Diagnostyka radiologiczna
w nagłych przypadkach
i stanach zagrożenia życia

GŁOWA
Urazy czaszkowo-mózgowe



najczęstsza przyczyna zgonu lub
inwalidztwa młodych ludzi.

GŁOWA
Urazy czaszkowo-mózgowe

Diagnostyka obrazowa:



Rtg czaszki - do pominięcia



TK przeglądowe głowy na oknie
mózgowym i kostnym - badanie z wyboru.



RM badaniem uzupełniającym do oceny
ewolucji zmian śródmózgowych

URAZY CZASZKOWO-MÓZGOWE
Wstrząśnienie mózgu



rozlany uraz aksonalny (DAI – diffuse axonal

injury)



uraz ten nie jest spowodowany przez

mechaniczne rozerwanie



powoduje on zaburzenie transportu

aksonalnego, obrzęk aksonów.



większość tych uszkodzeń to zmiany

mikroskopowe, niekrwotoczne.



czulszą metodą w ich wykrywaniu jest RM (DWI)

jak TK

URAZY CZASZKOWO-MÓZGOWE
Stłuczenie mózgu



należą do najczęstszych urazów miąższowych



najczęstsza lokalizacja – przednio-dolne części płatów

skroniowych i czołowych, kora wokół bruzdy Sylwiusza,

płaty potyliczne.



we wczesnym okresie pourazowym obraz TK może być

prawidłowy.



z czasem może następować ewolucja zmian.

Hypodensyjna kora z wieloogniskowymi

hyperdensyjnymi wybroczynami krwawymi, otoczona

najczęściej miernym obrzękiem.



w RM obraz zależny od fazy – w fazie ostrej sygnał

mieszany otoczony silnie wysokosygnałowym obrzękiem

w obrazie T2- zależnym.

URAZY CZASZKOWO-MÓZGOWE
Krwiak śródmózgowy



duże krwiaki mogą rozwijać się po 30-60
min. od wystąpienia urazu



krwiaki opóźnione mogą pojawić się w
obrazach nawet po 24-48h od urazu



najczęściej zlokalizowane w płatach
skroniowych, blisko kości pokrywy czaszki.

URAZY CZASZKOWO-MÓZGOWE
Krwiak nadtwardówkowy



najczęściej (90%) rozerwanie t. oponowej środkowej



silnie hyperdensyjny, kształtu dwuwypukłej soczewki z
objawem „wiru” = czynne krwawienie



powoduje silny efekt masy



szybko doprowadza do wklinowania



współistnienie złamania kości czaszki na poziomie
krwiaka do 85-90% – najczęściej okolica skroniowo-
ciemieniowa



w ok. 20% w jamie czaszki widoczne są pęcherzyki
powietrza.



w RM izointensywny z korą mózgu

URAZY CZASZKOWO-MÓZGOWE
Krwiak podtwardówkowy



krew zbiera się między wewnętrzną blaszką
opony twardej a pajęczynówką.



kształt wklęsło- wypukłej soczewki nad półkulą
mózgu



często rozprzestrzenia się wzdłuż szczeliny
międzypółkulowej lub namiotu móżdżku



często nawracające w różnym czasie krwawienia
(u małych dzieci należy podejrzewać urazy
nieprzypadkowe!)

URAZY CZASZKOWO-MÓZGOWE
Krwiak podtwardówkowy



ostry krwiak podtwardówkowy w 60% ma

wysoką gęstość, ale w 40% mieszany



krwiak podostry (2 dni-2 tygodnie) może mieć

gęstość zbliżoną do gęstości położonej w

sąsiedztwie kory mózgu



przewlekły krwiak podtwardówkowy (2 tygodnie

– kilka miesięcy od wytworzenia) może być

homogenny, dwuwarstwowy lub mieć budowę

beleczkowatą, z obecnością zwapnień



w wyniku ewolucji krwiak podtwardówkowy

przekształca się najczęściej w wodniaka

podtwardówkowego.

URAZY CZASZKOWO-MÓZGOWE

Pourazowy krwotok podpajęczynówkowy



powstaje z rozerwania żył przestrzeni

podpajęczynówkowej.



najczęstsza przyczyna krwotoku

podpajęczynówkowego



duża gęstość bruzd i zbiorników pajęczynówki w

pobliżu ogniska stłuczenia lub pod krwiakiem

podtwardówkowym.



zlokalizowane w pobliżu miejsca stłuczenia



krew w zbiorniku międzykonarowym (często przy

niewielkim krwawieniu)



pourazowy krwotok dokomorowy (przerwanie tt.

naczyniówki)

URAZY CZASZKOWO-MÓZGOWE
Złamania kości czaszki



u 25-35% z ciężkim urazem głowy nie obserwuje się
złamania kości czaszki! W 10-15% przypadków
ciężkiego urazu głowy współistnieje złamanie C1 lub
C2.



linijne



z wgłobieniem



rozerwanie szwów (u małych dzieci tzw. „wybuchowe”
złamanie – szerokie rozejście się szwów powyżej 4mm z
przepukliną tkanek mózgowia uwypuklających powłoki w
miejscu szczeliny złamania)



złamania kości podstawy czaszki (podłużne lub
poprzeczne)

OSTRE PROCESY NACZYNIOWE
WEWNĄTRZCZASZKOWE
Udar niedokrwienny



ostry zakrzep w naczyniu lub naczyniach
mózgowia



zmniejszenie perfuzji w rejonie zamkniętych
naczyń



obrzęk cytotoksyczny



w TK objaw hyperdensyjnej tętnicy środkowej
mózgu w ok. 35% przypadków



zatarcie granicy pomiędzy istotą białą i szarą w
ciągu pierwszych 3h

OSTRE PROCESY NACZYNIOWE
WEWNĄTRZCZASZKOWE
Udar niedokrwienny



zmniejszenie gęstości tkanki miąższowej



obrzmienie zakrętów, zatarcie bruzd



ukrwotocznienie najczęściej po 24-48h w
ok. 15-45% przypadków



RM T2 – strefy hyperintensywe w rejonie
udaru, wczesny obrzęk kory, DWI-
wykrywalność wczesna do 95%

OSTRE PROCESY NACZYNIOWE
WEWNĄTRZCZASZKOWE
Udar krwotoczny



ok. 15-20% ostrych udarów



nadciśnienie tętnicze, zaburzenia krzepnięcia,

tętniaki, malformacje naczyniowe, niedrożność

układu żylnego



okrągły lub elipsoidalny krwiak hyperdensyjny

lub mieszany najczęściej położony w głębokich

strukturach płatów ciemieniowych



obrzęk na obwodzie ogniska



może dojść do przebicia do układu komorowego.

OSTRE PROCESY NACZYNIOWE
WEWNĄTRZCZASZKOWE
Ostry krwotok
podpajęczynówkowy



tętniaki workowate i wrzecionowate



hyperdensyjność podstawnych części
przestrzeni podpajęczynówkowej



w 95% przypadków pozytywny wynik
badania przeglądowego TK w pierwszych
24h.



w ponad 90% po tygodniu nie widać
krwotoku podpajęczynówkowego

OSTRE PROCESY NACZYNIOWE
WEWNĄTRZCZASZKOWE
Ostry krwotok
podpajęczynówkowy



CTA, MRA, DSA w 15-20% ujemny wynik mimo
istnienia tętniaka



tętniaki mnogie w ok. 30% przypadków



u ok. 14% chorych ponowne krwawienie w ciągu
24h



skurcz naczyń jest najważniejszą przyczyną
występowania późnych powikłań i śmiertelności
(70-90% przypadków w ciągu 2 pierwszych
tygodni)



wodogłowie rozwija się w 10-25% przypadków.

GŁOWA – obrzęk mózgu



obrzęk naczyniopochodny i

cytotoksyczny, często współistniejące ze

sobą.



obrzęk jest wtórną konsekwencją urazu

lub niedokrwienia



ogniskowe lub uogólnione zwiększenie

zawartości wody w tkankach mózgu



w TK zmniejszenie gęstości tkanek

mózgu, istota biała > istota szara



zatarcie granicy pomiędzy istotą białą i

szarą



układ komorowy uciśnięty, bruzdy zatarte



zmniejszenie perfuzji w strefie

nadnamiotowej przy zachowanej perfuzji

podnamiotowej („biały” móżdżek)



w RM hypointensywny w obrazach

T1-zależnych i hyperintensywny w

obrazach

T2- zależnych.

GŁOWA – obrzęk mózgu

GŁOWA
Wklinowanie



przemieszczenie i zatarcie struktur

sąsiadujących z płynem mózgowo-rdzeniowym

(komory, bruzdy) oraz poszczególnych struktur

mózgu i naczyń



pod sierp mózgu

– przemieszczenie zakrętu

obręczy pod sierp; przemieszczenie komór

bocznych na stronę przeciwną; przemieszczenie

tętnicy przedniej mózgu;



we wcięcie namiotu móżdżku jednostronne

–

zaciśnięcie zbiornika nadsiodłowego,

przemieszczenie t. tylnej mózgu w kierunku

dolno-przyśrodkowym (może dojść do zawału

płata potylicznego)

GŁOWA
Wklinowanie



we wcięcie namiotu móżdżku obustronne

– zepchnięcie w dół obu półkul i jąder
podstawy



do otworu potylicznego wielkiego

–

przemieszczenie w dół migdałków
móżdżku; zaciśnięcie zbiornika wielkiego
oraz często komory czwartej (ostre
wodogłowie nadnamiotowe)

GŁOWA
Wodogłowie



obturacyjne

– duże komory bez niedorozwoju tkanki

mózgowej



bezwzględne zatrzymanie płynu m.-r. (dysproporcja

pomiędzy produkcją a wchłanianiem)



wzrost ciśnienia śródczaszkowego



ostry kąt pomiędzy rogami czołowymi komór bocznych



niewyraźne, zatarte brzegi komór, okołokomorowe

„halo”

o niskiej gęstości



zbiorniki podstawy, brudy zamknięte



normotensyjne

– powiększenie komór przy prawidłowym

ciśnieniu płynu m.-r., a jedynie zmieniona dynamika

przepływu płynu m.-r.



w obrazie TK powiększenie komór z zaokrąglonymi

rogami czołowymi, bruzdy szerokie

GŁOWA
Śmierć mózgu



badania obrazowe jedynie potwierdzają

rozpoznanie, nie zastępują badania klinicznego!



uogólniony obrzęk mózgu, uciśnięcie przestrzeni

płynowych, obrzęk zakrętów.



ustanie przepływu w naczyniach

wewnątrzczaszkowych (brak wzmocnienia

pokontrastowego)



„objaw odwrotny” – gęstość móżdżku wyższa od

gęstości półkul



niska gęstość mózgu



w DSA, CTA, RMA brak przepływu

wewnątrzczaszkowego.

RDZEŃ KRĘGOWY – URAZY



stłuczenie



obrzęk



krwiak



przerwanie ciągłości



badaniem z wyboru jest RM, najlepiej 24-

72h

od urazu



badaniem uzupełniającym do ceny

struktur kostnych kanału kręgowego jest

TK

TWARZOCZASZKA – URAZY



złamania le Forta typ I, II, III



rtg przeglądowe twarzoczaszki „na
dużym formacie” – projekcja Watersa



TK twarzoczaszki z rekonstrukcją kostną
dwu-
i trójwymiarową

KRĘGOSŁUP – ZŁAMANIA



złamania stabilne



złamania niestabilne



2 kompleksy stabilizujące:



przedni (trzony kręgów, krążki
międzykręgowe, więzadło podłużne
przednie i tylne)



tylny (łuki, wyrostki stawowe, ich torebki,
wyrostki kolczyste, ww. żółte, nad- i
międzykolczyste

KRĘGOSŁUP

Złamania zgięciowe (kompresyjne)



najczęściej trzony dolnych kręgów
piersiowych
i górnych kręgów lędźwiowych



są złamaniami stabilnymi

KRĘGOSŁUP
Złamania zgięciowo-rotacyjne



najczęściej niestabilne



często współistnieją zwichnięcia w
stawach międzywyrostkowych



wszystkie odcinki kręgosłupa, szczególnie
pogranicze Th-L

KRĘGOSŁUP
Złamania osiowe (wybuchowe)



w odcinku szyjnym i lędźwiowym
kręgosłupa



potencjalnie niestabilne.

KRĘGOSŁUP
Złamania wyprostne



zazwyczaj w odcinku szyjnym kręgosłupa,

rzadko w lędźwiowym, nigdy w odcinku

piersiowym



mechanizm gwałtownego przeprostu



zazwyczaj złamanie stabilne w

kręgosłupie wyjściowo zdrowym, bez

zmian zwyrodnieniowych

KRĘGOSŁUP
Złamania C1-C2



badanie rtg – zdjęcie celowane na ząb
obrotnika przez otwarte usta, A-P i boczne
odcinka szyjnego kręgosłupa



linia Fischgolda- Metzgera



linia Chamberlaina



TK odcinka szyjnego metodą spiralną



rekonstrukcje TK dwu- i trójwymiarowe

KRĘGOSŁUP
Złamania C1-C2



złamania łuku kręgu szczytowego (Jeffersona)

przedniego lub tylnego



złamanie zęba obrotnika:



Typ I – złamanie skośne górnej części zęba



Typ II – złamanie podstawy zęba obrotnika



Typ III – złamanie podstawy zęba i trzonu C2



pourazowe rozerwanie więzadła poprzecznego

(poszerzenie przestrzeni pomiędzy zębem

obrotnika a łukiem przednim C1 powyżej 3mm).

KRĘGOSŁUP-URAZY



szczelina łuku kręgu (spondylolysis)-

przerwa ciągłości utkania kostnego
pomiędzy wyrostkami stawowymi górnym
i dolnym, często obustronnie symetryczna



kręgozmyk ku przodowi
(spondylolisthesis)



kręgozmyk ku tyłowi (retrolisthesis)