Retoryka wykłady

1. Wykład 21 lutego

Jerzy Ziomek – „Teoria retoryki” – ważne dwa pierwsze rozdziały

H. Lausberg „Retoryka literacka”

„Ikonologia” Ceza Lipy – początek XVIII wieku. – alegorie poszczególnych pojęć.

(teraz czyta jak wygląda retoryka) Retoryka zostaje tu przedstawiona jako zajebista, piękna kobieta. Ma:

OTWARTA DŁOŃ – pięć palców, ale wszystkie się ze sobą łączą. Symbol –JAWNOŚĆ

[Oratius perswazja – ozdobne przekonywanie]

Retoryka wchodzi tam gdzie istnieje spór

STANDARDOWA RETORYKA – 5 CZĘŚCI JAK 5 PLACÓW OTWARTEJ DŁONI TEJ LASKI

1. INVENTIO – inwencja retoryczna. Wynalezienie retoryczne.

Przeciwstawienie kreatywności. Wynalezienie tematu tego, co wspólne, co może stanowić argument kwestii. (Czy temat, który badam może być rozstrzygnięty retorycznie)

Zajmuje się odnalezieniem tematu, tego co wspólne, czy jest coś co jest kwestią ; czy badany temat może być poddany retorycznemu rozważaniu.
(gromadzenie argumentów, faktów (przepisy prawa), dowodów,

k

RES – myślowe rozpracowanie tematu

ontrargumenty wobec przeciwników i obalenie ich)

• Gromadzimy zawartość retoryczną

Badanie sprawy >>> określenie jej >>> znalezienie argumentów >>> uporządkowanie argumentów

(COMPOSITIO – układ słów w danym okresie retorycznym)

2. DISPOSITIO – dyspozycja, kompozycja retoryczna. Uporządkowanie słów w obrębie okresu retorycznego. Ułożenie argumentów. Ułożenie w kolejności, konspekt – materiału merytorycznego

Sfera RES – myślowe rozpracowanie tematu.

3. ELOCUTIO – elokucja/ wysłowienie. Ograniczenie retoryki do obszaru słów, języka ; „poziom wyrażania”, dobieranie środków, styl

Jerzy Ziomek – ograniczać tylko do jednego kodu można

4. MEMORIA - zabiegi wspomagające zapamiętywanie, zabiegi wspomagające zapamiętywanie tego, co mamy wygłosić

5. PRONUNTIATIO – (wygłoszenie) / ACTIO – wykonanie

ACTIO = akcja retoryczna – ona uważa, że lepsze bo mimika, gra aktorska

RETOR – musi wykazywać wrażenie szczerości i naturalności

Reguły retoryki są jawne dla każdego

WSZYSTKIE CZĘSCI TWORZĄ EFEKT.

BERŁO – retoryka pozwala panować nad tłumem

Retoryka „czyni człowieka człowiekiem”

KSIĄŻKA – wiedza, okiełznanie władzy

Środki oczywiste – bardziej dowodów oczywistych >> OCZYWISTOŚĆ ARGUMENTÓW

Używa dowodów oczywistych dla odbiorcy

CHIMERA – 3 CZĘŚCI RETORYKI – 3 GENDERA DICENDI – rodzaje retoryczne.

1. Sądowy – GENUS IUDICIALE – retoryka zajmuje się tym, co można się spierać

Mocny spór, oskarżanie i obrona, winny, niewinny.

Oskarżanie – winny albo niewinny

Obrona

LEW – z powodu trwogi

2. GENUS DELIBERATIVUM – rodzaj doradczy. Doradztwo i odradzanie. Namawianie, odniesienie do przeszłości, dużo , przyszłości, dużo możliwości, łagodniejszy spór, chęć dobra i porozumienia, wspólnota.

Przykłady z zajęć: Kup se kota, nie kupuj se kota.

• Doradzanie

• Odradzanie

Obie strony sporu chcą dobrze

3. GENUS DEMONSTRATIVUM – różne określenia. Najlepszy rodzaj demonstratyczny.

Demonstrujemy , pokazujemy, jakie coś jest rodzaj nieretoryczny, literacki, bo nie ma sporu, nikogo się nie przekonuje, jest to tylko ugruntowanie zwanej wszystkim prawdy, postawy, oceny. Tzw. rodzaj okazujący – jakie coś jest.

Rodzaj EPIDELIKTYCZNY

Odnosi się do czasu teraźniejszego, ale stan świadomości audytorium. Musi zachodzić zgoda mówcy do audytorium.

Polski : rodzaj popisowy - nie retoryczny. Jest literacki bo tam nie ma sporu. To samo do nagany >> pochwała i nagana

Techna rhetorica – ars rhetorica – Retoryka teorie reguły i ich zastosowanie ma charakter personalistyczny bez człowieka nie funkcjonuje.

Techne – retorica – ARS RETORICA – retoryka łączy teorię reguły i ich zastosowania. Nie da się zastosować retoryki bez elementu ludzkiego bez człowieka nie funkcjonuje.

Gardiasz - Nazwa pochodzi z greki i środowiska Platona, dialog Platona „Gordiasz” –Pierwsze użycie tego słowa. (Ja napisałam Gardiasz, ktoś inny Goridasz)

„Moc przekonywania za pomocą słow”

ARS BENE – spór czy to jest sztuka

SEPTEM ARTES LIBERALES – mówić dobrze – usytuowanie retoryki wobec sztuk wyzwolonych.

DEFINICJA RETORYKI

IZOKRATES - moc przekonywania

KORGIASZ –moc przekonywania za pomocą słów

ARYSTOTELES – jest cały wykad o Arystotelesie, to potem xD

SEPTEM ARTES LIBERALES – M. Capella 7 SZTUK WYZWOLONYCH

TRIVIUM – TRÓJDROŻNE – retoryka i dialektyka ( to nas interesuje)
3 drogi – wykształcenie trywialne (podstawowe), gramatyka + retoryka +dialektyka

QUADRIVIUM – czterodrożne (geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka). Sztuki godne człowieka.

Człowiek wolny zajmuje się dla nich samych.

ARS BENE DICENDI - retoryka jest umiejętnością. Jest to umiejętność wymowy i przemawiania, czyli ars bene dicendi, która z czasem dopiero, wraz z nadejściem nowych epok przekształcała się w sztukę.

Gramatyka uczy jak mówić REKTE (poprawnie) - ma zasady niepodważalne

Retoryka wznosi się ponad REKTE – może łamać zasady i zawierać elementy ozdobne

ORNATUS – ozdobność – tropy, figury słów, figury myśli.

Retoryka wierzy w skuteczność oddziaływania piękna

PERSPICUITAS – jasność, żeby język odzwierciedlała myśli

LATINAS – odpowiada mówieniu rekte > mówienie dobrze w danym języku. Realizacja poprawności językowej.

BENE – piękne, po to żeby było skuteczne, ale też dobre w sensie

VIR BONUS VICENDI PERITUS – człowiek dobry, biegły w mowie.

Retoryka naturalna

Reguły gramatyki wynikają z języka naturalnego.
Refleksja gramatyczna zajmuje się tekstem.

Posiada pewne reguły, ale to reguły NATURALNEGO JĘZYKA, są oparte na sztuce.

Reguły gramatyki są totalne. Nie ma zamkniętego zbioru reguł . Reguły retoryki są oparte na sztuce, nie są totalne. Mogą być rozwijane, od mówcy zależy wybór

Sztuka myślenia, dochodzenia w sporze.

Gramatyka to słowa, zaś retoryka idzie dalej, na poziom rzeczy i łączy się z dialektyką – sztuką porozumienia w sporze.

Retorykę i dialektykę łączyło to, że dotyczą spraw wszystkich ludzi, które nie należą do żądnej dziedziny nauki. Wypowiada się w kwestiach wątpliwych (warto czy nie warto).

Cela

Celem retoryki jest PERSWAZJA

Perswazja kierowania jest do całego człowieka

RAMUS – reforma retoryki – utożsamianie:

DIALEKTYKA – tylko działa intelektualnie - zostaje zastąpiona logiką.

DOXA III EPISTERNA – sztuka prawdy (opinia, niepewność)
prawdopodobnie – rozsądne

Retoryka mówi, że wszystko co prawdopodobne wymaga uzasadnienia

• Racjonalość, która pozwala funkcjonować w tłumie

Dialektykę zastępuje logika
Retoryka utworzyła się jako sztuka mówienia, z czasem przeszła na pismo i jest pokrewna hermeneutyce. (pyta o intencję, perswazja zawsze jest zamierzona).

Stała się sztuką prezentacji

SYTUACJA RETORYCZNA – odniesie do miejsc czasu i przede wszystkim drugiej osoby, która jest inna, myśli i czuje inaczej.

Retoryka wpływa na wyrobienie nawyków myślenia. Jest związana z wolnością.

KORAKS – pierwszy nauczyciel retoryki, jego uczeń TEFEZJASZ

Retoryka powstała wraz z sofistami. Nie dają uczniom narzędzi, ale fragmenty mów, które należy odtworzyć i stosować.

GORDIASZ – najsłynniejszy sofita „Mowy Gordiasza”

Przekonanie opiera się na mniemaniu.

Sofista panuje nad duszami słuchaczy

„Słowo jest wielkim mocarzem”- GORDIASZ

Moc sprawcza słowa

Mniemanie, przekonanie wewnętrzne, to jedyna prawda, którą człowiek posiada (np., w kwestii istnienia Boga).

Sofiści uważali, że istnieją tylko złudne prawdy.

2. Wykład 7 marca

Sofiści – dialog Sokratesa z Gorgiaszem, Poluszem i Kaliklesem – „Dialog Platona” – bo on to spisywał

Platon to pierwszy krytyk sofistów

Gardiasz – reprezentuje najstarsze pokolenie

Kaykles – ostatni rozmówca retoryczną sofistyką posługuje się w praktyce

Ostrzeżenie Platona przed sofistyczną retoryką

Cel dialogu: dyskusja na temat zasad moralnych, które prowadzą do szczęścia państwowego- Świadomość oddziaływania retoryki i polityki (działanie państwa)

„Mówimy zatem, że celem dialogu jest rozmowa na temat zasad moralnych, które prowadzą nas ku szczęściu państwowemu” – związek między retoryką, a polityką – działanie państwa

Pierwszy dialog

Soksrates rozmawia z Goriaszem – mistrzem retoryki.

Sokrates – rozpoczyna

Gordiasz – nie potrafi określić istoty retoryki.

Dialog drugi

Polos („ ktoś inny ma Polusz) – zapalczywy. Nie ma już tego mistrzostwa co jego poprzednik, takiego wyczucia moralności

Kaliktes – czy za pomocą retoryki da się zdobyć cel.
Widzi retorykę jako narzędzie, które daje korzyści.

Sokrates > Retoryka – wytwarzanie mniemań > definicja prawdziwej retoryki przez postulaty

1. O tym co dobre decyduje ….

Retor – filozof

TECHNE – predyspozycje intelektualne

Retoryka – to nie sztuka też doświadczenie.

Sofiści wymyślili narzędzie, ale nie wiedzieli do czego służy.

Forma schlebiania – WEDŁUG Sokratesa

4 podziały schlebiania

• Sprawiedliwość

• Szkodliwe schlebianie

- retoryka sofistyczna

- mniemanie, przekonanie, które mają się nijak do odkrycia przesady

Według Goridasza retoryka to największe dobro, które pozwala przekonująco działać na ludzi słowami – jest mocą panowania nad ludzkimi umysłami. Ma za to jedynie przekonywać, wytwarzać u ludzi przekonania; nie wiedza).

Retoryka jest tylko wytwarzaniem mniemań, nie ma nic wspólnego z uargumentowaniem wiedzy.

Mędrzec nie powinien ulegać retoryce – ma wiedzę na temat tego co dobre, a co złe

Retoryka – musi być osadzona w filozofii

Po raz pierwszy moralność retoryki brana pod uwagę.

Retoryka – prowadzenie duszy – Może wpajać wartości w dusze ignorantów.
(psychologia)

Retoryka nie jest sztuką – jest tylko doświadczeniem i praktyką. Jest podobna do kucharstwa, które schlebia ciału, niekoniecznie troszcząc się o zdrowie.

Retoryka sofistyczna – skuteczna wobec tłumy, nie odnosi się do prawdy, dobro duchowe i dobro obywateli.

Retoryka prawdziwa ma polegać na niesieniu dobra, przemyśleniu filozoficznemu – jest to moralna odpowiedzialność retora za jego słuchaczy.

Dialog Frajdros – model Platona 3 CZĘŚCI

• Rozmowa między Sokratesem, a Fajdrosem. Wspominany jest także sofista LIZJASZ

• Polemika z sofistami > Sofiści, zdaniem Sokratesa, nie wygłaszali „mów pięknych”.

MOWY PIĘKNE - mowy, które traktują o istocie rzeczy, prowadzą do wniosków słusznych, nie mijają się z prawdą. Dobry mówca nie powinien również powtarzać wielokrotnie tych samych argumentów, mieć na uwadze, do jakich słuchaczy się zwraca.

• NAWIĄZANIA DO DIALEKTYKI > Jedyne źródło, dzięki któremu można poznać warunki dobrej mowy. Według Sokratesa mowa Lizjasza nie spełnia powyższych warunków, jest jedynie popisem retorycznym.

Retoryka psychogogów – prowadzenie duszy za pomocą słowa.
Mowa musi pochodzić od mędrca – sługi moralności i dobra

. Mędrzec nie powinien ulegać retoryce, bo na wiedzę na temat tego, co dobre, a co złe.

Prawdziwa retoryka musi być zbudowana na filozofii – może wpajać wartości w dusze ignorantów

Retoryka nie jest sztuką – jest tylko doświadczeniem i praktyką. Jest podobna do kucharstwa, które schlebia ciału, niekoniecznie troszcząc się o zdrowie

Retoryka sofistyczna – skutezna tylko wobec tłumu, nie odnosi się do prawdy, dobro duchowe i dobro obywateli.

Retoryka prawdziwa ma polegać na niesieniu dobra, przemyśleniu filozoficznemu – jest to morlalna odpowiedzialność retora, za jego słuchaczy

• Jest to niemożliwe tylko w idei, nie ma takiej retoryki

Sofiści wiążą retorykę z użytkowością. (prawem i polityką), lecz nie z prawdą.

Sokrates nie zgadzał się z Sofistami.

(PLATON!!!) – TO ON PISAŁ DIALOGI SOKRATESA

Prawdziwy retor powinien wiedzieć co jest dobre, a co złe.

Nakłaniać tych, którzy nie wiedzą, można według moralności – można ich przekonać do tego, co nie jest dobre – zło ukazać

• Sofista panuje nad duszami słuchaczy.

• „Słowo jest wielkim mocarzem” – Gardiasz

• Moc sprawcza słowa

• Mniemanie, przekonywanie wewnętrze to jedyna prawda, którą człowiek posiada (np. kwestia istnienia Boga)

• Sofiści uważali, że istnieją tylko złudne prawdy.

Mowa musi prowadzić od MĘDRCA -0 sługi moralności i dobra.

Sofiści wiążą retorykę z użytkowością. (prawem i polityką) lecz nie z prawdą

Sokrates pisał

Etos/topos – nie można ETOS – szeroko według Arystotelesa
Definicja – topos jest elementem dwowdu, argumentu

Sylogizm – rzadko opiera się na przesłaniach

• IZOKRATES – drugi krytyk Sofistów

Nauczanie retoryki naucza o ważnych problemach
Zarzucał sofistom, że nie przywiązywało wagi do doświadczenia i zdolności – bezrefleksyjności nauczania: brak dbałości o skutku, gotowe formułki.

• Zaliczał retorykę do episteme

1. Konieczna jest wiedza o ideach

2. Należy odpowiednio ułożyć idee i wiedzieć, w którym momencie je zastosować (kosmos – moment)

3. Mowa powinna być językowo odpowiednia i ozdobno

4. Uczeń powinien mieć zdolności, które może rozwijać.

Treningowi podlega także umysł – można go poćwiczyć – ludzie mogą się udoskonalić, jeśli będą mieć ambicje, żeby dobrze mówić

Doskonalenie moralne poprzez czytanie i pisanie o cnocie

Retoryka podporządkowująca skuteczność kreatywności logosu – ćwiczenia umysłu i doskonalenie sztuki

Okres retoryczny – łączenie myśli i treści, który łączy się z uporządkowaniem dźwiękowym i organizującym (rytmicznymi).

ARYSTOTELES - trzeci krytyk Sofistów

Anoksymenes z Lampaki – „Retoryka do Aleksandra” - jej autorstwo jest mylnie przypisywane Arystotelesowi

Jest to jednakże retoryka sofistyczna

Dialog Grylios – pierwsze retoryczne dzieło Arystotelesa

335 r.p.n.e – „ Retoryka” – powstała jako wykład (skondensowana, skrócona, nieliteracka forma).
3 części ( 2 księghi o retoryce i 1 „ O stylu”)
Odpowiedź na dyskusje i postulaty Platona.
Ma kilka pojęć wątpliwych
np. topos – „jest elementem dowodu”

Kwestia generalnej postawy moralnej – nie wiadomo jhak to wygląda u Arystotelesa

KSIĘGA I i II – zawartość myślowa, inwencja
KSIĘGA III – układ, styl itd.

Definicja retoryki oparta jest na połączeniu dialektyką:

• Antystrofa – odgałęzienie, odpowiednik

• Obie są metodami, nie posiadają konkretnego przedmiotu, żadnej określonej sztuki, dotyczą spraw, które do pewnego stopnia dotyczą wiedzy wszystkich ludzi

Jest jednak sztuką, która ma opisać wiarygodne sposoby przekonywania. Nie wiąże się ona jako dobro – to potrafią sofiści, ale nie prawdziwi retorzy.

Moralnością dotyka tylko sposobów uwierzytelniania, udowadniania – przekonywać do tego, że coś jest udowodnione.

Retoryka opiera się na narzędziach przyjętych z dialektyki.

• Retoryczny entymem – („w umyśle” – przekonanie myślowe) – sylogizm retoryczny – „nie opiera się na przesłankach stosunku konieczności” (konieczność dotyczy wniosków koniecznych) – nienarażonych na fałsz).

Entymem dotyczy prawdopodobieństwa – nie jest oparty na więziach logicznych – sylogizm dialektyczny (prawdopodobnego).

SYLOGIZM KATEGORYCZNY – zawsze prawdziwy.

SYLOGIZM ERYSTYCZNY – (pozorny) – fałszywy, udaje, że wnioskuje lub przedstawia wnioski fałszywe.

Narzędzia wnioskowań wzięte z dialektyki – argumenty retoryczne oparte na dochodzeniu do prawdy

ENTYMEM – wnioskowanie dedukcyjne
PRZYKŁAD – indukcyjne

• 3 źródła przekonywania

1. logos

2. etos – charakter mówcy

3. Patos – emocje

3. Wykład 21 marca

Retoryka – ANTYSTROFA DIALEKTYKI – Z NIEJ WZIĘŁY SIĘ NARZĘDZIA RETORYCZNE

3 RODZAJE SYLOGIZMU

ENTYMEMAT – skrócona wersja sylogizmu dialektycznego (lub innego). Odpowiednik dedukcji.

EXEMPLUM – retoryczny odpowiednik dykcji

Wątek obrony retoryki Arystotelesa. Uwzględnił w sytuacji retorycznej nadawcę, odbiorcę i mowę. Wyodrębnił 3 rodzaje retoryczne.

3 ŹRÓDŁA PERSWAZJI – LOGOS, PATOS, ETOS

Obraz mówcy + uczucia audytorium

3 KANAŁY ODDZIAŁYWANIA PERSWAZJI – na intelekt, uczucia, wolę

Cechy prozy, metafora

A nie znał pojęcia tropu czy figury. Używa zaś terminu „okres retoryczny”

„Topos” – element dowodu” – według Arystotelesa – toposy gatunkowe – związane z rodzajami retorycznymi, stałe punkty widzenia pozwalające znaleźć ogólne przesłanki dla dowodzenia.

4. Wykład 4 kwietnia

Polotius Gallus – sprzeciwiał się retoryce granej (Pierwsza szkoła łacińska)

Metor latinus – szkoła sprzeciwiała się humanistycznych charakterów retoryki

Przenieś mądrość Greków do naszej kultury

KRASUS – uważa tą szkołę za zuchwałość
Szkoła miała charakter DEMOKRACJI
Krasus ją zachwala

Dzięki szkole powstał pierwszy podręcznik
86’/82 – NAPISANY W TYCH LATACH > RHETORICA AD HERENIUM

Bliżej nieznany adresat – GAJUSZ HERENIUSZ - chciał poznać teorię retoryczną.

Krótki jest podręcznik, gdzie zawierają zbyt dużo teorii.

Wstęp> ogólna zasada, a nie tysiące rodzajów czegoś tam xd

Dobre przykłady retoryczne – DEMONSTRATIO

Sympatie polityczne dla popularów.

Księga I i II – inwazja mów sądowych - dla Rzymian praktyka oratorstwa sądowego

Księga III – inwencja: mowy doradcze i popisowe

Księga IV – znajduje się ELOKUCJA

Retoryka dla Hereniusza była błędnie uważana za dzieło CYCERONA. Długo tak myślano, dlatego dzięki temu podręcznik stał się popularny.

RAFAEL REGIUS – 1453 (?)

KONFICJUSZ – Retoryka dla Hereniusza – nie pasują w niej fragmenty. Autor posługiwał się jakimś dziełem łacińskim – „The inventione” albo „De Inventione” xd

CYCERON- był retorem i oratorem > kilka pism retorycznych. Napisał w wieku 20 lat. Jego księgi retoryczne zostały niedokończone.

DE INVENTIONE!!!! – O INWENCJI RETORYCZNEJ

„ O wynalezieniu retorycznym”

„O inwencji retorycznej”

2 fragmenty z „DE INVENTIONE” – ( teraz babka coś czyta)

CONSTITUTIO – KONSTYTUCJ RETORYCZNA/ ZAŁOŻENIE

Nakierowanie na funkcje obywatelskie. Retoryka powinna kształtować postawy obywatelskie.

6 części mowy

„De oratore” – o mówcy > dzieło o idealnym mówcy
> AKCJA 91’ – W CZASACH SWOJEJ MŁODOŚCI

1. KRASSUS

2. Antoniusz też jest ważny

Większość z nich zginęła

ANTONIUSZ I KRASUS

ANTONIUSZ – Autor nie ma czasu zgłębiać wszystkiego – sądowe prawo

KRASUS – Poglądy Cycerona. Mówca ma mieć wszechstronne wykształcenie – mimika i gestykulacja też jest ważna.

Jeśli mowa nie ma dostatecznej wiedzy.

KSIĘGA I – ideał mówcy

KSIĘGA II – szczegółowe zagadnienia – wykład Anoniusza na temat inwencji zapamiętywania i czegoś tam xd

KSIĘGA III – Rozmowa KRASUSA

SOKRATES – mądrość i język – oddzielił to

CYCERON – retoryka bez filozofii staje się niebezpieczna i szkodliwa

„Cyceron Brutus” – historia rzymskiego oratorstwa - święty mówca i krytyki

1. Chronologia

2. Zebranie mów

ATTYZYCM – Attyczna prostota – Cecyliusz z Kalapte Żyd z Cecylii – styl prosty i surowyt u Lizjasza szukał prostoty.

II w – Aptycyzm – siła nawrót do klasycznej mowy

• Nastawienie formalne

• Idea wzorca i kanonu

CZYSTOŚĆ WZORCÓW

„Orator” – „mówca”

AZJANIMZ – tak myślą o Cyceronie

KWINTYLIAN – najważniejszy podręcznik retoryki
Upadadek Cesarstwa – miał wpływ na mowę

CICERO

MARCUS FABIUS PUINTILIANUS – Najwiśzy rzymski nauczyciel retoryki. Mówca i prawnik – praktyki.
REFORMY WESPAZJANA – Kwintylian zostaje profesorem retoryki
Wzorem dla niego jest Cyceron.

5. Wykład 16 maja

„Instisutio oratoria” („Kształcenie/wychowanie retorskie) – jakaś arcyważna książka Kwintyliana xd

Zawiera ona 12 ksiąg, nigdy w całości nie została przetłumaczona na polski, tłumaczono pojedyncze księgi, niektóre tylko po części. Dwa razy przetłumaczono za to księgę 10, dlatego jest ona najważniejsza.

Tytuł wyraża dążenie Kwintyliana do doskonałego modelu kształcenia, nauka ma być wprowadzana od dziecka, od 1 etapu edukacji, aby wychować idealnego mówcę, oratora. Może nim być tylko człowiek moralnie dobry, z zaletami charakteru, aktywny społecznie – przeznaczony do życia obywatelskiego. Pozostaje kwestia czy ideał taki jest możliwy do osiągnięcia? Tego nie wiadomo, dlatego ważny jest sam proces dążenia („Wszystko, co wielkie, potrzebuje czasu”).

Podział materii (Ars poetica – Horacy):

• teoria – ars

• mówca –artifex

• dzieło – opus

Zawartość ksiąg „Institutio oratoria”:

• 1 księga: wychowanie dziecka od kołyski, wykształcenie ogólne,

• 2: wstępna nauka o szkole retoryki

• 3: różne definicje retoryki i dyskusje wokół niej (podstawową różnicą jest to, że niektórzy uznają za ważną moralność mówcy, a inni nie; retoryka jest ukazywana jako moc przekonywania lub sztuka itd., inne kryteria). Omawia też o podstawowe kategorie jak teza, hipoteza, status, 5 części mowy.

• 4: omawia wstęp, opowiadanie i jego cechy

• 5: omawia rodzaj sądowy?, dowodzenie i zbijanie zarzutów

• 6: omawia zakończenie, wywoływanie uczuć, technikę żartowania (kiedy można itd.)

• 7: mówi o dyspozycji, statusach sprawy

• 8:styl i jego cechy, amplifikacja

• 9: różnica między tropami i figurami (te dzielą się na figury myśli i słów), kompozycja.

• 10: kanon, wzorce, styl a autorytet

• 11: przemówienia odpowiednie do okoliczności, akcja oratorska

• 12: ogólne uwagi, spostrzeżenia o mówcy i jego dziele.

Zasady dobrego wygłoszenia z kwalifikacjami słuchacza. 10 księga jest wykraczająca – oprócz cech stylu porusza to, jak mówca może zyskać obfitość słów i idei (przez czytanie i pisanie), jak i co student powinien czytać po grecku i po łacinie.

Zestaw dzieł greckich nie jest pierwszym kanonem – był wzorowany na łacińskich tekstach Dionizjusza. Przedstawiał Greków, rodzaje (poezję, epikę, epigramatykę itd.) + kanon pisany historyków i oratorów (trochę nie wiem o co chodzi z tym kanonem xd). Pytał o możliwość przewyższenia Greków przez Rzymian w tej kwestii.

Druga część księgi 10 dotyczy kształcenia mowy: omawia problem naśladowania wzorców literackich – ma być dążeniem do dawania praktycznych wskazówek, dostosowanych do odbiorcy, o kim i przeciw komu mówimy (w skrócie - jest to analiza sytuacji retorycznej).

Najważniejszy dla Kwintyliana był rodzaj sądowy (pochwały i nagany), mniej – rodzaj doradczy (sam pożytek mowy był ważny tylko w połączeniu z uczciwością i szlachetnością).

Minor declamationes – „mniejsze deklamacje”, 385 tematów + wykład jak dany temat ma być opracowany.

Major declamationes – „większe deklamacje”, ćwiczenia fikcyjnych mów sądowych, przeznaczone do celów edukacyjnych (podstawa edukacji).

Kwintylian został opisany w „Żywotach sławnych mężów”. Znali go retorzy rzymscy, naukowcy średniowieczni. Do XV w. dzieło Kwintyliana było znane jedynie we fragmentach. W 1416 r. Poppio znalazł pełny rękopis – kazała zapamiętać. Na długo stał się on podstawą wychowania opartego na retoryce (Cyprian Soorez „Czy księgi retoryki…” – podała, a potem powiedziała, że nie trzeba tego pamiętać, tylko jest to dowód na to, że retoryka czerpała z Kwintyliana).

Wschodni Rzym

Druga sofistyka – kultura od końca Republiki do IV w. Retoryka bizantyjska rozwija się i zachowuje związek z retoryką grecko-hellenistyczną. Nadal jest podstawą wychowania, wspieraną przez kościół i władzę – była związana z dworem cesarskim, stawiała na praktykę.

Ważne nazwisko – Hermogenes z Tarsu – nowe refleksje o stylu, 7 głównych idei (jasność, wielkość, piękno, energia, nastrój, sugestywność i coś jeszcze) na poziomie myśli, układu słów, doboru słów, rytmiki ukształtowania prozy.

Demostenes - najlepszy mówca grecki.

Progymnasmatia – ćwiczenia wstępne do szkolnych deklamacji – przekład łaciński Pristiana w V wieku (łac. Exeratimina, pol. Praktyczne ćwiczenia retoryczne). Są pogrupowane według rodzajów, 1. chreja, opowiadanie, posługiwanie się sentencją, 2. Rodzaj sądowy – argumentacja (obalanie, wzmacnianie itd.).

Menander – retor z Laodycei – połączenie dwóch traktatów:

• Teoria rodzaju epideiptycznego (pokazowego), rodzaje hymnów, pochwały miast, krajów

• Praktyczny, zasady komponowania mów na okazje publiczne i prywatne (mowy weselne, powitalne, pożegnalne). Zajmuje się rozmową, sposobami mówienie, gatunkami mów, ich topiką i dyspozycją

Epibaterion? – mowa powitalna

Prompeptikon – mowa pożegnalna

Epitalamion – mowa wesela (dzieliła się na dwie: gemelios i mowę przed komnatą ślubną).

Genetiakon – mowa na narodziny

Epitafion – mowa pogrzebowa, konsolidacyjna, lament.

Obszar wspólny dla ich wszystkich to topika.

Dialogiczność mów – w Polsce zwroty powitalne czy pożegnalne zawsze łączą się z odwzajemnianiem, odpowiedzią w formie podziękowania.

Chrześcijaństwo.

Pogańskie ataki na treści literatury i retorykę.

Miało znaczący wpływ na rozwój renesansowego humanizmu.

1397r. – Manuel Chryzowras?, bizantyjski uczony objął katedrę greki we Florencji – powstała retoryka bizantyjska.

Badania nad retoryką:

1433r. – 5 ksiąg retorycznych, Jerzy z Trapezuntu – retoryka łacińska + grecka, jedyna synteza z XV w. , traktaty greckie, które zaczęły oddziaływać na zachodzie; ad fontes, czytanie tekstów na nowo.