Socjologia jako nauka
Definicja. Socjologia jako odrębna nauka, powstała w połowie XIX wieku. Twórcą nazwy i inicjatorem pierwszych prób określenia przedmiotu, metody i miejsca socjologii wśród innych nauk był francuski uczony A.Comte (1798-1857).
Według współczesnych definicji socjologia jest nauką o społeczeństwie albo inaczej o zbiorowościach ludzi. Przedmiotem jej badań są zjawiska powstałe w wyniku oddziaływania ludzi na siebie, takie jak; formy świadomości, zachowania, postawy i motywacje, uznawane wartości, normy moralne, więzi, konflikty, władza i autorytet, struktury zbiorowości itp. Badanie zjawisk powstających w wyniku oddziaływań między ludźmi jest cechą odróżniającą socjologię od psychologii, która również zajmuje się świadomością i zachowaniami jednostek, ale zależnymi od organicznych własności ludzi takich jak temperament, wrodzone zdolności, cechy psychomotoryczne itp. ścisłe rozgraniczanie socjologii i psychologii jest jednak trudne, obie te dyscypliny zajmują się badaniem wielu tych samych zagadnień przy zastosowaniu tych samych metod badawczych. Socjologia bada zbiorowości ludzi takie jak: grupy społeczne, kategorie społeczne, klasy i warstwy społeczne i inne. Przykładem grupy społecznej może być rodzina, grono przyjaciół, grupa pracownicza. Kategorią społeczną jest zbiór ludzi posiadających jakąś cechę np. wykonujących ten sam zawód, albo ogół obywateli z wyższym wykształceniem. Socjologia opisuje i klasyfikuje różne typy zbiorowości, tworząc teorie społeczeństwa i zbiorowego zachowania się ludzi.
Według J.Szczepańskiego przedmiotem badań socjologii są:
1) zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi,
2) struktura tych zbiorowości,
3) zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie,
4) siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości,
5) zmiany i przekształcenia w nich zachodzące.
Inni socjologowie zwracają uwagę na trudności jednoznacznego określenia przedmiotu badań socjologii. T.Szczurkiewicz twierdzi, że: "Definicji analitycznej socjologii, tzn. definicji, która by w sposób wyczerpujący określiła przedmiot i zadania tej nauki, nie można podać. Nie jest to zresztą możliwe w odniesieniu do jakiejkolwiek nauki, jak długo to nauka rozwija się i przekształca ustawicznie swoje teorie i pojęcia oraz zakres badań. Nauka nie jest zbiorem twierdzeń niezmiennych i nienaruszalnych, lecz zbiorem twierdzeń, które maja prowadzić do wykrycia coraz to nowych twierdzeń, przy przezwyciężaniu równoczesnym dawnych twierdzeń".