Struktura ja a przetwarzanie

informacji i motyw

podtrzymywania własnej

wartości

Terminy podstawowe

• Samoświadomość – zdolność do

bycia obiektem własnej uwagi.

• Pojęcie Ja – luźno zorganizowany zbiór

przekonań o sobie (Baumeister);

luźna

struktura różnych ról i tożsamości
społecznych, przekonań na własny
temat i samoocen oraz wartości i celów
uznawanych za własne

(Wojciszke).

• Struktura ja, samowiedza – wiedza na

temat własnej osoby

JA obejmuje:

• Własne

ciało

(jego obraz i ocenę)

• Wiedzę o sobie (

strukturę

ja)

• Tożsamość

(nadaje poczucie ciągłości ja

w czasie oraz odróżnia nas od innych)

• Zdolność i skłonność dokonywania

wyborów,

działań celowych

i

samoregulacji

• Innych

ludzi których kochamy

• Podzielane przez innych

normy i

wartości

Składowe pojęcia Ja: Ujęcie

Markus

Pojęcie Ja – składowe (

autoschematy

):

(1) przekonania dotyczące własnej osoby: jaki jestem?

( w tym robocze pojęcie Ja – treści dostępne

bezpośrednio świadomości,

fenomenologiczne ja)

(2) możliwe stany Ja:
• Wyobrażenia na temat „alternatywnych” przeszłości

- Jaki mógłbym być? Co mogłem osiągnąć?

• Wyobrażenia na temat przyszłych stanów – kim

mogę być? Co może mnie spotkać? (ja przyszłe)

• Zróżnicowane co do charakteru

(pozytywne/negatywne), dziedzin życia, stopnia

realizmu.

Składowe pojęcia Ja:

ujęcie

Higginsa

Wyróżnienie dwóch wymiarów analizy pojęcia Ja:

• perspektywa oceny Ja (punkty widzenia) – rola

znaczących innych (związane z ja

odzwierciedlonym):

- własny punkt widzenia
- cudzy punkt widzenia

• obszary (zakresy) Ja:

• Ja realne

• Ja idealne – pragnienia, nadzieje, aspiracje

• Ja powinnościowe – przekonania o obowiązkach i

powinnościach

Oba wymiary tworzą 6 kategorii:
(1) Ja realne w oczach własnych - tradycyjne pojęcia Ja;
(2) Ja realne w oczach cudzych – Ja odzwierciedlone
(3-6) Ja idealne i Ja powinnościowe tworzą ukierunkowania

Ja –znaczenie rozbieżności między pojęciami Ja i

ukierunkowaniami Ja

Treść ja a kultura:

• Ja niezależne (

skrzypiące koło zostaje

nasmarowane

– zyski z wyróżniania

się)

• Ja współzależne (

wystający gwóźdź

zostaje wbity

- straty z odmienności)

matk
a

ciocia

koleg
a

ojciec

JA

JA

matk
a

ojciec

ojciec

koleg
a

koleg
a

chłopa
k

Skąd biorą się treści ja?

• ważnym źródłem treści ja są

inni ludzie

• Porównania społeczne

(p.Czysty i

p.Brudny)

Tożsamość

osobista

– cechy

odróżniające nas od innych

Tożsamość

społeczna

– identyfikacja z

grupami, w opozycji do „obcych”

• Własne zachowanie

(P złudzenia które

pozwalają żyć)

Rozbieżności pomiędzy ja

• Realnym a idealnym

: syndrom depresji,

słabe pobudzenie

• Realnym a powinnościowym

: syndrom

agitacji (niepokój, poczucie winy i
wstyd), silne pobudzenie

• ja idealne

: treści sprawnościowe

(depresja po porażce)

• Ja powinnościowe

: treści moralne

(emocje agitacyjne po wykroczeniu
moralnym)

Typ

rozbieżności

Znaczenie

Emocje

Ja realne własne-

ja idealne własne

Poziom

samoakceptacji,
niespełnienie
aspiracji własnych

Rozczarowanie,
frustracja

Ja realne własne
– ja idealne

innych

Niespełnienie
oczekiwań

otoczenia

Rozczarowanie,
frustracja

Ja realne własne
– ja
powinnościowe

własne

Obecność
niepożądanych
stanów

Poczucie winy,
moralna
niedoskonałość

Ja realne własne

– ja
powinnościowe
innych

Niespełnienie

wymogów
społecznych,
otrzymywanie kar

Lęk, poczucie

zagrożenia, wstyd

Motywy związane z ja

• Autowaloryzacja (

dążenie by ja było P

)

Efekt bycia lepszym niż przeciętnie
 Koncepcja totalitarnego ego

(Greenwald), fabrykowanie P faktów i
zniekształceń

• Autoweryfikacja

(dążenie by ja było

wewnętrznie zgodne)

• Samopoznanie

(dążenie by wiedza

zawarta w ja była prawdziwa)

• Samonaprawa

(dążenie by ja było

faktycznie dobre)

Autowaloryzacja

• dążenie do obrony, podtrzymania lub

nasilenia dobrego mniemania o sobie

• Zniekształcona pamięć, sukcesy
• Lepsze przetwarzanie P info o sobie
• Dwuznaczna info jest pochlebna
• Egotyzm atrybucyjny
• Wady powszechne, zalety wyjątkowe

autoweryfikacja

• Dążenie do zgodności między już

istniejącymi przekonaniami o sobie, a
nowo nadchodzącymi informacjami
na własny temat

• Lepsze pamiętanie info zgodnych z ja

samopoznanie

• Dążenie do pozyskania prawdziwej i

dokładnej info na swój temat

• Aby wybrać adekwatne zadanie

samonaprawa

• Dążenie do rzeczywistego

poprawienia własnych cech,
umiejętności, stanu zdrowia czy
dobrostanu

autoafirmacja

• Potwierdzanie integralności czyli

ogólnej wartosci własnej osoby

Funkcje ja

Interpersonalne:

• Utrzymywanie tożsamości
• Symulowanie psychiki partnerów

interakcji (skrypty, czytanie w
myślach przez pryzmat ja)

Intrapersonalne:

• Regulacja celowego zachowania

(wybory, preferencje i standardy)

Teoria przedmiotowej samoświadomości

(Wicklund): autokoncentracja na
własnych wartościach i cechach vs na
świecie – zgodność/niezgodność
zachowania z ja

• Samokontrola – zamierzona zmiana

włąsnych reakcji, im większa tym lepiej!

Załamanie samokontroli

• samokontrola

– zdolność do kontrolowania

impulsów;

W trakcie tych czynności dochodzi do

wyczerpywania się zasobów woli.

Zasoby

są odnawialne

(wpływ nastroju

pozytywnego).

SAMOOCENA

Afektywna reakcja człowieka na samego siebie
w postaci „gorącej” emocji lub „zimnego”

sądu

Względnie stała cecha lub stan
Źródła poczucia własnej wartości:
• Ocenianie siebie
• Sukces w ważnych dziedzinach
• Wartości społeczne

Funkcje pozytywnej

samooceny

• Skuteczniejsze osiąganie celów
• Bufor chroniący przed lękiem
 teoria opanowywania trwogi

(Greenberg, Solomon, Pyszczynski),
wzamocnienie samooceny osłabia
zaktywizowany lęk

• Rola socjometru:

wskaźnik bieżącej

akceptacji jednostki przez jej otoczenie
społeczne:

- Monitoring dezaprobaty otoczenia
- Sygnały o dezaprobacie za pomocą N afektu

Mechanizmy podtrzymywania niskiej

samooceny i związki niskiej

samooceny z działaniem:

• Potrzeba przewidywalności –

sprawowania poznawczej kontroli nad
otoczeniem (strategiczny

pesymizm)

• Potrzeba samoweryfikacji –

podtrzymanie obrazu siebie

• Potrzeba unikania wstydu

Wpływ samooceny na działanie

Niska

samoocena

Wysoka

samoocena

Cele

Łatwe

Trudne

motywacja

Unikanie wstydu Odczuwanie

dumy

reakcja po
porażce

Pogorszenie
funkcjonowania

Dobry poziom
funkcjonowania

atrybucja

porażki

Stałe,

wewnętrzne,
uogólnione

Zmienne,

zewnętrzne