JEZIORO BODEŃSKIE
zaczął pisać w liatopadzie1942r., a zak w czerwcu 1943r. W druku ukaz się w 1946. Pomysł przed wybuchem wojny, więc książka przedwojenna, chociaż ukazała się po wojnie.
Miejsce - obóz dla internowanych cudzoziemców w Konstancji nad Jeziorem B.. W przedmowie wyznaje, że nie było mu tam ani dobrze ani źle, ale chciał się stamtąd wydostać do, wolnego życia.
Prapradziadek boh - Francuzem, los przywiódł go do Polski . Dziadek uczestniczył w powst styczn, musiał uciekać do Fr, ale ojciec wrócił do Pl. Narrator internowany z powodu franc obywatelstwa.
Opis czyli współwięźniów: Thompsona — 45-let Anglika, lubianego przez wszystkich, Roullota — spolszczonego Franc, dziwaka, Weildermajera — Alzatczyka, mówiącego po polsku ze wschodnim akcentem, który nigdy nie był w Alzacji
i Vilberta, Francuza. ośmiu. dochodzą do nich wiadomości ze świata, np., że Szwajcaria wypowiedziała wojnę Niemcom. okazuje się pomyłką — detonacje, okazsię ćwiczeniami na poligonie,
snuje refleksje na temat cech niektórych narodów: Polak nigdy nie wyczyściłby butów Niemcowi, nawet pod groźbą śmierci, Francuz być może ugiąłby się pod grozą rewolweru, a Niemiec gdyby miał czyścić buty Anglikowi uznałby to za odrazę narodową.
W obozie też Mac Kinley —intelektualista, poliglota. Boh czeka na list
z Wawy, obawia się go.
Wspominając życie przed obozem snuje refleksje na temat postawy Polaków: Polska przyzwyczaiła się do swojego męczeństwa, jak do roli, którą musi odgrywać. Kiedyś czcił Francję, ale odkąd skapitulowała przed Niem, uczucia przelał na Anglię.
Suzanne zakochana. Boh nie czuje się godny uczucia, , ogranicza go ono. Czuje się też ograniczony przez polskość. Odczuwa solidarność z Janką Birmin przeciwko Suzanne.
Franc Vilbert próbuje kpić z z pol pijaństwa,”, ale boh tłumaczy, że to oznacza kogoś, kto wypiwszy dużo zachowuje trzeźwość.
O Niemcach -naród
Wspomina swoje wizyty u Natolskich, dziadunia.., gdy osiągamy rzecz, której pragniemy, najb się od niej oddalamy.
Zadaje pyt, dotyczące sensu i wartości życia: dlaczego znalazł się w obozie, dlaczego chce dręczyć Suzanne, dlacz nie jest taki, jakim chciałby , dlaczego czyny odbiegają od zamiarów.
. Wychodzi na jaw przekręt na konserwach rybnych — internowani nie widzieli ich na oczy.
Janka i Suzanne zaprzyjaźniają się.
W obozie pojawia się Harry Markowski — Polak obywatelstwo ang, handlowiec. został Anglikiem, bo tak wygodniej. opuścił obóz. Także Suzanne. Po jej odjeździe bohater czuje się winny.
Ucieka do Szwajcarii, ale czuje, się nie fair postanawia wrócić. Tej samej nocy prób uciec 3 boyów, ale złapani.
Więźniowie snują rozważania o miłości, o człowieku i jego naturze itp.
Nadchodzi dzień wygłoszenia odczytu jest okazją do przywrócenia indywidualności. Dla niego „Zrozumieć można tylko swoje, cudze da się najwyżej obejrzeć.” Wkrótce po wystąpieniu bohatera, które zakończyło się skandalem Janka z matką opuściły obóz. Umiera Roullot. Ostatnie zdanie powieści brzmi: „Bo tymczasem wybuchła wojna i dostałem się do niewoli.”