli mniejszych są zmiany

zapasów

• cykle Kitchina kończą się w łagodny sposób (łagodne

punkty zwrotne)

Cykle Kondratiewa=cykle

długie

• Nikołaj Kondratiew (w 1922 roku) publikuje

zaledwie 100-stronicowy doktorat o
istnieniu regularnych, około półwiecznych
cykli (45-60 lat)

• przyczyną cykli: innowacje, sferę

pieniądza, inflacja lub deflacja, styl życia,
ważne wydarzenia polityczne

• długi cykl Kondratiewa dzieli się na dwie

fazy (wzrostu i spadku), każda trwa średnio
po 25 lat.

4 cykle Kondratiewa

Cykl

e

lata

W tym

faza

wzrostu

Czas

Lider

gospodarczy/innowa

cja

I

1785-
1843

Do 1816

58 lat

Wielka
Brytania/maszyna

parowa

II

1844-
1893

Do 1873

49 lat

Wielka Brytania/ kolej,
elektryczność

III

1894-
1939

Do 1919
Do 1929

45 lat

USA/samochód,
chemikalia, plastik

IV

1940-
1985/200
0

Do 1973

45-60
lat

USA/ samolot,
komputer, internet

V

cykl

2000

?

?

USA/ biotechnologie,
nanotechnologie, sieci
komputerowe,

pieniądz

wirtualny

Cykle Kondratiewa

1790-

1800

1844-1851

1890-

1896

1938-

1945

1995

Cykle egzogeniczne

• Teorie egzogeniczne cyklu koniunkturalnego

szukają przyczyn sprawczych cyklu w
zewnętrznych czynnikach w stosunku do
danego systemu gospodarczego

( przyczyny:

wojny, rewolucje, wybory, ceny surowców,
innowacje, plamy na słońcu)

• Przykłady
1.

Meteorologiczna teoria (teoria plam na
słońcu) W.S.Jevensona

2.

Teoria cyklu politycznego M.Kalecki

Cykle endogeniczne

• ich przyczyną jest wewnętrzna niestabilność systemu

gospodarczego. Teorie te poszukują mechanizmu cyklu
wewnątrz systemu gospodarczego.

• Przykłady endogenicznych teorii cykli
- Teorie pieniężne (J.S.Mill, A.Marshall, R.G. Hawtrey, K.

Wicksell)- przyczyną cyklu błędy w polityce pieniężnej.

- Teorie popytowe ( E.F.Laderdale, T.R Malthus)
przyczyną cyklu są nadmierne oszczędności
- Teorie inwestycyjne ( A.Siethoffa, J.

Schumpetera,M.Kaleckiego)

przyczyną cykli są wahania inwestycji wynikające z wahań

w stopie zysku, stopie procentowej i sprawności kapitału.

Wybrane współczesne

teorie cyklu koniunkturalnego

nazwa teorii

przyczyna cyklu

model mnożnika-
akceleratora

(P.Samuelson)

zmiany nakładów
inwestycyjnych

monetarystyczny model
dochodu narodowego

(M.Fiedman)

zakłócenia pieniężne
(zbyt duża podaż

pieniądza)

teoria realnego kursu
koniunkturalnego

(J.Schumpeter,E.Prescott,
P.Long, C.Plosner)

wstrząsy podażowe
(głównie technologiczne)

poprzez inwestycje,
zwolnienie wzrostu

produktywności

Model mnożnika-akceleratora:

• wzrost wydatków inwestycyjnych powoduje bezpośrednio

przyrost dochodu i przyrost konsumpcji a w konsekwencji

dalszy przyrost dochodu (efekt mnożnikowy).

• wzrost realnej produkcji wymaga wzrostu zasobu kapitału, a

w konsekwencji przyspieszonych inwestycji (akcelerator –

zasada przyspieszenia)

rok

sprzeda

ż

potrzebn

e
maszyny

posiada

ne

maszyny

inwestycj

e netto

amortyza

cja

inwestycje

brutto

1

10

20

20

0

2

2

2

14

28

20

8

2

10

3

20

40

28

12

2

14

4

22

44

40

4

2

6

5

22

44

44

0

2

2

Monetarystyczny model

dochodu nominalnego

• Znaczące zmiany stopy wzrostu zasobu pieniądza

są warunkiem koniecznym i dostatecznym

istotnych zmian stopy wzrostu dochodów

pieniężnych, co odnosi się do zmian

długookresowych, jak i zmian odpowiadających w

przybliżeniu czasowi trwania cyklu

koniunkturalnego

• Czynniki pieniężne odgrywają decydująca rolę w

kształtowaniu dynamiki dochodu narodowego oraz

formowaniu cyklu

• Źródłem zakłóceń jest konfrontacja stabilnej funkcji

popytu i niestabilnej funkcji podaży

Teoria realnego cyklu

koniunkturalnego

• Źródłem cyklu koniunkturalnego są

zakłócenia o charakterze realnym

• Teoria opiera się na założeniu, że tempo

postępu technicznego i związany z nim

wzrost produktywności podlegają

nieregularnym zmianom, co wpływa na

podaż dóbr i w efekcie na decyzje

konsumpcyjne

• Cykl koniunkturalny to zbiór trwałych

wstrząsów technologicznych, które

zmieniają ścieżkę wzrostu

Metody analizy i prognozy

koniunktury

•barometry koniunktury

(syntetyczny wskaźnik zmiennych wyprzedających)

odpowiednio dobrane zestawy wskaźników
statystycznych, czułych na zmiany koniunktury oraz
wyprowadzone z nich wskaźniki zbiorcze

•testy koniunkturalne

metoda wskaźnikowa oparta na badaniach ankietowych,
której celem jest określenie aktualnego stanu
aktywności gospodarczej w porównaniu z okresem
poprzednim oraz wyznaczenie prawdopodobnego
kierunku zmian w przyszłości

• tworząc wskaźniki koniunktury wykorzystuje się
cechy pewnych zmiennych ekonomicznych do
przewidywania przyszłych warunków gospodarowania

•zmienne pilotujące (=wyprzedające PKB
w cyklu)

zapasy, zamówienia, ceny akcji, ceny surowców
giełdowych, realna podaż pieniądza, liczba nowo
tworzonych przedsiębiorstw,

•zmienne współbieżne

zatrudnienie, produkcja przemysłowa ogółem,

•zmienne opóźnione

stopy procentowe, kredyt konsumencki, jednostkowe
koszty pracy

Wskaźniki koniunktury

Wybrane barometry koniunktury

• 1919 rok pierwszy barometr tzw. harwardzki
• Barometr NBER – dla gospodarki USA
• Barometr BIEC (Bureau for Investments and

Economic Cycles)- dla większości gospodarek, w
tym również dla Polski: (patrz www.biec.org)

- WRK (wskaźnik równoległy koniunktury)
- WWK (wskaźnik wyprzedzający koniunktury)
• „Makrometr” – Makroekonomiczny Indeks

Koniunktury –PENETRATOR

• „Barometr Rzeczpospolitej” od 2002 roku.

Wskaźnik Wyprzedzający Koniunktury (WWK) rejestruje
zmiany w poziomie aktywności z wyprzedzeniem w stosunku do
rzeczywistości.
Jest więc krótkookresową prognozą. Wyprzedza szczyty i dna cykli
koniunkturalnych i cykli wzrostowych.

Idzie spowolnienie - WWK w październiku 2007 roku spadł po raz
trzeci z rzędu

.

Wskaźnik Równoległy Koniunktury (WRK) to miara ogólnej bieżącej
aktywności gospodarki. Rejestruje zarówno ona zarówno cykle koniunkturalne,
jak i cykle wzrostowe. Wykazuje dużą zgodność z PKB i może służyć do jego
estymacji w sekwencjach miesięcznych.