STRUKTURA DEMOGRAFICZNA POLSKI

O strukturze demograficznej Polski decyduje przyrost naturalny. Największy wyż demograficzny w Polsce występował w latach 1953-55. Wynosili 19,5 promila (okres powojenny zwany kompensacyjnym czyli rekompensacyjnym straty wojenne) Wyż demograficzny jest to nagły wzrost udziału młodej grupy w społeczeństwie. Wywołany jest dużym przyrostem naturalnym. Najniższy przyrost naturalny nastąpił w 98 roku. Wyniósł 1,2 promila (dla miast 0,4 promila a dla wsi 2,1 promila). Najwyższy przyrost naturalny maja województwo podkarpackie, śląskie. Najniższy (nawet ujemny) przyrost naturalny mają łódzkie (-4,3 promila) mazowiecki (-2,7 promila).

Przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego w miastach:

- ciężkie warunki ekonomiczne

- bezrobocie, brak mieszkań

- konsumpcyjny model życia

Społeczeństwo Polskie narzazie zalicza się do społeczeństwa młodego z dużym udziałem dzieci i młodzieży, ale z tendencja starzenia się ludności.

Struktura płci:

W ludności Polski przeważają kobiety. Współczynnik feminizacji 100 mężczyzn - 105 kobiet. Wśród noworodków przeważają chłopcy i przewaga mężczyzn widoczna jest do 40 roku życia. Powyżej 50 roku życia obserwowana jest równowaga miedzy ilością kobiet i mężczyzn, powyżej 65 roku życia więcej jest kobiet. Średni wiek mężczyzny 67,5 lat, a kobiet 76 lat.

Przyrost rzeczywisty - jest to przyrost naturalny ludności w określonym czasie na danym obszarze, saldo migracji, to znaczy różnica między liczbą ludności wyjeżdżającej, a liczbą ludności przybywającej na dany obszar na pobyt stały.

Przyrost rzeczywisty ludności Polski

L.p.	województwo	Saldo ruchu naturalnego	Saldo migracji
1.	Dolnośląskie	-0,7	-0,7
2.	Kujawsko-pomorskie	0,8	-0,5
3.	Lubelskie	-0,1	-1,4
4.	Lubuskie	1,1	-0,6
5.	Łódzkie	-3,2	-0,5
6.	Małopolskie	2,0	0,6
7.	Mazowieckie	-0,8	1,8
8.	Opolskie	0,0	-3,4
9.	Podkarpackie	2,5	-0,9
10.	Podlaskie	0,2	-1,3
11.	Pomorskie	2,4	0,2
12.	Śląskie	-0,8	-2,5
13.	Świętokrzyskie	-0,6	-1,6
14.	Warmińsko-mazurskie	2,6	-1,7
15.	Wielkopolskie	1,0	0,4
16.	Zachodniopomorskie	1,1	-0,4

Źródło: Rocznik Statystyczny RP 1999, GUS. W-wa

     W latach 1946 - 1995 liczba ludności Polski zwiększyła się z 23,6 do 38,6mln osób, tj. o 63,6%. Bardzo dynamiczny w stosunku do średniej europejskiej przyrost rzeczywisty ludności był rezultatem wysokiego przyrostu naturalnego.

Intensywne ruchy wędrówkowe ludności w latach 1946 - 1950 wynikały z przesłanek politycznych. Migracje w latach 1950 - 1995 miały raczej podłoże ekonomiczne, chociaż w niektórych okresach wyraźnie nasilały się pod wpływem wydarzeń politycznych.

Bezpośrednio po wojnie przyrost naturalny był bardzo wysoki, głównie na skutek szybkiego wzrostu liczby urodzeń. Przyrost ten, określany mianem kompensacyjnego, wynikał z naturalnego dążenia populacji do odbudowy strat wojennych oraz z szeroko rozumianej normalizacji warunków życia po zakończeniu wojny.

Kulminacja wyżu powojennego miała miejsce w połowie lat 50. W 1956 roku stopa przyrostu naturalnego osiągnęła rekordową wysokość - 19,6%. Charakterystyczna dla tego okresu była wyższa stopa przyrostu naturalnego w miastach niż na wsi, co wiązało się z masowym napływem młodej ludności wiejskiej w trakcie realizacji wielkich inwestycji przemysłowych planu 6-letniego.

W następnych latach, w miarę wchodzenia w wiek zawierania małżeństw mało licznych roczników okresu wojny, stopa przyrostu naturalnego systematycznie obniżała się. W 1969 roku osiągnęła najniższy poziom w niżu demograficznym lat 60. - 8,2%.

W latach 70 w wiek rozrodczy wchodziły liczne roczniki powojenne. Związany z tym wzrost liczby urodzeń określa się mianem echa powojennego wyżu demograficznego. Wyż demograficzny lat 70 osiągnął szczyt w 1976r. - 10,7%.

Poczynając od tego roku, stopa przyrostu naturalnego obniżała się w wyniku wchodzenia w wiek dojrzały roczników niżowych lat 60. W drugiej połowie lat 80 jej spadkowa tendencja nasiliła się w warunkach narastającego kryzysu gospodarczego i regresu stopy życiowej przeważającej części społeczeństwa. Wystąpiło niebezpieczne nałożenie się spadku liczby urodzeń i wzrostu liczby zgonów, wskutek czego wskaźnik przyrostu naturalnego osiągnął w 1995 roku rekordowo niski poziom - l,2%.

W czerwcu 1996 roku odnotowano po raz pierwszy od połowy lat 70 wzrost stopy przyrostu naturalnego. Liczba urodzeń zaczęła zwiększać się w rezultacie wchodzenia w wiek dojrzały roczników echa wyżu demograficznego, a także w konsekwencji ustawowego obostrzenia dopuszczalności aborcji.

Najwyższe stopy przyrostu naturalnego wykazują nadal słabo zurbanizowane regiony Polski północno - wschodniej i południowo - wschodniej. W1995 roku osiągnęły one rekordowo wysokie stopy urodzeń przy niższych lub zbliżonych do średniej krajowej stopach zgonów. Wysoka prężność demograficzna ludności wiejskiej, utrzymująca się mimo postępujących procesów starzenia się ludności, jest związana z akceptowanym powszechniej na wsi modelem rodziny wielodzietnej.

W grupie województw słabo zurbanizowanych były też w 1995 roku takie, w których wskaźniki przyrostu naturalnego kształtowały się poniżej średniej krajowej (chełmskie, sieradzkie, skierniewickie, zamojskie), w konsekwencji stosunkowo wysokiej stopy zgonów. W przeszłości charakteryzowały się one bowiem intensywnym odpływem młodej ludności do leżących w pobliżu aglomeracji miejskich, co wpłynęło na pogorszenie struktury wieku populacji.

Wysokie stopy przyrostu naturalnego utrzymują się w dalszym ciągu w województwach Polski północnej i zachodniej, chociaż większość z nich zalicza się do dobrze zurbanizowanych.

Zmiany w strukturze pod względem wieku

   Gwałtowny przyrost ludności w okresie powojennym spowodował odmłodzenie społeczeństwa Polski. Późniejszy systematyczny spadek przyrostu naturalnego sprawia ,że społeczeństwo naszego kraju powoli starzeje się. Mimo że Polska w dalszym ciągu jest krajem ludzi młodych (ponad 45% ludności nie przekroczyło 30 roku życia), tym niemniej udział grupy produkcyjnej stopniowo maleje, natomiast wzrasta udział grupy poprodukcyjnej. 

Zmiany w strukturze pod względem płci

    Druga wojna światowa wywarła duży wpływ na strukturę demograficzną Polski. W wyniku działań powojennych oraz eksterminacyjnej działalności okupantów ginęło więcej mężczyzn niż kobiet. Spowodowało to zdeformowanie struktury ludności według płci. Duża przewaga liczebna kobiet wśród roczników starszych jest zjawiskiem w świecie naturalnym, jednak nie jest ona tak duża, jak w przypadku ludności polski.

Zmiany w strukturze zatrudnienia

    Polska należy do krajów o stosunkowo wysokim poziomie aktywności zawodowej ludności; ok. 50% ludności pracuje zawodowo.

Wyprzedza nas pod tym względem tylko kilka krajów w Europie: Dania(55%), Szwecja(53%), Finlandia, Bułgaria, Norwegia i Rosja(52%.Wielkość tego wskaźnika zależy od kilku czynników, miedzy innymi od struktury demograficznej (liczebność roczników produkcyjnych), poziomu aktywności zawodowej kobiet, podaży pracy, wieku emerytalnego.

     W ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci  w Polsce nastąpiły duże zmiany w strukturze zatrudnienia ludności. W 1931 roku prawie 66% ludności zawodowo czynnej pracowało w rolnictwie. W okresie powojennym następuje stopniowy wzrost zatrudnienia w zawodach pozarolniczych, a spadek w zawodach rolniczych. Tym niemniej odsetek zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie jest w dalszym ciągu bardzo wysoki, wyższy aniżeli w którymkolwiek innym kraju europejskim. Wynika to w głównej mierze z silnego rozdrobnienia rolnictwa oraz z niskiego  poziomu mechanizacji prac polowych i gospodarskich. Jednocześnie, w porównaniu do innych krajów Europy, stosunkowo mały odsetek ludności pracuje w usługach (ok. 35%); w krajach wysoko rozwiniętych odsetek ten znacznie przekracza 50% ogółu zatrudnionych. Wobec dokonujących się w naszym kraju przemian gospodarczych, należy się liczyć z dalszym zmniejszeniem liczby zatrudnionych  w przemyśle i rolnictwie, wzrośnie natomiast zatrudnienie w usługach.

Ludność Polski - stan na koniec grudnia 2001 roku.

5

---