Konspekt
Jerzy Ratajewski „Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa”
Rozdział 6: Teoria Bibliotekoznawstwa
Rozdział 2: Narodziny Polskiego Bibliotekoznawstwa
Pojęcie bibliotekoznawstwa.
Jako kompleks - związek różnych nauk zajmujących się badaniem biblioteki i procesów bibliotecznych oraz jej historycznych, współczesnych i przyszłych funkcji społecznych.
Ze względu na całościowy system, jakim jest biblioteka, należy traktować bibliotekoznawstwo jako samodzielną i autonomiczną dyscyplinę naukową o charakterze interdyscyplinarnym.
To nauka badająca i wyjaśniająca istnienie i działalność różnych typów systemu „biblioteka” ze szczególnym zwróceniem uwagi na rolę człowieka i kultury w funkcjonowaniu tego systemu. Nie może obejść się bez podbudowy i koncepcji teoretyczno - filozoficznej.
Etapy rozwoju bibliotekoznawstwa jako dyscypliny naukowej.
Gromadzenie danych, faktów i zjawisk empirycznych.
Próby tworzenia teorii cząstkowych bądź różnych możliwych teorii.
Okres budowania jednolitej teorii - zarówno związanej z praktyką dyscypliny, jak i jej filozoficzną podbudową.
Dwa źródła z których wyrosło bibliotekoznawstwo.
Miejsce i rola bibliotek w społeczeństwie ludzkim - przede wszystkim w sferze działalności naukowej.
Praktyka biblioteczna rozwijająca się w czasie i przestrzeni.
Kształtowanie się teoretycznych podstaw bibliotekoznawstwa w okresie Oświecenia XVII i XVIII w.
Jan Amos Komeński - o sprawnym posługiwaniu się książkami, oraz bibliotekami.
Idea systematyzacji i klasyfikacji wiedzy o świecie - G.Peignot.
Idea równości stanów społecznych uzasadniająca dostęp do zbiorów bibliotecznych wszystkim ludziom - Wielka Rewolucja Francuska.
Szybki wzrost produkcji piśmienniczej oraz powiększania się zbiorów bibliotecznych.
Narodziny naukowego bibliotekoznawstwa.
1. Niemcy, początek XIX w. Martin Schrettinger - formułował swoje stanowisko naukowego badania biblioteki jako instytucji.
2. Polska, początek XIX w. Jerzy Samuel Bandkie (1768- 1861), Paweł Jarkowski (1781 - 1845), Joachim Lelewel (1786 - 1861), Aleksander Bohatkiewicz (1798 - 1831).
Podkreślali oni bądź bibliograficzny, bądź historyczny czy filologiczny charakter wiedzy o książce i bibliotece.
w sposób najbardziej twórczy rozwinął teoretyczne koncepcje bibliotekoznawcze i bibliotekarskie J.Lelewel w „Bibliograficznych ksiąg dwoje”. Wyraźnie odróżnił bibliografię od bibliotekarstwa, za którego główne problemy uznał funkcjonowanie biblioteki jako instytucji gromadzącej, porządkującej oraz udostępniającej książki i informacje o nich.
Rosja. Publikacja S.V.Sobolśćikova z 1859r. o organizacji publicznych bibliotek i tworzeniu ich katalogów.
Lata pięćdziesiąte XXw. Władysław Piasecki - uzasadnił naukowy charakter badań bibliotekoznawczych - niezależnych od bibliologii.Przeciwstawiał się tezie Karola Głombiowskiego, że naukowe badanie bibliotek nie ma przyszłości. W 1968r. sformułował definicję bibliotekoznawstwa : „Jej trzon i jądro stanowi nauka o bibliotece jako instytucji społecznej i naukowej, a za nauki pomocnicze uważać należy takie dyscypliny jak: księgoznawstwo, naukoznawstwo obejmujące historię nauk, systematykę i klasyfikację nauk”.
W USA w 1972r. Herbert Goldhor w książce „ Wprowadzenie do badań naukowych w dziedzinie bibliotekoznawstwa” opowiedział się za uznaniem bibliotekoznawstwa za samodzielną naukę, badającą i ustalającą zasadnicze procesy biblioteczne oraz wspomagającą użytkowników bibliotek w wyszukiwaniu dokumentów i informacji.
W Polsce w 1972r. Maria Dembowska stworzyła szeroko stosowaną definicję bibliotekoznawstwa. Według niej „Bibliotekoznawstwo jest to dyscyplina naukowa (nauka), badająca warunki i ustalająca zasady sprawnego działania bibliotek”, zaś przedmiotem badań bibliotekoznawczych są wszystkie elementy składające się na pojęcie biblioteki i bibliotekarstwa: ludzie, rzeczy i procesy.
Spory dotyczące kształcenia bibliotekarzy.
Wprowadzenie do programów kształcenia więcej teorii, mniej praktyki.
Szkoły bibliotekarskie powinny przygotowywać fachowców zaznajomionych z nową technologią informacyjną.
Absolwenci uczelni winni mieć gruntowną wiedzę naukowa, umieć przewidywać, wykazywać się umiejętnością dostosowywania się do różnych i zmieniających się warunków w pracy bibliotekarskiej.
Osłabienie pozycji bibliotekoznawstwa wśród nauk społecznych.
W Rosji N.A. Sljadneva stwierdziła, że bibliotekoznawstwo, nie ma solidnej teoretycznej podbudowy, zaś procesy biblioteczne mają charakter bibliograficzny.
W 1925r. B.S. Bednarskij sądził, że bibliotekarstwo jako nauka wchodzi w skład bibliografii jako nauki ogólniejszej.
Rozprawa „ Pięciu praw nauki o bibliotece” Shiyali Ramamrita Ranganathana 1931r.
Książki powinny być ogólnie dostępne,
Każda książka ma swojego czytelnika,
Każdy czytelnik powinien mieć dostęp do swojej książki,
Należy szanować czas czytelnika,
Biblioteka to żywy, rozwijający się organizm.
W 1961r. Brian C. Vickery, uzupełnił poprzednie prawa o „szóste prawo nauki o bibliotece”.
żadna biblioteka nie może być samowystarczalna,
W 1990r. Antolij V. Nesterov dostosował prawa Ranganathana do potrzeb komunikacji społecznej realizowanej przez biblioteki.
Michael Gofman w pracy „pięć nowych praw bibliotekoznawstwa” z 1995r. próbował uwspółcześnić prawa Ranganathana.
1996r. Marice B. Line w publikacji „ Line`a pięć praw bibliotekarstwa.
Inne koncepcje bibliotekoznawstwa.
W 1979r. Amerykanin A.C. Wright twierdził, że obiektem badań bibliotekoznawstwa są formy filozoficzne.
Joseph Nitecki uważał, że bibliotekoznawstwo podobnie jak filozofia, należy do „metanauk”. Metabibliotekoznawstwo rozumiał jako badanie metafizycznych, aksjologicznych powiązań między podstawowymi pojęciami w naukach bibliotekoznawczych, czyli między: środkami przekazu i zawartością tematyczną idei, a ich użytkownikiem.
Pojęcie biblioteki. Właściwości jej istnienia, organizacji działalności i funkcji,
Biblioteka może być:
miejscem, zakładem pracy
przedsiębiorstwem usługowym, a nawet handlowym
placówką oświatowo - rozrywkową
ośrodkiem informacji i komunikacji społecznej
instytucją społeczną
instytucją kultury
systemem społecznym
Cechy kultury:
związana jest z człowiekiem
jest zjawiskiem społecznym
jest regularna czyli powtarzalna
jest zbiorem zjawisk wyuczonych
ma wymiar czasowy i przestrzenny
jest prawidłowa, czyli zmienia się według pewnych praw i reguł
jest systemem, czyli zjawiskiem tworzącym pewną całość powiązanych ze sobą elementów.
Pojęcie dyfuzji.
Dyfuzja - oznacza przestrzenne rozchodzenie się lub przenoszenie elementów kultury (cech, instytucji, wzorów, wątków, obyczajów) w drodze zapożyczenia.
Ekologia środków przekazu - ograniczenie przeładowywania informacjami i obrazami środków przekazu. Problem dostępności ogółu zbiorów bibliotek.
Postanowienia VII Międzynarodowej Konferencji Nowej Technologii Informacyjnej:
problemy bibliotek i kształcenia bibliotekarskiego
wszechstronny rozwój lokalnych zasobów
szkolenia i kursy zawodowe.
1