Czerki (mój mąż) polecił nauczyć się tylko 5 wydarzeń, streściłam cały rozdział, także każdy znajdzie coś przyjemnego dla siebie! Dużo tego, ale nie wszystko obowiązuje! Bawcie się dobrze
Pedagogika resocjalizacyjna: Rozwój myśli resocjalizacyjnej w 20-leciu międzywojennym w Polsce.
(na podstawie: Kalinowski M., Pełka J., „Zarys dziejów resocjalizacji nieletnich”)
W Polsce międzywojennej w zakresie prawa karnego materialnego obowiązywały do 1932 r. ustawy państw zaborczych ( ustawa karna austriacka z 1852r., kodeks karny niemiecki z 1871r. i kodeks karny rosyjski z 1903r., ), które stosowały w stosunku do nieletnich tzw. system neoklasyczny- dzielący nieletnich na działających z rozeznaniem (stosowanie kar) i bez rozeznania (stosowanie środków wychowawczych).
Polska korzystała z dorobku Francji (kodeks karny z 1 września 1932r. )
Pierwsza ustawa w zakresie zwalczania przestępczości nieletnich był dekret Naczelnika Państwa z 7 lutego 1919 r. zarządzający wprowadzenie od 1 września 1919 r. sądów dla nieletnich na terenie Warszawy, Łodzi i Lublina.
Prawo o ustroju sądów powszechnych z 1928r., regulujące sprawę zorganizowania w Polsce sądownictwa dla nieletnich.( przewidywane sądy dla nieletnich zorganizowano dopiero w 1939r.,)
Sąd dla nieletnich miał możliwość zastosowania następujących środków zapobiegawczych:
oddanie nieletniego pod dozór odpowiedzialny rodziców, opiekunów, innej osoby lub kuratora
zatrzymanie w specjalnym schronisku dla nieletnich lub żądanie kaucji od osoby, której nieletniego powierzono.
Do środków wychowawczych zalicza się: upomnienie, oddanie pod dozór odpowiedzialny rodziców, oddanie pod dozór kuratora lub umieszczenie w zakładzie wychowawczym. Sąd może orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym.
Instytucje pomocnicze przy sadach dla nieletnich:
kurator sądowy
policja dla nieletnich - policja kobieca, powstała w 1925r. zajmowała się także dziećmi zaniedbanymi moralnie, włóczącymi się, żebrzącymi, opuszczonymi oraz porzuconymi. Działalność policji kobiecej, mającej kwalifikacje kobiece stała się wzorem dla innych krajów europejskich, ponieważ wykazała dobre rezultaty.
instytucje obserwacyjne- poradnie psychologiczne itp.
stowarzyszenia społeczne- stowarzyszenia współpracujące w formie pośredniej (państwowe lub samorządowe urzędy opieki nad dziećmi, ośrodki zdrowia, biura pośrednictwa pracy, harcerstwo, Czerwony Krzyż, zgromadzenia zakonne itp.)lub bezpośredniej z sądami (towarzystwa opieki nad dziećmi).
Pierwsza w Polsce organizacja pomocniczą zorganizowana wyłącznie dla celów zapobiegania i zwalczania przestępczości było Towarzystwo Opieki Specjalnej nad Dziećmi zorganizowane w 1930 r przy Warszawskim Sądzie dla Nieletnich. Prowadziło działalność za pomocą środków społeczno-wychowawczych, opiekuńczych i oświatowych (świetlice, biblioteki, wycieczki, obozy letnie, dożywianie, itp., )
Zakłady dla nieletnich w latach 1918-1939: Po odzyskaniu niepodległości zajęto się sprawą rozbudowy zakładów dla nieletnich przestępców. Stan posiadania placówek był na początku dość skromny np.: Chojnice, Studzieniec, Cieszyn, Wieluciany, Kamień Pomorski (zakład dla dziewcząt), Antonów, Cerekwica. Zwolnienie z zakładu mogło być warunkowe lub ostateczne (po 21 roku życia, gdy osiągnięto cel wychowania). Przy zwolnieniu warunkowym zapewniano odzież oraz narzędzia do pracy zarobkowej . od 1919-1939 w zakładzie przebywało corocznie 250 wychowanków (np. Cerekwica). Personel był raczej skromny. W zakładach istniał podział na grupy ze względu na zachowanie się wychowanków. Zakład w Koźminie ( jako przykład)- chłopcy uczęszczali do szkoły ogólnokształcącej a także pracowali w zakładach: krawieckim, introligatorskim, piekarniczym, stolarskim itp. wychowankowie uczyli się gry na instrumentach, pracy w ogrodzie, korzystali ze świetlic zakładowych.
W ostatnim roku przed wybuchem II wojny światowej istniało 12 zakładów poprawczych, w tym 4 żeńskie. Podlegały nadzorowi Ministra Sprawiedliwości bez względu na to czy były prywatne czy państwowe. Zakłady dla dziewcząt prowadziły kongregacje zakonne (np. Kamień Krajeński)
Oprócz zakładów poprawczych, istniały zakłady dla młodzieży moralnie zaniedbanej i zagrożonej, pod koniec 1939 było ich 25, pozostawały pod opieką Ministra Pracy i Opieki Społecznej. Można je podzielić według przynależności do organizatorów: kongregacje kościelne, fundacje, stowarzyszenia społeczne, samorządowe związki publiczne i osoby prywatne. Przykłady: Miejski Zakład Sierot we Lwowie, Dom Boduena dla Małych Dzieci. Więcej zakładów organizowano dla dzieci młodszych, dla młodzieży starszej brakowało miejsc.
Istniały także zakłady wychowawcze prowadzone przez zakony i związki wyznaniowe np.: przez siostry magdalenki w Warszawie, Wilnie, Częstochowie lub zakład wychowawczo-poprawczy dla kobiet moralnie upadłych w Lackiem Małym, prowadzony przez zgromadzenie opatrzności bożej. Dla moralnie zaniedbanych chłopców istniały zakłady w: Warszawie, Herbach, Wilnie, Pleszewie. Duży nacisk kładziono na naukę, pracę i wychowanie religijne. Organizowano orkiestry, biblioteki.
Z inicjatywy Aleksandra Mogilnickiego w 1922 r. powstało: Warszawskie Towarzystwo Patronatu nad Nieletnimi (wcześniej Towarzystwo Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych), objął stanowisko prezesa tej instytucji. Był gorącym propagatorem powołania organów tego typu, które miały z ramienia sądu dla nieletnich sprawować opiekę nad młodzieżą. A Moglilnicki uważał, ze nie wystarczy być sędzią, opiekunem i wychowawcą, ale trzeba być lekarzem i pedagogiem zarazem. Jego działalność w towarzystwie była bardzo postępowa. Autor książki „Dziecko i przestępstwo” (1925r. ). Doprowadził do stworzenia instytucji dozoru opiekuńczego, sprawowanej przez kuratorów sądowych. Warszawskie
Pod egidą Warszawskiego Towarzystwa Patronatu nad Nieletnimi powstała Poradnia Pedagogiczna, której celem było badanie psychiki dziecka przestępczego. Stworzono także Centralę Wywiadu Społecznego, która była łącznikiem miedzy sadem dla nieletnich, a Poradnia Pedagogiczną. Warszawskie Towarzystwo Patronatu nad Nieletnimi przetrwało do okresu okupacji niemieckiej.
W 1937 r. powstała Centrala Wywiadów Psychicznych, kierowana przez Stefana Baleya. Do zakresu jej działalności należało:
badanie nieletnich skazanych na pobyt w zakładzie poprawczym lub wychowawczym przez sądy grodzkie stolicy i okolic
badanie wychowanków wyjątkowo trudnych do prowadzenia oraz poważnych przestępstw np.: zbrodnie na terenie całego kraju
proponowanie w orzeczeniu sądowym, jaki zakład poprawczy lub system postępowania będzie najodpowiedniejszy dla danego nieletniego.
Systemy wychowania młodzieży niedostosowanej społecznie (niektóre):
Salezjański- twórca Jan Bosco, np. w Kielcach. Zwany systemem zapobiegawczym (zapobieganie złu). Za rzecz najważniejsza uważał pozyskanie sympatii, przywiązania i zaufania u wychowanków. Wychowawca miał zajmować się nadzorem zapobiegawczym. Kładzie nacisk na wykształcenie i przygotowanie zawodowe wychowanków. Chętnie stosowano różne formy rozrywki.
księdza Bronisława Markiewicza- zmodyfikowany system salezjański. Ks. B. Markiewicz założył Towarzystwo „Powściągliwość i Praca”, które stało się Zgromadzeniem Zakonnym o nazwie: Towarzystwo św. Michała Archanioła. Wychowankowie tego zgromadzenia mieli realizować w życiu ideały swych duchowych ojców (spokój, wytrwałość, cierpliwość, obowiązkowość, umiejętność radzenia sobie w trudnej sytuacji, roztropność.). Stosowano wychowanie przez pracę. Nie starano się jednak dać im uprawnień rzemieślniczych, w przeciwieństwie do salezjanów. Opieka oparta na zasadzie miłosierdzia-zapewnienie dachu nad głową itp. Opieka nad dziećmi 12-17 lat.
Janusz Korczak- naprawdę Henryk Goldszmit, autor książki „Dzieci Ulicy”, opiekował się dziećmi chorymi, „cofniętymi w rozwoju”, zaniedbanymi moralnie, słabymi i pozbawionymi opieki rodziców- jako wychowawca i lekarz. Publikował artykuły w „Szkole Specjalnej”, współpracował z Marią Grzegorzewską. Przywiązywał wagę do poznania każdego dziecka, obdarzenia go szacunkiem i zrozumieniem, zajmował się problematyką dzieci „trudnych”. Do niego rozpoczyna się pedagogika specjalna w Polsce, a z niej pedagogika resocjalizacyjna. Jego „Dom Sierot” zapewniał opiekę dzieciom w wieku 7-14 lat, stosował takie elementy wychowania jak: Sądy Koleżeńskie, gazetę, kalendarze, wspomnienia, kronikę itp.
Kazimierz Jeżewski: Kształcił się w Towarzystwie Opieki nad Dziećmi, stworzył: Towarzystwo Gniazd Sierocych w Galicji, Królestwie Kongresowym, Marianowie, zajmował się opieką nad sierotami. Autor projektu zgrupowania gniazd sierocych w jednym miejscu jako tzw. Wioska Kościuszkowska, zrealizowana w Rogoźnie. Oprócz zapewnienia opieki i wychowania postulował prowadzenie farm przez gospodarzy- opiekunów. Jego zdaniem wioski rozwiązywałyby problem opieki jak i kształcenia rolników w całym kraju. Jego program okazał się bardzo skuteczny, jednak nie został poparty przez żadne organizacje.
Janusza Czesława Babickiego- autor „rodzinkowego systemu wychowawczego”, dążył do wyeliminowania szkodliwych skutków wychowania w zakładach organizowanych na wzór koszar. Podział na grupy według wieku i płci, zwane „kwaterami”(6-10 wychowanków), wzorem dla niej była naturalna rodzina i wytworzenie związków uczuciowych między członkami „kwatery”. System „kwaterowy” został przekształcony w system „rodzinkowy” . Polegał na tym, że grupa od 15 do 22 wychowanków otrzymywała w zakładzie wyodrębnione mieszkanie składające się z jadalni i sypialni. Dzieci dobierały się same. Był to system nowatorski, ale trudny do rozpowszechnienia.
księży orionistów- stworzyli system wychowawczy młodzieży nieprzystosowanej społecznie. Zapoczątkował go ks. Jan Alojzy Orione. Zatwierdzono statut zgromadzenia pod nazwą „Małe Dzieło Boskiej Opatrzności”. W zakładzie przebywali chłopcy od 12-18 lat, przygotowywali się do pracy zarobkowej. Po II wojnie światowej zakład odszedł od systemu koszarowego, a wprowadził system rodzinny i samorządowy. W 1954 r. zakład został przejęty przez: państwowe władze oświatowe, księża orioniści przejęli opiekę nad zakładem dopiero w 1990r, prowadzą go do dziś, ma charakter placówki resocjalizacyjnej, opartej na metodach samorządowych. Nosi nazwę Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy- Zgromadzenie- „Małe Dzieło Boskiej Opatrzności”- Orioniści im Ks. F. Toporskiego. Prowadzą także zakład wychowawczy w Kaliszu i Izbicy Kujawskiej.
Działalność Kazimierza Lisieckiego: organizator i inicjator powstania Akademickiego Koła Przyjaciół Dzieci Ulicy (AKPDU) w 1919r. Jako wiceprezes Związku Zawodowego Wychowawców brał udział w Międzynarodowym Kongresie Opieki nad Dzieckiem w Paryżu. Twórca Ognisk wychowawczych. Nazywany „Dziadkiem”, stworzył dla tysięcy wychowanków prawdziwy drugi dom.
Do pracy z młodzieżą społecznie niedostosowaną, w okresie międzywojennym określaną jako młodzież społecznie zaniedbana, przygotowywał Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej zorganizowany przez Marię Grzegorzewską w 1922 r., Studia W PIPS trwały rok, później słuchacze wracali do placówek i zaocznie przygotowywali prace dyplomowa na temat związany z wybrana specjalizacją. W latach 1922-1939 PIPS wykształcił ponad 600 nauczycieli-wychowawców. Kadra pedagogiczna PIPS jest uznawana za wybitną (np.: Janusz Korczak, Aleksander Komorski, Sergiusz Hessen, Natalia Han- Ilgiewicz, Czesław Babicki)
W ostatnim roku przed wybuchem II wojny światowej było w Polsce 40 placówek wychowawczych dla nieletnich (zakłady i szkoły specjalne z internatami). Państwowe były zakłady w Głazie, Klewaniu, Koźmie, Przędzalnicy, Studzieńcu i w Wielucianach oraz zakład poprawczy w Kcyni, wszystkie inne były zakładami prywatnymi, każdy z nich podlegał nadzorowi Ministra sprawiedliwości. Jednolitego regulaminu nie było, co powodowało duże różnice w zakresie organizacji i stosowania metod. Dopiero w 1934 r. wprowadzono pewne zasady pracy wychowawczej w zakładach poprawczych.
Na wrzesień 1939 r. planowano zjazd wszystkich Dyrektorów zakładów wychowawczych i poprawczych- miał być ważnym krokiem naprzód.
Wybuch II wojny światowej przerwał działalność placówek resocjalizacyjnych dla nieletnich w Polsce.
W czasie II w. św. Zakłady dla nieletnich nie spełniały swoich zadań, wiele z nich zamieniono na szpitale lub obozy dla jeńców wojennych, wielu pracowników zginęło.
3