PLAN BALCERWOWICZA

Pakiet reform
gospodarczo-
ustrojowych

Plan Balcerowicza:



Twórcy: Minister Finansów

Leszek Balcerowicz wraz z

grupą doradców (szczególne

znaczenie: Jeffrey Sachs i

Stanisław Gomułka)



Publikacja planu nastąpiła w

grudniu 1989, po 111 dniach

pracy ekipy przygotowującej.

Przejście do nowego systemu

miało odbyć się natychmiastowo,

na dzień wprowadzenia reform w

życie wybrano 1 stycznia 1990

roku.

Sytuacja ekonomiczna w kraju,

rok 1989.



Produkcja nie weryfikowana przez popyt → tzw. produkcja niechciana,

marnotrawstwo środków produkcji, powszechne niedobory na rynku;



System gospodarki centralnie planowanej; eksport i import w

ogromnym stopniu zależny od ZSRR …

Sytuacja ekonomiczna w kraju,

rok 1989.



Wysoka inflacja (ostatnie pięć miesięcy 1989
średnia inflacja 1000%) → brak zaufanie do złotego
jako środka płatniczego (złoty niewymienialny),
produkcja tzw. pustych pieniędzy;

Źródło: Rocznik statystyczny GUS 1994

Sytuacja ekonomiczna w kraju,

rok 1989.



Wysoki deficyt budżetowy (1989
rok 3% PKB);

Źródło: Rocznik statystyczny GUS 1994

Sytuacja ekonomiczna w kraju,

rok 1989.



Zadłużenie zagraniczne Polski
(1989- 41 mld dolarów) jako
obciążenie dla Polskiej gospodarki;

Źródło: Rocznik statystyczny GUS 1994

Sytuacja gospodarcza w kraju,

rok 1989.



Dysproporcjonalność;



Duże znaczenie sektora państwowego;



Nienaturalnie duży sektor rolnictwa jak i
przemysłu ciężkiego;



Niedorozwinięty sektor usług;



Powszechne przerosty zatrudnienia;



Produkcja antyimportowa;

STRUKTURA PLANU:



Ustawa o gospodarce finansowej

przedsiębiorstw państwowych – usuwała

gwarancję istnienia wszystkich przedsiębiorstw

państwowych niezależnie od ich wyników

finansowych i efektywności produkcji.



Ustawa o prawie bankowym – zakazywała

finansowania deficytu budżetowego przez bank

centralny, uniemożliwiała nieograniczoną emisję

pieniądza bez pokrycia.



Ustawa o kredytowaniu – znosiła preferencje

kredytowe przedsiębiorstw państwowych wiążąc

stopę oprocentowania ze stopą inflacji, zmieniała

warunki zawartych wcześniej umów kredytowych o

stałym oprocentowaniu.

STRUKTURA PLANU:



Ustawa o podatku od wzrostu wynagrodzeń –

ograniczała wzrost płac nominalnych w

przedsiębiorstwach w stosunku do realnego wzrostu

cen (wprowadzając tzw. popiwek).



Ustawa o nowych zasadach opodatkowania –

ujednolicała zasady płacenia podatków we wszystkich

sektorach gospodarczych.



Ustawa o działalności gospodarczej prowadzonej

przez inwestorów zagranicznych – nakładała na

zagraniczne przedsiębiorstwa zobowiązanie do

odsprzedania państwu dewiz po ustalonym przez bank

centralny kursie, zwalniała przedsiębiorstwa z

kapitałem zagranicznym z płacenia popiwku,

zapowiadała możliwość wywozu zysków za granicę.

STRUKTURA PLANU:



Ustawa o prawie dewizowym – wprowadzała wymienialność

wewnętrzną złotego, likwidowała państwowy monopol w

handlu zagranicznym i zobowiązywała przedsiębiorstwa do

odsprzedawania zarobionych dewiz państwu.



Ustawa o prawie celnym – ujednolicała zasady clenia

importowanych towarów dla wszystkich podmiotów

gospodarczych.



Ustawa o zatrudnieniu – zmieniała reguły funkcjonowania

biur pośrednictwa pracy oraz unieważniała ustawę o osobach

uchylających się od obowiązku pracy.



Ustawa o szczególnych warunkach zwalniania

pracowników – zapewniała ochronę zwalnianych z pracy

(zwłaszcza w przypadku zwolnień grupowych), gwarantowała

odprawę finansową i wprowadzała okresowe zasiłki dla

bezrobotnych.

Negatywne

EFEKTY PLANU: Lata

1990-1991 okresem recesji dla
Polskiej gospodarki:



Wzrost cen realnych;



Spadek wielkości produkcji przemysłowej;



Zmalała produkcja rolnicza i liczba

budowanych mieszkań;



Upadek wielu przedsiębiorstw;



Duże bezrobocie;



Pogorszenie się subiektywnej oceny

warunków bytowych społeczeństwa;

Najważniejsze

zarzuty

wobec

Planu Balcerowicza:



Zbyt duży zakres liberalizacji handlu zagranicznego;



Zbyt wysoka skala dewaluacji połączona z za długim

utrzymywaniem zaniżonego kursu dolara;



Bardzo duża skala ulg mających przyspieszać rozwój sektora

prywatnego oraz brak przeciwdziałania powstawaniu

majątków tzw. nomenklaturowych kapitalistów;



Wysokie, hamujące rozwój inwestycji obciążenia podatkowe

przedsiębiorstw państwowych;



Zerwanie przez państwo z polityką protekcjonizmu i jednolite

traktowanie wszystkich podmiotów gospodarczych;



Zbyt duże koszty wprowadzenia w życie planu;

Zjawiska, które nie były możliwe

do uniknięcia.



Zmniejszenie nakładów inwestycyjnych
i wielkości produktu krajowego brutto;



Wysoki wzrost cen w pierwszych
miesiącach transformacji oraz spadek
płac realnych;



Pojawienie się bezrobocia;

Sukcesy

Planu:



Powstanie rynku kapitałowego, uruchomienie i

rozwój mechanizmów rynkowych kształtujących odtąd

polską gospodarkę. Ceny ustalały się na poziomie

równowagi podaży i popytu, zniknął problem

powszechnych niedoborów;



Zahamowanie inflacji;



Umocnienie złotego, wprowadzenie jego

wymienialności wewnętrznej i zewnętrznej,

ustabilizowanie kursu dolara;



Likwidacja deficytu budżetowego - w roku 1990

udało się nawet osiągnąć niewielką nadwyżkę

budżetową;

Sukcesy

Planu



Otwarcie gospodarki na świat. Dodatnie saldo

wymiany handlowej z zagranicą oraz napływ

zagranicznych inwestycji;



Uzyskanie zgody wierzycieli na redukcję zadłużenia

zagranicznego;



Największy wzrost gospodarczy w krajach byłego bloku

wschodniego;



Od roku 1992 w polskiej gospodarce, po okresie recesji i

tzw. urealniania produkcji (stała się ona kategorią

ekonomiczną) nastąpił okres stałego wzrostu

gospodarczego. W roku 1993 PKB wzrósł o 3.8%, a w

1994 o 5.2%.

Sukcesy

Planu:



Rozpoczęcie procesów prywatyzacyjnych i

demonopolizacyjnych w gospodarce;



Utworzenie w ciągu 2 lat 600 tysięcy przedsiębiorstw

prywatnych, w których znalazło miejsce pracy 1,5 mln

osób, m

imo to, na skutek bankructw i likwidacji wielu

przedsiębiorstw państwowych oraz redukcji zatrudnienia w

tych które przetrwały, stopa bezrobocia po transformacji

ustrojowej osiągnęła poziom rzędu 16,4% w 1993 r.



Znaczna poprawa stanu środowiska naturalnego

(ograniczenie energochłonności gospodarki);



Niwelacja zacofania technologicznego gospodarki

(przede wszystkim w dziedzinie telekomunikacji i

cyfrowego przetwarzania danych);

Pytania:



Co by było gdyby Plan Balcerowicza nie
został wprowadzony?



Plan Balcerowicza, sukces czy porażka?
(wewnętrznie i zewnętrznie spojrzenie
na efekty planu)