Definicja odleżyn
I. Odleżyna (decubitus) - jest uszkodzeniem skóry o charakterze owrzodzenia, będącym efektem ciągłego( znaczącego) niedokrwienia tkanek wywołanego przez długotrwały bądź powtarzający się ucisk, prowadzący do niedokrwienia tkanek.
W pierwszym etapie charakteryzujący się zaczerwienieniem, a następnie niedokrwieniem i w końcowym efekcie obumieraniem tkanek. W miarę oddzielania się tkanek martwiczych powstają trudno gojące się owrzodzenia, łatwo ulegające zakażeniu.
I stopień- blednące pod wpływem ucisku zaczerwienienie, zachowane mikrokrążenie i ciągłość naskórka
IIstopień- nieblednące zaczerwienienie, przebarwienie i ucieplenie skóry o charakterze zapalenia, obrzęk, możliwa obecność drobnych pęcherzy i nadżerek;
III stopień - uszkodzenie pełnej grubości skóry, rana może być pokryta żółtawymi masami rozpadających się tkanek lub suchym cienkim strupem;
IV stopień - uszkodzenie skóry i tkanki podskórnej, dochodzące do powięzi;
V stopień - głębokie uszkodzenie przekraczające powięź do mięśni, struktur kostnych, stawów i ścięgien.
W mechanizmie powstania odleżyn wyróżniamy 3 rodzaje ucisku:
1) ciśnienie proste wywierane na tkanki miękkie przez kościec z jednej strony, a podłoze z drugiej,
2) tarcie powierzchnią ciała o pościel,
3) boczne siły rozciągające i ścinające, które powodują śródbłonkowe uszkodzenia w mikrokrążeniu.
Należy dodać, że dotychczas używano również innych nazw, jednak określenie " odleżyna" jest najbardziej adekwatne, ponieważ uwzględnia główny czynnik etiologiczny, jakim jest ucisk tkanek prowadzący do rozwoju martwicy.
II. Przyczyny powstania odleżyn
Istnieje bardzo dużo czynników sprzyjających tworzeniu się odleżyn. Wymienia się ich około 200. do najważniejszych( najczęściej spotykanych) zaliczamy:
Czynniki wewnętrzne: zaburzenia świadomości, unieruchomienie, porażenia, niedowłady (czynniki neurologiczne); nieotrzymanie moczu i stolca (z powodu braku kontroli ośrodkowej lub zaburzeń jelitowych); zły stan odżywiania ( zwłaszcza niedobory białka, witaminy C, cynku): niewłaściwa masa ciała- wychudzenie (brak wystarczającej ilości tkanki tłuszczowej powoduje wzrost nacisku powierzchniowego na skórę), znaczna nadwaga, otyłość ( zwiększa nacisk w miejscach, gdzie kość blisko sąsiaduje ze skórą); odwodnienie, niedokrwistość, zmiany w składzie biochemicznym krwi, miażdżyca, cukrzyca, słaba perfuzja obwodowa, niskie ciśnienie rozkurczowe; gorączka; wstrząsy; współistnienie chorób, w których stosowana jest np. sterydoterapia, chemioterapia; starość ( zagrożenie wystąpienia odleżyn zwiększa pogłębia się wraz z wiekiem); płeć żeńska ( kobiety są da razy bardziej narażone na wystąpienie odleżyn niż mężczyźni).
Czynniki zewnętrzne: ucisk , siły ścinające, tarcie; urazy; zakażenia; wilgoć; zła pielęgnacja ( pot, brud, wydzieliny naturalne, np. mocz, kał); sfałdowana pościel, bielizna osobista; schorzenia skóry, np. alergie, wypryski; sucha skóra, bibułkowata.
Czas wystąpienia odleżyny uzależniony jest od stanu ogólnego pacjenta oraz stopnia narażenia na poszczególne czynniki ryzyka chorobowego. Czynniki te można podzielić na te, które są bezpośrednio związane z osobą pacjenta, jak również na te, które wynikają z poziomu świadczonych usług medycznych.
III. Przyczyny główne
Działanie sił mechanicznych
Ucisk powierzchniowy- długotrwały nie zmieniający się ucisk wywierany na tkanki miękkie z jednej strony przez kościec, z drugiej - przez twarde podłoże. Ucisk mierzony jest w mm Hg, między skórą a powierzchnią, na której ułożony jest chory. Prowadzone badania wykazały, że jest on 3-5 razy większy na głębokości 12,5 mm niż na powierzchni skóry. Nacisk powierzchniowy może powodować niedotlenienie tkanek, które uwidacznia się wtedy, gdy ciało spoczywa na powierzchni niedostosowanej do jego kształtu.
Siły poprzecznie tnące- siły te mogą się przyczynić do uszkodzenia tkanki, a ich istnienie związane jest z istnieniem ucisku. Siły poprzecznie tnące występują wówczas, gdy część ciała chorego próbuje się poruszyć , lecz powierzchnia skóry pozostaje nieruchoma na powierzchni spoczynku. W efekcie tego mechanizmu warstwa tkanki podskórnej ulega uszkodzeniu. Zniekształcenie to może przyczynić się do przerwania mniejszych naczyń krwionośnych, a w konsekwencji do sączenia się krwi i powstania siników pod powierzchnia skóry. Pęknięte naczynia nie mogą już dostarczać tkanką tlenu i składników odżywczych ani odprowadzać zbędnych produktów przemiany materii. Może to doprowadzić do obumierania tkanki i czernienia skóry. Sytuacja ta zdarza się zwłaszcza u osób wyniszczonych chorobą, z luźną tkanką podskórną, a występuje w miejscach, w których skóra nie przylega ściśle do szkieletu kostnego.
Siły tarcia- przesuwanie tkanek względem podłoża. Siły tarcia dają znać o sobie wtedy, gdy siłą tnąca poprzecznie, w połączeniu z siłą boczną, wzrasta na tyle, że jest w stanie przezwyciężyć opór ciała przed poruszaniem się i cześć ciała pozostająca w kontakcie z powierzchnią spoczynku zaczyna się przesuwać. Tkanka pozostaje w dalszym ciągu zniekształcona, a dodatkowo pojawiają się siły tarcia. Fałdowanie skóry powoduje skręcanie i zamykanie światła naczyń. Dzieje się tak podczas próby przywrócenia chorego do pozycji siedzącej przez ciągnięcie go po prześcieradle, zamiast podniesienia go do góry. Podobnie dzieje się podczas wyciągania chorego spod prześcieradła. Inną sytuacją jest ta, gdy chory ułożony jest w pozycji półwysokiej, zsuwa się wzdłuż łóżka, wywołując powstanie dużych sił tarcia.
Uraz- uszkodzenie tkanek wywołane np. stłuczeniami powstającymi w czasie zabiegów pielęgnacyjnych, zmian pozycji ciała itp.
Szybkość powstawania odleżyn jest ściśle skorelowana z innymi czynnikami wywołującymi odleżyny i może wahać się od dwóch do kilkunastu godzin.
IV. Przyczyny towarzyszące
Czynniki wewnętrzne- uzależnione od stanu zdrowia chorego
Zaburzenia ze strony układu nerwowego: udary mózgu i uszkodzenia rdzenia kręgowego objawiające się hemi-, para- lub tetraparezą, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe (SLA), demencja starcza, osłabienie percepcji czuciowej, zaburzenie świadomości, stan nieprzytomności chorego.
Zaburzenia w funkcjonowaniu układu krążenia: niedokrwistość wyrażająca się zarówno znacznym spadkiem poziomu hemoglobiny oraz spadkiem liczby krwinek czerwonych, niskie ciśnienie krwi, choroby serca, uszkodzenie naczyń obwodowych (miażdżyca, cukrzyca), mniejsza elastyczność naczyń krwionośnych.
Choroby układu oddechowego: przewlekłe stany zapalne oskrzeli i płuc, astma, rozedma, gruźlica, mniejsza elastyczność żeber, słabsza wydolność mięśni oddechowych, duszność mająca ujemny wpływ na procesy wentylacji płuc, co w konsekwencji powoduje niedotlenienie tkanek organizmu.
Uogólnione obrzęki.
Leczenie farmakologiczne z zastosowaniem amin katecholowych.
Choroby wymagające zastosowania leków z grupy sterydów, cytostatyków.
Radioterapia.
Zmniejszona odporność organizmu.
Zmiana pH skóry .
Infekcja bakteryjna.
Wyniszczenie.
Zaburzenie przyswajania składników pokarmowych: nadmierne odżywianie, niedożywienie, ogólne wyniszczenie, niedobory witamin (B12, C), niedobór białka, zaburzenia gospodarki elektrolitowej (sód, potas), makro- i mikroelementów (Fe, Zn), konieczność nieustannego żywienia pozajelitowego lub przez zgłębnik bez możliwości alimentacji w sposób naturalny.
Ograniczenie możliwości poruszania się oraz ograniczenia zakresu i siły ruchu zmuszające do długotrwałego przebywania w pozycji leżącej lub siedzącej: choroba reumatyczna, choroba zwyrodnieniowa, schorzenia ortopedyczne (złamania kości, m. in. z powodu osteoporozy), niewydolność krążenia i oddychania.
Zaburzona czynność zwieraczy odbytu i cewki moczowej(maceracja skóry jest spowodowana nadmierną wilgotnością prowadzącą do rozmiękczenia skóry i zmniejszenia jej odporności). Stan ten pojawia się w następstwie wzmożonej potliwości, nieotrzymania moczu lub stolca, występowanie ran z nasilonym sączeniem.
Stan skóry. Procesy fizjologiczne zachodzące w skórze wraz z wiekiem, m. in. zmniejszenie ilości tkanki podskórnej, obniżenie elastyczności skóry i wrażliwość na bodźce bólowe, osłabienie aktywności proliferacyjnej naskórka i miejscowego odczynu zapalnego, czynią ja bardziej podatną na uszkodzenia. Zaburzenia mikrokrążenia, m.in. na skutek zmian miażdżycowych, prowadzą do zmian troficznych skóry.
Płeć: kobiety są dwa razy bardziej podatne na odleżyny niż mężczyźni.
Wiek i poziom umysłowy pacjenta: osoby w wieku podeszłym często mają trudności z wyrażeniem własnych potrzeb, mogą nie być świadome swego położenia. Zagrożenie wystąpieniem odleżyn postępuje z wiekiem.
Masa ciała (budowa ciała): nadwaga ma wpływ na zwiększenie ucisku w tych miejscach, gdzie kość jest położona pod cienką warstwą tkanki- takim miejscem u chorych unieruchomionych w łóżku jest pięta i kość krzyżowa, a u chorych leżących pośladki. Ucisk na tkankę może powodować utrudnienie przepływu krwi. U chorych z niedowagą brak odpowiedniej ilości tkanki powoduje wzmożenie nacisku powierzchniowego.
Rodzaje skóry: skóra sucha jest szczególnie narażona na uszkodzenia, skóra bibułkowata, która występuje u ludzi w podeszłym wieku, jest bardzo podatna na uszkodzenia z powodu braku elastyczności.
Stan psychiczny chorego, np. depresja, ma wpływ na nieprzestrzeganie przez niego zaleceń dotyczących pielęgnacji skóry.
Czynniki zewnętrzne- niezależne od kondycji pacjenta, uwarunkowane otoczeniem
Temperatura otocznia (zbyt niska lub zbyt wysoka).
Niewłaściwa bielizna i pościel (szorstka), sfałdowania pościeli.
Pozostanie chorego w wilgotnej i mokrej pościeli (otarcia naskórka i jego maceracja).
Zaopatrzenie ortopedyczne.
Leki (przeciwbólowe, uspokajające, psychotropowe, sterydy).
Zakażenia- otarcia lub skaleczenia skóry stanowią wrota dla bakterii.
Nikotynizm- zarówno palenie, jak i wdychanie dymu nikotynowego nie tylko podnosi ryzyko raka płuc i jest przyczyną wielu schorzeń sercowych, ale powoduje także zmiany chorobowe naczyń krwionośnych prowadzące do miażdżycy tętnic.
Czynniki socjalne: warunki ekonomiczne, poziom opieki- zaniedbanie personelu.
Niski poziom wiedzy personelu.
Brak motywacji personelu.
Braki kadrowe.
Zła organizacja pracy.
Brak osób odpowiedzialnej za program odleżyn.
Brak szkoleń i materiałów szkoleniowych.
Brak sprzętu przeciwodleżynowego.
Brak środków opatrunkowych i higienicznych.
Brak środków o działaniu miejscowym.
V. Miejsca powstania odleżyn.
Odleżyny powstają najczęściej w miejscach, gdzie odległość między powierzchnią skóry a znajdującym się od nim układem kostnym jest niewielka. W tych miejscach podczas długotrwałego unieruchomienia, zwłaszcza na twardym podłożu, dochodzi do ucisku tkanki, co w dalszej konsekwencji prowadzi do niedokrwienia komórek.
Miejsca najbardziej narażone na powstanie odleżyn to:
| 1. boczny brzeg stopy 2. kostka boczna stopy 3. nasada kości strzałkowej 4. kość udowa boczna 5. krętarz większy 6. kość biodrowa 7. żebro |
8.kość ramienna 9. ucho 10. łokieć 11. pięta 12. pośladek 13. kość ogonowa 14. kręgosłup |
15. łopatka 16. tył głowy 17. palce stopy 18. rzepka 19. krocze-moszna 20. żebro przyśrodkowe 21. mostek 22. kość policzkowa |
|---|
Na wymienione miejsca należy zwrócić szczególną uwagę przy pielęgnacji pacjentów zagrożonych powstaniem odleżyn.
Zasadniczo w każdym miejscu może dojść do powstania odleżyn. Szczególnie narażone są jednak te okolice, gdzie warstwa między tkanką kostną a skórą jest stosunkowo cienka. W około 75 % przypadków są to okolice: kości krzyżowej, krętarza kości udowej, kostek ( bocznej lub przyśrodkowej ), i pięty. Pozostałe 25 % przypadków obejmuje okolice: łopatki, kolan, łokci, potylicy i małżowiny usznej.
VI. Wczesne objawy.
Objawy jakie może zaobserwować sam pacjent, to:
zaczerwienienie skóry znikające po usunięciu ucisku,
zaczerwienienie skóry, nie znikające po ucisku,
pęcherze naskórka,
otarcia naskórka.
W przypadku zmian w okolicy kulszowej wczesne objawy to:
niewielkie podwyższenie temperatury, które może wystąpić w każdym przypadku,
niewielkie zgrubienie,
zaczerwienienie,
obrzmienie.
VII. Etapy rozwoju odleżyny.
Wyróżniamy cztery etapy rozwoju odleżyny:
długotrwały nacisk na skórę i tkankę podskórną,
niedokrwienie tkanek, zwolnienie przemiany komórkowej,
śmierć komórki,
odleżyna.
VIII. Typy odleżyny
Wyróżniamy trzy typy odleżyn. Podstawą tego podziału jest czas wymagany do wyleczenia, a także różnica temperatur między odleżyną a skórą.
Odleżyny zwykłe- okres wyleczenia wynosi około 6 tygodni, nie obserwujemy wówczas zaburzeń ukrwienia, różnica temperatur między obszarem odleżyny a otaczającą skóra wynosi około 2,5?C.
Odleżyny miażdżycowe- okres wyleczenia wynosi około 16 tygodni, występują zaburzenia ukrwienia, różnica temperatur między obszarem martwicy a otaczającą skórą wynosi 1?C lub mniej.
Odleżyny terminalne- występują u ludzi umierających i nie ulegają wygojeniu.
IX. Podział odleżyn.
Podział odleżyn, podawany przez różnych autorów, związany jest z głębokością ich penetracji i rodzajem zajętych tkanek.
Pod względem wyglądu i rozległości wyróżniamy wiele rodzajów odleżyn:
Odleżyna w stadium powstawania- manifestuje się miejscowym zaczerwienieniem lun odwrotnie- zblednięciem i lekkim obrzękiem.
Odleżyny naskórkowe, powierzchniowe- najczęściej powstające jako wyparzenia przy jednoczesnym działaniu wilgoci i ucisku lub otarcia pościelą czy ubraniem. Jest tu zniszczona zrogowaciała warstwa naskórka i obnażona jego część żywa. Miejsce takie wydziela niewielką ilość płynu wysiękowego.
Odleżyny skórne- obejmują martwicą całą skórę właściwą, aż do tkanki podskórnej, tłuszczowej. Mają początkowo wygląd ogniska bladobrunatnego, o widocznych szerokich polach skórnych, nieco zapadniętego, przechodzącego szybko w ognisko czarnej, twardej martwicy obejmującej mniejszy lub większy obszar. W tkance podskórnej powstaje odczyn zapalny wysiękowy.
Odleżyna skórno- podskórna jest podobna do poprzedniej, z tym z że obejmuje również tkankę tłuszczową podskórną, aż po powięzi. Zewnętrznie odróżnia się od skórnej tym, że jest bardziej zapadnięta i zwykle obejmuje większy obszar. Często w otoczeniu tej odleżyny spotyka się odczyn wysiękowy, przechodzący w wysięk ropny.
Odleżyna podskórna- jest bardzo często przeoczana lub traktowana jako ropowica, do której jest bardzo podobna. Zewnętrznie manifestuje się jedynie lekkim obrzękiem i nieznacznymi objawami zapalnymi, nawet bez zaczerwienienia, rzadziej powstaje zaczerwienione zgrubienie. Najczęściej skóra jest zmieniona. Zazwyczaj pierwszym alarmującym objawem jest silne podwyższenie ciepłoty ciała do 40?C i więcej stopni, gdy pierwotnie jałowa odleżyna ulegnie wtórnemu zakażeniu. Przy dokładnym badaniu można stwierdzić głębokie chełbotanie płynu i twardy opór pod skórą właściwą. Takie ukryte odleżyny, zwłaszcza zainfekowane, rozprzestrzeniają się szeroko, mając liczne zachyłki, mogą penetrować w przestrzeniach podpowięziowych i międzymięśniowych, mogą wtórnie wywołać martwicę oddzielonej skóry i doprowadzić do krańcowego wyniszczenia.
Odleżyny skórno- podskórne i podskórne występują w miejscach, gdzie pod nimi znajduje się tkanka mięśniowa, np. pod guzami kulszowymi, krętarzami itp. Bardzo szybko, złuszcza zbyt późno lub nieprawidłowo leczone, wywołują martwicę powięzi i mięśni, aż do tkanki kostnej, stając się odleżynami totalnymi. W mięśniach powstaje martwica rozpływna, bardzo szybko i wtórnie zainfekowana, sięgając zwykle znacznie dalej niż martwica tkanek powierzchniowych. Dochodząc do kości powoduje niedokrwienie i powstanie płaskich przyściennych martwaków lub, w gorszym wypadku, penetrację ropy w głąb kości gąbczastej., wywołując jej zapalenie. Kość jest czasem tak przesiąknięta ropą, że wydobywa się ona przy każdym ucisku, jak woda z gąbki. Takie odleżyny bardzo szybko pogarszają stan chorego, wywołując wyniszczenie i mogą doprowadzić do zgonu.
Odleżyny stare, istniejące zazwyczaj kilka lat, leczone sporadycznie lub nie leczone wcale, przybierające na ogół postać tabeli zamkniętej lub otwartej przez wąską przetokę, ewentualnie otwierającą się co pewien czas. Najczęściej spotyka się je ponad guzami kulszowymi, krętarzami i wyrostkiem łokciowym. W zamkniętych spotyka się czasem ciałka ryżowate i jasnożółty płyn. Dość często ulegają one wtórnym zakażeniom i wówczas upodabniają się do dużego czyraka. Cysty takie otoczone są bardzo mocną i grubą torebką łącznotkankową i są zazwyczaj zrośnięte z kością leżąca pod nią.
Przetoki pozostałe po odleżynach mogą istnieć latami, czasem zamykając się, czasem otwierając, wydzielając wówczas skąpą wydzielinę ropną. Zwykle istnieją w tkankach miękkich, są otoczone grubymi bliznami, a przebieg ich jest niekiedy bardzo kręty i rozgałęziony. Czasem dochodzą do kości, kończąc się małym martwiaczkiem przyściennym. Niekiedy ich zakończenie stanowią stare podwiązki naczyniowe lub szwy. Jeżeli ciało obce podtrzymujące ich istnienie wydzieli się z ropą, to mogą zamknąć się samoistnie.
Cechy dobrego opatrunku
Cechy idealnego opatrunku:
Utrzymuje wysoką wilgotność między sobą a raną
Nie uszkadza tkanek podczas wymiany
Usuwa nadmiar wysięku i toksycznych cząstek
Nie przylega do rany
Nie przepuszcza bakterii
Umożliwia prawidłową wymianę gazową
Utrzymuje odpowiednią temperaturę
Nietoksyczny i niealergizujący
Opatrunki
• Nowoczesny opatrunek to taki, który swoimi właściwościami utrzymuje idealne, wilgotne środowisko dla gojenia się ran. Najczęściej występuje on w postaci płytek lub pasty. Płytka może być jedno lub dwuwarstwowa. Dwuwarstwowa płytka zwykle składa się z warstwy zewnętrznej ochronne, która zabezpiecza przed dostępem płynów, bakterii, stolca lub moczu, i wewnętrznej - reaktywnej, przylegającej do rany. Płytka jednowarstwowa nie ma warstwy ochronnej. Opatrunki w postaci pasty są przygotowywane fabrycznie w specjalnych aplikatorach lub tubach.
Opatrunki można ogólnie podzielić na 7 głównych grup:
błony poliuretanowe;
hydrokoloidy;
hydrożele;
gąbki poliuretanowe;
dekstranomery;
Opatrunki alginianowe;
opatrunki złożone.
ZASADY STOSOWANIA OPATRUNKÓW W POSZCZEGÓLNYCH FAZACH GOJENIA SIE RANY
Leczenie odleżyn nowoczesnymi metodami zachowawczymi powinno przebiegać zgodnie z zasadą dostosowania rodzaju opatrunku do potrzeb rany na danym etapie gojenia się.
BŁONY POLIURETANOWE
Opatrunki tego rodzaju polecane są do leczenia odleżyn mało wydzielających I i II stopnia. Są one również bardzo skuteczne jako opatrunek zakładany profilaktycznie w miejscach najbardziej narażonych na ucisk i tarcie, a także pokrywa się nimi inne opatrunki w celu utrzymania ich na ranie.
Struktura błony umożliwia swobodne parowanie z powierzchni rany, a równocześnie nie przepuszcza wody i bakterii z zewnątrz, chroniąc w ten sposób przed zabrudzeniem, np. moczem, kałem, - infekcją. Parowanie jest jednak zawsze mniejsze niż utrata płynu przez uszkodzone tkanki, dlatego pod opatrunkiem panuje duża wilgotność, pozwalająca na niezakłócone procesy ziarninowania i naskórkowania. Przezroczysta powierzchnia błony umożliwia obserwację i nadzór gojącej się rany.
Preparaty to:
Opsite Flexigride (Smith & Nephew), stosowane w I i II stopniu
Tegaderm (3M), Mogą pozostawać na ranie nawet do 14 dni
Bioclusive (Johnson & Johnson).
HYDROKOLOIDY
Występują w postaci płytki lub pasty. Płytka ma budowę dwuwarstwową. Zewnętrzna warstwa - ochronna - zabezpiecza ranę przed zabrudzeniem płynami, stolcem lub moczem , a wewnętrzna - aktywna - zawiera hydrofilne cząsteczki karboksymetylocelulozy zawieszone w hydrofobowej masie pektyny i żelatyny. W kontakcie z wysiękiem z rany wewnętrzna warstwa formuje żel pokrywający ranę, jednocześnie pochłaniając nadmiar wysięku i tworząc idealne wilgotne środowisko.
Zmniejszają ryzyko infekcji.
Ułatwia aktywność własnych enzymów litycznych rozpuszczających uszkodzone tkanki. Kwaśne pH i zmniejszona prężność tlenu pod opatrunkiem nasila angiogenezę, a co za tym idzie, ziarninowanie.
Wilgotny wysięk pod opatrunkiem umożliwia migrację komórek, a podczas wymiany nie powoduje ich zerwania czy uszkodzenia.
Opatrunki te łagodzą ból samej rany, a ich wymiana jest bezbolesna.( zmniejszona produkcja prostaglandyn.
Ponadto ból jest łagodzony, dlatego, że sam opatrunek działa jako mechanizm osłonowy przed tarciem i innymi siłami działającymi na ran.
Preparaty to:
Granuflex (CorwaTec), stosowany do opatrywania
Granu-flex super cienki (CorwaTec), płaskich odleżyn II,III i IV stopnia
Hydrocoll (Hart-mann), lub do wypełnienia jam V stopnia
Tegasorb (3M),
Comfeel (Coloplast).
HYDROŻELE
W zależności od użytego polimeru są bardzo uwodnione -zawierają około 92-95% wody. Z tego powodu mają bardzo dobre właściwości oczyszczające i są stosowane w początkowym okresie leczenia ran w celu ich uwodnienia, zapoczątkowania autolizy i oczyszczenia
W Polsce hydrożele występują w postaci:
płytek -Aąuagel, który wymaga pokrycia drugim opatrunkiem, lub w formie specjalnych aplikatorów i tub - IntraSite Gel i Pu-rilon.
W celu zwiększenia ich właściwości pochłaniających i dłuższego utrzymania na ranie łączy się je np. z
hydrokoloidami (żel hydrokoloidowy Granugel) lub alginianami (Nu-Gel).
Preparaty to:
Auagel (KiK Gel), stosowany w leczeniu obficie wydzielających
IntraSite Gel (Smith & Nephew), odleżyn II,III,IV stopnia oraz w przypadku
Purilon (Coloplast), martwicy V stopnia
Granugel (ConvaTec)
OPATRUNKI POLIURETANOWE
Są to płytki o grubości 5-8 mm lub owalne i okrągłe gąbki, które „łapią" wysięk. Charakteryzują się bardzo dobrymi właściwościami pochłaniającymi - opatrunki w postaci płytki stosuje się do oczyszczonych ran powierzchownych, a gąbki - do głębokich. Mają działanie termoregulacyjne i są szczególnie polecane do leczenia owrzodzeń żylnych podudzi. Nie mogą być stosowane na rany suche i nie wolno ich zwilżać lub łączyć z antyseptykami na ranie.
Płytki mogą mieć zewnętrzny plaster po-zwalający utrzymać je na ranie, gąbki natomiast wymagają opatrunku pokrywającego.
Preparaty to:
Tielle (Johnson & Johnson), stosowany w leczeniu wysoko wydzielających
Allevyn (Smith & Nephew), odleżyn III, IV I V stopnia. Utrzymujemy go na
Permafoam (Hart-mann), ranie od 1-5 dni.
Biatain (Coloplast)
DEKSTRANOMERY
Są to opatrunki zbudowane z ziaren polisacharydów, które w kontakcie z wysiękiem z rany formują żel. Stosuje sieje do oczyszczania ran pokrytych martwicą rozpływną. Wymagają użycia drugiego opatrunku pokrywającego, lodosorb to dekstranomer zawierający 0,9% jodopowidonu, który uwalnia się podczas pochłaniania wysięku, działając antyseptycznie.
Preparaty to:
Acudex (Polfa Kutno), stosowany w głębokich mocno wydzielających
lodosorb (Perstorp Pharma). Zawierających martwice odleżyn IV i V stopnia
Zmiany dokonujemy co 24-48 godz
OPATRUNKI ALGINIANOWE
Są to opatrunki otrzymywane z soli sodowych i wapniowych kwasu algininowego otrzymywany z glonów morskich. W kontakcie z wysiękiem z rany opatrunek tworzy elastyczną żelowo-włóknistąpowłokę, utrzymującą idealne środowisko dla gojącej się rany. Jego usuwanie jest bezbolesne. W czasie pochłaniania wysięku następuje wymiana jonów wapnia z opatrunku z jonami sodu z wysięku, co wpływa na procesy krzepnięcia i hamuje ewentualne krwawienie.
Preparaty to:
Kaltostat (CorwaTec), używany przy płaskich odleżynach II, III i IV
Kalto-gel (CorwaTec), stopnia, oraz sznuróww V stopnia
Sea Sorb (Coloplast),
Algisi-te M (Smith & Nephew).
SREBRO
Opatrunki inkorporowane jonami srebra.
Srebro jako środek antybakteryjny do dezynfekcji i sterylizacji wody było używane od wieków (Egipcjanie, Arabowie, Rzymianie).Powrót srebra nastąpił we wczesnych latach 60. XX wieku.
Zalety srebra
in vitro - ma szczególnie szerokie spektrum przeciwbakteryjne i nie powstaje na nie oporność;
wpływa na transfer elektronów bakterii;
uszkadza replikację komórek przez wiązanie się z bakteryjnym DNA;
łączy się z błoną komórkową, uszkadzając zarówno ją, jak i receptory na poziomie
komórek; łączy się z grupami sulffiydrylowymi (SH) i hamuje oddychanie
bakteryjne;
niski profil toksyczności - opisywano jedynie podrażnienia skóry i argyrie (nieodwracalne szaro-niebieskie zabarwienie skóry lub błon śluzowych przy dłuższym użyciu azotanu srebra).
Preparaty to:
Aąuaceł Ag (CorwaTec) - hydrowłókienny opatrunek z karboksymetyloceluiozy inkorporowany jonami srebra,
Actico-at (Smith & Nephew) siatki polietylenowe inkorporowany srebrem nanokrystalicznym,
Actisorb Silver 220 (Johnson & Johnson) - zawiera srebro impregnowane w węglu aktywnym zamknięte w nylonowym rękawie.
Preparaty złożone
Są to najnowocześniejsze opatrunki, które ze względu na swoją budowę skład łączą cechy kilku grup opatrunków i dzięki temu mogą wielokierunkowo oddziaływać na powierzchnię gojącej się rany.
Preparaty to:
Aąuacel™ (ConvaTec),
Combiderm (ConvaTec),
Versiva® XC™ (Conva-Tec)
Podstawowe zasady profilaktyki przeciwodleżynowej
Pielęgnacja skóry chorego: regularne nawilżanie skóry suchej i talkowanie wilgotnej — przed talkowaniem skórę trzeba osuszyć, nie należy stosować jednocześnie środków natłuszczających i pudrów. Częsta zmiana bielizny osobistej chorego, która powinna być wykonana z tkaniny przepuszczającej powietrzei wchłaniającej wilgoć. W przypadku stosowania pieluchomajtek należy pamiętać o doborze odpowiedniego rozmiaru, co pozwoli zapobiegać otarciom i odparzeniom skóry. Właściwe odżywianie zapewniające odpowiedni poziom białka
SKALE OCENY RYZYKA WYSTĄPIENIA ODLEŻYN
Do oceny ryzyka odleżyn można wykorzystać skalę
Norton
Douglas,
Warterlow
Barthel
Skala punktowa oceny ryzyka rozwoju odleżyn NORTON.
| Czynniki ryzyka | 4 | 3 | 2 | 1 |
|---|---|---|---|---|
| A | Stan fizykalny | dobry | dość dobry | średni |
| B | Stan świadomości | pełna przytomność i świadomość | apatia | zaburzenia świadomości |
| C | Aktywność, zdolność przemieszczania się | chodzi samodzielnie | chodzi z asystą | porusza się tylko na wózku inwalidzkim |
| D | Stopień samodzielności przy zmianie pozycji | pełna | ograniczona | bardzo ograniczona |
| E | Czynności zwieraczy odbytu i cewki moczowej | pełna sprawność zwieraczy | sporadyczne moczenie się | zazwyczaj nietrzymanie moczu |
Skala punktowa oceny ryzyka rozwoju odleżyn DOUGLAS.
| Czynniki ryzyka | 4 | 3 | 2 | 1 | 0 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Stan odżywienia (Hb) | dieta pełnowartościowa | dieta niewłaściwa | tylko płyny | żywienie pozajelitowe lub Hb poniżej 10 g% | |
| 2 | Aktywność | chodzi samodzielnie | chodzi z trudnością | porusza się tylko na wózku inwalidzkim | stale pozostaje w łóżku | |
| 3 | Czynność zwieraczy odbytu i cewki moczowej | pełna czynność zwieraczy | bsporadyczne moczenie się | nietrzymanie moczu | całkowite nietrzyma-nie moczu i stolca | |
| 4 | Ból | bez bólu | ślad bólu | okresowo | związane z ruchem | stały ból lub dyskomfort |
| 5 | Stan skóry | bez zmian | skóra sucha, cienka, zaczerwieniona | uszkodzenia powierzchniowe | uszkodzenia tkanek głębokich lub jamy | |
| 6 | Stan świadomości | pełna przytomność i świadomość | apatia | stupor | brak współpracy | śpiączka |
Skala Waterlow
| Czynnik ryzyka | Punktacja | |
|---|---|---|
| Budowa ciała | średnia | 0 |
| powyżej średniej | 1 | |
| otyłość | 2 | |
| wychudzenie | 3 | |
| Stan skóry | zdrowa | 0 |
| bibułkowata | 1 | |
| sucha | 1 | |
| obrzęknięta | 1 | |
| lepka (temperatura) | 1 | |
| przebarwiona | 2 | |
| pęknięta | 3 | |
| Płeć / wiek | mężczyzna | 1 |
| kobieta | 2 | |
| 14 - 49 | 1 | |
| 50 - 64 | 2 | |
| 65 -74 | 3 | |
| 75 -80 | 4 | |
| 81 i powyżej | 5 | |
| Wypróżnienie | pełne/cewnikowanie | 0 |
| okresowe nietrzymanie moczu | 1 | |
| cewnikowanie/nietrzymanie kału | 2 | |
| nietrzymanie moczu i kału | 3 | |
| Operacje | ortopedyczne poniżej pasa, kręgosłupowe | 5 |
| trwające powyżej 2 godzin | 5 | |
| Zdolność ruchowa | pełna | 0 |
| niepokój ruchowy | 1 | |
| apatia | 2 | |
| ograniczona | 3 | |
| wyciąg chirurgiczny | 4 | |
| wózek inwalidzki | 5 | |
| Apetyt | przeciętny | 0 |
| słaby | 1 | |
| cewnik nosowo-żołądkowy | 2 | |
| tylko płyny | 2 | |
| Niedożywienie tkanki | krańcowe wycieńczenie | 8 |
| zawał serca | 5 | |
| schorzenie naczyń obwodowych | 5 | |
| anemia | 2 | |
| palenie tytoniu | 1 | |
| Choroby neurologiczne i inne | cukrzyca, stwardnienie rozsiane, uszkodzenie naczyniowo-mózgowe, paraplegia | 4 6 |
| Przyjmowane leki | cytostatyki, duże dawki sterydów, leki przeciw zapalne | 4 |
Punktacja:
Mniej niż 10 punktów - brak ryzyka
10 - 14 punktów - niskie ryzyko
15 - 19 punktów - wysokie ryzyko
20 punktów i powyżej - bardzo wysokie ryzyko
Skala Barthel
| Lp. | Czynność */ |
**/ Wynik |
|---|---|---|
| 1. | Spożywanie posiłków: 0-nie jest w stanie /samodzielnie jeść/ 5-potrzebuje pomoc w krojeniu. smarowaniu masłem, itp. lub wymaga zmodyfikowanej diety 10-samodzielna,niezależna |
|
| 2. | Przemieszczanie się /z łóżka na krzesło i z powrotem, siadanie/: 0-nie jest w stanie. Nie zachowuje równowagi przy siedzeniu 5-większa pomoc /fizyczna, jedna lub dwie osoby/ 10-mniejsza pomoc /słowna lub fizyczna/ 15-samodzielny |
|
| 3. | Utrzymywanie higieny osobistej: 0-potrzebuje pomocy przy czynnościach osobistych 5-niezależny przy myciu twarzy. Czesaniu się, myciu zębów/ z zapewnionymi pomocami/ |
|
| 4. | Korzystanie z toalety /WC/0-zależny 5-potrzebuje trochę pomocy, ale może coś zrobić sam 10-niezależny, zdejmowanie, zakładanie, ubieranie się, podcieranie się |
|
| 5. | Mycie, kąpiel całego ciała: 0-zależny 5-niezależny /lub pod prysznicem/ |
|
| 6. | Poruszanie się /po powierzchni płaskich/: 0-nie porusza się lub < 50 m 5-niezależny na wózku. Wliczając zakręty> 50 m 10-spacery z pomocą /słowną lub fizyczną / jednej osoby>50 m 15-niezależny/ale może potrzebować pewnej pomocy np.laski/>50m |
|
| 7. | Wchodzenie i schodzenie po schodach: 0-nie jest w stanie 5-potrzebuje pomocy /słownej, fizycznej. przenoszenie/ 10-samodzielny |
|
| 8. | Ubieranie się i rozbieranie: 0-zależny 5-potrzebuje pomocy ale może wykonywać połowę bez pomocy 10-niezleżny / zapinaniu guzików, zamka,. sznurowadeł itp./ |
|
| 9. | Kontrolowanie stolce /zwieracza odbytu: 0-nie panuje nad oddawaniem stolca /lub potrzebuje lewatyw/ 5-czasami popuszcza /zdarzenia przypadkowe/ 10-panuje /utrzymuje stolec |
|
| 10. | Kontrolowanie moczu /zwieracza pęcherza moczowego: 0-nie panuje nad oddawaniem moczu lub cewnikowany i przez to niesamodzielny 5-czasami popuszcza /zdarzenia przypadkowe/ 10-panuje /utrzymuje mocz |
|
| Wynik kwalifikacji ***/ |
Skala:
86-100 pkt. – stan pacjenta ‘’lekki’’
21- 85 pkt. – stan pacjenta ‘’średnio ciężki’’
0 - 20 pkt. - stan pacjenta ‘’bardzo ciężki’’
| Lp. | Rodzaj preparatu | Cena | Zastosowanie |
|---|---|---|---|
| 1. | OPSITE Flexigrid 6cm x 7cm Szt. | 1.51 zł | Opatrywanie ran: odleżynowych, lekkich oparzeń, ran pooperacyjnych po usunięciu szwów, otarć, przytwierdzanie opatrunków na rany, jako profilaktyka przeciwodleżynowa, ochrona skóry w przypadku stomii i radioterapii. Poliuretanowa folia przepuszczająca powietrze umożliwia z jednej strony wymianę gazową, z drugiej zaś jest wodoszczelna i stanowi barierę dla bakterii. Wilgotne środowisko rany przyczynia się do zmniejszenia bólu. Przezroczysty opatrunek jałowy OpSite Flexigrid umożliwia stałą obserwację obszaru rany, bez konieczności zmiany opatrunku. Należy stosować tylko na czystej i suchej skórze. |
| 2. | OPSITE Flexigrid 10cm x 12cm Szt. | 3.13 zł | |
| 3. | OPSITE Flexigrid 12cm x 25cm Szt. | 7.62 zł | |
| 4. | 3M Tegaderm Opatrunek sterylny 4,4cmx4,4cm 1 szt. | 1.10 zł | Sterylny, półprzepuszczalny, wodoodporny opatrunek ze 100% poliuretanu z hipoalergicznym klejem akrylowym o wszechstronnym zastosowaniu. przezroczysty - umożliwia monitorowanie procesu gojenia i wczesne wykrycie pierwszych oznak ewentualnej infekcji -opatrywanie drobnych ran i skaleczeń profilaktyka i leczenie uszkodzeń skóry, odleżyn, oparzeń I° i II°, zabezpieczanie ran pooperacyjnych i miejsc po pobraniu przeszczepu skóry, mocowanie opatrunków nieprzylepnych. |
| 5. | OPATRUNEK BIOCLUSIVE TRANS. DRESS. 10.2 x 12.7cm; 1 SZT | 6,48 zł | odleżyny , trudno gojące się rany |
| 6. | CONVATEC - GRANUFLEX pasta 30g | 13,13 zł | Rany głębokie bez martwicy, z małą lub średnią ilością wysięku. |
| 7. | Hydrocoll firmy Hartmann | 40,00zł | Opatrunki do leczenia odleżyn |
| 8. | 3M TegaSorb Thin | 203 zł. | Tegasorb wspiera gojenie utrzymując wilgotne środowisko rany oraz zminimalizowanie maceracji skóry, pozwalając jednocześnie konsekwentnie wyższe Transmisja pary wilgoci. |
|
COLOPLAST - Opatr.hydrokol.Comfeel Podstaw. 10x10cm tr 1 szt. | 6,66 zł |
|
|||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 10. | COLOPLAST - Opatr.hydrokol.Comfeel Podstaw. 20x20cm tr 1 szt. | 23.28 zł. | Do opatrywania płaskich odleżyn II,III i IV stopnia | |||
| 11. | KIK GEL - Opatr.hydrożel.Aqua Gel 10x12cm 1 szt | 6.66 zł | Stosowany w leczeniu obficie wydzielających odleżyn | |||
| 12. | Intrasite gel, 25g, opatr. hydr., 1 szt. | 18,26 zł | Stosowany w leczeniu obficie wydzielających odleżyn | |||
| 13. | PURILON gel opatrunek hydrożelowy 15g |
26,93 zł | zawierający hydrokoloid i alginian.Purilon Gel usuwa niepełnowartościowe tkanki martwicze z rany poprzez uwodnienie tkanek suchych oraz absorbcję wysięku z rany.Uwadnia tkankę martwiczą.Utrzymuje wilgoć w ranie.Aktywuje enzymy do autolitycznego oczyszczania z tkanek niepełnowartościowych.Absorbuje wysięk z rany.Zmniejsza ryzyko maceracji skóry wokół rany.Może być stosowany przez cały proces gojenia rany. | |||
| 14. | BRISTOL MYERS SQUIBB CONVATEC GRANUGEL ŻEL TUBA 15 G | 16.93 zł | Rany z martwicą suchą oraz rozpływną. Preparat może pozostać w ranie do 3 dni. Można stosować w ranach zakażonych. | |||
| 15. | Tielle, opatrunek hydropolimerowy | 105.84 zł | opatrunek hydropolimerowy pozwala na zaopatrywanie ran z małym i umiarkowanym wysiękiem. Centralna, chłonna część opatrunku utrzymuje wilgotne środowisko, które przyspiesza gojenie ran | |||
| 16. | Allevyn New | 17.56 zł | Gojenie ran przewlekłych | |||
| 17. | PERMAFOAM comfort 11x11cm op. 10 Szt. | 132,06 zł | Nie objęte zakażeniem rany trudno gojące się (owrzodzenia podudzi, odleżyny, zgorzel cukrzycowa itp.) z wysiękiem od obfitego do umiarkowanego, znajdujące się w końcowym etapie fazy oczyszczania oraz na etapie budowania nowej tkanki |
|||
| 18. |
|
47,89 zł | Leczenie wysoko wydzielających odleżyn III,IV i V stopnia | |||
| 19. | Acudex - Puder leczniczy - 10 saszetek po 4g | 30,90 zł | stosuje się w leczeniu miejscowym trudno gojących się ran i owrzodzeń. szczególnie z dużą ilością wydzieliny i tkanek martwiczych, np.: -zakażonych ran pooparzeniowych; -zakażonych ran pooperacyjnych i pourazowych; -odleżyn, owrzodzeń, np. w przypadku zespołu pozakrzepowego. Stopy -cukrzycowej. zaburzeń krążenia tętniczego i żylnego. |
|||
| 20 | 2 Sea Sorb Coloplast Soft 1 szt | 4,35 zł | ||||
| 21. |  |
17,34 zł | Wysięki z rany Nadmiar jest wchłaniany w tym procesie. Algisite M wykorzystuje sprawdzoną wilgotne korzyści gojenia się ran, co powoduje szybsze gojenie nawet trudnych ran. | |||
| 22. | CONVATEC - AQUACEL Hydrofibre 5 x 5 10 szt. | 31,13 zł | Jest przeznaczony do leczenia ran ostrych i przewlekłych, ran zaniedbanych, skolonizowanych przez bakterie, wydzielających średnie i duże ilości wysięku. Można go stosować na każdym etapie gojenia rany. | |||
| 23. | Versiva ® XC ® Foam żelujący garderoba z Hydrofiber ® Technology | 50,44 zł. | Jest wskazany dla światła umiarkowanie wypływający ran przewlekłych i ostrych stosowany jako opatrunek pierwotny i umiarkowanym do ciężkiego wysięku |
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
odlezyny
Definicja i podzia skazy krwotocznej
Ewolucja marketingu era produkcyjna, sprzedazowa, marketingowa Rynek definicja
INTER 1 DEFINICJA
DEFINICJA STRESU
Definicje położnicze
1 1 bezpiecz definicjeid 8843 ppt
2 Podstawowe definicje (2)id 19609 ppt
2 definicje i sprawozdawczośćid 19489 ppt
Definicja zakażenia szpitalnego
2 bezp narod pojęcia definicje
Lekarski farmakologia kliniczna,definicja1
nowy INFLACJA DEFINICJA stacjon niestacj
odlezyny
DEFINICJE I ZAKRES POLITYKI ZDROWOTNEJ
RKO podstawowe definicje
Odleżyny opiekun medyczny
więcej podobnych podstron