Socjologia

jako nauka empiryczna

mgr Beata Ciężka

Etapy procesu badawczego

• Zdefiniowanie (wybór) problemu badawczego

• Przegląd literatury

• Sformułowanie pytań badawczych

• Wybór narzędzi badawczych i sposobu zbierania

danych

• Badanie (zbieranie danych)

• Analiza i interpretacja danych

• Sformułowanie wniosków

Metody zbierania danych

• Metody ilościowe

• Metody jakościowe

• Analiza dokumentów

• Wywiady

• Kwestionariusze

• Obserwacja

Założenia badań ilościowych

i ich zastosowanie

• Obejmują gromadzenie i analizę informacji

liczbowych (również informacji, które można

zakodować w formie liczb np. opinii – badania

sondażowe)

• Wykorzystywane są do poznania rozkładów

częstości występowania badanego zjawiska oraz

określenia poziomu zależności, jakie występują

pomiędzy różnymi zmiennymi

• Podlegają analizie statystycznej i regułom w niej

obowiązującym

• Badania ilościowe umożliwiają wnioskowanie na

temat całej populacji w oparciu o badania

przeprowadzone na próbce tej populacji

• Zasadniczym pytaniem jest: ILE?

Rozkłady procentowe –

przykłady

Przykład I

Na 71 badanych osób - 44 osoby (63%) wskazały, że korzystanie z usługi

poradnictwa zawodowego bardzo dobrze pomogło im w określeniu

własnych umiejętności, 18 osób (26%) wskazało, że „dobrze”, 7 osób

(10%) – „przeciętnie” i tylko jedna osoba (1%) wskazała, że z usługa

poradnictwa zawodowego bardzo słabo pomogła jej w określeniu

własnych umiejętności.

Przykład II

Większość wolontariuszy uczestniczyła w szkoleniach/kursach

zarówno przed wyjazdem (64%), jak i w jego trakcie (51%).

Przykład III

Rozkłady częstości –

przykład

Respondenci czerpali informacje o Projekcie z różnych źródeł. Najwięcej osób (39) dowiedziało się o

projekcie w Urzędzie Pracy. Prawie co czwarty respondent (14 osób) przeczytał ogłoszenie w prasie i/lub

korzystał z informacji w punkcie informacyjno-konsultacyjnym. Nie mniej skuteczną drogą informowania

Projekcie były też kontakty nieformalne - 15 osób deklaruje, że dowiedziało się o Projekcie od kogoś z

rodziny, bądź znajomego. 10 osób wskazuje, że widziało plakat informacyjny, kilka osób (od 2 do 5) jako
źródło informacji podaje program w telewizji, ulotkę, broszurę, katalog, a także Internet.

Założenia badań jakościowych i ich

zastosowanie

• Dotyczą opisu, poznania i zrozumienia

badanych zjawisk

• Dane jakościowe są najczęściej niezbędne dla

właściwej interpretacji informacji liczbowych

• Jakościowy charakter badań i prowadzonych

analiz pociąga za sobą nacisk na procesy i

znaczenia, które nie podlegają ścisłym rygorom

pomiaru w znaczeniu ilościowym

• Pozwalają na sformułowanie odpowiedzi na

pytania: co?, jak?, dlaczego?

• Są wieloznaczne i wielowymiarowe, trudno na ich

podstawie formułować uogólnienia

Metody analizy jakościowej

• Streszczenie (kondensacja danych)

• Kategoryzacja (nadawanie kodów)

• Poszukiwanie regularności wewnątrz

kategorii

• Budowanie głównych kategorii,

typologii/odmienności i ukazywanie ich

relacji

• Formułowanie wstępnych wniosków

Analiza dokumentów

Zastosowanie

• Przegląd literatury przedmiotu

• Poznanie wyników wcześniejszych badań na taki sam lub podobny temat

• Jako etap wstępny badań – wspomagający przygotowanie badań

terenowych

Zalety

• Różnorodność dokumentacji

• Dają podstawową orientację w badanym przedmiocie

• Możliwość dokonywania porównań i identyfikacji trendów

Wady

• Ryzyko zbyt uproszczonej interpretacji danych i pochopnych uogólnień

• Zdezaktualizowanie się danych, szczególnie odnośnie zjawisk dynamiczne

się zmieniających

• Ograniczona dostępność

Rodzaje danych

archiwalnych

• rejestry sądowe i inne dokumenty oficjalne

• dokumenty rządowe i quasi-rządowe (np.

dane o przestępczości, bezrobociu,

dokumenty szpitalne, itd.)

• informacje zamieszczane w mediach

• aktuarialne (opisujące cechy

demograficzne populacji)

Wywiad

Zastosowanie

• Polega na rozmowie z konkretną osobą

• Badanie opinii

• Badanie faktów (z perspektywy uczestnika)

Zalety

• Stosowany jest w celu zebrania pogłębionych informacji i opinii

respondentów

• Możliwość poruszenia skomplikowanych i szczegółowych kwestii

• Poznanie faktów z osadzeniem ich w kontekście sytuacyjnym

• Spojrzenie na rzeczywistość z perspektywy uczestników zdarzeń

• Poznanie znaczeń i interpretacji samych zainteresowanych

Wady

• Czasochłonność realizacji i analiz

• Możliwość przebadania niewielu respondentów

• Skomplikowana analiza

• Niechęć uczestnika do ujawniania informacji, szczególnie drażliwych

• Wysokie koszty realizacji badań

Rodzaje wywiadów

Liczba respondentów

• Jedna osoba

• Grupa osób

Częstość

prowadzenia

• Jednorazowo

• Powtarzalnie

Stopień

standaryzacji

• Swobodny

• Standaryzowany

Grupy focusowe

• Przybiera formę ustrukturyzowanej dyskusji uwzględniającej

podział poglądów i opinii uczestników

• Stosowana jest do analizy tematów i obszarów, w których

występują odmienne opinie i które obejmują kompleksowe

zagadnienia

• Grupa fokusowa składa się z sześciu do ośmiu uczestników.

Moderatorem dyskusji jest badacz, który podaje tematy lub

zagadnienia do dyskusji. Formą grupy fokusowej jest

warsztat, który obejmuje większą grupę osób spotykających

się nawet na kilka godzin

• Metoda grup fokusowych stanowi przede wszystkim źródło

danych jakościowych, zwykle łączonych z innymi metodami

pozyskiwania danych jakościowych i ilościowych (np.

badaniem ankietowym).

Kwestionariusz

• jest to uporządkowana merytorycznie i graficznie,

lista pytań na jeden lub więcej tematów

Techniki realizacji:

• Wywiad kwestionariuszowy face-to-face

• PAPI (Paper and Pencil Interview) (ankieta

pocztowa)

• CATI (Computer Assisted Telephone Interview)

• CAWI (Computer Assisted Web Interview)

Badania kwestionariuszowe

Zastosowanie

• Badanie opinii

• Badanie faktów (z perspektywy uczestnika zdarzeń)

Zalety

• Badaniem można objąć dużą grupę osób

• Wiedza o rozkładzie częstości/rozkładzie procentowym cech, właściwości,

opinii

• Swoboda wypowiedzi, brak sugestii ze strony innych

• Anonimowość

• Łatwość realizacji i analizy danych przy dużej liczbie uczestników

• Relatywnie niskie koszty realizacji

Wady

• Mała elastyczność – kwestie najważniejsze mogą umknąć, gdyż w ankiecie

nie znalazło się pytanie je poruszające

• Znudzenie respondentów tą metodą, niechęć do formułowania wypowiedzi

na piśmie

• Zdawkowość odpowiedzi

Obserwacja

Zastosowanie

• Poznanie zdarzeń/zachowań w ich „naturalnym przebiegu”

• Poznanie interakcji

• Poznanie kontekstu społecznego

Zalety

• Bada zachowania rzeczywiste a nie deklarowane

• Możliwość poznania zjawisk ukrywanych lub niezauważanych

• Dostarcza informacji o procesie w trakcie jego przebiegu a nie retrospekcji

• Ułatwia interpretację badanych zdarzeń/zachowań

Wady

• Ograniczony zasięg obserwacji wynikający z zajmowanej pozycji

• Niebezpieczeństwo przyswojenia sobie funkcjonujących w środowisku

stereotypów

• Niebezpieczeństwo postrzegania i interpretowania faktów z korzyścią dla

grupy (lub przeciwnie)

• Niebezpieczeństwo wpływu na przebieg zdarzeń i zachowania

obserwowanych

Obserwacja

• Może mieć charakter jawny lub niejawny

• Obserwator może uczestniczyć w badanym

wydarzeniu i wpływać na jego realizację

(obserwacja uczestnicząca)

• Obserwator może nie angażować się w

prowadzone działania (obserwacja

nieuczestnicząca)

• Mystery shopping/ Mystery client

Eksperyment

Zastosowanie

• Poznanie reakcji na określony bodziec

Zalety

• Ścisła kontrola sytuacji eksperymentu

• Możliwość wnioskowania na temat reakcji na bodziec

(zastosowanie grupy kontrolnej)

• Możliwość zastosowania eksperymentu naturalnego

Wady

• Wysokie koszty

• Trudna aranżacja sytuacji eksperymentalnej

• Ograniczenie wnioskowania tylko do bodźca eksperymentalnego

• Sztuczność sytuacji eksperymentalnej (ograniczenie zastosowania

wniosków do sytuacji naturalnych)