Gospodarka II RP, podr.,s.45 - 48, 55, 60 - 62 oprac. RM
1. Obszar (388, 6 tys. km kw., a po zajęciu Zaolzia 389, 7 tys. km kw) i podział
administracyjny II RP (16 województw)
2. Ludność II RP, stopień urbanizacji kraju i gęstość zaludnienia w poszczególnych
województwach
ludność II RP: 27,2 mln w 1921 r., 35 mln w 1939 r. (6 miejsce w Europie pod względem liczby
mieszkańców),
średnia gęstość zaludnienia w II RP: 71 osób na km w 1921, 90 osób w 1939 r.,
województwo śląskie - 299 osób na km, województwo poleskie - 31 osób na km,
w 1921 r. 75 % ludności II RP mieszkało na wsi
3. Etapy w historii gospodarczej II RP:
okres unifikacji gospodarczej państwa, inflacji i hiperinflacji
od przeprowadzenia reformy walutowej (1924) do rozpoczęcia wojny celnej z Niemcami (1925)
koniunktura gospodarcza w latach 1926/1927 - 1928
gospodarka II RP w okresie wielkiego światowego kryzysu gospodarczego (1929 - 1935)
- okres osiągnięć gospodarczych II RP w ramach „czteroletniego planu inwestycyjnego” od 1936 r.
4. Trudności w unifikacji gospodarczej II RP oraz dysproporcje w poziomie rozwoju (podr.,
s.45 - 46)
gospodarczego poszczególnych obszarów II RP jako dziedzictwo okresu zaborów
- dysproporcje miedzy „Polską A” (województwa zachodnie) i „Polską B” (województwa
wschodnie) jako dziedzictwo okresu zaborów, zob. mapę w podr., s.61 oraz atlas historyczny 1815 -
1939, s. 46 - 47
- różnice w poziomie rozwoju rolnictwa w poszczególnych regionach jako dziedzictwo okresu
zaborów
- różnice w stopniu urbanizacji poszczególnych regionów ( województwo śląskie - 299 osób na km,
województwo poleskie - 31 osób na km)
- różnice w stopniu industrializacji poszczególnych regionów (wymienić najważniejsze ośrodki
przemysłu)
- gęstość sieci kolejowej (dawny zabór pruski i Górny Śląsk - najbardziej rozwinięta sieć kolejowa)
na podstawie gęstości sieci kolejowej można odtworzyć granicę z 1914 .na ziemiach polskich
5. Hiperinflacja i reforma walutowa (podr.,s.47), (il. w podr. ,s.47: W. Grabski) wskaźniki hiperinflacji: maj 1923 1$ - 52 tys. marek pol., grudzień 1923: 1$ - ponad 4300000 mk. pol
reforma walutowa premiera Władysława Grabskiego w 1924 r.: (il. w podr. ,s.47)
• wymiana waluty (markę polską wymieniono na złotówkę): 1800000 mk. p. - 1zł., 1$ - 5,18 zł.
• likwidacja Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (emitującej markę polską) i powołanie w jej
miejsce Banku Polskiego (emitującego złotówkę)
6. Budowa Gdyni - miasta i portu (od 1923 r. w wyniku decyzji rządu z 1920 i ustawy sejmu
z 1922 r.), przyczyny: wrogi stosunek władz WMG wobec Polski oraz trudności w korzystaniu portu gdańskiego spowodowały konieczność budowy portu na polskiej części wybrzeża
7. Wojna celna z Niemcami (1925 - 1934)
skutki (negatywne i pozytywne): ograniczenie polskiego eksportu do Niemiec (zwł. węgla i wyrobów
hutniczych), czasowe pogorszenie koniunktury w polskiej gospodarce (do 1926 r.), co przyczyniło
się do upadku kolejnych rządów - W. Grabskiego (XI 1925) i A. Skrzyńskiego (V 1926),
uniezależnienie polskiej gospodarki od Niemiec
8. Sprawa reformy agrarnej (reformy rolnej) w Polsce dwudziestolecia międzywojennego
(podr.,s.47)
parcelacja - podział ziemi na mniejsze części (parcele, działki), w drodze sprzedaży lub nadania
Sprawa reformy agrarnej w programach poszczególnych partii ruchu ludowego:
PSL „Piast” - parcelacja nadwyżek ziemi z majątków ziemiańskich, za odszkodowaniem dla
dotychczasowych właścicieli, po cenach rynkowych
PSL „Wyzwolenie” - parcelacja nadwyżek ziemi z majątków ziemiańskich między biednych
chłopów, bez odszkodowania.
NPCh - parcelacja między biednych chłopów całych majątków ziemiańskich, bez odszkodowania
10 VII 1919 - uchwała Sejmu Ustawodawczego dotycząca reformy rolnej
15 VII 1920 - ustawa sejmu o wykonaniu reformy rolnej
28 XII 1925 - ustawa sejmu o wykonaniu reformy rolnej
- parcelacji podlegały nadwyżki ziemi z majątków przekraczających 180 ha w Polsce centralnej,
300 ha w województwach wschodnich, 700 ha w przypadku majątków uprzemysłowionych
- rocznie miano rozparcelowywać 200 tys. ha, za odszkodowaniem, po cenach rynkowych
- reforma była więc korzystna dla dotychczasowych właścicieli rozparcelowywanej ziemi oraz dla
potencjalnych jej nabywców, czyli bogatych chłopów
- stopień wykonania reformy rolnej: była realizowana dosyć opieszale, w 1939 r. wielcy właściciele
posiadali 1900 tys. ha ziemi ponad normy ustalone w ustawie z 1925 r
9. Ożywienie gospodarcze w latach 1926 - 1928, jego przyczyny i przejawy
- gospodarka polska dwudziestolecia międzywojennego ma najlepsze wskaźniki w 1928 r.
- Eugeniusz Kwiatkowski (minister przemysłu i handlu w l. 1926 - 1930)
- inwestycje w polskiej gospodarce w latach 1926 - 1928 (m.in. dalsza rozbudowa Gdyni, budowa
państwowych Zakładów Azotowych w Mościcach pod Tarnowem)
- propagandowe znaczenie dla sanacji poprawy sytuacji gospodarczej kraju w latach 1926 - 1928
10. Polska gospodarka w okresie wielkiego światowego kryzysu gospodarczego 1929 - 1935 (podr.,s.55)
- kryzys gospodarczy w Polsce trwał dłużej niż w państwach wysoko rozwiniętych
gospodarczo
- najważniejsze przejawy kryzysu (gwałtowne zmniejszenie produkcji, odpływ kapitału
zagranicznego, wzrost bezrobocia)
- wskaźniki polskiej gospodarki w roku 1932 - „dno kryzysu”, (bezrobocie zarejestrowane - ok.
750 tys., wielkość produkcji - w 1932 r. 59 % wielkości produkcji z 1928 r.))
- ostrzejszy przebieg kryzysu w rolnictwie niż w przemyśle (rozwarcie „nożyc cen”, szybszy spadek
cen artykułów rolnych niż artykułów przemysłowych)
- kartelizacja przemysłu (powstawanie karteli w celu zapobieżenia dalszemu spadkowi produkcji
przemysłowej oraz w celu zahamowania spadku cen artykułów przemysłowych, w 1934 r. było w
Polsce 125 karteli)
kartel - organizacja łącząca przedsiębiorstwa, której celem jest ustalanie wielkości
produkcji oraz wspólnej ceny wyprodukowanych towarów
11. Osiągnięcia gospodarcze w II połowie lat trzydziestych (reformy gospodarcze
Kwiatkowskiego), podr.,s.62
- interwencjonizm państwowy (wpływ myśli ekonomicznej J.M. Keynesa ) jako sposób
walki ze skutkami wielkiego światowego kryzysu (zob. notatkę do tematu Wielki światowy kryzys)
- przejawy interwencjonizmu państwowego w polityce gospodarczej Eugeniusza
Kwiatkowskiego (minister przemysłu 1926 - 1930, wicepremier i minister skarbu od 1936)
▪ założenia „sześcioletniego planu rozbudowy sił zbrojnych” (pożyczka we Francji na dozbrojenie
polskiej armii w 1936 r.),
▪ założenia „czteroletniego planu inwestycyjnego” od 1936: m.in. dalsza rozbudowa Gdyni oraz
budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP-u) od 1937 r.: obszar 15,4% terytorium
II RP, 18% ludności, część województw kieleckiego, lubelskiego, krakowskiego, lwowskiego;
centrum COP- u w widłach Wisły i Sanu (w tzw. trójkącie bezpieczeństwa”), o lokalizacji COP-u
zadecydowały względy strategiczno - wojskowe i dostęp do surowców,
lokalizacja COP-u - zob. mapę w podr. ,s.62
przyczyny budowy COP-u: dążenie do zwiększenia potencjału obronnego Polski, przyśpieszenie
uprzemysłowienia kraju, zmniejszenie bezrobocia w regionie zacofanym gospodarczo
najważniejsze ośrodki przemysłowe i fabryki COP-u : Stalowa Wola, Rzeszów, Dębica (huta
aluminium, fabryka kauczuku syntetycznego)
modernizacja zakładów zbrojeniowych w Starachowicach i Radomiu, budowa elektrowni Stalowej
Woli, Rożnowie , Myczkowcach przyczyny i znaczenie utworzenia
trzy obszary COP-u: A (kielecki) - surowcowy, B (lubelski) - aprowizacyjny,
C (sandomierski) - baza energetyczna
12. Ceny i płace w Polsce dwudziestolecia międzywojennego - druga połowa lat 30 - tych
(za „Mówią Wieki” , nr specjalny 1/2005, s. 26)
ceny:
chleb - 65 gr, mleko - 25 gr, jajko - 8 gr, żarówka: 1, 60 - 4, 50 zł, rower: 120 - 165 zł,
żelazko elektryczne: 16 - 35 zł, garnitur męski: do 120 zł, pantofle od dobrego szefca - do 100 zł, samochód Fiat 508 - 5200 zł, gazeta codzienna: 10- 20 gr, tygodniki i miesięczniki: 1- 3 zł, książka w popularnym wydaniu: 2,5 -10 zł, radioodbiornik 200 - 850/900 zł
zarobki:
pracownik z podstawowym wykształceniem: 80 - 100 zł, drobny rzemieślnik (szefc, krawiec): 50 - 100 zł, właściciel małego sklepu: 150 - 200 zł, młody aktor: 300 zł, aktor - gwiazda: 1600 - 2000 zł
pracownik ze średnim wykształceniem: 200 - 300 zł, kierownik wydziału w administracji lub w przemyśle: 500 - 600 zł, dyrektor: 800 - 2000 zł, prezes spółki - do 3000 zł,
nauczyciel szkoły średniej: 500 zł, profesor wyższej uczelni i sędzia Sądu Najwyższego: 1500 zł,
kurs złotówki wobec dolara
- w momencie przeprowadzenia reformy walutowej i wprowadzenia złotówki do obiegu (IV 1924):
1$ = 5,18 zł
- kurs złotówki ustalony w 1927 r.: 1$ = 8,91 zł
1