SOCJOLOGIA JAKO NAUKA I SPOSÓB MYŚLENIA 18.10.2008
Socjologia z łac. Socius - zbiorowość, społeczeństwo
Grec. Logos - wiedza, nauka
Trzy etapy wiedzy socjologicznej:
- wiedza potoczna
- wrażliwość artystyczna
- refleksja filozoficzna
ZYGMUNT BAUMANN „SOCJOLOGIA”
Socjologia to pewna wspólna tradycja: zbiór informacji, które wchłonąć, przetrawić i przyswoić musi każdy nowicjusz chcący zostać socjologiem. Socjologia oznacza także pewien zasób wiedzy, a także poczynania, które wykorzystują tę wiedzę, wzbogacają ją i zmieniają.
Desygnat to przedmiot do którego odnosi się dane słowo.
Perspektywa poznawcza to taki punkt widzenia, z którego naukowcy poszczególnych specjalności spoglądają na ludzkie poczynania, badają je i opisują. O swoistości socjologii decyduje zwyczaj spoglądania na ludzkie czynności jak na fragmenty większych całości. Owymi całościami są nieprzypadkowe grupy ludzi powiązanych siecią wzajemnych zależności (zależność to sytuacja, w której prawdopodobieństwo podjęcia bądź zaniechania działania, a także szanse jego powodzenia zmieniają się z uwagi na to, kim są inni uczestnicy interakcji). Socjologia to przede wszystkim sposób myślenia o ludzkim świecie, na który można także spoglądać z innych punktów widzenia.
Zdrowy rozsądek - zespół bogatej, ale nie zorganizowanej, niesystematycznej często nie wypowiadanej a nawet trudnej do wysłowienia wiedzy, którą posiłkujemy się przy rozwiązywaniu naszych codziennych spraw.
Socjologia w przeciwieństwie do zdrowego rozsądku, poddaje się rygorom odpowiedzialności za słowo, które uznaje się za atrybut nauki. Druga różnica wiąże się z rozległością obszaru, na którym zbiera się materiał do uogólnień. Trzecia różnica wiąże się z podejściem do rozumienia ludzkiej rzeczywistości, czyli jakimi zadowalają się wyjaśnieniami takich a nie innych wypadków czy stanów.
Umacnianie jednostkowej wolności poprzez osadzanie jej na trwałych podstawach zbiorowej wolności może być uznane za działanie destabilizujące istniejące stosunki władzy i panowania (które przez swych rzeczników przedstawiane są jako jedynie słuszny porządek społeczny). Mówi się także, że „socjologia jest siłą bezsilnych”.
GIDDENS „CO TO JEST SOCJOLOGIA?”
Socjologia jest badaniem życia społecznego człowieka, grup społecznych i społeczeństw. Przedmiotem jest zachowanie nas samych jako istot społecznych. Pokazuje konieczność ukazania tym kim jesteśmy i dlaczego postępujemy tak a nie inaczej z innej szerszej perspektywy. Wyobraźnia socjologiczna wymaga przede wszystkim zdystansowania się do naszych codziennych rutynowych czynności i nowego spojrzenia na nie. Pozwala nam dostrzec, że wiele zdarzeń na pozór dotyczących tylko jednostki w rzeczywistości odzwierciedla szersze kwestie. Socjologia może się przydać do zwiększenia świadomości różnic kulturowych, oceny skutków działania i samopoznania. Wpływ na rozwój socjologii miała rewolucja francuska i przemysłowa.
AGUST COMT (1798 - 1857) francuski socjolog, twórca słowa socjologia.
Pozytywizm utrzymuje, że nauka powinna zajmować się wyłącznie rzeczami namacalnymi, które można poznać doświadczalnie.
Prawo trzech etapów mówi o trzech stadiach ludzkiego pojmowania świata: teologicznym (myśleniem rządziły idee religijne i wiara, że społeczeństwo jest wyrazem woli Boga), metafizycznym (ludzie odeszli od postrzegania społeczeństwa w kategoriach ponadnaturalnych), pozytywnym (faza poznawania społeczeństwa przy użyciu technik naukowych).
Chciał stworzyć „religię społeczeństwa”, w której dogmat zastąpiłyby podstawy naukowe. W centrum byłaby socjologia.
EMIL DURKHEIM (1858 - 1917) socjolog francuski
„Fakty społeczne należy traktować jak rzeczy!” - analiza życia społecznego może być prowadzona równie rygorystycznie jak badanie naturalnych obiektów i zjawisk.
Znaczenie socjologii jako nauki empirycznej, uznanie jednostki i powstanie nowego porządku społecznego oraz źródła i charakter społecznego autorytetu moralnego.
Głównym zadaniem jest badanie faktów społecznych, czyli aspektów życia społecznego, takich jak stan gospodarki czy oddziaływanie religii, które kształtują nasze jednostkowe działania. Fakty społeczne to według niego zewnętrzne wobec jednostki sposoby działania, myślenia i odczuwania, które żyją własnym życiem, niezależnie od tego jak żyją i co postrzegają pojedynczy ludzie. Druga właściwość faktów to ich przymusowość. Fakty mogą ograniczać działalność ludzi.
Fascynowała go społeczna i moralna solidarność, czyli to co spaja społeczeństwo i nie pozwala mu pogrążyć się w chaosie.
Przedstawił analizę zmiany społecznej. Solidarność mechaniczna społeczeństwach tradycyjnych gdzie jest słaby podział pracy. Solidarność organiczna tu siłą spajającą jest współzależność od innych.
Anomia - poczucie bezcelowości i rozpaczy, które może towarzyszyć życiu w świecie nowoczesnym.
Napisał studium o samobójstwie - nawet pozornie tak osobisty akt jak samobójstwo wymaga interpretacji socjologicznej.
KAROL MARKS (1818 - 1883)
Kapitalizm to system produkcji zasadniczo różny od istniejących wcześniej systemów gospodarczych, polegający na produkcji dóbr i usług dla szerokich rzesz odbiorców. Akumulacja kapitału idzie w parze z pracą zarobkową. Kapitaliści tworzą klasę rządzącą, podczas gdy masy robocze tworzą klasę robotniczą.
Materialistyczna koncepcja dziejów - zmiana społeczna nie wynika z wyznawanych przez ludzi idei i wartości, lecz wynika przede wszystkim z warunków ekonomicznych. Konflikty klasowe są „motorem historii”.
Wierzył, że rewolucja robotnicza, która obali system kapitalistyczny i zapoczątkuje społeczeństwo bezklasowe, nie podzielone w całości na bogaczy i biedaków jest nieunikniona.
MAX WEBER (1864 - 1920)
Jego zdaniem jakiekolwiek czynniki ekonomiczne są na pewno ważne, jednakże wielkie znaczenie dla zmiany społecznej mają idee i wartości. Uważał, że socjologia powinna zajmować się badaniem działania społecznego a nie struktur. Twierdził, że to ludzkie motywy i idee powodują zmiany.
Pojęcie typu idealnego - pomocne w rozumieniu rzeczywistości modele pojęciowe i analityczne; punkt odniesienia; „czysta” forma danego zjawiska.
Rozwój nauki, nowoczesnej techniki i biurokracji to racjonalizacja. Oparta ona na wiedzy technicznej i podporządkowana kryterium wydajności organizacja życia społecznego i ekonomicznego.
WSPÓŁCZESNE PERSPEKTYWY SOCJOLOGICZNE
FUNKCJONALIZM - zakłada, że poszczególne elementy złożonego systemu jakim jest społeczeństwo, współdziałają ze sobą , tworząc stabilną zgraną całość. Posługiwano się analogią organiczną (społeczeństwo porównane do żywego organizmu). Funkcjonalizmowi zarzuca się, że niesłusznie akcentuje on czynniki warunkujące porządek społeczny kosztem tych, które są odpowiedzialne za podziały i konflikt.
TEORIE KONFLIKTU - społeczeństwo składa się z różnych grup starających się realizować swoje interesy. Dahrendorf stwierdził, że myśliciele funkcjonalistyczni biorą pod uwagę tylko tę stronę społeczeństwa, którą cechuje harmonia i zgoda. Tymczasem istnieją też obszary konfliktów i podziałów.
TEORIE DZIAŁANIA SPOŁECZNEGO - skupiają się na analizie zachowań poszczególnych działających oraz ich stosunku do innych działających i społeczeństwa. Za pioniera tej teorii uważany jest Weber.
INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY - zainteresowanie językiem i znaczeniem. Symbol to coś co zastępuje coś innego. Każe skupić uwagę na szczegółach interakcji międzyludzkich i zastanowić się, jak te szczegóły decydują o sensie tego, co mówią i robią inni.