MIEDZYNARODOWE STOSUNKI POLITYCZNE, CW, 20.03.2013

1.Prawidłowości funkcjonowania stosunków międzynarodowych:

• dążenie wszystkich zorganizowanych podmiotów do swobodnego wyrażania swojej tożsamości (władza, państwowość);

•  rosnąca współzależność podmiotów stosunków międzynarodowych, zwłaszcza narodów i państw; wynika ona z rozszerzających się procesów internacjonalizacji życia społecznego; współzależność = wzajemna zależność!!!

• Ścieranie się tendencji imperialnych i monocentrycznych z tendencjami monarchistycznymi i poliarchicznymi. Zwycięża przekonanie, że stosunki międzynarodowe powinny być policentryczne i poliarchiczne.

2.

A) Etap przedwestfalski trwał od starożytności i pierwszych prób nawiązywania stosunków międzynarodowych do 24 X 1648 roku, czyli do podpisania traktatów westfalskich.

Pierwsze formalne porozumienia państw datujemy na rok 1390 p.n.e., pierwsze stosunki dyplomatyczne na rok 653 p.n.e. Za pierwszą społeczność międzynarodową można uznać grecki system miast-państw, które więcej łączyło niż dzieliło, opierały się na równowadze sił i zasadach wyprowadzanych z religii. Starożytność to również okres imperiów, można wymienić np. imperium Aleksandra Wielkiego, czy też Chiny. Imperia traktowały inne wspólnoty przedmiotowo – jako potencjalną zdobycz. Zależności imperialne budowano hierarchicznie.

 

Średniowiecze rządziło się własnymi zasadami:

- współistnienie władzy religijnej i świeckiej

- papież i cesarz jako najwyżsi władcy, im podlegali monarchowie

- w związku z tą zależnością państwa nie były suwerenne w obecnym rozumieniu tego pojęcia

- papież sędzią między monarchami

- płynne granice państw

- głównym spoiwem SM – religia

- słaba pozycja państwa

- brak wyraźnego podziału na wnętrze państwa i środowisko międzynarodowe

 

B) Etap westfalski, rozpoczęty podpisaniem traktatów westfalskich, zmienił zasady funkcjonowania stosunków międzynarodowych. Jego główne cechy to:

- koniec uniwersalnej wspólnoty rządzonej przez papieża

- koniec rozproszenia państwowego

- cuius regio, eius religio - prawo każdego władcy do rządzenia na własnym terytorium bez zewnętrznej ingerencji, swoboda w wyborze religii państwowej; zasada suwerennej równości państw

- suwerenność władców na swym terenie

- powstają scentralizowane państwa narodowe, niezależne, suwerenne i równe (SM – stosunki między narodami zorganizowanymi w państwa) łacina traci na znaczeniu, coraz ważniejsze są języki narodowe, tworzą się alfabety i języki pisane

- określone granice państw

- system międzynarodowy staje się systemem państwowocentrycznym

- rozwój stosunków dyplomatycznych i prawa międzynarodowego

- spoiwem SM nie jest już religia, ale prawo

- przewaga stosunków wielostronnych (multilateralnych) nad dwustronnymi (bilateralnymi)

- przenoszenie cech systemu na inne kontynenty (westernizacja, globalizacja)

• mechanizm równowagi sił (budowanie koalicji jako przeciwwagi dla mocarstw o ambicjach hegemonicznych) – charakterystyczne dla XVII i XVIII w.

C) neowestfalski etap stosunków międzynarodowych

 

Nie wiadomo od kiedy można mówić o etapie neowestfalskim, niektóre cechy wystąpiły już po II wojnie, inne dopiero po zimnej wojnie. W neowestfalskim etapie SM nowe cechy współistnieją ze starymi.

Cechy:

- akceleracja zmian (przyspieszenie historyczne) – wydarzenia dzieją się coraz szybciej, dowiadujemy się o nich na bieżąco. 2 konsekwencje tego przyśpieszenia:

              - prawo międzynarodowe nie nadąża za biegiem wydarzeń

              - przyśpieszenie to stawia coraz większe wymagania przywódcom państw (muszą oni być 24h/dobę gotowi do podejmowania ważnych decyzji)

- wzrost ilości uczestników SM (państwowych i niepaństwowych)

- globalizacja i współzależność - przejawy globalizacji :

              - włączanie do polityki zagr. państwa tego, co wcześniej należało do polityki wewnętrznej

              - wzajemne zależności między państwami, które są asymetryczne. Jedno państwo jest od drugiego bardziej zależne, niż to 2 od 1. 

              - państwa są sobie coraz bardziej potrzebne

              - Teraz państwo nie może rozwijać się tylko własnymi siłami, kwestia rozwoju jest przeniesiona na grunt międzynarodowy

              - pojawienie się problemów globalnych np. problemy ekologiczne, terroryzm mnd., nielegalne migracje.

- wyścig zbrojeń – wzmożona rywalizacja między mocarstwami i innymi państwami przejawiająca się m.in. w wykorzystaniu postępu naukowo-technicznego do ilościowej i jakościowej rozbudowy środków służących prowadzeniu działań militarnych. Nowa cecha ilościowa: niemal wszystkie państwa uczestniczą w wyścigu zbrojeń, nawet państwa neutralne .Nowa cecha jakościowa: broń jądrowa, broń masowej zagłady: Atomowa, Biologiczna, Chemiczna

 

- rozszerzanie się pojęcia bezpieczeństwa o wymiary niemilitarne – np. bezpieczeństwo ekonomiczne, ekologiczne, społeczne…

- zmiana funkcji wojny, nowe rodzaje zorganizowanej przemocy – wojna zakazana, by wywrzeć wpływ na drugie państwo należy zastosować inne środki

- ideologizacja SM w czasie zimnej wojny, konflikt międzycywilizacyjny po jej zakończeniu (Fukuyama – koniec historii; Huntington – Zderzenie cywilizacji)

- wyłanianie się nowego ładu międzynarodowego

- kompresja czasoprzestrzeni - coraz więcej zjawisk dzieje się bez przemierzania przestrzeni w danym czasie. Teraz można oglądać w TV to, co się właśnie dzieje np. na drugiej półkuli

- deterytorializacja zjawisk i procesów oderwanie zjawisk od terytorium, na którym się dzieją np.: zanieczyszczenia środowiska, które się przemieszczają, trudno powiedzieć kto jest odpowiedzialny, np.: przepływ wiedzy, idei, pomysłów

- nie maleje zapotrzebowanie na terytorium (wzrost liczby ludności, zapotrzebowanie na surowce, produkcja żywności itp.)

- powstanie transnarodowej przestrzeni społecznej (np. prawa człowieka w skali globalnej)

- wzrost przenikalności granic państw i zacieranie się różnic między ich wnętrzem, a środowiskiem międzynarodowym, np. nielegalne migracje, współpraca międzyregionalna np. euroregiony

- glokalizacja (wzajemne warunkowanie się tego, co lokalne i tego, co globalne)

• współwystępowanie tendencji przeciwstawnych (integracja – fragmentacja, centralizacja – decentralizacja etc.)

3. Globalna wioska (ang. global village) – termin wprowadzony w 1962 przez Herberta Marshalla McLuhana w jego książce The Gutenberg Galaxy (Galaktyka Gutenberga), opisujący trend, w którym masowe media elektroniczne obalają bariery czasowe i przestrzenne, umożliwiając ludziom komunikację na masową skalę. W tym sensie glob staje się wioską za sprawą elektronicznych mediów.

Dzisiaj termin globalna wioska jest najczęściej używany w formie metaforycznej do opisania Internetu i World Wide Web. Internet globalizuje komunikację, pozwalając użytkownikom z całego świata komunikować się ze sobą.

4. Mianem odkrycia Ameryki popularnie określa się fakt dotarcia do tego kontynentu Krzysztofa Kolumba. W rzeczywistości ludźmi, którzy dotarli do kontynentu amerykańskiego, byli Mongoloidzi (tj. ludność rasy żółtej) przybyli z Azji. Jednak już w czasach prekolumbijskich pojawiała się tam też czasem europoidalna (tj. biała). Do Europoida mógł należeć znaleziony w 1996 w stanie Waszyngton szkielet sprzed 9000 lat, znany jako Człowiek z Kennewick (jest to obecnie kwestia sporna). Jako pierwszego przedstawiciela cywilizacji europejskiej, który dotarł do Ameryki, uznaje się Leifa Erikssona (na początku XI w.).