Temat: Roślinne substancje biologicznie czynne - 2.
SAPONINY
Są glikozydami trójterpenów. Tworzą z wodą trwałą pianę delikatnie oczyszczającą skórę. Bardzo dużo saponin zawierają agawy i palmy jukka, występują też w wyciągach z kasztanowca, brzozy. Saponiny usuwają śluz, mają działanie resorbujące i odwadniające. Mają też działanie antybiotykowe i przeciwgrzybiczne, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, uszczelniające naczynia włosowate.
Wyciągi z roślin zawierających saponiny wchodzą w skład kremów, żeli i mydeł przeciwcellulitowych, w szamponach, płynach do kąpieli, pieniących pastach do zębów.
Najczęściej stosowanymi surowcami zawierającymi saponiny są: korzeń mydlnicy, kwiat dziewanny, bluszcz pospolity, drzewo mydłoki, owoce kasztanowca, korzeń żeń-szen,
Kasztanowiec zwyczajny - jego wysuszone nasiona zawierają escynę i eskulinę, zapobiegające gromadzeniu się wody w tkankach i działające tonizująco na ściany żył. Wzmacniają one ścianki naczyń krwionośnych, pobudzają krążenie krwi, działają przeciwwysiękowo. Wyciągi z kasztanowca zwyczajnego dodawane są do preparatów do kąpieli stóp, kremów i lotionów do stóp. Zapobiegają powstawaniu obrzęków, żylaków i zastojów żylnych.
Liście, kora, pąki, sok z brzozy są wykorzystywane w preparatach kosmetycznych. Sok brzozowy pobudza krążenie krwi w brodawkach włosa i przypisywane jest mu działanie przyspieszające porost włosów.
FLAWONOIDY
Występują najczęściej w formie glikozydów. Nazwa tych związków wywodzi się od koloru wielu roślin je zawierających (flavus - żółty). Najważniejsze cechy flawonoidów to: działanie ochronne (uszczelniające) na naczynia kapilarne, zdolność stabilizowania wit. C, działanie przeciwrodnikowe,zdolnośc pochłaniania promieni UV, korzystny wpływ na biosyntezę kolagenu, wpływ na poprawę stabilności tkanki łącznej.
Niedobór flawonoidów objawia się skłonnością do: rozszerzania naczynek krwionośnych, podskórnych mikrowylewów, siniaków, powstawania tzw. pajęczynek.
Do surowców dostarczających flawonoidy zaliczamy: arnikę, nagietek, rumianek, karotkę, malinę, ziele fiołka trójbarwnego, liście brzozy, ziele skrzypu, kwiat bzu czarnego i in.
Wyciągi z arniki górskiej zapobiegają zapaleniom, poszerzają naczynia krwionośne, pobudzają krążenie krwi. Stosowane są jako dodatki do środków pielęgnacyjnych do stóp, preparatów przeciw cellulitowi, olejków do ciała, do kąpieli, toników do twarzy, jako składnik past do zębów, toników do włosów.
Nagietek jest znany jako roślina lecznicza i ozdobna, o kwiatach od jasnożółtych po pomarańczowe. Wysuszone płatki zawierają saponiny, flawonoidy, olejek eteryczny, gorycze, żywice i kwasy. W kosmetyce wykorzystywane są właściwości: przyspieszanie gojenia ran, działanie przeciwzapalne, w preparatach dla cery suchej, szorstkiej, wrażliwej. Używany jest do produkcji olejków do ciała, kremów na dzień i na noc, toników do twarzy, preparatów przeciwsłonecznych, itd.
Rumianek - wyciąg otrzymuje się z wysuszonych kwiatostanów, które zawierają olejek eteryczny z azulenem i bisabololem. Działa na skórę i błony śluzowe łagodząco i przeciwzapalnie. Stosowany jest w lotionach po opalaniu, preparatach do pielęgnacji niemowląt, kosmetykach do kąpieli, w preparatach oczyszczających, kremach na dzień i na noc, maskach miękkich, ampułkach. Wyciągi rumianku zawarte w płukankach do jasnych włosów zawierają apigeninę, substancję czynną delikatnie barwiącą.
Azuleny mają działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwalergiczne, przyczyniają się do zmniejszania obrzęków.
ANTOCYJANY
Jest to grupa związków blisko spokrewniona z flawonoidami. Występują w roślinach jako glikozydy rozpuszczone w soku komórkowym wielu kwiatów, owoców nadając im barwę ciemnoniebieską, fioletową, czerwoną lub różową. Wykazują działanie przeciwrodnikowe. Stosowane są w kosmetykach dla dery zanieczyszczonej.
Występują w : czarnych jagodach, owocach czarnej porzeczki, aronii, ciemnych winogronach, kwiatach malwy czarnej i leśnej, kwiatach bławatka.
KAROTENOIDY
To grupa naturalnych barwników roślinnych (koloru od żółtego do czerwonego). Występują w dużych ilościach w: marchwi, pomidorach, kukurydzy, papryce, owocach dzikiej róży, itd. Obecnie pozyskuje się je z czerwonych glonów. W organizmie ludzkim karotenoidy przekształcają się w wit. A.
W kosmetyce karotenoidy stosuje się : jako źródło wit. A, mają działanie ochronne przed promieniowaniem UV, przed wolnymi rodnikami.
GARBNIKI
Znane są od dawna w kosmetyce jako środki ściągające. Pod ich wpływem pory skóry i naczynia włosowate zwężają się, dzięki temu zmniejsza się też wytwarzanie potu. Mają one działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwobrzękowe, wysuszające i hamujące wydzielanie, likwidują ból, uczucie swędzenia i pieczenia. To ostatnie właściwości wykorzystywane są do niwelowania skutków ukąszenia owadów.
Do surowców dostarczających garbniki zaliczamy: liście i korę oczaru wirgilijskiego, liście szałwii, liście orzecha włoskiego, liście malin, wiciokrzew, korę dębu, korę wierzby, kora kasztanowca.
Wysuszone liście i kora krzewu oczaru wirgilijskiego (hamamelis) zawierają taninę- substancję czynną o działaniu garbującym. Wyciąg z liści oczaru zawiera flawonoidy, saponiny oraz olejki eteryczne. Dodawany jest do toników do twarzy, kremów, ampułek, miękkich masek. Stosowany jest przy trądziku, przetłuszczającej się skórze, przy zapaleniach. W pielęgnacji nóg i stóp wyciąg zawarty w kremach i logionach stosowany jest przy obrzękach, żylakach, zastojach żylnych.
Liście, kwiaty i łodygi szałwii dostarczają surowca, który w preparatach kosmetycznych działa bakteriostatycznie i ściągająco. Olejek szałwiowy stosowany jest w preparatach przeciwtrądzikowych, przeciw łojotokowi, przy zapalnych zmianach skóry.
Wysuszone liście orzecha włoskiego zawierają garbniki, kwas galusowy, olejek eteryczny, juglon - zabarwia on skórę i włosy na brązowo. Juglon dodawany jest jako środek barwiący do samoopalaczy, toników do włosów, do roślinnych farb do włosów.
Wyciągi z orzecha włoskiego działają ściągająco, zabarwiają keratynę i odstraszają owady.
ANTYBIOTYKI
Są to substancje chemiczne wytwarzane głównie przez mikroorganizmy (pleśnie, bakterie), ale też przez rośliny: łopian, babka, chmiel, jaskółcze ziele, kocanka, jałowiec.
W kosmetyce stosuje się wyciąg z surowca zielarskiego lub sok ze świeżych roślin.
Antybiotyki maja działanie hamujące wzrost drobnoustrojów lub sa dla nich zabójcze.
BALSAMY
Są to naturalne wydzieliny pewnych gatunków drzew podzwrotnikowych. Są one roztworami lub zawiesinami żywicy w olejkach eterycznych. Najbardziej znane to:
Balsam peruwiański - ma właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne; stosowany w preparatach kosmetycznych do pielęgnacji ciała oraz w przemysle perfumeryjnym.
Balsam tolutański - pochodzenie i właściwości podobnie jak balsam peruwiański.
Balsam styraksowy - zawiera cynameinę, kwas cynamonowy, wanilię; używany jest do produkcji szminek, pudrów i logionów, w przemyśle perfumeryjnym jako utrwalacz zapachów.
Balsam kopa jawa - wykazuje duże powinowactwo do keratyny włosa dlatego stosowany jest w kosmetykach do pielęgnacji włosów.
FITOHORMONY
Są to hormony roślinne, niektóre z nich mają działanie jest podobne do hormonów ludzkich, np. estrogenu, testosteronu. Najczęściej pozyskiwane są z: kopru, bazi wierzby, szyszek chmielu, kiełków pszenicy, ryżu kukurydzy. Mają one działanie miejscowe.
Stosowane są w kremach odżywczych, maskach kosmetycznych, płynach do pielęgnacji cery.
FITOKOLAGEN
Jest to preparat pochodzenia roślinnego głęboko nawilżający, ujędrniający i poprawiający napięcie skóry. Fito kolagen przyswajalny jest przez skórę na drodze jonoforezy. Zjawisko nosi nazwę elektroosmozy.
FITOSTEROLE
Mają budowę zbliżona do steroli występujących w sebum i cemencie międzykomórkowym. Są pochodzenia roślinnego. Wzmacniają lipidowa barierę naskórka i hamują utratę wody.
PEKTYNY
Maja zdolność pęcznienia w wodzie. Po rozpuszczeniu w gorącej wodzie po studzeniu zastygają tworząc galaretę. Działają neutralizująco na toksyny.
ŻYWICE
Są to organiczne wydzieliny niektórych roślin. Żywice są mieszaninami związków aromatycznych, kwasów, alkoholi, estrów, węglowodorów. Mają właściwości aseptyczne, ściągające i przeciwzapalne.
1