Periodyzacja wewnątrz epoki są różne, często wyróżnia się
wczesne średniowiecze (od końca V wieku - do końca X wieku)
„brzask średniowiecza” (wiek XI i XII)
dojrzałe średniowiecze (aż do XIV wieku, ze szczytowym okresem rozwoju w XIII wieku)
schyłek średniowiecza („jesień średniowiecza”, od XIV wieku)
W średniowieczu powstała duchowa jedność świata zachodniego i wykrystalizował się obraz jego kultury (uniwersalizm). Z elementów przyswojonych i swoiście przetworzonych z dziedzictwa grecko-rzymskiego, zespolonych z tradycją chrześcijańską powstała nowa jakość.
W Anglii - szkoły mieszczańskie - rozszerzone siedem przedmiotów wyzwolonych. Jeżyk wykładowy: język angielski.
Utworzenie wyższych szkół prawniczych, pierwsze szkoły niezależne od kościoła i państwa, uczący w nich profesorowie byli pierwszymi świeckimi nauczycielami, nauka odbywała się metodą praktyczną poprzez bezpośredni udział w procesach sądowych. Szkoły były zakładane przez wielkie korporacje prawnicze.
W Niemczech - zorganizowane na trzech poziomach uzależnionych od statusu majątkowego - patrycjat (język wykładowy: łacina), plebeliusze (język niemiecki).
Francja - Uniwersytet Boloński (wydział prawa rzymskiego, stopień naukowy: doktor), Paryski (tytuł zawodowy: magister).
Wychowanie rycerskie
Brak umiejętności czytania i pisania świadczyła o zamożności rycerza.
Do 14 roku życia - paź
Po 15 roku życia - giermek
21 rok życia - uroczystość pasowania na rycerza
Szkoła Pałacowa - jedyna szkoła, w której mogły kształcić się kobiety.
W średniowieczu, prawo do zbawienia duszy ma każdy, bez względu na stan umysłu i ciała. Kobieta została uczyniona odpowiedzialna za wychowanie własnego potomstwa. Rodzina była odpowiedzialna za tworzenie optymalnych warunków sprzyjających zabawieniu duszy - funkcja wychowawcza.
„Humanizm i edukacja humanistyczna” Suchodolski.