Zmienne

W badaniach socjologicznych

Co to jest zmienna?

• DEFINICJE:
• Kerlinger – zmienna jest własnością,

która przybiera różne wartości…

• F.i Ch. Nachmias – własność

empiryczna, która przyjmuje dwie lub
więcej wartości…

• Babbie – zmienna jest to logiczny zbiór

wartości…

Definicja G. Babińskiego:

• Zmienną nazywa się w badaniach

socjologicznych dowolną cechę,
która może przyjąć przynajmniej
dwie wartości.

Miejsce zmiennych w procesie

konceptualizacji

• Proces konceptualizacji może być

postrzegany jako wyszczególnienie
cech, właściwości oraz wartości, które
są ich elementami składowymi.

• Inaczej mówiąc – strukturalizacja

problemu badawczego polega między
innymi na dążeniu do jego ujęcia
w kategoriach cech i właściwości,
czyli zmiennych

Przykłady własności i cech – płeć, wiek, przynależność do organizacji partyjnej, bogactwo, stopień zintegrowania grupy,
etc.

Pojęcie a zmienna:

• Pojęcia, aby mogły być wykorzystane do

formułowania twierdzeń (modeli) muszą
być przekształcone w zmienne.

• Abel - … tylko jako zmienne mogą one

(pojęcia)

pojawić się w modelu lub

twierdzeniu.
(…)

• Pojęcia przekształcają się w zmienne

poprzez odwzorowanie ich w zbiór wartości

Przykład odwzorowania:

płeć

kobieta

mężczyzna

zatrudnienie

pracujący

bezrobotny

Zmienna

• Zmienna jest cechą, właściwością,

stanem jakiegoś fragmentu
rzeczywistości. Jest sposobem
opisywania rzeczywistości.

• Zmienna, dlatego, że może

przyjmować różne wartości: od
dychotomii do nieskończonej ilości.

•

A gdyby miała tylko jedną wartość?

Zmienna w zależności od

charakteru cechy:

• zmienna jakościowa: opisywane

właściwości mają charakter niemierzalny, nie

sposób im (bez dodatkowych zabiegów)

przyporządkować wartości liczbowych, np.

płeć, status społeczny, przynależność do

narodu itp.

• zmienna ilościowa to taka, której istotą

jest wyrażanie różnic przy pomocy liczb,

standard ekonomiczny, zarobki, wiek w latach

itp. Co nie znaczy, że nie można im

przyporządkować wartości "jakościowych"

(bogatszy, biedniejszy, starszy, młodszy

klasyfikacja Lazarsfelda i Mentzla

• Podzielili zmienne w wg dwóch kryteriów:

• 3.1. czego są charakterystyką - jednostki lub

zbiorowości,

• jak ta charakterystyka się dokonuje, do jakich

mechanizmów się odwołuje.

• 3.1.1. Zmienne jednostkowe, to te, które odnoszą się

do cech ludzi jako indywiduów i indywiduów społecznych:

• 3.1.1.1. zmienne absolutne, tj. takie, które odwołują się

wyłącznie do charakterystyki samej jednostki, wynikają

np. z jej cech biologicznych: kobieta, blondyn, o wzroście

175 cm, zarabiających 560 zł miesięcznie, itp.

• 3.1.1.2. zmienne relatywne, tj. takie, które podają

względne charakterystyki indywiduów,

• 3.1.1.2.1. porównawcze

• 3.1.1.2.2. relacjonalne

• 3.1.1.2.2. kontekstowe

cd. Klasyfikacji Lazarsfelda i Menzla

• 3.1.2. Zmienne zbiorowe, które odnoszą się do

charakterystyki zbiorowości jako pewnych całości, a

nie jednostek

• 3.1.2.1. zmienne analityczne: w gruncie rzeczy są

to jednostkowe zmienne zagregowane np. średnia

dochodów, stopa feminizacji, średnia wieku itp.

• 3.1.2.2. zmienne strukturalne: odnoszą się do

właściwości wynikających ze struktury (budowy) lub/i

organizacji zbiorowości: struktura klasowa, rodzaj

więzi społecznej, stopień integracji itp. Jest to także

ten rodzaj zmiennych, gdzie mamy do czynienia z

jakimś poziomem agregacji cech jednostkowych,

• 3.1.2.3. zmienne globalne (emergentne) będące

wyłącznie właściwościami zbiorowości,

nieredukowalnymi z żadnym razie do cech

jednostkowych: np. poziom nasycenia instytucjami,

sieć dróg itp.

Klasyfikacja Stevensa

• 4.1. zmienne (skale) nominalne – klasyfikacja

• 4.2. zmienne (skale) porządkowe - określają

kierunek rosnący lub malejący natężenia
cechy,

• 4.3. zmienne (skale) interwałowe - równe

odległości pomiędzy pozycjami,

• 4.4. zmienne ilorazowe - bezwzględne zero.

płeć, wykształcenie, wiek

Zmienna o poziomie pomiaru:

Jak zrozumieć zasadę różnych poziomów pomiaru? (pomarańcze)

• Na co należy zwracać uwagę przy określaniu

rodzaju zmiennej?

(zależne versus niezależne

;

jednostkowe versus grupowe)

• Określenie

rodzaju zmiennej wymaga analizy

konkretnej propozycji, w której interesująca
nas cecha (właściwość) została użyta.

• PRZYKŁAD
• Weźmy TWIERDZENIE:
• „Dzieci bogatych rodziców częściej (w większej

proporcji) kontynuują naukę w college’ach,
niż dzieci biednych rodziców”

O czym jest mowa w przytoczonej

generalizacji?

• O pewnym zbiorze elementów.

Są nimi dzieci pochodzące z dwóch
kategorii rodzin

rodziny

bogate

biedne

W jaki sposób zostały opisane

elementy?

• Dla celów badawczych zostały one

potraktowane jako porównywalne.
Inaczej mówiąc – ten sam zbiór
właściwości (bogactwo rodziców,
pójście do cellege’u) zostały użyte do
opisu każdego elementu

Jaki jest charakter wartości?

• Właściwościom każdego elementu

przypisana jest pewna wartość;

• WARTOŚCI:

bogaci rodzice - biedni rodzice

pójście do szkoły - nie pójście do

szkoły

• Wartości mogą mieć charakter

jakościowy lub ilościowy

O czym jest mowa w

twierdzeniu?

• O wewnętrznych stosunkach jakie

występują pomiędzy własnościami
elementów.

• Twierdzenie nie mówi o własności

zbiorowości, ale o cechach
elementów tworzących zbiorowość