Cukrzyca w starszym
wieku

Cukrzyca



U diabetyków w podeszłym wieku
choroba ma specyficzny charakter.



U 95% z nich występuje cukrzyca typu 2
o różnym nasileniu,



cukrzyca wtórna



oraz rzadkie przypadki późnej cukrzycy

typu 1.

Cukrzyca

 



występuje u około 10 - 25% populacji osób

powyżej 65. roku życia, a w niektórych grupach

etnicznych nawet częściej. Znaczne

zwiększenie częstości występowania choroby u

tych osób jest zjawiskiem typowym na całym

świecie. Według prognoz naukowych w 2025 r.

może dotyczyć nawet 300 mln ludzi.



Wskaźnik chorobowości z powodu cukrzycy w

tej grupie wiekowej wynosi 8,6%, a

upośledzenie tolerancji glukozy-14,2% (badania

populacji Warszawy Jana Tatonia z 2001 r.).

Choroby układu krążenia



Osoby z cukrzycą w wieku podeszłym aż dwu-
trzykrotnie częściej niż ludzie zdrowi w tym
samym wieku wymagają pomocy lekarskiej
oraz leczenia szpitalnego, głównie z powodu
chorób układu sercowo-naczyniowego. Ryzyko
pojawienia się u nich tych chorób jest
szczególnie wysokie w porównaniu z populacją
ogólną- u diabetyków zawały serca występują
dwa razy częściej.



Cukrzyca współistnieje ze zmianami w strukturze

narządów i upośledzeniem ich czynności, co

następuje wskutek procesu starzenia się.



Efektem tego jest nakładanie się u danego

pacjenta, sumowanie czy występowanie

zależności między różnymi chorobami, a także z

farmakoterapią. Stwarza to specyficzne

trudności medyczne oraz nierzadko społeczne i

organizacyjne z powodu obciążania placówek

medycznych.

patomechanizm



Z wiekiem wzrasta otyłość i zmniejsza się insulino-

wrażliwość tkanek. Czynnikiem prowadzącym do

upośledzenia tolerancji glukozy jest głównie defekt

działania insuliny. Prowadzi on do zmniejszenia zużycia

glukozy przede wszystkim w mięśniach szkieletowych,

zwłaszcza u osób otyłych.



U ludzi w wieku starszym mamy do czynienia z takim

czynnikami, jak: wzrost tłuszczowej masy ciała,

zmniejszenie aktywności fizycznej oraz często

stosowanie leków o działaniu diabetogennym (np.

tiazydówczy glikorty-koidów) podczas leczenia innych

chorób.

cd



Upośledzeniu ulega wówczas przede
wszystkim wczesna faza wydzielania insuliny
w odpowiedzi na przyjęty posiłek. Defekt ten
zawsze obecny jest w przypadku cukrzycy
typu 2 i pojawia się na dosyć wczesnym
etapie jej rozwoju. Zaburzenia tej fazy
wydzielania insuliny, a także insulinooporność
prowadzą do hiperglikemii poposiłkowej
charakterystycznej dla osób starszych.

Rozpoznanie i obraz kliniczny



Podkreśla się, że u osób w wieku starszym
większą wartość diagnostyczną wykazuje test
tolerancji glukozy. Oznaczenie glikemii w dwie
godziny po podaniu 75 g glukozy pozwala
rozpoznać cukrzycę nawet przy prawidłowym
poziomie cukru na czczo. Zasadniczo kryteria
diagnostyczne nie różnią się w tej grupie
wiekowej od ogólnie przyjętych standardów
rozpoznania zalecanych przez Światową
Organizację Zdrowia.



Kryteria rozpoznania cukrzycy wg WHO:

1a) objawy cukrzycy + glikemia przygodna >= 200 mg/dl (glikemia

przygodna to oznaczenie stężenia glukozy o dowolnej porze dnia bez

przestrzegania upływu określonego czasu od ostatniego posiłku);

1b) klasyczne objawy cukrzycy - wzmożone pragnienie, wielomocz,

niewyjaśniona redukcja masy ciała, lub

2) glikemia na czczo > = 126 mg/dl na czczo, czyli po upływie co

najmniej 8 godzin od ostatniego posiłku, lub

3) glikemia w 2 godz. po teście tolerancji glukozy >= 200 mg/dl (przy

obciążeniu 75 g glukozy).

Obraz kliniczny cukrzycy u osób w wieku podeszłym cechuje duża

różnorodność, a choroba często stwierdzana jest przy okazji

diagnozowania innych chorób.



Objawy:



Cukrzyca bezobjawowa - wykrywana przypadkowo,



Klasyczne objawy hiperglikemii.



Ostre zaburzenia metaboliczne, np. ketoza czy kwasica

ketonowa.



Objawy niecharakterystyczne - depresja, apatia, zaburzenia

umysłowe.



Objawy starzenia - zaburzenia widzenia, zaburzenia pamięci,

nietrzymanie moczu, niewyjaśniony spadek masy ciała,

osłabienie mięśni, upośledzenie mobilności i funkcji

poznawczych.



Choroby dodatkowe - skłonność do nawracających infekcji, czy

np, upośledzone gojenie się ran.

Powikłania



Badania naukowe dowodzą niekorzystnego wpływu

cukrzycy na częstość występowania chorób serca i

naczyń krwionośnych.



Zwiększona chorobowość i śmiertelność związane są tu

głównie z powikłaniami przewlekłymi cukrzycy i dlatego

tak ważne jest zapobieganie ich powstawaniu.



W populacji osób powyżej 65. roku życia, cukrzyca

charakteryzuje się występowaniem zespołów

mikroangiopatii, tak jak u chorych młodszych. Częściej

natomiast występują zespoły makroangiopatii i innych

przewlekłych chorób nakładających się na powikłania

samej cukrzycy.

Należy pamiętać,



ze u osób starszych trzeba starać się
niwelować ryzyko hipoglikemii, ponieważ
łatwo powoduje u nich ogniska martwicze
w mózgu. Dlatego w przypadku
diabetyków w podeszłym wieku poziom
hemoglobiny glikowanej powinien być
wyższy o ok. 15% w stosunku do
kryteriów przyjętych dla osób młodszych.

Profilaktyka



Zapobieganie powikłaniom ze strony układu sercowo-

naczyniowego występującym w przebiegu cukrzycy

obejmuje kompleksowe działania mające na celu:



optymalizację leczenia cukrzycy,



normalizację stężenia lipidów w surowicy krwi i

nadciśnienia tętniczego,



długotrwałe stosowanie leków hamujących agregację

(zlepianie się) płytek krwi (agregacja powoduje

powstanie czopu zamykającego naczynie; warunkuje

krzepliwość krwi).

W terapii starszych diabetyków zastosowanie znajdują

wszystkie metody leczenia zalecane chorym na cukrzycę

typu 2.



Metody te obejmują konsekwentne stosowanie diety

niskotłuszczowej oraz systematyczną aktywność ruchową.

Nawet niewielki wysiłek jest bardzo istotny, np. zwykłe, ale

regularne spacery, mogą poprawić tolerancję glukozy, a

także zapobiegać przyrostowi masy ciała.



W prewencji miażdżycy i jej powikłań konieczne jest

konsekwentne postępowanie - regularna kontrola glikemii,

dążenie do uzyskania wartości bliskich normoglikemii i

prawidłowych parametrów stężenia cholesterolu i

trójglicerydów w surowicy krwi oraz właściwych wartości

ciśnienia tętniczego.



Równoczesne ograniczenie czynników ryzyka i

prowadzenie kompleksowego leczenia cukrzycy,

a także wprowadzenie zmian w stylu życia i

stosowanie preparatów zawierających kwas

acetylosalicylowy, redukuje ryzyko rozwoju

mikroangiopatii (zmian naczyniowych), jak też

występowania powikłań sercowo-naczyniowych.



Należy jednak podkreślić, ze osoby w wieku

podeszłym wymagają indywidualnego schematu

postępowania uwzględniającego wiele aspektów

stanu ich organizmu związanych z procesem

starzenia się.

Podsumowanie



Z powodu charakteru cukrzycy powinien być realizowany

specjalny, kompleksowy program medyczny

(zapobieganie, leczenie i rehabilitacja), dotyczący nie

tylko samej cukrzycy i jej powikłań, ale także chorób

współistniejących.



Konieczne jest też indywidualne podejście do każdego

pacjenta, dostosowanie jego leczenia do wieku,

odpowiedni wybór leków, zaplanowanie badań

laboratoryjnych, monitorowanie i zapewnienie

bezpieczeństwa insulinoterapii. Wszystko to może

przynieść poprawę jakości życia diabetyków w starszym

wieku.



Plan opieki wg Roper_Longan_Tierney
dla chorego z cukrzycą typu 2

Problemy pielęgnacyjne



Uczucie senności spowodowane
wysokimi wartościami glukozy we krwi

Cel
Wyrównanie poziomu cukru we krwi

Interwencje pielęgniarskie



Regularny pomiar glukozy we krwi i w
moczu



Pod. Insuliny



Prowadzenie farmakoterapii zgodnie z
zleceniami lekarza



Bilans płynów



Zastosowanie diety z wykluczeniem
cukrów prostych

Interwencje pielęgniarskie



Pomiar tętna, CTK i dokumentacja w

dzienniczku samokontroli



Kontrola masy ciała



Regularne przyjmowanie leków



Odpowiednie dozowanie wysiłku fizycznego



Opracowanie ćwiczeń aktywizujących



Przestrzeganie dawek i godzin podawania leków



Przestrzeganie diety niskotłuszczowej z

ograniczeniem soli i niskoenergetycznej

cd



Obniżenie stężenia glukozy poprzez
odpowiednio dobrany wysiłek



Nauka samodzielnego podawania
insuliny



Nauka rozpoznawania i eliminowania
objawów hiper i hipoglikemi

Uczucie duszności przy

większym wysiłku spowodowane

chorobą niedokrwienną i/lub

otyłością



Cel opieki

Zniesienie duszności
Wyrównanie masy ciała
Poprawa wydolności organizmu

trudności w utrzymaniu higieny

ciała i ryzyko powstania

odparzeń

Cel



Zapewnienie prawidłowej higieny ciała



Niedopuszczenie do powikłań

Możliwość wystąpienia śpiączki

spowodowanej

nieprzestrzeganiem zasad

terapeutycznych

Cel



Zapobieganie powikłaniom



Niedopuszczenie do śpiączki

Zwiększona ilość wydalanego

moczu (poliuria)

Cel



Zapobieganie zaburzeniom wodno-
elektrolitowym

Interwencje pielęgniarskie



Kontrola glukozy we krwi i
podstawowych parametrów życiowych



Oznaczenie glukozy w moczu za
pomocą ketotestu



Kontrola ilości

oddawanego moczu

cd



Obserwacja stanu świadomości pod kątem
wystąpienia śpiączki hiperosmolarnej



Kontrola błon śluzowych pod kątem
wystąpienia odwodnienia



Nakłanianie do picia większej ilości płynów



Nawadnianie dożylne wg zlecenia lekarskiego



Dostosowanie diety niskoenergetycznej



Dokumentowanie działań