Bazyli Wielki, rownież Bazyli z Cezarei, gr. Μέγας Βασίλειος, cs. Swiatitiel Wasilij Wielikij, archijepiskop

Kiesarii Kappadokijskoj (ur. w 329, zm. 1 stycznia 379) - pisarz wczesnochrześcijański należący do grona ojcow

Kościoła, święty prawosławny i katolicki, Wyznawca[1], biskup i doktor Kościoła, uważany za ojca wschodniego

monastycyzmu.

Żywot świętego

Urodził się w Cezarei Kapadockiej (obecnie w Turcji) w bardzo religijnej rodzinie. Jego rodzicami byli Bazyli i

Emelia. Dwaj jego bracia: Grzegorz z Nyssy i Piotr z Sebasty oraz siostra Makryna Młodsza zostali rownież

wyniesieni na ołtarze. Bazyli otrzymał staranne wykształcenie, ktore stawiało go w rzędzie najbardziej światłych

ludzi tamtego czasu. Wspolnie z Grzegorzem z Nazjanzu, przyjacielem z okresu studiow, poświęcił się życiu

pustelniczemu. Chrzest przyjął dopiero w wieku 28 lat (358) po czym został mnichem. W 364 przyjął święcenia

kapłańskie z rąk św. Euzebiusza z Samosaty, a w 370 roku został za jego poparciem biskupem Cezarei i metropolitą

Kapadocji.

Jako biskup Cezarei odznaczał się troską o sprawy duszpasterskie i charytatywne. Wybudował schronisko dla

pielgrzymow, ludzi w podeszłym wieku i chorych, zapewniające im opiekę i odpowiednie utrzymanie. Znane jest

także jego zarządzenie wydane podczas panującego głodu, aby sprzedać część majątku kościelnego, a za uzyskane pieniądze zakupić żywność dla najuboższych. Dla głębokiej wiedzy oraz autorytetu moralnego historia obdarzyła go

przydomkiem Wielki. Był jednym z trzech tzw. ojcow kapadockich, trojki ojcow Kościoła z IV wieku, ktorzy

pochodzili z Kapadocji (Bazyli Wielki, Grzegorz z Nazjanzu i Grzegorz z Nyssy), ktorzy ostatecznie określili

dogmat o Trojcy Świętej i zwalczali arian.

Bazyli jest autorem wielu dzieł teologicznych, w ktorych wykładał zasady wiary i wskazywał na błędy szerzącego

się wowczas arianizmu. Jest też autorem jednej z pierwszych reguł zakonnych (bazylianie), ktora dotrwała do

czasow wspołczesnych, oraz tekstu liturgii mszalnej dla Kościoła obrządku bizantyjskiego.

Zmarł 1 stycznia 379 roku w wieku 50 lat.

Kult

Relikwie znajdują się w Amalfi koło Neapolu, w Wenecji i Burges (Belgia).

Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 2 stycznia obok św. Grzegorza z Nazjanzu.

Cerkiew prawosławna wspomina świętego dwukrotnie:

• 1/14 stycznia[2], tj. 14 stycznia według kalendarza gregoriańskiego

• 30 stycznia/12 lutego, tj. 12 lutego razem ze świętymi: Grzegorzem z Nazjanzu oraz Janem Chryzostomem

(Złotoustym).

Troparion i kondakion

Troparion, ton 1[3]: Na całą ziemię rozeszła się nauka Twoja,

przyjmującą Twoje słowo, ktorym pobożnie pouczyłeś o prawdach wiary;

wyjaśniłeś naturę bytow,

naprawiłeś obyczaje ludzi.

Krolewski kapłanie, Ojcze najczcigodniejszy,

modl się do Chrystusa Boga,

aby zbawił dusze nasze.

Kondakion, ton 4[3]: Okazałeś się niewzruszonym fundamentem Kościoła,

dając wszystkim ludziom niezniszczalne dziedzictwo,

przypieczętowane Twymi regułami,

okazujący niebo, Bazyli najczcigodniejszy.

Filozofia i teologia

Wraz z bratem Grzegorzem z Nyssy głosił wspołistność trzech Osob Boskich. W tym celu opracował nową

doksologię: Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu (ktora zastąpiła poprzednią: Chwała Ojcu, przez Syna w

Duchu Świętym). Twierdził, że nie sposob zgłębić tajemnicy Absolutu jakim jest Bog. Człowiekowi dostępny jest

tylko rąbek wiedzy o nieskończoności Stworcy, jaka zawarta jest w Piśmie Świętym.

Dzieła

Bazyli napisał traktaty Przeciw Eunomiuszowi i O Duchu Świętym.

Wybrane przekłady polskie[4]:

• Listy. Wybor, przeł. Włodzimierz Krzyżaniak, Warszawa 1972 IW PAX, s. 372.

• O Duchu Świętym. Alina Brzostkowska (przekład), Jozef Naumowicz (wstęp). Warszawa: IW PAX, 1999, s. 207.

• Pisma ascetyczne. T. 1. Wstęp do zarysu ascezy. O sądzie Bożym. O wierze. Reguły moralne. Przekład i

opracowanie ks. Jozef Naumowicz, Krakow 1994 Wydawnictwo Benedyktynow "Tyniec", s. 264.
Pisma ascetyczne. T. 2. Reguły dłuższe. Reguły krotsze. Przekład i opracowanie: ks. Jozef Naumowicz, Krakow

1995 Wydawnictwo Benedyktynow "Tyniec",s. 484.

• Wybor homilij i kazań. Tłumaczył i wstępem opatrzył Tadeusz Sinko. Wydawnictwo Mariackie, Krakow 1947, s.

230.

Grzegorz z Nazjanzu, Grzegorz Teolog, cs. Swiatitiel Grigorij Bogosłow, archijepiskop Konstantinopolski (ur. ok.

330 w Arianz k. Nazjanzu, zm. 389 lub 390 tamże) - patriarcha Konstantynopola, święty katolicki i prawosławny,

ojciec i doktor Kościoła.

Żywot świętego

Matką Grzegorza była bardzo pobożna św. Nonna, natomiast ojciec (Grzegorz Starszy) był - w chwili narodzin

Grzegorza - biskupem Nazjanzu. Z pochodzenia był poganinem, ktory w 325 roku - zapewne pod wpływem żony -

nawrocił się i przyjął chrzest. Już w 329 roku został biskupem. Rodzice Grzegorza długo nie mieli potomstwa.

Wreszcie urodziła im się corka Gorgonia, a potem właśnie Grzegorz. Przed jego narodzeniem matka miała uczynić

ślub, że jeśli urodzi się syn, to go poświęci Bogu. Grzegorz miał jeszcze młodszego brata, św. Cezarego[1].

Grzegorz rozpoczął naukę jako dziecko i kontynuował ją bardzo długo; prawie do trzydziestego roku życia.

Studiował kolejno w Cezarei Kapadockiej, potem Palestyńskiej, w Aleksandrii i wreszcie w Atenach. Tam bardzo

zaprzyjaźnił się z Bazylim Wielkim. Z nim też - po przyjęciu chrztu w 358 roku - probował życia monastycznego.

W 361 roku na prośbę swojego ojca i chrześcijan z Nazjanzu, przyjął święcenia kapłańskie, by pomoc staremu już

ojcu w duszpasterzowaniu. Uczynił to bez entuzjazmu, ale wypełniał sumiennie swoje obowiązki. W tym czasie

głęboko przeżył śmierć najpierw brata, a potem siostry. W 372 roku uległ usilnej perswazji Bazylego i został

wyświęcony na biskupa Sazimy. Nigdy jednak tego biskupstwa nie objął. Po śmierci ojca, przez krotki czas byłbiskupem w swoim rodzinnym mieście. Opuścił je jednak i osiadł w jednym z monasterow. Kiedy w kilka latpoźniej zmarł patriarcha Konstantynopola, duchowieństwo i wierni stolicy Cesarstwa zwrocili się do Grzegorza, byobjął katedrę patriarszą. Grzegorz zgodził się i w 379 roku przybył do Konstantynopola.
Działalność duszpasterska
Jako patriarcha, Grzegorz zamieszkał przy małej kaplicy Anastasis
(Zmartwychwstanie), właśnie tam głosił słynne Mowy teologiczne,

ktore mu przyniosły największy rozgłos. W 380 roku, zwalczając

homoseksualizm, jako niezgodny z moralnością chrześcijańską[2],

nakazał palenie poezji Safony.

W 381 roku do Konstantynopola został zwołany sobor. Grzegorz,

jako głowa najważniejszego patriarchatu na Wschodzie, został

jego przewodniczącym.

Działalność Grzegorza przysporzyła mu wielu wrogow. Byli to

przede wszystkim duchowni "arianizujący" lub też po prostu

zawistni. Sam charakter Grzegorza też, jak się wydaje, przyczyniał

się do wzrostu tych niechęci. W efekcie na soborze doszło do

licznych nieporozumień. Stanowisko Grzegorza nie uzyskało

aprobaty, co doprowadziło do jego rezygnacji. Wrocił jeszcze na

krotki czas do Nazjanzu, ale po to tylko, by dopilnować wybrania

nowego biskupa. Wowczas wycofał się ostatecznie z życia

publicznego. Zamieszkał w swej "pustelni" koło Nazjanzu. Tam w

ciszy zmarł w 390 roku.

Mowy teologiczne

Jako autor, Grzegorz był i jest znany dzięki swoim mowom.

Zachowało się ich kilkadziesiąt. Wygłaszał je w rożnych okresach

życia. Niektore z nich zasługują na szczegolne uznanie (o

kapłaństwie, teologiczne, o Bazylim). Procz tego pisał poematy

(moralne, dogmatyczne, historyczne i autobiograficzne) oraz listy.

To co wyrożnia wszystkie pisma Grzegorza, to wyrafinowany

język, styl, forma. Lata studiow pozwoliły mu na zapoznanie się z

całym bogactwem kultury helleńskiej. Korzystał z jej dorobku w

sposob bardzo widoczny. Dziś kwestia zależności i powiązań

Grzegorza z filozofią i kulturą helleńską jest przedmiotem

wnikliwych studiow.

Kult

Kościoł wschodni uznaje Grzegorza z Nazjanzu za jednego z

najwybitniejszych teologow. Hieronim - jego uczeń - powiedział, że "wśrod łacinnikow żaden mu nie

dorownywał".

Wspomnienie liturgiczne św. Grzegorza z Nazjanzu obchodzone jest w Kościele katolickim 2 stycznia (do Soboru

Watykańskiego II, 9 maja), obok św. Bazylego.

Cerkiew prawosławna wspomina świętego dwukrotnie:
25 stycznia/7 lutego[3], tj. 7 lutego i razem ze świętymi - Bazylim oraz Janem Chryzostomem (Złotoustym)

• 30 stycznia/12 lutego, tj. 12 lutego wg kalendarza gregoriańskiego.

Efrem Syryjczyk, Święty Efrem, syryjski ܐܝܝܪܘܣ ܡܝܪܦܐ, Ap̄rem Suryāya; gr. Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, Efraim ho Syros;

łac. Ephraem Syrus, ros. Ефрем Сирин, cs. Prepodobnyj Jefrem Siri (ur. ok. 305 w Nisibis w Mezopotamii, zm. 9

czerwca 373 w Edessie) - kaznodzieja, diakon, poeta, komentator Pisma Świętego, święty Kościoła katolickiego i

prawosławnego, Wyznawca[1], święty mnich[2] i Doktor Kościoła, zaliczany do wielkich Ojcow Kościoła oraz

Pustyni, przez swoją działalność poetycko-teologiczną kojarzony zwłaszcza z wielkim postem.

Biografia

Jego ojcem był pogański kapłan. W młodości św. Efrem został wygnany z domu za sympatię do chrześcijan.

Otrzymał schronienie u św. Jakuba, a w wieku 18 lat przyjął chrzest. Następnie podjął życie zakonne i został

wyświęcony na diakona. Nauczał w szkole teologicznej w Nisibis. M.in. zwalczał poglądy manichejczykow. Ułożył

pieśni, nazwane Carmina Nisibena, wśrod ktorych kantyki nr 43-51 bronią wiary w zmartwychwstanie przeciw

Bardesanowi, a także Manesowi i Marcjonowi[3].

W 363 roku przeniosł szkołę do Edessy, z powodu zajęcia jego rodzinnego miasta przez Persow.

Efrem krzewił kult maryjny oraz kierował ruchem monastycznym na Wschodzie, zwalczał też istniejące wowczas

herezje, szczegolnie orygenizm, arianizm. Był autorem wielu pism egzegetycznych, dogmatyczno-polemicznych
ascetycznych i liturgicznych. Nazywany Prorokiem Syryjczykow, syryjskim Eliaszem, Kolumną Kościoła, Harfą

Ducha Świętego.

W latach 1732-36 ukazały się drukiem głowne jego prace (w sześciu tomach pod redakcją Asemaniego) pt. Opera

omnia graeca, latina et syria ("Dzieła wszystkie greckie, łacińskie i syryjskie").

Efrem został ogłoszony doktorem Kościoła przez papieża Benedykta XV.

Jego wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest w dzienną rocznicę śmierci (9 czerwca),

natomiast Cerkiew prawosławna wspomina świętego mnicha 28 stycznia/10 lutego[4], tj. 10 lutego wg kalendarza

gregoriańskiego.

Euzebiusz z Cezarei (ur. ok. 264, zm. ok. 340) - pisarz, teolog i historyk chrześcijański, biskup Cezarei w

Palestynie od 313[1]. Uczeń Pamfila z Cezarei, obrońcy tworczości Orygenesa - jako wyraz oddania dla swego

mistrza, przyjął przydomek syn Pamfila[2].

Działalność pisarska

Euzebiusz jest uważany za tworcę dziejopisarstwa chrześcijańskiego. Jest autorem Historii Kościelnej (Historia

Ecclesiastica, wyd. polskie, 1924) - pierwszej proby przedstawienia dziejow Kościoła od jego założenia do czasow

zwycięstwa Konstantyna Wielkiego nad Licyniuszem. Po śmierci władcy napisał też obszerny utwor panegiryczny

na cześć Konstantyna, ktorego łaciński tytuł brzmi: De Vita Constantini.

Oprocz tego jest także autorem wielu innych dzieł historycznych i dogmatycznych: Preparatio evangelica,

Demonstratio evangelica. Ważnym źrodłem historycznym jest rownież jego Kronika; napisana w grece opisuje

dzieje chaldejskie, hebrajskie, egipskie i rzymskie do roku 325. Dzieło to w języku oryginalnym zachowało się

jedynie we fragmentach, całość przetrwała jednak w łacińskim i ormiańskim przekładzie Hieronima. Zachowały się

też fragmenty w kronikach syryjskich i bizantyńskich.

Euzebiusz był rownież wybitnym politykiem. Będąc umiarkowanym arianinem, poparł jednak, dla zachowania

jedności Kościoła, Credo uchwalone w Nicei (Nikea, grec.Νίκαια, Nikaia, dzisiaj Iznik) w roku 325. Jest ostatnim

subordynacjonistą uważającym Syna Bożego za niższego od Ojca[3]. Zaufany cesarza Konstantyna stworzył

chrześcijańską filozofię władzy, ktora legła u podstaw tzw. "teokracji bizantyńskiej".
Dzieła

• Historia Kościelna. O Męczennikach Palestyńskich. Z greckiego tłumaczył, zaopatrzył wstępem, objaśnieniami,

skorowidzami ks. Arkadiusz Lisiecki. Poznań 1924 Pisma Ojcow Kościoła 3, s. 632.

• Życie Konstantyna. Wstęp, tłumaczenie, przypisy Teresa Wnętrzak. Krakow 2007, Wydawnictwo WAM Źrodła

Myśli Teologicznej 44, s. 248.

• Preparatio evangelica

• Demonstratio evangelica

• Kronika (fragmenty)













Jan Kasjan, cs. Prepodobnyj Kassian Rimljanin (ok. 360, zm. ok. 435 w Marsylii) - mnich, teolog, asceta,

popularyzator monastycyzmu i ascetyzmu wschodniego w Kościele zachodnim. Założyciel jednej z pierwszych

wspolnot monastycznych w Europie Zachodniej. Wliczany w poczet Ojcow Pustyni i Kościoła, święty Kościoła

wschodniego, oraz nieoficjalnie Kościoła zachodniego[2].

Żywot świętego

Urodził się około 360 r. prawdopodobnie na terenie dzisiejszej Rumunii. Z tego powodu uważany jest za jednego z

pierwszych rumuńskich świętych. Niektorzy badacze dowodzą, iż miejscem jego narodzin była Marsylia[3].

Najczęściej uważa się, że urodził się w Scytii Mniejszej, prowincji rzymskiej zajmującej tereny dzisiejszej

Dobrudży.

W roku 380 udał się do Palestyny, gdzie wstąpił do klasztoru w Betlejem. W roku 385 udał się do Egiptu, w podroż

po skupiskach anachoretow. Przebywał m.in. w Nitrii i Sketis. Pobierał tu nauki m.in. od Ewagriusza Pontyjskiego,

ktory miał duży wpływ na kształtowanie jego poźniejszych poglądow.

W roku 399 opuścił Egipt i udał się do Konstantynopola, gdzie ok. roku 400 został wyświęcony na diakona przez

Jana Chryzostoma.

W roku 404 udał się do Rzymu, aby przedstawić papieżowi Innocentemu I list, w ktorym wierni Kościoła

wschodniego wstawiali się w obronie Jana Chryzostoma, zesłanego na wygnanie do Kapadocji. Od tego momentu
rozpoczyna się następny rozdział życia Jana Kasjana, związany z Europą Zachodnią.

Około roku 410 lub 415 Jan Kasjan przybył do owczesnej południowej Galii (Gallia Narbonensis) i osiadł w

Marsylii, gdzie założył dwa klasztory, męski i żeński, nazywane opactwem św. Wiktora. Była to jedna z pierwszych

wspolnot monastycznych na Zachodzie. Kilka lat poźniej pomogł w założeniu klasztoru w Apt, na prośbę

tamtejszego biskupa.

W Marsylii rozpoczął działalność pisarską. Na potrzeby wspolnoty w Apt tworzył Ustawy życia mnichow oraz

leczenie ośmiu głownych grzechow - traktat zawierający m.in. instrukcje na temat prowadzenia życia klasztornego

oraz zalet ascezy i sposobow zwalczania zagrożeń czyhających na mnichow. M.in. na tym traktacie opierał się

Benedykt z Nursji, gdy tworzył regułę dla swojej wspolnoty. Drugie znaczące dzieło Jana Kasjana to Konferencje z

Ojcami - tutaj najwierniej uwiecznił etos anachoretow i nauki opatow wspolnot pustynnych oraz wypowiedział się

na temat roli łaski w zbawieniu człowieka, polemizując ze św. Augustynem. Ta polemika była także tematem jego

ostatniego dzieła, O wcieleniu Pańskim przeciw Nestoriuszowi, napisanego w roku 430 na prośbę papieża Leona I.

Kult

Św. Jan Kasjan czczony jest przez całą Cerkiew prawosławną, natomiast w Kościele rzymskokatolickim jest

świętym czczonym lokalnie. Jego pamięć jest obchodzona tylko w Marsylii. Tam w świątyni męczennika Wiktora

spoczywają szczątki jego relikwii.

Ikonografia

W ikonografii święty przedstawiany jest jako stary mężczyzna z siwą, nieco rozdwojoną u końca brodą. Odziany jest

w mnisi habit (a niekiedy w stroj biskupi). Prawą ręką błogosławi, w lewej trzyma zwoj.

Dzień obchodów

Wspomnienie liturgiczne w Cerkwi prawosławnej obchodzone jest 29 lutego (28 lutego)[1]/13 marca[4][3], tj. 13

marca według kalendarza gregoriańskiego.

W archidiecezji marsylskiej, i niektorych zachodnich wspolnotach zakonnych, dzień ten przypada na 23 lipca[5].

Znaczenie

Jan Kasjan pierwszy ułożył naukę ascetyczną w jedną usystematyzowaną całość, w ten sposob przyczyniając się do

kształtowania wczesnego monastycyzmu zachodniego. Jego nauki stały się podstawą medytacji w klasztorach

średniowiecznych. Czerpał z nich zarowno Benedykt z Nursji, jak i Ignacy Loyola.

Poglądy

Pod wpływem Ojcow Pustyni nabrał przekonania, że anachoretyzm jest najwyższą formą życia chrześcijańskiego,

ale droga do niego często prowadzi poprzez życie wspolnotowe jako etap pośredni.

W kwestiach teologicznych zajmował pozycję pośrednią pomiędzy radykalizmem Augustyna a doktryną Pelagiusza

- uważany jest za prekursora semipelagianizmu.

Pisma

• Ustawy życia mnichow oraz leczenie ośmiu głownych grzechow (De Institutione Coenobiorum), 12 ksiąg

• Konferencje z Ojcami (Collationes Patrum)

• O wcieleniu Pańskim przeciw Nestoriuszowi (De Incarnatione Domini), 7 ksiąg

---