Rozwój myśli resocjalizacyjnej w 20-stoleciu międzywojennym (4-5 wydarzeń), Polska???
W tym okresie następuje rozbudowa systemu zakładów dla nieletnich przestępców. Teoretycy podkreslali zgubny wpływ pozostawania na wolności jednostek zdemoralizowanych, dlateo trzeba było zadbac o odpowiednia ilośc miejsc w placówkach dostosowanych do płci, rozwoju umysłowego, stopnia demoralizacji i wieku. W obrębie zakładow (np. Cerekwica, Wieluciany) powstawaly rodziny/druzyny, które byly grupami wychowanków zalenie od ich stopnia demoralizacji, które były umieszczane w oddzielnych pomieszczeniach. Brak współpracy między placowkami. W Wielucianach proces resocjalizacji oparty na pracy i nauce, który trwał długo. W róznych placowkach różnnie, ale zazwyczaj do osiagniecie 21 r.ż. Lub zwolnienia warunkowego/ostatecznego ze względu na osiagniecie celu resocjaliacji. Zawsze w takich zakładach nauk zawodu!
Głównym celem poprawa dzieci i młodzieży przez wychowanie w duchu religijnym i narodowym oraz wykształcenie ogolne i narodowe. Ważna więc nauka i praca, a w czasie wolnym wycieczki i zajęcia pouczające. Starano się budzić zamiłowanie do czytelnictwa i przyrody.
Najskuteczniejszym środkiem - wytworzenie pogodnej, serdecznej atmosfery przypominającej rodzinę.
Pobyt nie krocej niż rok i mogl trwać aż do ukończenia 21 r.ż.
Bardzo dobra, zróżnicowana dieta (3 tys kcal)
2) Rok 1932 przełomowy w traktowaniu nieletnich. Całkowita eliminacja stsowania wobec nieletnich kary więzienia, a jedynie środki wychowawczo-poprawcze. Ujednolicenie sposobów walki z przestępczością nieletnich na terenie całego państwa. Podział na 2 grupy wiekowe - do 13 lat oraz 14-17. Nieletni do 13 r.z po popełnieniu czynu zabronionego pod groźba kary, stosowano środki wychowawcze jak: upomnienie, oddanie pod dozór rodziców/opiekunom/kuratorowi bądź umieszczano w zakładzie wychowawczym. Nieletni 14-17 te same środki jeżeli popełnił czyn bez pełnego rozeznania (nie mógł rozpoznać znaczenia czynu). Za czyn z rozeznanie umieszczenie w zakładzie poprawczym, które można zawiesić na okres 1-3 lata, stosując w okresie proby środki wychowawcze. Z Zakładu poprawczego można było tez zwolnić nieletniego warunkowo. Od umieszczenia sad może odstąpić, jeśli z jakichś powodów uznał to za niecelowe. Z krytyka spotkał się brak dolnej granicy wieku, w jakim dziecko może siadać na lawie oskarżonych. Poza tym dyskusyjne kryterium winy jak przy przestepstwie oraz skazanie przypomina karę a nie środek wychowawczy. Mimo to prawo nie zostało zmienione aż do 1982 r.
3) Pogląd, że psychoanalize można zastosować w przypadku diagnozy nieletnich przestępców. 1 stycznia 1934 roku rozpoczęła działalność Komisja do Badan Kryminalno-Biologicznych, której zadaniem było opracowywanie metod umożliwiających poznanie osobowości przestępców. Opracowano kwestionariusz badań, w którym jednym z najważniejszych punktów było „obarczenie dziedziczone” czyli występujące w rodzinie - gruźlica, kiła, padaczka, choroby psychiczne, alkoholizm, nałogi, zboczenia, dziwactwa, samobójstwa, włóczęgostwo, żebractwo, prostytucji, przestępczość. Inne pytania dotyczyły związku między stanem cielesnym (typ budowy, jej nieprawidłowości, stan zdrowia ogólny i poszczególnych narządów wewnętrznych) a właściwościami psychicznymi badanego. Wprowadzenie tego kwestionariusza wywarło. Duzy wpływ na działalność zakładów dla nieletnich, szczególnie zaś poprawczych. Wiele wysiłku i energii musieli wkładać pracownicy w obserwację.
4) W połowie lat 30. XXw. popularny staje się system progresywny. Zapoczatkowane w 1932 r. w Zakładzie Poprawczym w Studzieńcu. Wychowanków podzielono na 6 grup zwanych rodzinami, każda w oddzielnym pawilonie i z opiekunem na czele. W wyznaczonych odgornie godzinach miał on obcowac z wychowankami w dni robocze, a w dni świąteczne cała dobę. Organizował on zabawy, pogadanki, dbał o czystośc chłopcow i porządek w pawilonie. Jego pracę uzupełnial nauczyciel-wychowawca, z którym opracowywano miesięczny plan pracy wychowawczej i czuwał nad jego wykonaniem. Notował zajęcia wychowawcze i pośredniczyl miedzy dyrektorem placowki a opiekunem rodziny.
Najpierw przydział do grupy obserwacyjnej, której zadaniem wdrożenie chłopca do zasad zakładu oraz rozpoznanie jego cech indywidualnych. Potem przenosiny do pierwszej rodziny wychowawczej (były takie 2 w zakładzie-dla młodszych i starszych). Jej zadaniem było postępowanie indywidualne, ścisle dostosowane do wynikow obserwacji, aktywna ingerencja w życie rodziny wychowawcy i opiekuna, wskazywanie i prostowanie złych nawykow. Potem druga rodzina wychowawcza, która zmierzala do uspołecznienia jednostki. Jak najmniejsza ingerencja wychowawców, którzy starali się wprowadzić zasadę samorządności do rodziny. Przewidywano Mozliwosć tworzenia różnych kółek i utworzenie sądu koleżeńskiego. Wychowankowie w tej rodzinie cieszyli się większą swoboda i zaufaniem, otrzymywali np. urlopy. Po wprowadzeniu punktów (patrz dalej), zaleznie od ich ilości, rozluźniał się rygor stsowany do chłopca stopniowo przyzwyczajając go do próby życia na wolności np. mieszkanie poza zakładem, spacery poza teren zakładu bez opiekuna, swobodne poruszanie się po terenie zakładu.
Pod koniec 1933 r długośc pobytu w rodzinach uzależniono od punktow zdobywanych za sprawowanie. Uwzględniano w tym zachowanie i pilnośc chłopca, a nie wyniki pracy, gdyż te - jak zakladano - zależały od zdolności a nie od dobrej woli. W ciagu tygodnia otrzymywało się „kreski”. W ciagu całego dnia można było zdobyc po jednej kresce od nauczyciela w szkole, opiekuna w rodzinie i majstra w warsztacie. W sobotę zbierała się rada i podliczała punkty dla wychowanków, których ilość wynosiła ilość kresek dzielona przez 3. Jeśli we wszystkie dni robocze w szkole wychowanek dostal kreskę, to otrzymywał je także za dni wolne od nauki, czyli 7. To samo tyczyło się rodziny i warsztatu. Uzyskanie takiego wyniku było premiowane przez dodanie 3 punktów na sobotniej radzie do otrzymanego wyniku. Ale można było zdobyć tez punkty ujemne, które odliczano od ogolnej puli. Punktacja była stosowana w rodzinach wychowawczych, a nie w grupie obserwacyjnej. Punktacja ta uzależniała czas pobytu wychowanków, a ich wiedza o tym bardzo pomagala w ich strofowaniu. Wiedzieli, ze dlugość pobytu w zakładzie zależy od nich samych. Minimum wynosił on 6msc zakładając, że na każdym etapie wychowawczym wychowanek sprawiał się idealnie, aż do max. czyli ukończenia 21 r.ż. Punkty sami starannie liczyli, a rodzicom w listach chwalili się swoimi osiągnięciami. Izolatki przestały być uzywane, gdyz pozbawienie kilkunastu punktów było dużo bolesniej odczuwaną karą. W 1934 r. zaczęto zalecać ten system innym zakładom, a sady pytały się już nie o opinię, a o liczbę zdobytych przez wychowanków punktów.
5) Przestano tolerować surowa dyscyplinę, czego dowodem były warunki skazujące wychowawcow zaza bicie i wykorzystywanie wychowanków. Co ciekawe, miało to miejsce także w Studzieńcu. Pod koniec lat 30. XX w. Zaczęto propagowac wychowanie sportowe i wojskowe, poza tym wprowadzono placówki opierające się na samorządności (republiki wychowanków). Przywiązywano tez ogromną wage do zainteresowan wychowanków. Jednakze panowała duza niejednorodność metod wychowawczych i organizacji zakładow, ponieważ każdy zakład miał swój własny, oddzielny regulamin. Ostatnie lata przedwojenne cechowal dalszy postęp rozwoju mysli penitencjarnej. Pojawiły się tendencje zrewolucjonizowania całego więziennictwa i utworzenia z istniejących zakładów dla nieletnich związku republik młodzieżowych. Ważnym krokiem miał się stać planowany w 1939 roku zjazd dyrektorów wszystkich zakładów wychowawczo-poprawczych, jednak na skutek wybuchu wojny nie doszedł on do skutku.
Wprowadzenie placówek o funkcji pogotowia opiekuńczego
8) Resocjalizacja w Polsce po '45 do '89
.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej nadzór przejmuje ponownie Ministerstwo Sprawiedliwości nad zakładami dla nieletnich. Po wojnie nie był czynny ani jeden zakład. Lzejsze sprawy przestępstw nieletnich załatwiała milicja we własnym zakresie, bez kierowania do sądu. Trzeba było odzyskać dawne pomieszczenia zakładow karnych lub zdobyć nowe, i doprowadzić je do stanu używalności. Najtrudniejsze jednak było pozyskanie odpowiedniego personelu wychowawczego i nauczycielskiego (szkoły nie mogły pomóc, ponieważ same miały problemy z kadrą). Pod koniec 1946 roku Ministerstwo Oświaty wystosowuje memoriał do Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie stale pogarszającej się sytuacji. Od tego czasu zakłady były prowadzone przez ministerstwo Oświaty.
Utworzono specjalne zakłady wychowawcze dla moralnie zaniedbanych (7 męskich i 4 żeńskie), poinformowano tez o fakcie porozumienia kuratorów okregów szkolnych i przykazano kierować dzieci do ww.placówek. W 1947 Ministerstwo Sprawiedliwości przejęło pod swoją kuratelę więzienia i zakłady poprawcze dla nieletnich. Do 1950 roku wszystkie placówki opiekuńczo-wychowawcwydziałąi rodzinnymize i resocjalizacyjne zostały przejęte przez państwo.
Kształtowanie się modelu systemu resocjalizacji nieletnich w Polsce, uwzględniający całość oddziaływań instytucji zajmujących się postępowaniem resocjalizującym:
SĄDY DLA NIELETNICH
W 1949 utworzono pierwsze sądy dla nieletnich. Poczatkowo dot. Tylko spraw karnych, jednak w skutek doświadczenia w 1953 roku zaczęły zajmowac się także sprawami opiekuńczymi takimi jak: spawy o pozbawieniu, zawieszeniu i ograniczeniu władzy rodzicielskiej, sprawy o ustanowienie opieki, i inne.
W 1951 roku ustanowiono instytucje kuratorów społecznych dla nieletnich, a w 1959 roku instytucji kuratorów zawodowych.
W wyniku doświadczenia działalności sadownictwa i wzrastającej potrzeby ingerencji sądów w sferę życia rodzinnego, wynikającego ze specyfiki zaburzeń socjalizacji, 1 stycznia 1978 roku powołano wyspecjalizowane sądy rodzinne., lecz ich idea narodziła się na początku lat sześćdziesiątych. Najpierw eksperymenty z wydziałami rodzinnymi, a potem dopiero reforma ogólnokrajowa. Dwa główne z założen sadów rodzinnych: 1. Sprawy dot. tej samej rodziny (karne, cywilne, opiekuńcze) rozpatruje ten sam sędzia, aby mieć wgląd w całokształt problemów i trudności. Sąd mógł sięgać po różne środki i interwencje, poprzez środki ograniczenia władzy rodzicielskiej kończąc na środkach karnych dla dorosłych sprawców przestępstw przeciwko dzieci i młodzieży. Wśród krajów socjalistycznych Polska była jedynym państwem, które wprowadziło sądownictwo rodzinne, jako istotny czynniki ochrony rodziny i przeciwdziałania społecznemu niedostosowaniu młodzieży (profilaktyka!)
SCHRONISKO DLA NIELETNICH
Próby odseparowania w areszcie sprawców nieletnich od dorosłych poprzez wyodrębnienie oddzielnych pomieszczeń nie przyniosły poprawy sytuacji, ponieważ separacja nie była na tyle scisła aby zapobiec złej atmosferze aresztu.
W 1982 roku rozporządzenie Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie schronisk dla nieletnich, które stały się specjalna placówką opieki całkowitej o charakterze diagnostyczno-resocjalizującym. Traktowane jako środek zapobiegający w uchylaniu się od sądu, czyli koncepcja aresztu tymczasowego. Stopniowo schroniska rozszerzały swoja pracę psychokorekcyjną, że względu na to, ze trafiała do niech młodzież najtrudniejsza, głęboko wykolejona społecznie.
.
POGOTOWIA OPIEKUŃCZE
Są one placówkami opiekuńczo-wychowawczymi, które zostały powołane po II wojnie światowej, choć w okresie międzywojennym były już placowki pełniace taką samą rolę. Statut zostal powołany w 1983 roku i stanowi, iż wychowankami tej placówki mogą być dzieci i młodzież w wieku 3-18 lat… blablabla… jest zobowiązane w niezwłocznym terminie umiescić skierowane dzieci ponownie w rodzinie lub odpowiedniej placówce opiekuńczo-wychowawcze. Czas pobytu nie może przekraczac 3 msc. W czasie pobytu zadaniem jest doprowadzenie dziecka do nomy w zakresie wychowania… cały czas to co i aktalne o placówce
POLICYJNE IZBY DZIECKA
Doraźna opieka całkowita i właściwe warunki wychowawcze nieletniemu zatrzymanemu przez funkcjonariusza policji. Zasady pobytu w policyjnych izbach dziecka reguluje rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 7 maja 1983 r.
RODZINNE OŚRODKI DIAGNOSTYCZNO-KONSULTACYJNE
Do 1974 roku nosiły nazwę diagnostyczno-selekcyjnych. Specjalistyczne placówki resortu sprawiedliwości, działającymi głównie na zlecenie sądów rodzinnych. Pierwszy powstały w 1967 roku w Sopocie. Ośrodki diagnostyczno-selekcyjne mialy wlasne, odrębne regulaminy dostosowywane do lokalnych potrzeb, warunków i możliwości.
Pierwszy wazny akt prawny ( 10 wrzesnia 1974) dotyczył ujednolicenia form i działalności ośrodków na terenie całego kraju. Osrodki miały za zadanie przygotowywac opinię o dzieciach i młodziezy na podstawie przeprowadzonych badań psychologiczny, pedagogicznych, lekarskich i środowiskowych. Ponadto sprawowanie opieki specjalistycznej nad nieletnimi oraz bezpośrednia pomoc nauczycielom z trudnymi uczniami oraz pośrednia poprzez programowanie wlaściwego postepowania oraz wskazanie sposób jego realizacji.
Drugi wazny akt prawny 7 sierpnia 1978 roku zzmienia nazwę ośrodków oraz rozszerza zakres zadań. Specjalistyczne placówki w zakresie diagnozy, opieki specjalistycznej i poradnictwa w sprawach karnych nieletnich, opiekuńczych i innych rodzinnych, poza tym sprawy rozwodowe, poradnictwo rodzinne oraz działalnośc mediacyjna.
Następny akt prawny wydano 26 października 1982 roku, który rozszerzył działalność na udzielanie pomocy specjalistycznej zakładom poprawczym i schroniskom dla nieletnich, zwłaszcza w zakresie opieki psychopedagogicznej. Poza tym współpraca z instytucjami i organizacjami spolecznymi zajmującymi się problematyką rodzinną oraz zapobiganiem demoralizacji, a więc przede wszystkim poradnie i kuratorzy zawodowi.
ZAKŁADY POPRAWCZE
Po II wojnie światowej nowe formy pracy wychowawczej na podstawie nowoczesnych wskazań neurologii, psychologii, psychologii klinicznej i patologii spolecznej, ale przede wszystkim pedagogiki resocjalizacyjnej. Było to trudne, trzeba było je organizowac zupełnie od nowa. Był brak selekcji i przeładowanie zakładow, dodatkowo brak odpowiednio wykwalifikowanej kadry. Rozpowszechniło się zjawisko podkultury przestepczej potocznie zwanej „drugim zyciem” nieletnich. Polegało to na tworzeniu się grupy najczęściej psychopatów 9”ludzi”, którzy maltretowali przeciwną grupę osób z zaburzeniami neurotycznymi („frajerów”). Zaczeto stosowac system oparty na karach i represjach. Zaczęły się dramatyczne sytuacje, bunty i ucieczki nieletnich. Próby wprowadzenia systemu samorzadowego spełzly na niczym..
Szczegółowe unormowanie zakładów poprawczych były wykonawcze, niższej rangi. Najwazniejszy z nch pochodzi z 19 listopada 1955 roku(tymczasowy regulamin o charakterze represyjnym zakładow). Został on zastapiony dopiero aktem z 7 maja 1983 roku.
Głównym środkiem oddziaływania wychowawczego jest nauka w zakresie szkoły podstawowej, nauka zawodu oraz praca w warsztatach szkolenia zawodowego. Wybó jest niewielki i brakuje zawodów uwazanych przez chłopcow za atrakcyjne, np. mechanik samochodowy. Probowano wprowadzić nauke poza zakładem. Po 1970 roku około 20% wychowanków ksztalcilo się w taki sposob. Oprócz nauki i pracy byly zajęcia kulturalne i sportowe.
W niektórych zakładach prowadzone są druzyny harcerskie oraz wykorzystywane elementy szkolenia wojskowego, podobno z pomyslnymi efektami. Od 1981 roku w zakładach sprawowana jest opieka duszpasterska. Większość wychowanków (60%) utrzymuje kontakt z rodzina, reszta sporadyczne lub wcale.
Można korzystać z przepustek i urlopów, których samowolne przedłuzanie jest częste. Prócz ucieczek obecne są samouszkodzenia, znęcanie się nad kolegami, gwałty homoseksualne, kradzieże, niszczenie mienia zakladowego, itd. Duża część wychowanków zachowuje się arogancko, przeklina, bierze udział w bójkach. Rzadko wykroczenia zbiorowe (bunty), raczej wykroczenia indywidualne. Aktywne jest „drugie życie”, któremu istnieniu sprzyja system represyjny. Personel jest niekonsekwentny, wskutek czego nie jest realizowany nawet postulowany model wychowawczy. W latach 1946-1992 efektywność zakładow poprawczych pozostawia wiele do życzenia.
W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych utworzono zakłady poprawcze róznego typu. Rodzaj zakładu determinuje jego strukturę organizacyjną i sam proces resocjalizacji. Przewija się idea przezwyciężenia tendencji dyscyplinarno-izolacyjnych, karno-poprawczych i odwetowych na korzyść działania opiekuńczo-wychowawczego i resocjalizacyjnego. Na przełomie tych lat ogromną role odegrali: Kazimierz Grześkowiak, Aleksander Iwaniuk, Wacław Patulski i Józef Musioł (wiceminister sprawiedliwości)
PAŃSTWOWE MŁODZIEŻOWE OŚRODKI WYCHOWAWCZE
Specjalne placówki o charakterze resocjalizacyjnym przeznaczone dla młodziezy 13-17 lat, a w wyjątkowych przypadkach dla dzieci 10-12 lat. Przede wszystkimdla nieletnich, wobec których sąd rodinny orzekł ten środek wyychowawczy. Funkcje dydaktyczne i wychowawcze realizuje szkoła, internat i warsztaty szkolne. Koordynację zapewnia wspólny, roczny plan pracy. Zasadnicze dwuletnie szkoły zawodowe dla mlodziezy, która ukonczyła szkołę podstawowa bez kwalifikacji zawodowych. W czasie wolnym od nauki wychowankowie poddawani oddziaływaniom w internacie, gdzie zasadniczym elementem jest grupa wychowawcza. Ważne jest stopniowe usamodzielnienie nieletniego przez współprace z rodzina bądź opiekunami. W czasie zajęć oddziaływani resocjalizacyjne i psychoterapeutyczne. Efekt tych oddziaływan jest w pełni zalezny od kompetencji kadry pedagogicznej.
KURATORSKI OŚRODEK PRACY Z MŁODZIEŻĄ
Podstawowa instytucja resocjalizacyjna o charakterze otwartym dzialająca w miejscu zamieszkania nieletniego. Organizacje i zakres działalności reguluje zarządzenie ministra sprawiedliwości z 26 kwietnia 1983 r. Działalność obejmuje opiekę, wychowanie i psychoterapię. Obejmuje przede wszystkim profilaktykę objawową. Bardzo wazna jest współpraca z innymi instytucjami, ze szkoła, rodzicami, nauczycielami, działaczami społecznymi w lokalnym środowisku. To ewolucja zmierzająca do humanizacji postępowania z młodzieżą niedostosowaną społecznie. W praktyce realizacja dyrektyw normatywnych napotykała na spore trudnosci, cechował je zbyt daleko idacy woluntaryzm i nienależyte wypełnianie zadań statutowych, dlatego też poszczególne resorty organizowały własne placówki diagnostyczne, poradnie opiekuńczo-wychowawcze i rózne formy pomocy socjalnej. Prowadziło to do dublowania świadczeń i mnożenia form pomocy rodzinie.
Na przełomie lat 60-70 pojawiła się konieczność koordynacji działań, co przejawiało się w tworzeniu specjalnych stanowisk pracy, powoływane komisji, zespołów i rad na szczeblach terenowych i centralnym, a także nawiązywaniu porozumień między resortami, organami centralnymi i organizacjami spolecznymi. Członkami tych nowych struktur zostali przedstawiciele wszystkich instytucji i organizacji pracujący społecznie w dziedzinie wychowania dzieci i młodzieży na określonym terenie.
Proces doskonalenia systemu resocjalizacji w Polsce został w ostatnim okresie przyhamowany na skutek przemian spoleczno-politycznych po 1989 r., który rozpocząl nowy rozdzial w historii Polski