Odleżyny

Mgr Anna Gawor



Osoby pozostające zbyt długo w pozycji leżącej lub

siedzącej narażone sa na ryzyko powstania odleżyn

w wyniku miejscowego niedokrwienia tkanek.



Nadmierny statyczny, czyli długotrwały ucisk

albo/oraz tarcie na podłoże (materac, poduszkę)

zatrzymuje przepływ krwi w skórze, w wyniku

czego dochodzi do uszkodzenia oraz miejscowej

martwicy głębiej leżących tkanek przylegających

do wypukłych części układu kostnego.



Pojawienie sie odleżyn znacznie pogarsza jakość

życia chorych, zwiększając ich cierpienie oraz

pogłębiając ograniczenia wywołane choroba

podstawowa.

przyczyny powstawania
odleżyn :



czynniki neurologiczne (brak czucia bólu, ucisku, rozciągania itp.) oraz



czynniki naczyniowe powodujące zaburzenia w skórze i mięśniach, jak

również wpływające na pogorszenie ich funkcjonowanie oraz

zmniejszenie perfuzji tkankowej, czyli pokrycia zapotrzebowania na

tlen w komórkach.



Czynniki naczyniowe szczególnie narażają na ryzyko rozwoju odleżyn

pacjentów:



po wylewach,



z przewlekła cukrzyca,



z przewlekłą miażdżyca



oraz/albo z niewydolnością krążenia, czyli z upośledzeniem sprawności

narządów krążenia, w którym zmniejszanie rzutu minutowego serca

(objętość krwi przepompowanej przez lewa komorę serca do krążenia

dużego w ciągu jednej minuty) postępuje powoli i jest

niewystarczające dla zapewnienia prawidłowego dowozu krwi do

tkanek obwodowych, co może przyśpieszać rozwój zmian

niedokrwiennych.



Miejsca szczególnie
narażone na odleżyny



Odleżyny tworzą sie głownie tam, gdzie
skóra i znajdująca sie pod nią tkanka są
blisko kości, a wiec:



w okolicy kości krzyżowej,



kości ogonowej,



pośladków,



na pietach lub biodrach;



w stanach ciężkich nawet na ramionach,
kostkach oraz kolanach.



Ponieważ cukrzyca oraz miażdżyca
sprzyjają powstawaniu odleżyn,
występują one zwykle u osób z
niedokrwistością i obrzękami oraz z
podrażnioną i sucha skora. Osoby te
maja trudności z poruszaniem sie w
łóżku oraz/albo korzystają z wózka
inwalidzkiego

Stopnie odleżyn

Stopnie zmian odlezynowych:
Klasyfikacja według Torrance'a



Istnieje wiele klasyfikacji zmian odlezynowych,
których zastosowanie jest niezbędne do ich
prawidłowego leczenia.



Ocenę ryzyka powstania odleżyn ułatwiają
rozmaite skale, np. Nortona, Waterlow, w których
na wartości punktowe zamienia się czynniki takie
jak: kondycja fizyczna, stan umysłowy, aktywność
fizyczna, odżywianie. Są to elementy
odgrywające istotna role przy powstawaniu
odleżyn.



W praktyce klinicznej za najbardziej użyteczny
uważa sie 5-stopniowy podział według Torrance'a.

Stopień I: 



Blednące zaczerwienienie - reaktywne
przekrwienie i zaczerwienienie,
odwracalne. Lekki ucisk palcem
powoduje zbledniecie zaczerwienienia,
co wskazuje na to, ze mikrokrązenie jest
jeszcze nieuszkodzone.

Stopień II:

Nieblednące zaczerwienienie - rumień

utrzymuje się po zniesieniu ucisku.
Spowodowane jest uszkodzeniem
mikrokrazenia, zapaleniem i obrzękiem
tkanek. Może pojawić się
powierzchniowy obrzęk, uszkodzenia
naskórka i pęcherze. Zwykle towarzyszy
ból.

Stopień III: 



Uszkodzenie pełnej grubości skóry do granicy z
tkanka podskórna. Brzegi rany są dobrze
odgraniczone, otoczone obrzękiem i
rumieniem. Dno rany jest wypełnione
czerwona ziarnina lub żółtymi masami
rozpadających się tkanek.

Stopień IV:

Uszkodzenie obejmuje również tkankę

podskórna. Martwica tkanki tłuszczowej
spowodowana jest zapaleniem i zakrzepica
małych naczyń. Brzeg odleżyny jest zwykle
dobrze odgraniczony, lecz martwica może
także dotyczyć tkanek otaczających. Dno może
być pokryte czarna martwica.

Stopień V:



 

Zaawansowana martwica rozpościera sie do

powięzi i mięsni. Zniszczenie może także
obejmować stawy i kości. Powstają jamy
mogące sie komunikować miedzy sobą. W
ranie znajdują sie rozpadające masy sie tkanek
i czarna martwica

.

Leczenie



We wczesnym okresie zaawansowania
odleżyny I, II lub III stopnia stosuje się
leczenie miejscowe zachowawcze,
głownie przy pomocy opatrunków
antyseptycznych

Etapy gojenia oraz kolory
ran



W praktyce szpitalnej i w domu do leczenia
odleżyn stosuje sie klasyfikacje oparta na
modelu angielskim, określaną niekiedy
"systemem kolorowym" - w zależności od
etapu gojenia i koloru odleżyny.



I tak rany "czarne/brązowe" sa to rany
pokryte martwica sucha (twarda lub
miekka), rany "żółte" - pokryte martwica
rozpływna, rany "czerwone" - ziarninujące,
rany "różowe" - naskórkujace.

1. Rany "czarne/brazowe"



Są to rany odlezynowe głębokie IV, a
nawet V stopnia pokryte martwica
sucha - twarda lub miękka, która
znajduje sie w dnie rany - na całości lub
jej części.



Leczenie miejscowe:



Rany "czarne/brązowe" leczy sie
chirurgicznie, przy pomocy opatrunków
antyseptycznych,

2. Rany "zólte"



Sa to rany odlezynowe pokryte martwica
rozpływna. Ich kolor czasami przechodzący w
biel, pochodzi od nagromadzonych mas
komórek, głównie tłuszczowej tkanki
podskórnej.



Leczenie miejscowe: Leczenie miejscowe
"żółtych ran" polega ich oczyszczaniu, głownie
przy pomocy opatrunkow hydrowloknistych,
alginianowych, jak również opatrunkow
hydrokoloidowych lub dekstranomerowych.

3. Rany "czerwone"



Sa to rany odlezynowe ziarninujące. Ich kolor

oznacza fazę wzrostu komórkowego. Z

istniejących naczyń krwionośnych nowe naczynia

włosowate rozrastają sie na zrębie kolagenowym

produkowanym przez fibroblasty. Powstająca w

ten sposób ziarnina jest żywo czerwona, bardzo

delikatna i przy urazie może łatwo krwawic.



Leczenie miejscowe: Leczenie miejscowe

"czerwonych ran" polega na stosowaniu

opatrunkow zapewniających wilgotne środowisko

oraz pobudzających ziarninowanie, takich jak

opatrunki hydrowłókniste, hydrokoloidowe,

poliuretanowe, hydrożelowe.

4. Rany "różowe"



So to rany odlezynowe naskórkujace, czyli na ostatnim

etapie gojenia. Wypełnione ziarnina pokrywają sie

naskórkiem wędrującym z brzegów rany oraz z głębiej

położonych mieszków włosowych i gruczołów potowych.

Po zetknięciu sie brzegów naskórka komórki zaczynają

sie dzielić, co prowadzi do odtworzenia pełnej grubości

naskórka i zakończenia gojenia, w wyniku którego

powstaje blizna.



Leczenie miejscowe: Leczenie miejscowe "różowych

ran" polega na pobudzeniu oraz ochronie naskorkowania

przy pomocy opatrunkow, takich jak żel hydrokoloidowy,

hydrokoloidy supercienkie albo błony poliuretanowe,



Leczenie miejscowe odleżyn:



Rany odlezynowe sa bolesne i wywołują
cierpienie pacjenta, bardzo trudno sie
goja, a leczenie jest bardzo kosztowne.



Celem działań podejmowanych w
leczeniu odleżyn jest zazwyczaj
doprowadzenie do jak najszybszego
wygojenia rany.

Gojenie się odleżyn



jest normalna reakcja organizmu na
uszkodzenie powłok skórnych. Jest to
złożony proces, który prowadzi do
regeneracji tkanki łącznej, naczyniowej i
naskórka. Udowodniono, ze rany goja
się dwa razy szybciej w środowisku
wilgotnym. Temperatura i stężenie tlenu
również maja wpływ na szybkość
gojenia się ran.

Ten specyficzny mikroklimat można stworzyć
za pomocą nowoczesnych opatrunków.



Stosowane w leczeniu ran odlezynowych opatrunki

nowej generacji można podzielić na siedem głównych

grup:



błony poliuretanowe - półprzepuszczalne (OpSite,

Tegaderm, Bioclusive)



hydrokoloidy (Granuflex, Comfeel, Tegasorb)



hydrożele (Aquagel, IntraSite Gel, Nu-Gel, Purilon)



gąbki poliuretanowe (Lyofoam, Allevyn, Tielle, Biatain)



dekstranomery (Debrisan, Acudex, Iodosorb)



opatrunki alginianowe (Kaltostat, Kaltogel, Sorbsan, Sea

Sorb, Algisite M)



inne - złożone/mieszane (Carboflex, Aquacel, Carbonet,

Granugel, Lyofoam C, Actisorb, Inadine).

Opatrunki nowej generacji

Leczenie miejscowe odleżyn:
Wspomagająca terapia podciśnieniowa
(VAC/NPWT)



Jedna z metod wspomagania leczenia trudno gojących sie

owrzodzen i ran odlezynowych jest technika VAC

(ang. Vacuum Assisted Closure), znana tez pod nazwa

NPWT (ang. Negative Pressure Wound Therapy) dostępna w

niektórych szpitalach



Metoda ta opiera sie na zasadzie zamkniętego systemu

wytwarzającego ujemne ciśnienie w ranie - podciśnienie ok.

125 mm Hg, co z kolei:



sprzyja oczyszczaniu rany z wydzieliny i toksycznych

produktów poprzez usuwanie wydzieliny z rany i płynu z

przestrzeni pozakomórkowej,



zapobiega gromadzeniu sie płynu w głębszych warstwach

rany, a tym samym



przyspiesza procesy gojenia rany,



zwiększa unaczynienie polepszając mikrokrązenie,



ogranicza wzrost bakterii w ranie.

zestaw NPWT wyposażony jest
w:

sterowana elektronicznie pompe ssaca Genadyne A4 o niewielkich rozmiarach

oraz



specjalny zestaw opatrunków i drenów dostosowanych do tego typu terapii

(metoda Charikera-Jetera).



Urządzenie to może byc stosowane zarówno w warunkach szpitalnych, w

ośrodkach opieki długoterminowej, jak i w opiece domowej. Dzięki wytworzeniu i

utrzymaniu podciśnienia (zadanego ciśnienia ujemnego) w łożysku rany,

pompa Genadyne A4 pomaga:



odprowadzać nadmiar wysięku wraz z bakteriami oraz



poprawić ukrwienie dna rany, co



stymuluje proliferacje fibroblastów i



Pozytywnie wpływa na procesy nabłonkowania.

Poprawa warunków gojenia
odleżyn:



Poduszki i materace
przeciwodlezynowe



U chorych z istniejacymi juz odlezynami do
poprawy warunkow gojenia stosuje sie
roznego rodzaju poduszki oraz materace
sluzace to poprawy warunkow gojenia.

Wszyscy pacjenci unieruchomieni powyzej dwóch
godzin powinni korzystac z materacow
zmiennocisnieniowych,



których efektywność polega na tym, ze:



odciążają cialo pacjenta,



poprawiają ukrwienie oraz utlenienie tkanek, jak
również



zmniejszają bóle spoczynkowe mięsni.



Korzystne w leczeniu odleżyn u osob
wyniszczonych jest takze stosowanie
podkładów z owczej skóry pod najbardziej
narazone czesci ciala, takie jak kość krzyzowa czy
piety. Owcze futro daje dobra amortyzacje i
uczucie ciepła oraz zmniejsza tarcie miedzy
ciałem chorego a podłożem.

Poduszki i materace
gąbkowe:



dobrze dostosowuja sie ksztaltem do ciala

lecz szybko miekna i traca ksztalt, stad tez

wystajace punkty kostne u chorego

penetruja w glab poduszki. Powoduje to

znaczny wzrost miejscowego cisnienia, a

tym samym zwiekszenie ryzyka

uszkodzenia skóry. Poduszki gabkowe

wchlaniajac wilgoc, przez co nie chronia

przed tarciem. Sa rowniez siedliskiem

bakterii powodu braku mozliwosci ich

pelnej dezynfekcji. Jedyna ich "zaleta" jest

niska cena oraz mala waga.

Poduszki i materace
zelowe:



w duzym stopniu redukuja tarcie,
niweluja cisnienie pomiedzy
wystajacymi punktami kostnymi a
podlozem. Dobrze koryguja pozycje
osoby siedzacej na wózku inwalidzkim.
Ich wada jest duza waga (okolo 7 kg).
Poza tym zel latwo ulega deformacji, co
zmusza do codziennego ugniatania
poduszki przed uzyciem.

Poduszki pneumatyczne:



do grupy tej mozemy zaliczyc
dmuchane kolo gumowe, jak również
kolo wykonane z kauczuku
neoprenowego. System przepływu
powietrza zapewnia stabilna i
skorygowana pozycje na lózku lub w
wózku, jak również dobre odciążenie
pacjenta.

Materace pneumatyczne automatyczne
(dynamiczne/statyczne):



dzieki wbudowanym czujnikom cisnienia i

automatycznemu sterowaniu, reguluja cisnienie w

zaleznosci od wagi i ulozenia chorego; moga pracowac

zarowno w systemie dynamicznym, jak i statycznym (w

systemie statycznym rozkladaja ciezar ciala na duza

powierzchnie i sluza do podniesienia komfortu leczenia);

nie dopuszczaja, aby cisnienie wywierane na cialo

chorego bylo wyzsze od 20 mmHg podczas 60 proc. cyklu

pracy. W praktyce oznacza to, ze cisnienie pod

wystajacymi czesciami ciala, np. biodrami czy lokciami,

jest automatycznie zmniejszane i odpowiednio

sterowane.



Uzycie materacow tego rodzaju powinno miec miejsce

od pierwszych chwil unieruchomienia chorego, co

przyczyniloby sie do znacznej redukcji smutnej statystyki

odlezyn.

Do najbardziejskutecznych naleza materace
dynamiczne zmiennocisnieniowe,



w których pompa pneumatyczna wtłacza powietrze do komór

materaca, co pewien czas przetłaczając je pomiędzy

poszczególnymi komorami. W materacu tym co trzy minuty

ciało chorego jest podpierane w różnych punktach.



Zanikanie ciśnienia, jego wzrost od zera do maksimum to

również swego rodzaju masaż, dzięki któremu zwiększa sie

ukrwienie części ciala stykających sie z materacem.



Chorzy nie czuja zmęczenia mięsni, szybciej wracają do

zdrowia, łatwiej znoszą długotrwale przebywanie w łóżku.

Zmiany punktów podparcia i nieustający masaż zapobiegają

powstaniu odleżyn. Pozwala to także na szybsze gojenie sie

istniejących ran odlezynowych.



Materace z wentylacja: dla chorych o zwiększonej potliwości

lub potrzebie chłodzenia powierzchni ciała, zwłaszcza latem,

jak również o wadze do 150 kg. Posiadają one możliwość

szybkiego spustu powietrza, pokryte sa pokrowcami

przepuszczającymi powietrze, pare wodna, lecz nie

przepuszczającymi cieczy.

Leczenie odleżyn



jest procesem trudnym i długotrwałym.



W zasadzie powinno odbywać sie w warunkach
szpitalnych, co w praktyce rzadko jest możliwe.
Zwykle pacjent z odleżynami wymaga opieki
zespołu wielodyscyplinarnego, w skład którego
powinni wchodzić: pielęgniarki, lekarze,
farmaceuci, dietetycy, fizykoterapeuci.
Kompleksowe leczenie wymaga opracowania
planu opieki, jego monitorowanie i, w razie
konieczności, wprowadzenie zmian w leczeniu -
tak miejscowym, jak i ogolonym.

W celu osiągnięcia odpowiedniego postępu w
gojeniu odleżyn, leczeniu miejscowemu



powinno zawsze towarzyszyć leczenie
ogólne, którego znaczenia nie sposób
przecenić. Albowiem jego głównym
celem jest



uzupełnienie niedoborów pokarmowych,
witamin i mikroelementow,



wyrównanie niedokrwistości oraz



wyrównanie poziomu glukozy we krwi,
jeśli zachodzi taka potrzeba (przy
cukrzycy).

Główne cele profilaktyki

Główne cele profilaktyki

przeciwodleżynowej:

przeciwodleżynowej:

1) Zidentyfikowanie

1) Zidentyfikowanie

osoby zagrożonej

osoby zagrożonej

potrzebującej zabiegów

potrzebującej zabiegów

prewencyjnych oraz

prewencyjnych oraz

dostrzeżenie specyficznych

dostrzeżenie specyficznych

czynników

czynników

,

,

które to zagrożenie powodują:

które to zagrożenie powodują:

Za pomocą

Za pomocą

określonej skali

określonej skali

(np. Skala

(np. Skala

Norton, Braden, Waterlow) identyfikacja

Norton, Braden, Waterlow) identyfikacja

pacjentów zagrożonych i określenie

pacjentów zagrożonych i określenie

specyficznych czynników ryzyka);

specyficznych czynników ryzyka);



Szczególnej ocenie powinni podlegać pacjenci

Szczególnej ocenie powinni podlegać pacjenci

unieruchomieni oraz o ograniczonym stopniu

unieruchomieni oraz o ograniczonym stopniu

poruszania się

poruszania się

(są to pierwotne czynniki

(są to pierwotne czynniki

ryzyka wystąpienia odleżyn); Ocena przy

ryzyka wystąpienia odleżyn); Ocena przy

przyjęciu pacjenta do placówki zdrowotnej;

przyjęciu pacjenta do placówki zdrowotnej;



Innymi czynnikami ryzyka wystąpienia

Innymi czynnikami ryzyka wystąpienia

odleżyn są

odleżyn są

przykładowo: zaburzenia funkcji

przykładowo: zaburzenia funkcji

zwieraczy, zły stan odżywiania, zmiany w

zwieraczy, zły stan odżywiania, zmiany w

stanie przytomności, wiek, stosowane leki,

stanie przytomności, wiek, stosowane leki,

stopień odwodnienia, rodzaj schorzeń (np.

stopień odwodnienia, rodzaj schorzeń (np.

cukrzyca), gorączka, niskie ciśnienie

cukrzyca), gorączka, niskie ciśnienie

rozkurczowe, wilgotność skóry;

rozkurczowe, wilgotność skóry;

ryzyko wystąpienia odleżyn

ryzyko wystąpienia odleżyn

należy ustalić u:

należy ustalić u:

-

nowo przyjętych pacjentów;

nowo przyjętych pacjentów;

-

pacjentów narażonych z powodu szczególnego

pacjentów narażonych z powodu szczególnego

leczenia (np. zabieg operacyjny);

leczenia (np. zabieg operacyjny);

-

pacjentów o pogarszającym się stanie

pacjentów o pogarszającym się stanie

zdrowia;

zdrowia;

Należy pamiętać o:

Należy pamiętać o:

->postępowaniu profilaktycznym

->postępowaniu profilaktycznym

(zwłaszcza u pacjentów należących do grupy

(zwłaszcza u pacjentów należących do grupy

zwiększonego ryzyka);

zwiększonego ryzyka);

->prewencji wtórnej

->prewencji wtórnej

(w przyp. zmian odleżynowych);

(w przyp. zmian odleżynowych);

Każdego pacjenta ocenia

Każdego pacjenta ocenia

się wg wszystkich punktów

się wg wszystkich punktów



Nawet pomimo uzyskania dobrego

Nawet pomimo uzyskania dobrego

wyniku punktowego należy nadal

wyniku punktowego należy nadal

zwracać uwagę na zapobieganie

zwracać uwagę na zapobieganie

odleżynom!

odleżynom!

Zachowanie i poprawa tolerancji tkanek

Zachowanie i poprawa tolerancji tkanek

skóry na ucisk w celu zapobieżenia

skóry na ucisk w celu zapobieżenia

uszkodzeniu;

uszkodzeniu;



Obserwacja

Obserwacja

skóry pacjenta w celu wczesnego

skóry pacjenta w celu wczesnego

wykrycia zmian chorobowych w obrębie skóry i

wykrycia zmian chorobowych w obrębie skóry i

narządów wewnętrznych (w czasie wykonywania

narządów wewnętrznych (w czasie wykonywania

zabiegów higienicznych oraz przy zmianie

zabiegów higienicznych oraz przy zmianie

ułożenia chorego);

ułożenia chorego);



BADANIE SKÓRY:

BADANIE SKÓRY:

skóra powinna być

skóra powinna być

systematycznie oglądana

systematycznie oglądana

przynajmniej raz dziennie

przynajmniej raz dziennie

ze szczególnym zwróceniem

ze szczególnym zwróceniem

uwagi na uwypuklenia kostne;

uwagi na uwypuklenia kostne;

Stwierdzone zmiany należy

Stwierdzone zmiany należy

udokumentować;

udokumentować;

Pielęgniarka

Pielęgniarka

-

ogląda całą skórę

ogląda całą skórę

i zwraca uwagę na:

i zwraca uwagę na:

zabarwienie, grubość, temperaturę,

zabarwienie, grubość, temperaturę,

wilgotność, napięcie i obrzęki,

wilgotność, napięcie i obrzęki,

zawartość podściółki tłuszczowej,

zawartość podściółki tłuszczowej,

blizny, zranienia, zadrapania, otarcia,

blizny, zranienia, zadrapania, otarcia,

ślady po iniekcjach, przebarwienia,

ślady po iniekcjach, przebarwienia,

zaczerwienienia, wykwity, rodzaj i stan

zaczerwienienia, wykwity, rodzaj i stan

owłosienia, paznokcie;

owłosienia, paznokcie;

Tak np. kolor skóry blady świadczy o

Tak np. kolor skóry blady świadczy o

dużej niedokrwistości;

dużej niedokrwistości;

Obrzęki - o przewodnieniu organizmu lub

Obrzęki - o przewodnieniu organizmu lub

niewydolności krążenia

niewydolności krążenia

OCZYSZCZANIE;

OCZYSZCZANIE;

-

Skóra musi być oczyszczona;

Skóra musi być oczyszczona;

-

Częstość oczyszczania zależy od

Częstość oczyszczania zależy od

indywidualnych potrzeb;

indywidualnych potrzeb;

-

Jeśli nietrzymanie moczu i stolca powoduje

Jeśli nietrzymanie moczu i stolca powoduje

dodatkowe zanieczyszczenie, skóra

dodatkowe zanieczyszczenie, skóra

powinna być oczyszczona możliwie

powinna być oczyszczona możliwie

najszybciej, by nie dopuścić do

najszybciej, by nie dopuścić do

podrażnienia chemicznego;

podrażnienia chemicznego;

-

Istotna zmiana zabrudzonej bielizny i

Istotna zmiana zabrudzonej bielizny i

pościeli chorego;

pościeli chorego;

-

Używanie bawełnianej bielizny i pościeli,

Używanie bawełnianej bielizny i pościeli,

celem zmniejszenia pocenia się pacjenta;

celem zmniejszenia pocenia się pacjenta;

-

Podczas oczyszczania minimalizacja siły i

Podczas oczyszczania minimalizacja siły i

tarcia, którym poddawana jest skóra;

tarcia, którym poddawana jest skóra;

cd

-

-

kąpiel całego ciała (za pomocą wanny lub wózka

kąpiel całego ciała (za pomocą wanny lub wózka

przystosowanego do mycia w pozycji siedzącej);

przystosowanego do mycia w pozycji siedzącej);

Temp. wody od 37 do 40 st.

Temp. wody od 37 do 40 st.

U pacjentów z uszkodzonym rdzeniem kręgowym mogą

U pacjentów z uszkodzonym rdzeniem kręgowym mogą

wystąpić zmiany naskórka w strefie porażonej po

wystąpić zmiany naskórka w strefie porażonej po

wykonaniu kąpieli w 30 st.!

wykonaniu kąpieli w 30 st.!

-mycie mydłem o pH 5,5;

-mycie mydłem o pH 5,5;

-dokładne osuszenie skóry (okolice fałdów!);

-dokładne osuszenie skóry (okolice fałdów!);

-oklepywanie uwypukloną dłonią o złączonych palcach

-oklepywanie uwypukloną dłonią o złączonych palcach

oraz delikatny masaż narażonych miejsc;

oraz delikatny masaż narażonych miejsc;

-

-

unikać masowania wyniosłości kostnych;

unikać masowania wyniosłości kostnych;

-w czasie przesuwania dłoni od nasady kręgosłupa w

-w czasie przesuwania dłoni od nasady kręgosłupa w

górę , w kierunku barków ucisk powinien być

górę , w kierunku barków ucisk powinien być

większy niż przy odwrotnym ruchu rąk;

większy niż przy odwrotnym ruchu rąk;

-przy ruchu okrężnym większy ucisk wywierany jest,

-przy ruchu okrężnym większy ucisk wywierany jest,

gdy dłonie znajdują się w okolicy przykręgosłupowej,

gdy dłonie znajdują się w okolicy przykręgosłupowej,

a mniejszy gdy są oddalone od kręgosłupa;

a mniejszy gdy są oddalone od kręgosłupa;

cd

ZBYT MAŁY UCISK nie wywoła zwiotczenia

ZBYT MAŁY UCISK nie wywoła zwiotczenia

mięśni i nie poprawi przepływu krwi

mięśni i nie poprawi przepływu krwi

przez naczynia żylne!!!

przez naczynia żylne!!!

-

Po umyciu należy nabalsamować ciało;

Po umyciu należy nabalsamować ciało;

-

Nie wolno zbyt silnie trzeć skóry, by jej

Nie wolno zbyt silnie trzeć skóry, by jej

nie uszkodzić;

nie uszkodzić;

-

NIE stosować razem środków

NIE stosować razem środków

natłuszczających i pudrów, gdyż tworzy

natłuszczających i pudrów, gdyż tworzy

się „skorupa” (sprzyjająca rozwojowi

się „skorupa” (sprzyjająca rozwojowi

odleżyn);

odleżyn);

-

Hydromasaż podwodny;

Hydromasaż podwodny;

CZYNNIKI

CZYNNIKI

ŚRODOWISKOWE;

ŚRODOWISKOWE;

-Niska wilgotność (poniżej 40%) i zimno

-Niska wilgotność (poniżej 40%) i zimno

mogą prowadzić do wysuszenia skóry;

mogą prowadzić do wysuszenia skóry;

-Należy używać środków nawilżających do

-Należy używać środków nawilżających do

pielęgnacji

pielęgnacji

suchej

suchej

skóry;

skóry;

Właściwa wilgotność

Właściwa wilgotność

warstwy rogowej

warstwy rogowej

naskórka prawdopodobnie pomaga w

naskórka prawdopodobnie pomaga w

zapobieganiu urazom mechanicznym;

zapobieganiu urazom mechanicznym;

-Narażenie skóry na uszkadzające działanie

-Narażenie skóry na uszkadzające działanie

wilgoci w związku z nietrzymaniem moczu

wilgoci w związku z nietrzymaniem moczu

i stolca, poceniem się lub sączkowaniem

i stolca, poceniem się lub sączkowaniem

rany można zmniejszyć, stosując produkty

rany można zmniejszyć, stosując produkty

specjalne zaprojektowane do

specjalne zaprojektowane do

absorbowania wilgoci;

absorbowania wilgoci;

TARCIE I NACIĄGANIE

TARCIE I NACIĄGANIE

Naciąganie

Naciąganie

-gdy skóra pozostaje nieruchoma, a przemieszczają

-gdy skóra pozostaje nieruchoma, a przemieszczają

się tkanki pod nią, dochodzi do zmniejszenia

się tkanki pod nią, dochodzi do zmniejszenia

zaopatrzenia w krew

zaopatrzenia w krew

-profilaktyka- właściwa technika zmiany pozycji

-profilaktyka- właściwa technika zmiany pozycji

Tarcie

Tarcie

-skutek poruszania się skóry po szorstkiej

-skutek poruszania się skóry po szorstkiej

powierzchni przy nieprawidłowej technice

powierzchni przy nieprawidłowej technice

przesuwania pacjenta i podczas jego ruchów

przesuwania pacjenta i podczas jego ruchów

dowolnych, mimowolnych

dowolnych, mimowolnych

-profilaktyka- stosowanie lubrykantów, ochronnych

-profilaktyka- stosowanie lubrykantów, ochronnych

błon, opatrunków i poduszek

błon, opatrunków i poduszek

ODŻYWIANIE

ODŻYWIANIE

-u chorych z odleżynami stwierdza się

-u chorych z odleżynami stwierdza się

obniżenie stężenia

obniżenie stężenia

białek osocza,

białek osocza,

niskie stężenie cholesterolu, albumin i

niskie stężenie cholesterolu, albumin i

cynku we krwi; często niedokrwistość

cynku we krwi; często niedokrwistość

-chorym należy

-chorym należy podawać

podawać

wszystkie

wszystkie

witaminy i pierwiastki śladowe w

witaminy i pierwiastki śladowe w

ilościach podstawowych, a w razie

ilościach podstawowych, a w razie

niedokrwistości należy zastosować

niedokrwistości należy zastosować

odpow. leczenie

odpow. leczenie

W żywieniu stosuje się:

W żywieniu stosuje się:

-gotowane produkty, kompletne pod

-gotowane produkty, kompletne pod

względem odżywczym

względem odżywczym

-do leczenia żywieniowego drogą

-do leczenia żywieniowego drogą

przewodu pok. np.

przewodu pok. np.

Nutrison

Nutrison

Standard, Nutrison Energy Plus,

Standard, Nutrison Energy Plus,

Nutrison Multi Fibre, Peptison

Nutrison Multi Fibre, Peptison

,

,

Cd

-odżywki przemysłowe doustne:

-odżywki przemysłowe doustne:

Nutridrinki.

Nutridrinki.

-inne rodzaje odżywek w proszku:

-inne rodzaje odżywek w proszku:

Nutrison w proszku, Pepti-2000,

Nutrison w proszku, Pepti-2000,

Fantomalt, Protifar - można nimi

Fantomalt, Protifar - można nimi

wzbogacić dietę szpitalną

wzbogacić dietę szpitalną

Gdy u pacjenta dochodzi do niedostatecznego
spożycia protein i kalorii, opiekunowie
powinni:

ustalić czynniki ograniczające

przyjmowanie pokarmów i zaoferować
pomoc przy jedzeniu

Jeśli przyjmowanie jest nadal

niedostateczne trzeba wziąć pod uwagę-
karmienie przez sondę lub karmienie
pozajelitowe, jeśli jest to spójne z celami
leczenia

REHABILITACJA

REHABILITACJA

-wysoce narażeni są pacjenci stale

-wysoce narażeni są pacjenci stale

przebywający w łóżku lub na wózku

przebywający w łóżku lub na wózku

inwalidzkim

inwalidzkim

-stosuje się ćwiczenia aktywne i

-stosuje się ćwiczenia aktywne i

bierne, uruchamianie, fizykoterapię,

bierne, uruchamianie, fizykoterapię,

trening fizyczny, ćwiczenia z

trening fizyczny, ćwiczenia z

obciążeniem – o charakterze

obciążeniem – o charakterze

zindywidualizowanym

zindywidualizowanym

-u większości osób ma ona na celu

-u większości osób ma ona na celu

utrzymanie

utrzymanie

aktualnego poziomu

aktualnego poziomu

sprawności i zakresu ruchów

sprawności i zakresu ruchów

DOKUMENTACJA

DOKUMENTACJA

-zawiera

-zawiera

:

:

Inf. kto sprawuje opiekę, jak często,

Inf. kto sprawuje opiekę, jak często,

przy użyciu jakich środków, jakie są

przy użyciu jakich środków, jakie są

efekty opieki, informację o

efekty opieki, informację o

poprawkach w sprawowanej opiece,

poprawkach w sprawowanej opiece,

-jest przejrzysta, spójna i dostępna

-jest przejrzysta, spójna i dostępna

dla wszystkich współpracujących w

dla wszystkich współpracujących w

sprawowaniu opieki (lekarzy,

sprawowaniu opieki (lekarzy,

pielęgniarki, fizykoterapeutów,

pielęgniarki, fizykoterapeutów,

terapeutów zajęciowych,

terapeutów zajęciowych,

dietetyków)

dietetyków)

ROZPOZNANIE I UNIKANIE

ROZPOZNANIE I UNIKANIE

ISTNIEJĄCYCH CZYNNIKÓW RYZYKA

ISTNIEJĄCYCH CZYNNIKÓW RYZYKA



Ocena na podst. skali punktowej i

Ocena na podst. skali punktowej i

postępowanie wg ustalonego planu

postępowanie wg ustalonego planu

Przykładowa skala punktowa oceny

Przykładowa skala punktowa oceny

ryzyka wystąpienia odleżyn- Skala

ryzyka wystąpienia odleżyn- Skala

Nortona

Nortona

Ryzyko wystąpienia odleżyn stwierdza się u pacjentów z wynikiem niższym
lub równym 14 punktów



Najskuteczniejszą metodą walki z

Najskuteczniejszą metodą walki z

odleżynami jest

odleżynami jest prewencja

prewencja

;

;



W przypadku ryzyka wystąpienia

W przypadku ryzyka wystąpienia

odleżyn, by im zapobiec bądź je

odleżyn, by im zapobiec bądź je

wcześniej wykryć należy:

wcześniej wykryć należy:

1.

1.

Określić czynniki przyczynowe!

Określić czynniki przyczynowe!

2.

2.

Wyróżnić pacjentów ze zwiększonym

Wyróżnić pacjentów ze zwiększonym

ryzykiem!

ryzykiem!

3.

3.

Stworzyć plan postępowania

Stworzyć plan postępowania

(pielęgnacji w ramach działań

(pielęgnacji w ramach działań

profilaktycznych)!

profilaktycznych)!

Należy

Należy

rozpoznać

rozpoznać

pacjentów obarczonych

pacjentów obarczonych

ryzykiem i

ryzykiem i

jak

jak

najszybciej wdrożyć

najszybciej wdrożyć

postępowanie zapobiegawcze

postępowanie zapobiegawcze

według

według

ustalonego planu;

ustalonego planu;



Powstały

Powstały punktowe skale ryzyka

punktowe skale ryzyka

(określające

(określające

czynniki, które charakteryzują pacjentów

czynniki, które charakteryzują pacjentów

podatnych na rozwój odleżyn);

podatnych na rozwój odleżyn);



Punktowe skale ryzyka stosuje się, by

Punktowe skale ryzyka stosuje się, by

:

:

1.

1.

Zminimalizować ryzyko powstawania odleżyn;

Zminimalizować ryzyko powstawania odleżyn;

2.

2.

Ułatwić efektywne przydzielenie oraz

Ułatwić efektywne przydzielenie oraz

wykorzystanie materaców

wykorzystanie materaców

przeciwdleżynowych;

przeciwdleżynowych;

3.

3.

Podjąć działania profilaktyczne dostosowane

Podjąć działania profilaktyczne dostosowane

do indywidualnych potrzeb pacjenta;

do indywidualnych potrzeb pacjenta;

4.

4.

Zredukować czas hospitalizacji;

Zredukować czas hospitalizacji;

5.

5.

Zminimalizować koszty leczenia;

Zminimalizować koszty leczenia;

Skale oparte są na wskaźnikach liczbowych,

Skale oparte są na wskaźnikach liczbowych,

charakteryzujących pacjenta podatnego na

charakteryzujących pacjenta podatnego na

rozwój odleżyny;

rozwój odleżyny;



Idealna skala

Idealna skala

powinna charakteryzować się

powinna charakteryzować się: wysoką

: wysoką

przewidywalnością, wysoką czułością (100%) i

przewidywalnością, wysoką czułością (100%) i

precyzją (100%)

precyzją (100%)

i być prosta w zastosowaniu;

i być prosta w zastosowaniu;

W rzeczywistości jest to niemożliwe, ponieważ

W rzeczywistości jest to niemożliwe, ponieważ

precyzja

precyzja

(procent pacjentów, u których nie doszło do

(procent pacjentów, u których nie doszło do

powstania odleżyn i w przypadku których

powstania odleżyn i w przypadku których

przewidywano, że nie dojdzie do ich powstania)

przewidywano, że nie dojdzie do ich powstania) i

i

czułość

czułość

(procent pacjentów, u których nastąpił

(procent pacjentów, u których nastąpił

rozwój odleżyn i w przypadku których przewidywano,

rozwój odleżyn i w przypadku których przewidywano,

że dojdzie do ich rozwoju)

że dojdzie do ich rozwoju) są odwrotnie

są odwrotnie

proporcjonalne!

proporcjonalne!



Stosowanie skal oceny ryzyka ułatwia jednak

Stosowanie skal oceny ryzyka ułatwia jednak

podejmowanie

podejmowanie

decyzji klinicznych

decyzji klinicznych

i wybór

i wybór

sposobu

sposobu

leczenia

leczenia

. Pozwalają one systematycznie

. Pozwalają one systematycznie

oceniać

oceniać

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka

!

!



Z racji na brak statyczności w ogólnej kondycji

Z racji na brak statyczności w ogólnej kondycji

pacjenta, ponowna ocena jest konieczna za każdym

pacjenta, ponowna ocena jest konieczna za każdym

razem, gdy nastąpi zmiana kondycji pacjenta!!!

razem, gdy nastąpi zmiana kondycji pacjenta!!!

Ochranianie przed niepożądanymi skutkami

Ochranianie przed niepożądanymi skutkami

zewnętrznych sił mechanicznych: uciskiem,

zewnętrznych sił mechanicznych: uciskiem,

tarciem i zginaniem

tarciem i zginaniem



ZMIANA POZYCJI

ZMIANA POZYCJI

Zmiana pozycji przynajmniej co 2 godziny niweluje

Zmiana pozycji przynajmniej co 2 godziny niweluje

ucisk i zapobiega powstawaniu odleżyn

ucisk i zapobiega powstawaniu odleżyn

Chory ze zmianami odleżynowymi nie powinien

Chory ze zmianami odleżynowymi nie powinien

siedzieć, leżeć na odleżynie

siedzieć, leżeć na odleżynie

Siły działające na ciało podczas zmian pozycji:

Siły działające na ciało podczas zmian pozycji:

ciśnienie wywierane na tkanki miękkie przez

ciśnienie wywierane na tkanki miękkie przez

wypukłości kostne i przez podłoże, tarcie ciała o

wypukłości kostne i przez podłoże, tarcie ciała o

bieliznę pościelową lub osobistą, boczne siły

bieliznę pościelową lub osobistą, boczne siły

rozciągające, ucisk bezpośredni (unikanie ucisku

rozciągające, ucisk bezpośredni (unikanie ucisku

na małe powierzchnie)

na małe powierzchnie)

Stosowanie pisemnego systematycznego schematu

Stosowanie pisemnego systematycznego schematu

zmian pozycji ciała danej osoby

zmian pozycji ciała danej osoby

Ułożenie

Ułożenie

Najbardziej niebezpieczne dla chorego jest

Najbardziej niebezpieczne dla chorego jest

ułożenie w pozycji półleżącej lub półsiedzącej

ułożenie w pozycji półleżącej lub półsiedzącej

(odleżyny na piętach i w okolicy krzyżowej,

(odleżyny na piętach i w okolicy krzyżowej,

ogonowej i kości kulszowej)

ogonowej i kości kulszowej)

Stosuje się podkładki z runa owczego

Stosuje się podkładki z runa owczego

(zmniejszenie tarcia), poduszeczki lniane

(zmniejszenie tarcia), poduszeczki lniane

wypełnione siemieniem lnianym pod

wypełnione siemieniem lnianym pod

pośladki

pośladki

Ułożenie na brzuchu zalecane u pacjentów

Ułożenie na brzuchu zalecane u pacjentów

wydolnych oddechowo

wydolnych oddechowo

cd

-

ryzyko dla krętarza (pacjenci nie

ryzyko dla krętarza (pacjenci nie

powinni bezpośrednio leżeć na krętarzu

powinni bezpośrednio leżeć na krętarzu

kości udowej);

kości udowej);

-

unoszenie łóżka (raczej wezgłowie na

unoszenie łóżka (raczej wezgłowie na

najniższym - jeśli to możliwe- poziomie)

najniższym - jeśli to możliwe- poziomie)

-

podczas przenoszenia pacjentów

podczas przenoszenia pacjentów

(unikać tarcia, używać łatwoślizgów i

(unikać tarcia, używać łatwoślizgów i

podkładek odciążających, by zmniejszyć

podkładek odciążających, by zmniejszyć

ucisk na poszczególne punkty ciała)

ucisk na poszczególne punkty ciała)

Przygotowanie łóżka

Przygotowanie łóżka



Wygodny dostęp z każdej strony

Wygodny dostęp z każdej strony



Unikanie pofałdowań prześcieradła

Unikanie pofałdowań prześcieradła



Nie krochmalenie pościeli

Nie krochmalenie pościeli



Nie kładzenie pacjenta na guzikach,

Nie kładzenie pacjenta na guzikach,

szwach

szwach



Nie stosowanie gumowych podkładów

Nie stosowanie gumowych podkładów

Urządzenia redukujące nacisk

Urządzenia redukujące nacisk

w łóżku

w łóżku



Pianki, żele, woda, materace

Pianki, żele, woda, materace

pneumatyczne statyczne lub

pneumatyczne statyczne lub

naprzemienne

naprzemienne

Zmiana pozycji podczas

Zmiana pozycji podczas

siedzenia

siedzenia



Zmiana punktów obciążenia min. co godzinę

Zmiana punktów obciążenia min. co godzinę

lub zastąpienie pozycji siedzącej- leżącą

lub zastąpienie pozycji siedzącej- leżącą



Urządzenia redukujące nacisk używane w

Urządzenia redukujące nacisk używane w

fotelu

fotelu

Indywidualny dobór urządzeń

Indywidualny dobór urządzeń

(wykonane z pianki, żelu, powietrza)

(wykonane z pianki, żelu, powietrza)

Nie stosowanie poduszek zawierających kulki

Nie stosowanie poduszek zawierających kulki

styropianu i gumowe kółka

styropianu i gumowe kółka

Ułożenie pacjenta na wózku

Ułożenie pacjenta na wózku



Wyprostowanie postawy- obniża ryzyko

Wyprostowanie postawy- obniża ryzyko

wystąpienia deformacji utrudniających

wystąpienia deformacji utrudniających

czynności oddechowe

czynności oddechowe



Rozłożenie wagi pacjenta na siedzeniu-

Rozłożenie wagi pacjenta na siedzeniu-

określa stopień i miejsce maksymalnego

określa stopień i miejsce maksymalnego

ucisku

ucisku



Równowaga i stabilność wpływają

Równowaga i stabilność wpływają

bezpośrednio na sprawność, zużycie

bezpośrednio na sprawność, zużycie

energii i czynności

energii i czynności

Pisemny plan opieki

Pisemny plan opieki



Dobra dokumentacja pielęgniarska

Dobra dokumentacja pielęgniarska

oznacza, że można prowadzić skuteczny

oznacza, że można prowadzić skuteczny

monitoring pracy pielęgniarki (ocenić

monitoring pracy pielęgniarki (ocenić

działania, modyfikować je w zależności

działania, modyfikować je w zależności

od stanu pacjenta), a także wcześnie

od stanu pacjenta), a także wcześnie

wykryć powstające zmiany odleżynowe;

wykryć powstające zmiany odleżynowe;



Dokumentacja pozwala ocenić

Dokumentacja pozwala ocenić

zastosowane metody i środki oraz

zastosowane metody i środki oraz

sprzęt stosowany w profilaktyce i

sprzęt stosowany w profilaktyce i

leczeniu odleżyn;

leczeniu odleżyn;