Wymiana

międzynarodowa

i jej znaczenie dla rozwoju

gospodarczego

dr Grażyna Węgrzyn

dr Grażyna Węgrzyn

1

Model gospodarki
otwartej

Y = C + I + G +

Y = C + I + G +

NX

NX

NX – eksport netto

NX – eksport netto

Y

KSI

X

NX







Relacje do PKB w %



2001

2001



Eksport towarów

Eksport towarów

i usług/PKB

i usług/PKB

27,0%

27,0%



Import towarów i

Import towarów i

usług/ PKB 30,6%

usług/ PKB 30,6%



Saldo towarów i

Saldo towarów i

usług/PKB –3,6%

usług/PKB –3,6%



2007

2007



Eksport towarów

Eksport towarów

i usług/PKB

i usług/PKB

41,5%

41,5%



Import towarów i

Import towarów i

usług/ PKB 43,2%

usług/ PKB 43,2%



Saldo towarów i

Saldo towarów i

usług/PKB –1,7%

usług/PKB –1,7%



W 2007 r.
eksport wzrósł o
15,0% osiągając
wartość 101,1
mld EUR.



Import w EUR
zwiększył się o
17,8% i osiągnął
poziom 118,8 mld
EUR.

Przyczyny wymiany
międzynarodowej



Dążenie do stworzenia najlepszych

Dążenie do stworzenia najlepszych

warunków do rozwoju

warunków do rozwoju

gospodarczego i społecznego.

gospodarczego i społecznego.



Przezwyciężanie barier na drodze

Przezwyciężanie barier na drodze

do wzrostu gospodarczego.

do wzrostu gospodarczego.

Pozytywne i negatywne
skutki wymiany
międzynarodowej



Eksport

Eksport



Import

Import

(niezbędny,

(niezbędny,

uzupełniający, substytucyjny)

uzupełniający, substytucyjny)

„Plusy”eksportu



Rozszerza rynki zbytu umożliwiając

Rozszerza rynki zbytu umożliwiając

osiąganie korzyści skali.

osiąganie korzyści skali.



Pobudza wprowadzanie postępu

Pobudza wprowadzanie postępu

technicznego.

technicznego.



Dostarcza środków finansowych na

Dostarcza środków finansowych na

import.

import.



Pobudza koniunkturę gospodarczą.

Pobudza koniunkturę gospodarczą.

„Minusy” eksportu



Uzależnia gospodarkę od

Uzależnia gospodarkę od

koniunktury za granicą.

koniunktury za granicą.



Wymusza stosowanie polityki

Wymusza stosowanie polityki

gospodarczej podobnej do polityki

gospodarczej podobnej do polityki

krajów partnerskich.

krajów partnerskich.



Nadmierny eksport może utrudniać

Nadmierny eksport może utrudniać

równoważenie rynku

równoważenie rynku

wewnętrznego.

wewnętrznego.

„Plusy” importu



Uzupełnia produkcję krajową.

Uzupełnia produkcję krajową.



Pozwala lepiej, pełniej zaspokoić

Pozwala lepiej, pełniej zaspokoić

potrzeby konsumpcyjne i

potrzeby konsumpcyjne i

inwestycyjne.

inwestycyjne.



Pozwala na rozwój w kraju

Pozwala na rozwój w kraju

pewnych rodzajów produkcji

pewnych rodzajów produkcji

opartej na importowanych

opartej na importowanych

surowcach, technologiach, itp.

surowcach, technologiach, itp.

„Plusy” importu cd.



Umożliwia racjonalizację produkcji krajowej

Umożliwia racjonalizację produkcji krajowej

(obniżka kosztów, poprawa jakości, napływ

(obniżka kosztów, poprawa jakości, napływ

nowych technologii).

nowych technologii).



Umożliwia odchodzenie od drogiej produkcji

Umożliwia odchodzenie od drogiej produkcji

w kraju, poprzez import tańszych produktów

w kraju, poprzez import tańszych produktów

zagranicznych (tzw. import substytucyjny).

zagranicznych (tzw. import substytucyjny).



Pobudza konkurencję na rynku krajowym,

Pobudza konkurencję na rynku krajowym,

zmusza producentów krajowych do

zmusza producentów krajowych do

modernizacji, postępu technicznego, do

modernizacji, postępu technicznego, do

ulepszania swoich produktów.

ulepszania swoich produktów.

„Minusy” importu



Nadmierny import może pogarszać

Nadmierny import może pogarszać

bilans płatniczy.

bilans płatniczy.



Nadmierny import może

Nadmierny import może

powodować wzrost zadłużenia

powodować wzrost zadłużenia

zagranicznego.

zagranicznego.



Zbyt duży import może utrudniać

Zbyt duży import może utrudniać

producentom krajowym sprostanie

producentom krajowym sprostanie

konkurencji.

konkurencji.

Odpowiednia polityka w zakresie

Odpowiednia polityka w zakresie

eksportu i importu powoduje

eksportu i importu powoduje

pozytywne oddziaływanie na

pozytywne oddziaływanie na

rozwój danej gospodarki.

rozwój danej gospodarki.

Rynek walutowy



Rynek o charakterze

Rynek o charakterze

międzynarodowym, na którym

międzynarodowym, na którym

dokonuje się transakcji wymiennych

dokonuje się transakcji wymiennych

walut.

walut.



Na tym rynku jedna waluta krajowa

Na tym rynku jedna waluta krajowa

może być wymieniona na inną.

może być wymieniona na inną.



Powstaje popyt na daną walutę i

Powstaje popyt na daną walutę i

podaż waluty na rynku walutowym.

podaż waluty na rynku walutowym.

KURS WALUTOWY



Cena jaka ustala się na rynku

Cena jaka ustala się na rynku

walutowym.

walutowym.



Cena po której wymieniane są

Cena po której wymieniane są

dwie waluty.

dwie waluty.

Popyt i podaż waluty
krajowej



Źródłem popytu na walutę krajową jest:

Źródłem popytu na walutę krajową jest:

Eksport krajowy oraz zakup aktywów

Eksport krajowy oraz zakup aktywów

krajowych przez obcokrajowców.

krajowych przez obcokrajowców.



Źródłem podaży waluty krajowej jest:

Źródłem podaży waluty krajowej jest:

Import z zagranicy oraz zakupy aktywów

Import z zagranicy oraz zakupy aktywów

zagranicznych przez naszych obywateli.

zagranicznych przez naszych obywateli.

Rodzaje notacji kursu
walutowego:

1.

1.

Bezpośrednie notowanie kursu

Bezpośrednie notowanie kursu

walutowego (notacja angielska)

walutowego (notacja angielska)

2.

2.

Pośrednie notowanie kursu

Pośrednie notowanie kursu

walutowego (powszechnie

walutowego (powszechnie

stosowane, także w Polsce)

stosowane, także w Polsce)

Bezpośrednie notowanie kursu

walutowego (notacja angielska)



Kurs walutowy określa cenę waluty

Kurs walutowy określa cenę waluty

krajowej wyrażoną w walucie

krajowej wyrażoną w walucie

zagranicznej

zagranicznej

-

np. kurs walutowy EUR e[EUR/PLN],

np. kurs walutowy EUR e[EUR/PLN],

e = 0,25 EUR/PLN

e = 0,25 EUR/PLN

-

taka notacja występuje w brytyjskich

taka notacja występuje w brytyjskich

podręcznikach, niestety też w

podręcznikach, niestety też w

podręczniku Begga

podręczniku Begga

Pośrednie notowanie kursu
walutowego (powszechnie
stosowane, także w Polsce)



Kurs walutowy określa cenę waluty

Kurs walutowy określa cenę waluty

zagranicznej wyrażoną w walucie

zagranicznej wyrażoną w walucie

krajowej.

krajowej.

-

np. kurs walutowy EUR jest zapisywany

np. kurs walutowy EUR jest zapisywany

jako e [PLN/EUR], e = 4 PLN/EUR

jako e [PLN/EUR], e = 4 PLN/EUR

-

UWAGA! Taką notacją będziemy się

UWAGA! Taką notacją będziemy się

posługiwali na makroekonomii

posługiwali na makroekonomii

(notowanie pośrednie)

(notowanie pośrednie)

Notowanie bezpośrednie

S

D

D’

Cena
PLN
czyli
EUR/PL
N

Ilość
PLN

0

e

'

e



Jeżeli przy notowaniu

Jeżeli przy notowaniu

bezpośrednim rośnie kurs

bezpośrednim rośnie kurs

walutowy (z e0 do e’ na skutek

walutowy (z e0 do e’ na skutek

wzrostu popytu na PLN) to

wzrostu popytu na PLN) to

oznacza to, że PLN się umocnił

oznacza to, że PLN się umocnił

(aprecjacja waluty krajowej) –

(aprecjacja waluty krajowej) –

więcej EUR płacimy za PLN.

więcej EUR płacimy za PLN.

Notowanie pośrednie

Cena
EUR
czyli
PLN/EU
R

Ilość
EUR

S

D

0

e

D’

'

e



Jeżeli przy notowaniu pośrednim

Jeżeli przy notowaniu pośrednim

rośnie kurs walutowy (z e0 do e’

rośnie kurs walutowy (z e0 do e’

na skutek wzrostu popytu na

na skutek wzrostu popytu na

EUR), to oznacza to, że PLN uległ

EUR), to oznacza to, że PLN uległ

osłabieniu (deprecjacja waluty

osłabieniu (deprecjacja waluty

krajowej) – złoty potaniał, czyli za

krajowej) – złoty potaniał, czyli za

1 EUR płacimy więcej PLN.

1 EUR płacimy więcej PLN.

Posługując się
notowaniem pośrednim
należy pamiętać, że:



aprecjacja bądź rewaluacja kursu

aprecjacja bądź rewaluacja kursu

walutowego (wzrost kursu) oznacza

walutowego (wzrost kursu) oznacza

deprecjację bądź dewaluację waluty

deprecjację bądź dewaluację waluty

krajowej (spadek wartości waluty krajowej)

krajowej (spadek wartości waluty krajowej)



deprecjacja bądź dewaluacja kursu

deprecjacja bądź dewaluacja kursu

walutowego (spadek kursu) oznacza

walutowego (spadek kursu) oznacza

aprecjację bądź rewaluację waluty

aprecjację bądź rewaluację waluty

krajowej (wzrost wartości waluty krajowej)

krajowej (wzrost wartości waluty krajowej)

Deprecjacja (dewaluacja)
waluty krajowej



Polega na obniżeniu wartości

Polega na obniżeniu wartości

waluty krajowej w stosunku do

waluty krajowej w stosunku do

waluty zagranicznej lub na

waluty zagranicznej lub na

podwyższeniu kursu wymiennego

podwyższeniu kursu wymiennego

waluty zagranicznej wyrażonego w

waluty zagranicznej wyrażonego w

jednostkach waluty krajowej.

jednostkach waluty krajowej.

Znaczenie deprecjacji
(dewaluacji)

1.

1.

Dewaluacja waluty krajowej jest

Dewaluacja waluty krajowej jest

korzystna dla eksporterów, a

korzystna dla eksporterów, a

niekorzystna dla importerów.

niekorzystna dla importerów.

2.

2.

Dewaluacja wzmacnia pozycję

Dewaluacja wzmacnia pozycję

konkurencyjną eksporterów i

konkurencyjną eksporterów i

czyni eksport bardziej

czyni eksport bardziej

opłacalnym.

opłacalnym.

3.

3.

Dewaluacja podnosi przeciętną

Dewaluacja podnosi przeciętną

stopę inflacji w kraju.

stopę inflacji w kraju.

4.

4.

Zdewaluowana waluta pobudza

Zdewaluowana waluta pobudza

eksport i może ograniczyć w

eksport i może ograniczyć w

pewnym stopniu import, czyli

pewnym stopniu import, czyli

uruchamia mechanizm

uruchamia mechanizm

ekonomiczny zmierzający do

ekonomiczny zmierzający do

przywrócenia zachwianej

przywrócenia zachwianej

równowagi bilansu płatniczego.

równowagi bilansu płatniczego.

5.

5.

Dewaluacja może przynosić

Dewaluacja może przynosić

korzystne efekty w bilansie

korzystne efekty w bilansie

płatniczym dopiero po pewnym

płatniczym dopiero po pewnym

czasie.

czasie.

6.

6.

Dewaluacja pogarsza sytuację

Dewaluacja pogarsza sytuację

finansową budżetu państwa w

finansową budżetu państwa w

krajach zadłużonych.

krajach zadłużonych.

7.

7.

Dewaluacja wpływa korzystnie

Dewaluacja wpływa korzystnie

na transfery prywatne.

na transfery prywatne.

8.

8.

Dewaluacja daje efekty

Dewaluacja daje efekty

krótkookresowe.

krótkookresowe.

Aprecjacja (rewaluacja)
waluty krajowej

1.

1.

Rewaluacja jest niekorzystna dla

Rewaluacja jest niekorzystna dla

eksporterów i korzystna dla

eksporterów i korzystna dla

importerów.

importerów.

2.

2.

Rewaluacja powoduje

Rewaluacja powoduje

zmniejszenie opłacalności

zmniejszenie opłacalności

eksportu i zwiększenie

eksportu i zwiększenie

opłacalności importu.

opłacalności importu.

Systemy kursu
walutowego



Stały kurs walutowy

Stały kurs walutowy



Płynny kurs walutowy

Płynny kurs walutowy

System kursów stałych



Rząd (bank centralny) danego

Rząd (bank centralny) danego

kraju zobowiązuje się utrzymywać

kraju zobowiązuje się utrzymywać

wymienialność swej waluty jedynie

wymienialność swej waluty jedynie

przy stałym kursie wymiennym.

przy stałym kursie wymiennym.



Waluta krajowa może ulegać

Waluta krajowa może ulegać

rewaluacji lub dewaluacji.

rewaluacji lub dewaluacji.

Przy stałym kursie
walutowym:



Presja na wzrost kursu walutowego

Presja na wzrost kursu walutowego

(presja dewaluacyjna) zmusza BC do

(presja dewaluacyjna) zmusza BC do

pomniejszania rezerw walutowych.

pomniejszania rezerw walutowych.



Presja na spadek kursu walutowego

Presja na spadek kursu walutowego

(presja rewaluacyjna) zmusza BC do

(presja rewaluacyjna) zmusza BC do

skupowania waluty i powiększania

skupowania waluty i powiększania

rezerw walutowych.

rezerw walutowych.

System kursów płynnych



Swoboda ustalania wysokości

Swoboda ustalania wysokości

kursu wskutek gry popytu i

kursu wskutek gry popytu i

podaży.

podaży.



Waluta może się aprecjonować lub

Waluta może się aprecjonować lub

deprecjonować.

deprecjonować.

BILANS PŁATNICZY

Bilans płatniczy



Jest to usystematyzowane zestawienie

Jest to usystematyzowane zestawienie

wszystkich transakcji zawieranych

wszystkich transakcji zawieranych

pomiędzy mieszkańcami danego kraju a

pomiędzy mieszkańcami danego kraju a

zagranicą.

zagranicą.



Jest to zestawienie wszystkich

Jest to zestawienie wszystkich

międzynarodowych transakcji

międzynarodowych transakcji

ekonomicznych i finansowych w ciągu

ekonomicznych i finansowych w ciągu

roku między danym krajem (np. Polską)

roku między danym krajem (np. Polską)

a resztą świata.

a resztą świata.

ELEMENTY BILANSU
PŁATNICZEGO



Bilans obrotów bieżących

Bilans obrotów bieżących



Bilans obrotów kapitałowych

Bilans obrotów kapitałowych



Saldo bilansu (Saldo błędów i

Saldo bilansu (Saldo błędów i

opuszczeń)

opuszczeń)

Rachunek obrotów
bieżących



Jest to zapis płatności z tytułu

Jest to zapis płatności z tytułu

przepływu dóbr i usług oraz

przepływu dóbr i usług oraz

pozostałych transakcji bieżących

pozostałych transakcji bieżących

(odsetki, dochody majątkowe,

(odsetki, dochody majątkowe,

przekazy) pomiędzy danym krajem

przekazy) pomiędzy danym krajem

a zagranicą.

a zagranicą.



Najistotniejszą pozycją rachunku

Najistotniejszą pozycją rachunku

obrotów bieżących w bilansie

obrotów bieżących w bilansie

płatniczym jest bilans handlowy.

płatniczym jest bilans handlowy.



BILANS HANDLOWY

BILANS HANDLOWY

to

to

zestawienie wpływów i wydatków

zestawienie wpływów i wydatków

dewizowych z tytułu eksportu i

dewizowych z tytułu eksportu i

importu dóbr i usług. Jest to więc

importu dóbr i usług. Jest to więc

eksport netto (NX).

eksport netto (NX).



BILANS PŁATNICZY

BILANS PŁATNICZY

jest pojęciem

jest pojęciem

szerszym niż bilans handlowy.

szerszym niż bilans handlowy.

Obejmuje on cały bilans handlowy

Obejmuje on cały bilans handlowy

oraz wszelkie powstałe rozliczenia

oraz wszelkie powstałe rozliczenia

finansowe między mieszkańcami

finansowe między mieszkańcami

danego kraju a zagranicą, np.

danego kraju a zagranicą, np.

międzynarodowa pomoc charytatywna,

międzynarodowa pomoc charytatywna,

przepływy dochodów majątkowych

przepływy dochodów majątkowych

netto, czyli stanowiących różnicę

netto, czyli stanowiących różnicę

między GDP a GNP.

między GDP a GNP.

Rachunek obrotów
kapitałowych



Jest to zapis transakcji

Jest to zapis transakcji

dotyczących aktywów finansowych

dotyczących aktywów finansowych

danego kraju z zagranicą.

danego kraju z zagranicą.



Obejmuje transfery kapitałowe

Obejmuje transfery kapitałowe

(dary i środki pomocy bezzwrotnej)

(dary i środki pomocy bezzwrotnej)

i transakcje finansowe (inwestycje

i transakcje finansowe (inwestycje

bezpośrednie, inwestycje

bezpośrednie, inwestycje

portfelowe).

portfelowe).



Przy stałym kursie walutowym na

Przy stałym kursie walutowym na

końcu zestawienia bilansu płatniczego

końcu zestawienia bilansu płatniczego

występuje pozycja

występuje pozycja

TRANSAKCJE

TRANSAKCJE

WYRÓWNAWCZE.

WYRÓWNAWCZE.

Jest to miara

Jest to miara

wielkości operacji międzynarodowych,

wielkości operacji międzynarodowych,

które musi przeprowadzić państwo w

które musi przeprowadzić państwo w

celu wyrównania (zbilansowania)

celu wyrównania (zbilansowania)

transakcji wchodzących w skład

transakcji wchodzących w skład

Bilansu płatniczego.

Bilansu płatniczego.



Oznacza to, że deficytowi (ujemnej

Oznacza to, że deficytowi (ujemnej

wartości) bilansu płatniczego musi

wartości) bilansu płatniczego musi

odpowiadać dodatnia wartość

odpowiadać dodatnia wartość

transakcji wyrównawczych i

transakcji wyrównawczych i

odwrotnie.

odwrotnie.



W systemie kursu całkowicie

W systemie kursu całkowicie

płynnego, bez interwencji banku

płynnego, bez interwencji banku

centralnego, nie występuje ani

centralnego, nie występuje ani

nadwyżka ani deficyt bilansu

nadwyżka ani deficyt bilansu

płatniczego, a transakcje

płatniczego, a transakcje

wyrównawcze są zawsze równe

wyrównawcze są zawsze równe

zero.

zero.

Co determinuje wielkość
bilansu handlowego, czyli
eksportu netto?



Wielkość produkcji w kraju.

Wielkość produkcji w kraju.



Wielkość produkcji za granicą.

Wielkość produkcji za granicą.



Realny kurs walutowy.

Realny kurs walutowy.

Realny kurs walutowy



Jest miarą względnej ceny dóbr

Jest miarą względnej ceny dóbr

pochodzących z różnych krajów,

pochodzących z różnych krajów,

wyrażonej w jednej walucie.

wyrażonej w jednej walucie.



Określa poziom konkurencyjności

Określa poziom konkurencyjności

kraju w handlu międzynarodowym.

kraju w handlu międzynarodowym.

Realny kurs walutowy

Pk

Pz

e











Równowaga wewnętrzna

Równowaga wewnętrzna

, stan

, stan

gospodarki, w którym globalny

gospodarki, w którym globalny

popyt na produkty krajowe,

popyt na produkty krajowe,

zarówno ze strony odbiorców

zarówno ze strony odbiorców

krajowych, jak i zagranicznych,

krajowych, jak i zagranicznych,

równy jest rozmiarom produkcji

równy jest rozmiarom produkcji

zapewniającej pełne zatrudnienie

zapewniającej pełne zatrudnienie

(produkcji potencjalnej).

(produkcji potencjalnej).



Równowaga zewnętrzna

Równowaga zewnętrzna

, stan wymiany

, stan wymiany

danego kraju z zagranicą, w którym saldo

danego kraju z zagranicą, w którym saldo

obrotów bieżących bilansu płatniczego

obrotów bieżących bilansu płatniczego

wynosi zero. Gospodarka znajduje się w

wynosi zero. Gospodarka znajduje się w

równowadze zewnętrznej, gdy suma

równowadze zewnętrznej, gdy suma

wartości eksportu dóbr i usług oraz

wartości eksportu dóbr i usług oraz

wpływów z tytułu własności (a także pracy)

wpływów z tytułu własności (a także pracy)

obywateli danego kraju za granicą równa

obywateli danego kraju za granicą równa

jest sumie wartości importu dóbr i usług

jest sumie wartości importu dóbr i usług

oraz wypływu pieniądza z tytułu własności

oraz wypływu pieniądza z tytułu własności

(i pracy) cudzoziemców w danym kraju.

(i pracy) cudzoziemców w danym kraju.



W warunkach równowagi zewnętrznej

W warunkach równowagi zewnętrznej

nie występuje presja na zmiany stanu

nie występuje presja na zmiany stanu

rezerw dewizowych państwa ani trwałe

rezerw dewizowych państwa ani trwałe

przepływy na rachunku obrotów

przepływy na rachunku obrotów

kapitałowych bilansu płatniczego.

kapitałowych bilansu płatniczego.

Każda gospodarka wykazuje w długich

Każda gospodarka wykazuje w długich

okresach dążenie do równowagi

okresach dążenie do równowagi

zewnętrznej, w krótkich okresach saldo

zewnętrznej, w krótkich okresach saldo

obrotów bieżących jest najczęściej na

obrotów bieżących jest najczęściej na

przemian dodatnie lub ujemne.

przemian dodatnie lub ujemne.