Immunologia
transplantacyjna

Seminarium 6

Przeszczepy kończyn u psów
A. Carrel

1902 - Opracowanie

techniki

zespoleń
naczyniowych i

eksperymentalnego

przeszczepiania
nerek u zwierząt

1953 – pierwszy udany
przeszczep nerki (izogeniczny)



wykonany w
Bostonie przez
zespół dr
Murray’a



biorca przeżył 9
lat



dawca przeżył 50
lat



J. E. Murray
wykonał pierwszy
udany przeszczep
nerki pomiędzy
dwoma bliźniakami
monozygotycznymi



E. Donnall Thomas
stworzył metodę
przeszczepiania
szpiku

Kolejne odkrycia



układ zgodności tkankowej



immunosupresja

Za badania nad

azatiopryną

– lekiem

immunosupresyj

nym

Za pracę

nad

antygen

ami

zgodnoś

ci

tkankow

ej

Pierwsza udana transplantacja
nerki w Polsce



Pierwsza udana
transplantacja
nerki w Polsce –

26 stycznia 1966



Biorca:
Danuta M. - 18-
letnia uczennica
szkoły
pielęgniarskiej

Co można
przeszczepić?

Rodzaje przeszczepów



W zależności od różnicy genetycznej

pomiędzy dawcą a biorcą wyróżnia się

następujące rodzaje przeszczepów:



autogeniczny (autologiczny), kiedy dawcą i

biorcą jest ten sam osobnik,



izogeniczny (syngeniczny), pomiędzy

identycznymi osobnikami tego samego gatunku

(bliźnięta monozygotyczne, szczepy wsobne u

zwierząt),



allogeniczny, pomiędzy różnymi genetycznie

osobnikami tego samego gatunku,



ksenogeniczny, pomiędzy osobnikami

odmiennych gatunków

Miejsca przeszczepiania
narządów

przeszczep

izotopowy

allotopowy

Pierwszy przeszczep twarzy

– Francja

(listopad 2005)

Pierwszy przeszczep twarzy

– Francja

(listopad 2005)

Przeszczep twarzy – Chiny

(kwiecień 2006)

25.08.1998 – pierwsza udana

transplantacja ręki

Autogeniczny
przeszczep skóry

Autogeniczny przeszczep
skóry

Odrzucanie
przeszczepu

odczyn zapalny wywołanym przez swoistą reakcję
immunologiczną, który w różnie długim czasie
prowadzi do całkowitej niewydolności
przeszczepionego narządu.

Dlaczego dochodzi do
odrzucania?



Różnice genetyczne pomiędzy
dawcą a biorcą sprawiają, że
układ odpornościowy biorcy
rozpoznaje antygeny
przeszczepu jako obce i
uruchamia reakcję (odrzucanie)
dążącą do jego zniszczenia.

Przebieg odrzucania
przeszczepu



w przebiegu odpowiedzi na antygeny
przeszczepu można wyróżnić:



fazę indukcji odpowiedzi (aferentną), w
czasie której dochodzi do prezentacji i
rozpoznania obcych antygenów,



fazę efektorową (eferentną), w której
uruchomione zostają swoiste i nieswoiste
mechanizmy odpowiedzi na przeszczep.

Leukocyty pasażerskie -
indukcja odpowiedzi na
antygeny przeszczepu

Obce antygeny



Najważniejszymi cząsteczkami rozpoznawanymi

przez komórki układu odpornościowego biorcy

są antygeny kodowane w układzie MHC.



Odpowiedź immunologiczną na obce cząsteczki MHC

wyróżnia znacznie większe nasilenie w porównaniu

do reakcji na inne antygeny.



Liczba klonów limfocytów T odpowiadających na

obce cząsteczki MHC przewyższa 100-krotnie liczbę

klonów, które zwykle rozpoznają inne antygeny

białkowe.



Zjawisko powyższe tłumaczy się w ten sposób,

że

receptor limfocytu T rozpoznaje peptyd

antygenowy łącznie z fragmentem cząsteczki

MHC

.

Prezentacja antygenów
przeszczepu

Prezentacja antygenów
przeszczepu

prezenta
cja

bezpośrednia

pośrednia

APC

dawcy (obce)

biorcy (własne)

miejsce

węzły chłonne i śledziona biorcy

czas

wczesny okres

od przeszczepu

późny okres od

przeszczpu

(odrzucanie

przewlekłe)

Komórki prezentujące antygen

wywodzą

się z komórek krwiotwórczych i

po

transplantacji ulegają w przeszczepie

wymianie na APC pochodzące od biorcy

.

Zmniejsza się wtedy bodziec indukujący

odrzucanie co tłumaczy znane z kliniki

zjawisko, że

częstość występowania i

nasilenie epizodów odrzucania

maleje w miarę upływu czasu od

zabiegu

.

Typy odrzucania
przeszczepu



odrzucanie nadostre, które rozwija się w ciągu

minut po przeszczepieniu i nieuchronnie prowadzi

do jego niewydolności,



odrzucanie ostre przyspieszone, które może

pojawić się już po 24 godzinach od zabiegu i

zazwyczaj prowadzi do niewydolności przeszczepu

w ciągu 1-6 miesięcy,



odrzucanie ostre, które może pojawić się w ciągu

kilku dni do kilku miesięcy od transplantacji,



odrzucanie przewlekłe, występujące zwykle nie

wcześniej niż po roku od zabiegu, utożsamiane

również z przewlekłą niewydolnością przeszczepu.

Morfologia odrzucania
przeszczepu (biopsja nerki)

zd

ro

w

a

n

e

rk

a

o

st

re

o

d

rz

u

ca

n

ie

n

a

cz

yn

io

w

e

o

st

re

o

d

rz

u

ca

n

ie

śr

ó

d

m

ią

żs

zo

w

e

o

d

rz

u

ca

n

ie

p

rz

e

w

le

k

łe

Nadostre odrzucanie
przeszczepu



spowodowane istnieniem w
organizmie biorcy

gotowych

przeciwciał przeciwko antygenom
dawcy

, m.in. przeciwko:



cząsteczkom MHC



antygenom grupowym układu ABO



niezbyt dokładnie poznanym
antygenom swoistym dla śródbłonka

Odrzucanie
nadostre

Kiedy pacjent może „uczulić”
się na obce MHC?



ciąża



przetaczanie krwi



przeszczep narządu

Ostre przyspieszone odrzucanie
przeszczepu
= ostre odrzucanie naczyniowe



wywołuje je obecność w osoczu
preformowanych przeciwciał przeciwko
dawcy, występujących jednak w
stężeniu, które uniemożliwia wykrycie
ich rutynowym testem cytotoksycznym



bardzo podobne do odrzucania
nadostrego

Ostre odrzucanie przeszczepu
(odrzucanie śródmiąższowe)



charakterystyczną cechą
morfologiczną są
nacieki, w których
przeważają komórki
jednojądrzaste:



limfocyty T CD8

+

(dominują)



makrofagi



limfocyty B, komórki NK,
limfocyty o fenotypie
komórek pamięci

Rola cytokin w ostrym
odrzucaniu przeszczepu



aktywują swoiste limfocyty cytotoksyczne (IL-2, IL-12, IFN-

)



bezpośrednio uszkadzają komórki przeszczepu

(limfotoksyna, TNF)



aktywują limfocyty B oraz powodują zmianę izotypu

wytwarzanych przeciwciał na uczestniczące w reakcji

cytotoksyczności zależnej od przeciwciał (ADCC) – (IL-2, -6,

IFN-)



sprzyjają powstawaniu odczynu zapalnego wpływając na

czynność śródbłonka naczyń i zwiększając ekspresję

cząsteczek ułatwiających docieranie leukocytów do miejsca

reakcji (IL-1, -2, -4, -5, -6, IFN-, TNF)



przyciągają limfocyty Tc, monocyty i komórki NK do

przeszczepu (chemokiny:CCL2, CCL3, CCL5)



hamują angiogenezę (chemokiny: CXCL9 i CXCL10)



aktywują komórki prezentujące antygen (IFN-)

Przewlekłe odrzucanie
przeszczepu

Przewlekłe odrzucanie
przeszczepu



główna przyczyna niepowodzenia

transplantacji



wynik uszkodzenia narządu przez



czynniki immunologiczne



czynniki nieimmunologiczne



jest określane jako

przewlekła

niewydolność przeszczepu

, dla

podkreślenia tylko częściowego

udziału układu odpornościowego

Przewlekłe odrzucanie
przeszczepu

rozplem
błony
wewnętrzn
ej tętnicy

włóknienie zrębu,
zanik cewej
nerkowych

zmienione

kłębuszki

nerkowe

(rozplem

mezangium,

włóknienie)

Czynniki ryzyka przewlekłego
odrzucania



przebyte epizody ostrego odrzucania,



niewielka liczba zgodnych z dawcą antygenów HLA,



niedostateczna immunosupresja



nadciśnienie tętnicze



zakażenie wirusem cytomegalii,



długi czas przechowywania narządu przed

transplantacją (zimne niedokrwienie)



palenie papierosów



hiperlipidemia



nieproporcjonalnie mała masa nerki w stosunku do

masy ciała

Mechanizmy
efektorowe w
odrzucaniu
przeszczepu

Zapobieganie
odrzucaniu
przeszczepu

1.

dobór HLA (typowanie tkankowe)

2.

immunosupresja

3.

indukcja tolerancji immunologicznej

Dobór dawcy
przeszczepu

1.

aspekty prawne

2.

aspekty immunologiczne – typowanie
tkankowe

Dobór immunologiczny dawcy
i biorcy do przeszczepu nerki

Oznaczenia materiału od biorcy

(przygotowanie do przeszczepu):



Grupa krwi (ABO i Rh)



HLA klasy I locus A i B (z limfocytów T)



HLA klasy II locus DR (z limfocytów B)



test limfocytotoksyczny z panelem
limfocytów (surowica przesyłana ze
stacji dializ co 4-12 tyg.) = PRA (panel
reactive antibody)

Typowanie tkankowe

Lepszy dobór w zakresie HLA

zmniejsza częstość epizodów

ostrego odrzucania w ciągu 1 roku

po transplantacji oraz obniża ryzyko

powstania zmian przewlekłych.



zgodność w zakresie HLA klasy I i
HLA klasy II nie jest równoważna

niezgodność w zakresie

jednego antygenu HLA

wzrost ryzyka

odrzucenia

przeszczepu

DR

5x

B

3x

A

2x

Typowanie tkankowe (HLA)

limfocyty z krwi

obwodowej lub z
węzła chłonnego

przeciwcia

ła anty-

HLA

+

dopełniacz

liza

komórek z

danym

HLA

metoda serologiczna

Dobór immunologiczny dawcy
i biorcy do przeszczepu nerki

Oznaczenia materiału od dawcy:



węzły chłonne – HLA-A, -B, -DR



badania wirusologiczne (HBV, HCV,
HIV, CMV)

Cross-match test



wykonywany w celu sprawdzenia obecności
preformowanych przeciwciał przeciwko
MHC u biorcy czekającego na przeszczep



przed przeszczep wykonywany w celu
sprawdzenia obecności u biorcy przeciwciał
przeciwko MHC dawcy (wyeliminowanie
ryzyka nadostrego odrzucania)

PRA (panel reactive
antibody)

surowica

biorcy

limfocyty 30

dawców krwi

+

PRA (panel reactive
antibody)



jeżeli limfocyty biorcy reagują z 15
surowicami z 30 – wartość
preformowanych przeciwciał wynosi 50%
(PRA=50)



biorcy z dużą ilością preformowanych
przeciwciał mają pierwszeństwo spośród
wszystkich potencjalnych biorców danego
przeszczepu



gdy PRA=50% oczekiwanie na przeszczep
wydłuża się 5-krotnie

Cross-match test

surowica

biorcy

limfocyty

dawcy

narządu

+

Dobór dawcy i biorcy nerki

przeszczep dostaje biorca który:



ma zgodne HLA z dawcą



ma takie same wirusy jak dawca (lub nie ma ich

wcale gdy dawca też ich nie ma)



ma zgodną lub identyczną grupę krwi



nie reaguje z dawcą w cross–match (próbie

krzyżowej)



nie ma w danej chwili przeciwwskazań do operacji

(np. infekcja)



gdy kilka osób spełnia w/w kryteria przeszczep

dostaje ta, która ma najwyższą wartość

preformowanych przeciwciał w badaniu z panelem

Wpływ liczby niezgodnych antygenów
HLA-B i -DR na przeżycie przeszczepu
nerki

(dane Eurotransplantu)

CREG (cross-reacting
groups)



antygeny HLA-A i HLA-B
wykazujące zbliżoną zdolność do
indukcji swoistych przeciwciał



ich posiadanie zarówno przez
dawcę, jak i biorcę zmniejsza
prawdopodobieństwo wystąpienia
swoistych przeciwciał anty-HLA

Niezgodności w zakresie
HLA

Niezgodności

zabronione (tabu)

Niezgodności

dozwolone

zwiększają ryzyko

utraty narządu

nie mają większego

znaczenia dla

dalszych losów

przeszczepu

Dobór dawcy i biorcy nerki



kto jest najlepszym dawcą rodzinnego
przeszczepu?

biorca

A 1, 9

B 8, 15

DR 3, 4 grupa krwi B, Rh +

matka

A 1, 3

B 8, 22

DR 3, 8 grupa krwi 0, Rh -

ojciec

A 2, 9

B 7, 15

DR 2, 4 grupa krwi AB, Rh+

brat

A 2, 3

B 7, 22

DR 2, 8 grupa krwi A, Rh -

siostra

A 1, 9

B 7, 8

DR 3, 4 grupa krwi B, Rh -

ciotka

A 1, 11

B 8, 15

DR 3, 5 grupa krwi A, Rh -

brat cioteczny

A 1, 16

B 8, 17

DR 3, 7 grupa krwi A, Rh -

mąż

A 4, 9

B 3, 8

DR 3, 4 grupa krwi 0, Rh +

Dobór dawcy i biorcy pozostałych
narządów - serca, wątroby i płuc



obowiązuje zgodność w zakresie
układu ABO i Rh



test cross-match wykonuje się po
wykonanym przeszczepie (zgodność
w tym zakresie nie zmienia
rokowania)

Immunosupresja

stan obniżonej lub zahamowanej
odpowiedzi immunologicznej

Immunosupresja vs
tolerancja

Leczenie
immunosupresyjne



immunosupresja farmakologiczna
pozwoliła na wydłużenie przeżycia
przeszczepów allogenicznych



często terapia rozpoczynana jest u
biorcy jeszcze przed przeszczepieniem
narządu (w przypadku przeszczepienia
komórek krwiotwórczych jest to
normą), co ma charakter profilaktyki
ostrego odrzucania

Leki o działaniu
immunosupresyjnym



glikokortykosteroidy,



inhibitory niskocząsteczkowe



inhibitory kalcyneuryny

(cyklosporyna,

takrolimus)



inhibitory kinazy mTOR

(rapamycyna,

ewerolimus)



inhibitory syntezy DNA

(azatiopryna, MMF)



inne



przeciwciała

(przeciwko CD3, CD20, CD52, CD25,

immunoglobulina antytymocytarna i antylimfocytarna)

Tolypocladium inflatum, szczep grzybów znaleziony w ziemi z
regionu Hardangger w Norwegii, który wytwarza
cyklosporynę

Mechanizmy
działania leków
immunosupresyj
nych

Działania niepożądane leków
immunosupresyjnych



związane z upośledzeniem odporności
(głównie zakażenia i niektóre
nowotwory, najczęściej raki skóry i
nowotwory układu chłonnego),



związane z działaniem toksycznym na
inne tkanki (np. nefrotoksyczność
inhibitorów kalcyneuryny)

Tolerancja na
przeszczep

Tolerancja na przeszczep



W warunkach doświadczalnych można
względnie łatwo wywołać stan tolerancji na
alloantygeny gwarantujący trwałe przyjęcie
przeszczepu allogenicznego, np. poprzez:



podawanie antygenów transplantacyjnych
przyszłego dawcy już w życiu płodowym lub
noworodkowym. Jest to tak zwana tolerancja
noworodkowa,



podawanie antygenów transplantacyjnych do
grasicy w celu wywoływania delecji określonych
klonów limfocytów T.

Miejsca uprzywilejowane
immunologicznie



mózg



przednia komora
oka



wątroba



jądro

•bariery utrudniające napływ
limfocytów
•aktywność limfocytów T

reg

•lokalne wytwarzanie IL-10 i
TGF-β

•występowanie cząsteczek FasL i
zabijanie aktywowanych
limfocytów T mających
cząsteczki Fas

Mikrochimeryzm



zjawisko obserwowane u biorców z

przeszczepem funkcjonującym przez wiele lat.



komórki dendrytyczne dawcy mogą po

zabiegu, jako tak zwane „leukocyty

pasażerskie”, migrować do obwodowych

narządów limfatycznych.



u wieloletnich biorców wykryto komórki

dawcy poza przeszczepionym narządem.



stały kontakt z komórkami dawcy w węzłach

limfatycznych jest niezbędnym warunkiem

utrzymywania tolerancji transplantacyjnej.

Przeszczep wątroby słabo
indukuje odpowiedź
immunologiczną



bogate źródło leukocytów
pasażerskich



wydzielanie rozpuszczalnych MHC

Mechanizmy tolerancji na
przeszczep



ignorancja



delecja



zahamowanie
(anergia)



supresja



adaptacja

Przeszczep komórek
hematopoetycznych



autogeniczne



allogeniczne



od dawcy spokrewnionego



od dawcy niespokrewnionego

Rodzaje przeszczepów
komórek hematopoetycznych



przeszczep

szpiku



przeszczep

komórek

macierzystych krwi
obwodowej



przeszczep

komórek

macierzystych krwi
pępowinowej

Źródła przeszczepów
autologicznych

Liczba przeszczepów komórek
hematopoetycznych 1987-2005

Allogeniczne przeszczepy
szpiku – pacjenci poniżej 20
roku życia

Allogeniczne przeszczepy
szpiku – pacjenci powyżej 20
roku życia

Wskazania do przeszczepu
komórek hematopoetycznych



Wskazania:



hematologic
zne



onkologiczn
e

Wskazania do przeszczepu
komórek hematopoetycznych



Ostre białaczki



Przewlekła białaczka szpikowa



Zespoły mielodysplastyczne



Chłoniaki nieziarnicze i ziarnica złosliwa



Anemie: Fanconiego, aplastyczna, sierpowatokrwinkowa,

talasemie



Nocna napadowa hemoglobinuria



Wrodzone niedobory odpornosci



Choroby metaboliczne (choroby spichrzeniowe)



Ciężkie schorzenia autoimmunologiczne



Guzy lite:



Drobnokomórkowy rak płuca (SCLC)



Rak jajnika



Rak jadra



Rak sutka

Przeszczepy komórek
hematopoetycznych – wg
wskazań

Dobór dawcy komórek
hematopoetycznych



optymalna całkowita zgodność
(10/10) w zakresie:



HLA-A



HLA-B



HLA-C

w



HLA-DR



HLA-DQ



HLA-DP (rzadko badane w Polsce)

Dobór dawcy i biorcy



kto jest najlepszym dawcą rodzinnego
przeszczepu?

biorca

A 1, 9

B 8, 15

DR 3, 4 grupa krwi B, Rh +

matka

A 1, 3

B 8, 22

DR 3, 8 grupa krwi 0, Rh -

ojciec

A 2, 9

B 7, 15

DR 2, 4 grupa krwi AB, Rh+

brat

A 2, 3

B 7, 22

DR 2, 8 grupa krwi A, Rh -

siostra

A 1, 9

B 7, 8

DR 3, 4 grupa krwi B, Rh -

ciotka

A 1, 11

B 8, 15

DR 3, 5 grupa krwi A, Rh -

brat cioteczny

A 1, 16

B 8, 17

DR 3, 7 grupa krwi A, Rh -

mąż

A 4, 9

B 3, 8

DR 3, 4 grupa krwi 0, Rh +

Przeszczep szpiku – pobranie
materiału



zwykle pobiera się
15-25 ml szpiku na
kg masy ciała dawcy



szpik regeneruje się
w pełni po 2-3 tyg.



optymalna dawka
komórek to 300 mln
na kg masy ciała
biorcy

Komórki macierzyste krwi
obwodowej



podawanie cytokin (G-CSF, IL-3, SCF) w
celu

mobilizacji

komórek macierzystych

ze szpiku



leukafereza

(jedna lub kilka) – izolacja

leukocytów



podanie opracowanego materiału biorcy

Przygotowanie biorcy

kondycjonowanie

ablacja szpiku przy pomocy wysokich

dawek



chemioterapii



radioterapii

Przeszczep szpiku

Przeszczep szpiku



Komórki macierzyste

szpiku wraz z krwia

dostaja sie do kosci

biorcy, aby w jamach

szpikowych odtworzyc

szpik zniszczony przez

chemo- lub

radioterapie.



Kolonizują jamy

szpikowe tą samą

drogą, którą pokonuja

w czasie rozwoju

płodowego ok. 15 tyg.

ciąży

Krew pępowinowa



Pierwsze przeszczepienie allogenicznej
jednostki krwi pępowinowej wykonano
w 1988 u dziecka z anemią Fanconiego.



Dawca jednostki była siostra chorego,
identyczna w HLA.



Przeszczepienie zakonczyło sie pełnym
sukcesem, pacjent żyje do dziś bez
nawrotu choroby.

Wyniki przeszczepiania
komórek krwiotwórczych



Przeszczep przyjmuje sie u 95% biorców



U 75% biorców wystepuje reakcja przeszczep

przeciw gospodarzowi GvHD



Szanse na pomyślny rezultat przeszczepu ma

ok. 65% dzieci i 44% dorosłych



Układ krwiotwórczy odbudowuje sie w ciagu

miesiaca, na odtworzenie układu

odpornosciowego potrzeba od 1-2 lat.

Czasami nigdy do tego w pełni nie dochodzi.

Choroba przeszczep przeciwko
gospodarzowi (GVHD)



objawy choroby wywołują limfocyty T
pochodzące z przeszczepionego szpiku,
które naciekają tkanki gospodarza i
wywierają w nich bezpośredni efekt
cytotoksyczny



równie istotne dla powstania objawów
choroby jest zwiększone wydzielanie
cytokin przez aktywowane w tkankach
limfocyty T

Podział GVHD

GVHD

ostra

przewlekła

•powstaje w ciągu 100 dni od
przeszczepienia

•pojawia się u ponad 50%
biorców

•ma często ciężki przebieg
prowadząc do zgonu chorego

•objawy choroby związane są
zajęciem

skóry, błon

śluzowych

przewodu

pokarmowego i

wątroby

•występuje u 20-30% chorych

•objawy pojawiają się zwykle w
ciągu roku od zabiegu i
przypominają dolegliwości w
chorobach
autoimmunizacyjnych

•powoduje zaburzenia odnowy
hematologicznej i wtórny
niedobór odporności.

Patogeneza GVHD

Czynniki ryzyka GVHD

Ostra GVHD

Przewlekła

GVHD

Uprzednie ciąże – u

dawcy szpiku
Duża liczba limfocytów T
w przeszczepianym

szpiku

Niezgodność HLA

Przeszczepienie od

kobiety do mężczyzny
Podeszły wiek dawcy i
biorcy
Brak stosowania
immunosupresji

Podeszły wiek dawcy i

biorcy
Przetoczenia leukocytów
dawcy
Niezgodność HLA
Przeszczepienie od
kobiety do mężczyzny

Przebyta ostra
choroba GVH po
przeszczepieniu (>2
stopnia)

Stosowanie dużych
dawek promieniowania

GVHD po przeszczepieniu
innych tkankek/narządów



GVHD może wystąpić po:



przeszczepieniu innych niż szpik narządów
zawierających potencjalnie alloreaktywne
limfocyty T, jak np.

jelito cienkie czy

wątroba



po

przetoczeniu krwi

pacjentom z

niedoborami odporności i poddawanym
głębokiej immunosupresji (np. podczas
chemioterapii nowotworów)  przed

przetoczeniem należy usunąć leukocyty!!!



Usunięcie limfocytów T z zawiesiny szpiku
zmniejsza częstość występowania choroby
GVH, lecz równocześnie zwiększa ryzyko
odrzucenia przeszczepu.



W okresie odległym częściej także dochodzi
do wznowy choroby u pacjentów z białaczką.

reakcja przeszczep

przeciwko białaczce

(GVL)

reakcja przeszczep

przeciwko

nowotworowi (GVT)

GVH i GVT – podobieństwa i
różnice

Przeszczep przeciwko
gospodarzowi
Przeszczep przeciwko
białaczce

GVT/GVL



Reakcja GVT odpowiada za rzadsze

występowanie nawrotów nowotworu u

chorych, którym przeszczepiano szpik

allogeniczny, dlatego przy przeszczepieniu z

powodu choroby nowotworowej leczeniem z

wyboru jest zazwyczaj przeszczep

allogeniczny.



Prowadzone są próby potęgowania reakcji

GVT w celu eliminacji pozostałych lub

odnawiających się komórek nowotworowych.



Przy wznowie nowotworu stosuje się infuzje

limfocytów od dawcy (donor lymphocyte infusion

– DLI).

Przeszczep komórek
krwiotwórczych – powikłania
odległe



powikłania immunosupresji
z powodu



kondycjonowania



immunosupresji
potransplantacyjnej



wolnej odnowy układu
odpornościowego