DrugiListśw.Piotra

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WPROWADZENIEDOLISTÓW

KATOLICKICH

Nazwa

Zbiórlistówkatolickichobejmujesiedemróżnychpism,któreweszłydo

kanonuNT,lecznienależądobogatejspuściznyliterackiejPawła.Sąto:Listiw.
Jakuba,PierwszyiDrugiListśw.Piotra,Pierwszy,DrugiiTrzeciListiw.Jana
orazListśw.Judy.Nazwątąpoczątkowookreślanopisma,którezostały
skierowanedowieluwspólnotkościelnychlubdowszystkichwiernych:„listy
okólne”lub„listypowszechne”.Mogłajednakodpoczątkuodnosićsiędotych
listówjakouznanychwKościelekatolickim.Nazwatapojawiłasiępodkoniec
IIw.,awIVw.byłajużpowszechnieużywana.Listykatolickiesąważnymi
dokumentamipierwotnegochrześcijaństwa.UkazująonejużrozwiniętyKościół,
zajmującystanowiskowobecproblemówotaczającegoświata,azwłaszcza
wobecherezji,grożącychrozłamemwspólnoty.Ichautorzyopierająsięnanauce
itradycjiapostolskiejipodająreguływażnedlazachowanianieskażonegożycia
chrześcijańskiego.

Kanoniczność

ChociażlistyteprzypisujesiępostaciomważnymwKościelepierwotnym

(Jakubowi,Piotrowi,JanowiiJudzie),zichprzyjęciemdokanonubyłyduże
problemy.Starożytnespisyksiąguważanychzaświęteinatchnione,
potwierdzoneprzezsynodypierwszychwieków,świadcząotym,żeistniały
wówczaspewnewątpliwościcodokanonicznościListuśw.Jakuba,Drugiego
Listuśw.Piotra,DrugiegoiTrzeciegoListuśw.JanaiListuśw.Judy.Przede
wszystkimniebyłopewności,żepismaterzeczywiściepochodząodapostołów
Jakuba,Piotra,JanaiJudy.Wowychczasachbowiempowstawałowiele
apokryfów,którychautorzypodszywalisiępodimionadwunastuapostołów.
Pierwszykanonwymieniającywszystkielistykatolickiewliczbiesiedmiu
pochodzizIVw.(ustalonynasynodziewLaodyceiw360r.).

Kolejność

Wpierwszychkodeksachlistykatolickiebyłynajczęściejumieszczanepo

DziejachApostolskich.WobecnymkanonieNTstanowiąoneosobnągrupę
międzylistamiPawłaaApokalipsąwedługśw.Jana.Ichkolejnośćwramach
grupy„siedmiu”zostałaustalonanaWschodzienapodstawieGa2,9,gdzie
Pawełwylicza„kolumny”Kościoła:Jakuba,PiotraiJana.Sąoninazwani
„kolumnami”,ponieważwpierwotnymKościeleodegralinajwiększąrolę.
Dopieroponich,nasamymkońcu,znajdujesięListśw.Judy,któryzamyka
grupęlistówkatolickich.ZewzględunawielkieznaczeniePiotrawKościele
rzymskimkodeksyzachodniepodawaływkanoniekolejnośćlistów:Pierwszyi
DrugiListśw.Piotra,Pierwszy,DrugiiTrzeciListśw.Jana,Listśw.Jakuba,
Listśw.Judy.Jednakżeśw.Hieronim(początekVw.)wswymtłumaczeniu
zwanymWulgatąposzedłzatradycjąwschodnią.KiedyKościółzachodni
zaakceptowałjegoprzekład,przyjąłtakżeustalonąprzezniegokolejność.

WprowadzeniedoDrugiegoListuśw.Piotra(B.P.)

Okolicznościpowstania

AutorDrugiegoListuśw.PiotrawewstępieprzedstawiasięjakoSzymon

Piotr,sługaiapostołJezusaChrystusa(2P1,1),atakżetwierdzi,żebył
naocznymświadkiemPrzemienieniaPańskiego(2Pl,17n;por.Mt17,1n).Wiele
wskazujejednaknato,żelisttenpowstałznaczniepóźniejniżPierwszyListśw.
Piotra.Pismatemiaływięcróżnychredaktorów.ZawartawDrugimLiścieśw.
PiotranaukaPiotraApostoławyrażonajestwformietestamentuduchowego,
zbierającegonajistotniejszeelementyjegonauczania.Autorwpewiensposób
wzorujesięnamowachpożegnalnychnajwybitniejszychpostaciST,np.
Mojżesza,JozuegoczySamuela(Pwt31-33;Joz23n;1Sm12,1-17).

AdresatamiDrugiegoListuśw.Piotraniesą,takjakwprzypadkuPierwszego

Listuśw.Piotra,tylkookreślonemałespołecznościkościelne,alejeston
kierowanydowszystkichchrześcijan,którzyotrzymalidarwiary.Fakttak
szerokiegokręguodbiorców,jakrównieżodwołaniesiędowcześniejszego
nauczaniaapostołów(2P3,2)orazlistówPawłowych(2P3,15n),świadczyo
późnejdaciejegopowstania.Zewzględunarozwiniętewnimtematy,które
wcześniejporuszanebyływLiścieśw.Judy,zaliczasięgodonajmłodszych
pismNTijegopowstaniedatujenaprzełomIiIIwieku.Listtenjest
wymownymświadectwemautorytetuPiotra,jużwtedyrozciągającegosięna
całyKościół.

Treśćiteologia

DrugiListśw.Piotra,podobniejakiinnelisty,rozpoczynasięadresemi

pozdrowieniem(2P1,1n)orazzachętądorozwojużyciachrześcijańskiego(2P
1,3-11).Zasadnicząjegotreśćmożnapodzielićnatrzyczęści:1)obrona
autorytetuapostolskiegoibiblijnego(1P1,12-21);2)przestrogaprzed
fałszywyminauczycielami(2P2,1-22);3)naukaoostatecznymprzyjściu
Chrystusa(2P3,1-16).Listkończysięgorącązachętąkierowanądoadresatów,
abytrwaliwmocnejwierze.WostatnimzdaniuautoroddajechwałęJezusowi(2
P3,17n).ZasadniczymcelemnapisaniaDrugiegoListuśw.Piotrajestobrona
wiarychrześcijańskiejprzedwpływemtych,którzychcieliusunąćzniejnaukęo
sądzieBożym,awkonsekwencjiograniczyćodpowiedzialnośćzaswoje
postępowanie.Takiewypaczonepoglądygłosilizarównogreccyepikurejczycy,
jakifałszywinauczycielepochodzeniażydowskiego.Przyjęcieichprzekonań
przezchrześcijangroziłoporzuceniemzdrowychzasadmoralnych,dlategoautor
listustanowczokrytykujefałszywychnauczycieliizapowiadaciężkąkaręBożą,
jakaniechybniemusiichspotkać(2P2,3nn).Całatakrytycznawypowiedź
wykazujewielepodobieństwwtreści,anawetwużytymsłownictwie,doListu
św.Judy.

AutorDrugiegoListuśw.Piotrazwielkimprzekonaniembronirównież

autorytetuapostolskiegoorazwartościPismaŚwiętego.Wyraźniemówio
natchnieniubiblijnymisposobieinterpretacjiświętegotekstu,którypowinien
byćwyjaśnianyzgodnieznaukąKościoła,aniewedługprywatnychzapatrywań
(2Pl,20n).Chrześcijaniepowinniwięcopieraćsięnaobjawieniubiblijnymi
apostolskim,anieulegaćzgubnymwpływomfałszywychnauczycieli.Listten
jestprzestrogąprzedograniczaniemmoralnychwymogówchrześcijaństwa.

WprowadzeniedoDrugiegoListuśw.Piotra(P.K.)

Takżedrugilistśw.PiotrapodajejakoautoraKsięciaApostołów,Szymona

Piotra,sługęiapostołaJezusaChrystusa.Adresacisąwzmiankowanijakoci
którzyotrzymaliwiarę;sąnimichrześcijaniewogólności.

Tematykalisturóżnisięznacznieod1P.Koncentrujesięonawokółdwóch

zagadnień:paruzjiiniebezpieczeństwabłędnowierstwa.Opóźnianiesię
powtórnegoprzyjściaJezusaChrystusaspowodowało,jaksięwydaje,w
pewnychwspólnotachkryzys.DlategoAutorprzypomina,posługującsię
szerokojęzykiemapokaliptyki,nieodwracalnośćdniaPańskiegoisąduBożego.
Jeżelitodotądnienastąpiło,tojedyniedlatego,żeBógpragniedaćczłowiekowi
czasdoopamiętania(3,9).Błędnowiercynietylkowprowadzająwbłądinnych
zwodniczyminaukami,alesamiprowadząnaganneżycie,nieliczącsięz
paruzjąPana.Występkiichopisanesąwznacznejczęściwidentycznysposób
coiwLiścieśw.Judy.Docharakterystycznychurywkównależą:wypowiedźo
natchnieniubiblijnymiowykładzieproroctw(1,20–21)orazformalne
wymienienielistówśw.PawłajakonależącychdoPismwrazzaluzjądobłędnej
ichinterpretacji(3,15–16).

Pochodzenielistujesttymtrudniejszedoustalenia,żepewneświadectwao

jegoistnieniuipochodzeniuapostolskimnieprzekraczająIVw.poChr.
NiewątpliwazależnośćodJudwskazujenaintensywnąpracęredaktorskąw
drugiejlubtrzeciejgeneracjipoapostolskiej.ByćmożeAutoropracowałpewne
wątkiprzekazanetradycyjniejakonauczanieśw.Piotra,opatrująccałośćjego
imieniem.OdIVw.uważasięwcałymKościelelistzanatchniony,aSobór
Trydenckizaliczagojednoznaczniedopismkanonicznych.

2P1

SzymonPiotr,sługaiapostołJezusaChrystusa,dotych,którzy

dziękisprawiedliwościBoganaszegoiZbawiciela,JezusaChrystusa,
otrzymaliwiaręrówniegodnączcijakinasza:

1,1BoganaszegoiZbawiciela,JezusaChrystusa.Innemożliwetłumaczenie:„BoganaszegoiZbawicielaJezusaChrystusa”.

ZgodniezprzyjętymwstarożytnościformularzemlistówAutorprzytaczaswoje(albocudzewwypadkupseudepigrafii)imię.Oryginalnebrzmieniehebr.Šim‘eonwtekściegreckim(gr.

ŁĹĽµÎ˝)wskazujena(zamierzony?)archaizm,którypozatymwystępujejedyniewDz15,14.Takżepodwójneimięjestdośćniezwykłe.Współczesnibibliściwnioskujątakżeiztegoszczegółu,iż
chodzioAutoraróżnegoodKsięciaApostołów;jednakwybórimieniaświadczyoautorytecieabsolutnym,jeślinieoprymaciePiotra.SługaiapostołtodwazwykłePawłoweokreślenia(Rz1,1;Tt1,1).
Adresaciniesąokreśleniwyraźnie,choć2P3,1każeprzypuszczać,iżchodziotychsamych,cowpierwszymliście.SprawiedliwośćBogastanowioJegozbawczejwoliudzielaniakażdemu
nadprzyrodzonychdarówzasprawąJezusaChrystusa.Najcenniejszymdaremjestoczywiściewiara,rozumianawsensieprzekazanegodepozytu,niezaś(jakzwyklewksięgachNT)zasadniczej
postawychrześcijanina.Nauwagęzasługujeto,żeadresacisąporównywaniwwierzezAutoremlistu,cooznacza,żepodtymwzględemczytelnicydrugiejgeneracjichrześcijanniesąwcalewgorszej
sytuacjiniżpokolenieapostolskiewjegonajbardziejreprezentatywnychczłonkach.Orozwiniętejteologiiświadczypełnaformułachrystologiczna,stwierdzającabóstwoJezusaChrystusaiJego
godnośćZbawiciela(por.1,11;3,18orazwpostacibardziejpierwotnej–Rz9,5).

Łaskawamipokójniechbędąudzieloneobficieprzezpoznanie

BogaiJezusa,Pananaszego!

1,2przezpoznanieBogaiJezusa,Pananaszego!Wariant:„przezpoznanienaszegoPana!”.Innewarianty:„przezpoznanieBogaiJezusa(albo:„JezusaChrystusa”)naszegoPana”.—W

całymliścieChrystusjestprzedmiotempoznaniawiernych(1,3.8;2,20;3,18).Por.Oz2,22+;J17,3;Flp3,10;itd.).Obejmujeonoświadomośćmoralnąipraktykowaniecnót(w.5-6.8).

Pozdrowieniełaskaipokój–zob.1P1,2b.PoznanieniemawsobieniczteoretycznegoujęciaczyafirmacjiBoga,aleoznaczaraczejosobistezaangażowaniewiary,pogłębiającesię

ustawiczniewżyciupraktycznym;poznanieprawdyjestwpóźniejszychpismachNTsynonimemwiarychrześcijańskiej(por.1Tm2,4;2Tm2,25;Tt1,1).Tenkrótkiwstępzamykapowtórne
stwierdzeniebóstwaJezusaChrystusa,określanegojako„Pan”(tradycyjnegreckieokreślenieJahwewST,przysługującewNTregularnieJezusowiChrystusowi).

1,1-2.Wprowadzenie.Napodstawietekstugreckiegonależałobytłumaczyćraczej„Symeon”niż„Szymon”Piotr.Taformaimieniajestmniejpowszednia,leczbliższasemickiemu

brzmieniuniżSzymon(takżewDz15,14).Chociażtytuł„Zbawiciel”pełniłrolęBożegoimieniawjudaizmieiwcałejstarożytności,mógłzostaćtutajużytywszerszymznaczeniu.Jednakodniesienie
tytułu„BógiZbawiciel”doJezusabyłowyraźnymstwierdzeniemJegoBoskościizgorszyłobywiększośćżydowskichczytelników,którzyniebylichrześcijanami.Pisarzeczęstonawiązywalibliski
kontaktzczytelnikamijużnapoczątkulistu(dlategotakiesłowajak„dotych,którzy...otrzymaliwiaręrówniegodnączcijakinasza”).Słowa„łaskaipokój”stanowiąadaptacjęstarożytnego
pozdrowienia,Chrystuszostałjednakumieszczonywcentrumtegopozdrowienia;zob.komentarzdoRz1,17.

Perspektywyrozwojowechrześcijańskiegożycia

TaksamoBoskaJegomocudzieliłanamtegowszystkiego,co

sięodnosidożyciaipobożności,przezpoznanieTego,którypowołał
nasswojąchwałąidoskonałością.

1,3chwałąidoskonałością.„Chwała”poleganaznakach,przezktóreJezusobjawiłswojąboskość(por.J1,14+iMk16,17;Hbr2,4),szczególniewprzemienieniu(2P1,16-18).

„Doskonałość”jestmocąnaturalnąlubteżcudowną.TedwaprzymiotyBoskie,włączonewrealizacjępowołania,dajątowszystko,cojestpotrzebnedożyciawpobożności(1Tm4,7+).

PierwszesłowakontynuujątematbóstwaChrystusa.Boskawszechmoc(właściwie„moc”)stanowiprzykładokreśleniapierwotniepogańskiego,przejętegoprzezdrugągenerację

chrześcijańską:oznaczaonapotęgęBogaprzejawiającąsięwdziałaniuprzezJezusatakwczasieJegoziemskiegożycia,jakipozmartwychwstaniu.Tawłaśnieboskawszechmocuwolniłaczłowiekaod
władzyśmierciiniewoligrzechu,kierującnadrogępobożności(cnotazalecanaprzedewszystkimprzezlistypasterskie–np.1Tm2,2;3,16;2Tm3,5itd.,por.też2P1,6–7;3,11),tj.pełnejbojaźni
BogaiuległościwobecNiego.Chwałaidoskonałość(właściwie„cnota”)–tozwięzłacharakterystykażyciaziemskiegoJezusaChrystusawoczachchrześcijanokresupoapostolskiego.Drogąwiodącą
donaśladowaniajestwymienionejużwyżejpoznanie.Wprawdzie„powołanie”chrześcijanjestwNTzwykleprerogatywąBoga(Ojca),awięcchwałaidoskonałośćbyłybybezpośrednioJego
przymiotami.ZapewnejednakAutormiałnamyślinajdoskonalszyobrazichwJezusieChrystusie.PoznaniepowołującegodoswejchwałyBogajestmożliwejedynieprzezpoznanieiuznanieJezusa
Chrystusa.

Przezniezostałynamudzielonedrogocenneinajwiększe

obietnice,abyściesiędziękinimstaliuczestnikamiBoskiejnatury,
skorowyrwaliściesięzzepsucia[wywołanego]naświecieżądzą.

1,4Przeznie.Chodzio„chwałę”io„doskonałość”Chrystusa,którełącząpodjętejużpowołanieorazobiecanąprzyszłość(por.1Tm4,8).—Wariant(Wulgata):„przezktórego”.
—zostałynamudzielone.Wariant:„zostaływamudzielone”.—Teobietnicedotyczą„dniaPańskiego”(por.3,4.9-10.12-13).
—uczestnikamiBoskiejnatury.Wyrażeniepochodzeniagrec,jedynewBiblii,którezadziwiaswoimbezosobowymtonem.ApostołwyrażawtensposóbpełnięnowegożyciawChrystusie,

udzielenieprzezBogażyciawłaściwegoJemu.Dlapogłębieniazob.np.J1,12;14,20;15,4-5;Rz6,5;1Kor1,9+;1J1,3+.Tosformułowanieposłużyjakojedenzpunktówoparciadoktrynyo
„przebóstwieniu”uOjcówgrec.

—wyrwaliściesięzzepsucia[wywołanego]naświecieżądzą.ZaWulgatą.Grec:„będącwyrwanizzepsucia,którejestwświecie,wpożądliwości”.

ChwałaimocBożawChrystusiejestźródłemcennychobietnic,stanowiącychdotądprzedmiotoczekiwania:definitywnezjednoczeniezBogiem,osiągalnewpełniwokresieściśle

eschatologicznym,azapewnetakżeparuzjaiinauguracjakrólestwaBożegonaziemi.Tematytebędąomawianewliściekolejnowzwiązkuznurtującymiwspólnotywahaniamiiniepewnością.Udziałw
BoskiejnaturzemożeotrzymaćczłowiekjedyniejakonadprzyrodzonydarBogaiJegodziałanie.Stajesięonmożliwyjedyniewtedy,gdyBógdrogąwolnegowyboru,kierującsięmiłościąudzielisię
człowiekowi(zob.kom.doJ1,12–13iRz5,5).ChodzituocoświęcejniżuczestnictwowżyciuBożymprzezwiarę,którazapewniałącznośćzBogiem(1J1,3),leczopełnięeschatologiczną(1J3,2,
kom.).Naturętegouczestnictwaokreślipóźniejszarefleksjateologiczna.Alejegowarunkiemjestodwróceniesięodgrzechucharakteryzującegoświat;wykładnikiemzepsuciajest„żądza”,októrej
mówirównież1J2,17.

1,3-4.Określenia„Boskawszechmoc”i„Boskanatura”odwiekówodgrywaływażnąrolęwmyśligreckiej.Stałysięteżtradycyjnymiwyrażeniamiużywanymiprzezwielupisarzyz

żydowskiejdiaspory.WieluGrekówztegookresupragnęłowyzwolićsięzniewolipodlegającegozniszczeniumaterialnegoświata,któryichotaczał.Wierzylioni,żeduszajestboskainieśmiertelna,
należydoczystegoidoskonałegoniebawgórze.Niektórzygreccymyślicieleikultyreligijnewoparciuotęideępodtrzymywałynadziejęwśródswoichwyznawców.

Wielugreckichpisarzy,atakżeniektórzyautorzyżydowscy(np.Filon)iogólniepóźniejsiwyznawcygnozydowodzili,żeczłowiekmoże„staćsięuczestnikiemBoskiejnatury”,tj.

przemienićsięwbóstwoalbozażycia,albowchwiliśmierci.Wpewnychsystemachtoprzebóstwienieobejmowałowchłonięcieludzkiejduszyprzezboskość,stopieniezboskimelementem.Jednak
większośćnurtówstarożytnegojudaizmuodrzucałoideęprzebóstwienia,wierzonobowiem,żeBógjestjeden(por.Rdz3,5;nawetFilonpojmowałprzebóstwieniewbardzospecyficznysposób),W
wielutekstachzżydowskiejdiasporypojawiasięsłownictwopodobnedotego,jakimPiotrsiętutajposługuje,leczprawiezawszedotyczyonojedynieprzyjęcianieśmiertelności,niezaśprzemianyw
bóstwo.(Piotrużywatejterminologii,bywyrazićchrześcijańskipogląd,żewierzącywJezusaotrzymujenowąnaturę;zob.komentarzdo1P1,23).Wkontekściemonoteistycznegowczesnego
chrześcijaństwa,zmagającegosięzpoliteistycznąkulturą,Piotrowakoncepcjakładącanacisknapoddaniemogłasłużyćobaleniutwierdzeńtych,którzyoczekiwalipełnegoubóstwienia.

Bezpośrednikontekstkulturowy2ListuPiotratworzyraczejjudaistycznadiaspora,niżgreckiepogaństwo;wskazujenatosposób,wjakiautorokreślafizyczne„zepsucie”lub„skażenie”:

jegoprzyczynąjestżądza(w.4;por.2P2,14;3,3)-Nieśmiertelnośćmożnaosiągnąć,jaktegopragnęliGrecy,leczyjedynieprzezoczyszczeniezgrzechów(2P1,9).Greckakoncepcjanieśmiertelności
zostaławięcdookreślonaprzezbiblijnąnadziejękrólestwa,awięciprzyszłegozmartwychwstania(por.2P1,11).

Dlategoteżwłaśnie,dołożywszycałejpilności,dodajciedo

wiarywaszejcnotę,docnotypoznanie,

1,5Dlategoteżwłaśnie.Wariant(Wulgata):„Leczwy”.

dopoznaniapowściągliwość,dopowściągliwościcierpliwość,

docierpliwościpobożność,

dopobożnościprzyjaźńbraterską,do

przyjaźnibraterskiejzaśmiłość.

5–7.

DążeniudouczestnictwawżyciuBożymmusitowarzyszyćzaangażowaniemoralne,któregonegatywnezałożeniewymieniłajużostatniaczęśćw.4.PozytywnierozwiniejetutajAutor

wyprowadzającpostawęmoralną–wzoremcałejliteraturyparenetycznejNT–zzałożeńwiary.KatalogcnótzawieraobokznanychzlistówPawłowychpostawetycznychkilkaokreśleń
charakterystycznychdlapóźniejszejmyślichrześcijańskiej.Cnotaróżnisięodanalogicznegopojęciapogańskiegotym,żeniestanowiwłasnegoosiągnięciaetycznegoczłowieka,leczjestdziełemłaski.
Poznaniejestpoznaniemnadprzyrodzonym,byćmożewprzeciwieństwiedoszerzącejsięgnozypogańskiejlubsynkretycznej.Cierpliwośćmacharaktereschatologicznyiodnosisiędooczekiwaniaz
całąufnościąnadejściaeschatologicznegokrólestwachwałyJezusaChrystusa.WreszciemiłośćjestnaczelnąpostawąchrześcijaninabazującąnazbawczymczynieBożymwJezusieChrystusie.Między
wiarą(wymienianąjakopierwszą)amiłością(naostatnimmiejscu)przebiegacałeżyciechrześcijańskie.ZestawieniełańcuchowecnótwystępujerównieżwRz5,3–5;Jk1,2–3(kom.).Maonowskazać
przykładoworozwójżyciamoralnegowczłowiekuzuwzględnieniemwystępującychpodówczasproblemówreligijno-moralnych.Warunkiemautentycznejmoralnościchrześcijańskiejjestzawsze
poznaniereligijnewsensienadprzyrodzonym(wodróżnieniuodpogańskiejgnozy);zdrugiejstronyniemaprawdziwegopoznaniabezmoralności,jaktopraktykowałylibertyńskiekierunkignostyckie.

1,5-7.Katalogiwystępkówicnótpojawiająsięteżwinnychutworachliteraturystarożytnej.Dodaniekolejnejcnoty,występkulubinnegoelementudomotywubezpośredniogo

poprzedzającegobyłotakżetradycyjnąformąwżydowskich,greckichirzymskichtekstach(takaliterackaprogresjabyłaokreślanamianemsorytyku,konstrukcjiłańcuszkowej).„Moralnadoskonałość”
lub„dobroć”byławszechobejmującągrecką„cnotą”,któraoznaczałaszlachetnośćcharakteru.

Gdybowiembędzieciejemieli,itowobfitości,niepozostawią

wasonebezczynnymianibezowocnymiwpoznawaniuPananaszego,
JezusaChrystusa.

1,8.Filozofowiegreccyuważaliwiedzęfilozoficznązakluczdozmianypostępowaniaczłowieka.Piotrmożejednakrozumieć„poznanie”wznaczeniuobejmującymosobistąrelację,jakto

częstomamiejscewStarymTestamencie.

Komubowiemichbrak,jestślepybędąckrótkowzrocznym,

zapomniałooczyszczeniuzdawnychswoichgrzechów.

1,9Komubowiemichbrak.Tutaj,podobniejakwlistachJanowych(por.1J1,1-8),ostrzegasięprzedgnostykami,którzytwierdzili,żeznająBogabezzachowywaniaprzykazań,

zapominając,żeBógwyposażyłichwswojąwłasną„naturę”(w.4).

8–9.

Brakdynamikiżyciaetycznegooznaczakrótkowzrocznośćitowpodwójnymsensie:zapomnieniełaskioczyszczeniazgrzechówotrzymanejnachrzcieśw.iniezbytkorzystna

perspektywadalszegożyciareligijnego,zagrożonegowkażdejchwiliupadkiem.BrakodpowiedzizestronyczłowiekanapowołanieiwybórudzielonemujakospecjalnałaskaBoga(1Kor1,26–27)
prowadziniechybniedoupadku.NiesątowartościudzieloneprzezBoganawzórdepozytu:chrześcijaninwinienustawicznierealizowaćotrzymanepowołanie,odpowiadaćnawybórdożyciaBożego
swoimpełnymzaangażowaniemreligijno-moralnym.WprawdzieitodążenienieodbywasiębezłaskiBożej(por.2Tm1,9),Autorowijednakzależynapodkreśleniuwkładuczłowiekaw
nadprzyrodzoneżyciemoralne.

1,9.Tekstyżydowskiemówiąteżomoralnymzepsuciulubskażeniu,zktóregoczłowiekmusizostać„oczyszczony”(por.2P2,20).

Dlategobardziejjeszcze,bracia,starajciesięumocnićwasze

powołanieiwybór!Tobowiemczyniąc,nieupadniecienigdy.

1,10wybór!PotymsłowiewWulgaciedodane:„przezdobreuczynki”.

Wtensposóbszerokostanieprzedwamiotworemwejściedo

wiecznegokrólestwaPananaszegoiZbawcy,JezusaChrystusa.

1,11wejściedowiecznegokrólestwa.Itu—podobniejakw1,4orazw3,4.9-10—otwierasięperspektywaparuzji.KrólestwoChrystusajestniewątpliwieidentycznezkrólestwemOjca(Ef

5,5;2Tm4,1;Ap11,15).

10–11.

„Upadek”oznaczawkażdymraziegrzech,bezwzględunato,czygorozumiećwznaczeniujednorazowegopotknięciasięnadrodzewiodącejkuBogu,czyteżdefinitywnego

odwróceniasięodNiego.Wobuwypadkachstantenjestniebezpiecznyizagrażadążeniudoceluostatecznego.WystępujeonjakoudziałwkrólestwieBożym(owejściulubwstępiedoniegozob.Mt
7,21;18,3;19,17),przedstawionymjakowieczneposiadaniedaruudzielonegoprzezJezusaChrystusa.KrólestwoBoże(lubniebieskie)SynoptykówstajesięwiecznymkrólestwemPananaszegoi
Zbawcy,JezusaChrystusa(tytułyjak1,1).

1,10-11.Judaizmczęstowspominało„powołaniu”i„wyborze”Izraela.Piotrstosujeteterminydotychwszystkich,którzywytrwająażdoosiągnięciawiecznegożycia.Przyszłaprzemiana

świataiwiecznekrólestwoustanowionewprzyszłościprzezBogabyłyideążydowskąichrześcijańską,obcąpogańskiejmyśligreckiej.

1,3-11.Jakwytrwać,byosiągnąćzbawienie.Niektórzybadaczeuważają,żetaczęśćlistustanowiadaptacjęstarożytnejformyliterackiejzwanejobywatelskimdekretem,znanejz

inskrypcjinacześćdobroczyńców,trudnojednakuznaćprzedstawionedowodyzaprzekonujące.Chociażparalelewskazująnawspólneelementypojawiającesięwtymfragmencieiwpewnych
dekretach,byłyonestosunkowoszerokorozpowszechnioneimożnajeodnaleźćtakżewinnychformachliterackich.

Nauczanieoparuzjiijejpewność

Otodlaczegobędęzawszewamprzypominałotym,choćtego

świadomijesteścieiumocnieniwobecnej[wśródwas]prawdzie.

1,12Por.1P1,10-12.Przypomnienieodnosisiędofundamentówwiarychrześcijańskiejidooczekiwaniaparuzji:Chrystusaiapostołów(w.14-18)atakżeproroków(w.19-21).
1,12.Słowo„przypominać”byłotradycyjnymelementemstarożytnegomoralnegonapominania,częstołagodzoneprzezdodaniesłów„choćtegoświadomijesteście”.

Uważamzaśzasłusznepobudzaćwasząpamięć,dopókijestem

wtymnamiocie,

12–13.

Autorzwracasiędoczytelnikówwniecoinnysposóbniżśw.Pawełdozałożonychprzezsiebiewspólnot;sąoniutrwaleniwprawdzie,posiadająjąjakoświętydepozytwiary.Toteż

chcejedynieprzypomniećto,oczymdobrzewiedzą.TymsamymuwydatniasięjednazzasadniczychfunkcjiKościoła:przypominaćprzekazywanąprawdę,byzapobiecbłędnowierstwu.Dopóki
Apostołpozostajejeszczeprzyżyciu(onamiociewtymsensiepor.2Kor5,1–5;Mdr9,15;Iz38,12),uważazaswójobowiązekstawiaćprzedoczywierzącychdepozytwiaryiupominać,bygo
zachowywanoczystyminieskalanym.

1,13.Wniektórychstarożytnychtekstachludzkieciałozostałoporównanedonamiotu,jaktoczynitutajPiotr.Apostołwybieraobraz,któryczytelnicyzłatwościązrozumieją.

bowiem,żebliskiejestzwinięciemojegonamiotu,jaktonawet

Pannasz,JezusChrystus,dałmipoznać.

1,14.Większośćpisarzyżydowskichwierzyła,żeludziesprawiedliwizostanąostrzeżeniozbliżającejsięśmierci.Wstarożytnychopowieściachżydowskichbohaterowieudzielalizwyklena

łożuśmierciostatnichnapomnieńswoimnastępcomw„testamentach”.Oznajmiającswojąbliskąśmierć(niewątpliwieegzekucjęwRzymie),Piotrinformujeczytelników:Otomojeostatniepolecenia
dlawas,słuchajciewięcpilnietego,copowiem.Por.J21,18-19.

Staraćsięzaśbędę,abyściezawszemielisposobnośćpomoim

odejściuotymsobieprzypominać.

14–15.

Autorkontynuujepoprzedniobraznamiotu:jegozwinięcieoznaczaśmierć.Wtensposóbśmiertelneciałoprzedstawionezostałojakoszatalubokrycie,któremożnaodłożyć(por.

kom.doKol3,9).Autor,nazywającysiebieApostołemPiotrem,jestświadomyzbliżającejsięśmiercinietylkonapodstawieswegopodeszłegowiekulubniebezpieczeństwamęczeństwa,aletakże
objawieniaJezusaChrystusa.WprawdzieJ21,18zawierazapowiedźśmierciPiotra,dotyczyonajednakjejokoliczności,aniedokładnegoczasu.Możewięcchodzioinneobjawienie;podobną
świadomośćzbliżającejsięśmiercimiałiśw.Paweł(por.Dz20,25.29).ApostołPiotrpiszedochrześcijan,abytakżepojegobliskiejjużśmierciposiadalidrogowskazwiary.Niebezpieczeństwo
wypaczeniaowegodepozytuistniałojużowielewcześniej–kiedypierwsiświadkowieapostolscyumierali,aEwangeliściutrwalaliżyweświadectwooJezusieChrystusie,wzorzecwiary,bywten
sposóbustrzecjąprzedbłędami.Wpóźniejszychlatach,wmiarępowstawaniaherezji,niebezpieczeństwotojeszczewzrosło.

1,15.Przypomnieniabyłytypowymelementemtestamentów(2P1,14),chociażczęstopojawiałysiętakżewogólnychmoralnychnapomnieniach(2P1,12).Słowo,któreprzetłumaczono

jako„odejście”todosłownie„wyjście”,terminużywanyczasamiwtekstachżydowskichichrześcijańskichnaoznaczenieśmierci(np.Łk9,31).

Niezawymyślonymibowiemmitamipostępowaliśmywtedy,

gdydaliśmywampoznaćmociprzyjściePananaszego,Jezusa
Chrystusa,alejakonaoczniświadkowieJegowielkości.

1,16Niezawymyślonymi...mitami.Gnostycygromadzilipustespekulacjedlapoparciaswychbłędówwkwestiiparuzji(3,4-5;por.1Tm1,4;6,20;itd.),natomiastPiotriapostołowiemówią

owydarzeniach,którychbylinaocznymiświadkami(por.Łk1,2;Dz1,8+;1J1,1-3)iktórepotwierdziłsamBógOjciec.

—naoczniświadkowieJegowielkości.Podczasprzemienienia.

16.

AutorużywatuliczbymnogiejwimieniukolegiumbezpośrednichuczniówChrystusa.ŚwiadectwoApostołówniemiałonicwspólnegozmitami,tj.wymyślonymiopowiadaniami,

bazującymichętnienawybranychdowolniedanychST(mitwznaczeniupopularnym,anietechnicznymmitologiipogańskiej).Listypasterskiewalcząrównieżztegorodzajuszkodliwymizjawiskami
wKościele(por.1Tm1,4;1,14;Tt3,9itd.).Celowaływnichśrodowiskahelleńskojudaistyczne,alezapewneAutormiałnamyślitakżewczesnespekulacjezmierzającewkierunkupóźniejszejgnozy.
Naturalnieszczególniewdzięcznympolemtychspekulacjibyłakwitnącawówczasapokaliptyka.Ponieważtematparuzjipowracaw2P,możechodziwłaśnieotegotypu„mity”?Tematemzasadniczym
nauczaniaapostolskiegobyłamociprzyjścieJezusaChrystusa,tj.popartaznakamiJegodziałalnośćziemskaorazparuzja,inaugurującaw„dniuPańskim”królestwoeschatologiczne(por.w.11).Grono
apostolskie–tonaoczniświadkowietychwydarzeń:widzieliisłyszeli(w.18)wszystko,cosięwydarzyło,gwarantując,iżchodziorzeczywistość,niezaśospekulacjemyślowe.Wiersztenstanowi
jedenznajbardziejoczywistychtekstówprzeciwstawiającychrzeczywistośćhistorycznąChrystusajakoziemskiegoJezusamitom,wyrażającymjedyniepewnetendencjeczymyśliludzkie
przedstawionenasposóbfaktówhistorycznych.ZaangażowaniesięwiarywrzeczywistośćJezusaChrystusaprowadzidokrólestwawiecznego,gdytymczasemzajmowaniesiębaśniami–nabezdroża
jałowychspekulacjimyślowych.

1,16.Słowoprzetłumaczonejako„mity”byłozwykleużywanewznaczeniunegatywnym,naokreśleniezmyślonychopowieści,np.oszczerczychifałszywychrelacjiobogach.

Przeciwieństwem„mitów”byływiarygodnerelacje.Doniesienianaocznychświadkówodgrywaływażnąrolęwdowodachocharakterzehistorycznymiprawnym,chociażgreccyirzymscyretorzynie
zawszeprzypisywaliimtakwysokąwartośćjakobecnie.(Niektórzyuczenizwracaliuwagę,żetosamosłowo,któregoPiotrużywatutajnaoznaczenie„naocznychświadków”,byłoteżstosowanew
odniesieniudoadeptówpoddawanychostatniemustopniowiinicjacjiwniektórychpogańskichreligiachmisteryjnych,np.wmisteriachzEleusisiSamotraki.Jednakpokrewnesłowopojawiasięu
PlatonaiArystotelesanaoznaczeniewyższejfilozofii,byłoteżtradycyjnymterminemużywanymnaokreślenienaocznychświadków,stosowanymwdiasporzenawetwodniesieniudosamegoBoga.
PonieważPiotrnieopisujetutajswojejinicjacjiwwierze,lecznaocznedoświadczenie,którejestczymścałkieminnym,centralnąrolęodgrywatutajelementnaoczności.PodobniejakPiotr,Ewangelie
przyznają,żechwała,którątowarzyszeJezusaoglądaliprzedJegośmiercią,byłachwałąprzemienienia,niezaśJegopowtórnegoprzyjścia;przemienieniestanowiłojednakzapowiedźparuzji;por.2P

1,19.)

OtrzymałbowiemodBogaOjcacześćichwałę,gdytakioto

głosGodoszedłodwspaniałegoMajestatu:TojestmójSyn
umiłowany,wktórymsobieupodobałem.

1,17gdytakiotogłosGodoszedłodwspaniałegoMajestatu.Albo:„Chwałypełnejmajestatu”.Wariant:„kiedyChwałapełnamajestatuprzekazałaMutakiotogłos”.
1,17.Niektóre„testamenty”(2P1,14)przytaczaływyjątkoweobjawienia(czasamiopisypodróżydonieba)otrzymaneprzezichbohatera.Piotrpowołujesiętutajnaobjawienie,któremiało

miejscenaziemi-mówiotym,czegodoświadczyłpodczasprzemienieniaJezusa(Mk9,2-13).WczesnyjudaizmczęstowspominałoBogu,któryprzemawiaznieba(zob.komentarzdoMk1,11na
tematsłówtutajzacytowanych).Słowo„chwała”byłoczasamistosowaneprzezŻydówjakopośrednisposóbmówieniaoBogu.PiotrczynitutajprzypuszczalniealuzjędoSynaju,gdzieBógobjawił
swojąchwałęMojżeszowi.

Isłyszeliśmy,jaktengłosdoszedłznieba,kiedyzNimrazem

byliśmynagórzeświętej.

1,18Nazwa„góraświęta”przywołujeSyjon(Ps2,6;Iz11,9;itd.)bądźteżSynajjako„typ”góryprzemienienia.

17–18.

WśródbezpośrednichdoznańApostołówAutorwymieniaprzedewszystkimcześćichwałę,jakichdoznałJezusodOjca(por.takżeJ1,14,kom.).OdnosisiętodoopisanejuMk9,7;

Mt17,5;Łk9,35scenyPrzemienieniaJezusanagórzezapewneTabor(zob.kom.doMt17,5);przytoczonesłowaodpowiadająprawiedosłownie(drobnaróżnicawtekściegreckim)pierwszej
Ewangelii.Listtenwiążejąjednakściślezchwałą,jakaokażesięwpowtórnymprzyjściuJezusaChrystusa.Chwałaoznacza–zgodniezestarotestamentalnymznaczeniem–tosamocoi(wspaniały)
Majestat:jestsynonimemwielkościBożej,przewyższającejwszystko.BógpełenchwałyudzielawięctejsamejchwałyswemuumiłowanemuSynowi.FakthistorycznyPrzemienieniastanowigwarancję
posiadaniatejżeBoskiejchwałyprzezuwielbionegoChrystusawniebie,przyjściawniejwchwilieschatologicznegodokonaniaorazudziałuwniejwierzących(1,4?).

1,18.TakżeIzraeldoświadczyłobjawieniaBogana„świętej”górze.PiotrprzypuszczalniezestawiawłasneoglądaniechwałyJezusazoglądaniemBożejdawałyprzezMojżeszanaGórze

Synaj.(StaryTestamentstosujezwykletęnazwęwodniesieniudoSyjonu,leczSyjonmiałsięstaćnowymSynajemlubmiejscemnowegonadaniaPrawawczasachostatecznych;por,Iz2,2-4.)Obydwa
objawieniależąupodstawPismaŚwiętego(por.2P1,20),chociażnauczycieleżydowscyogólniezgadzalisię,żePrawomawięcejautorytetuodsamegogłosuznieba.

Mamyjednakmocniejszą,prorockąmowę,idobrzezrobicie,

jeżelibędziecieprzyniejtrwalijakprzylampie,któraświeciw
ciemnymmiejscu,ażdzieńzaświta,agwiazdaporannawzejdziew
waszychsercach.

1,19prorockąmowę.PismazapowiadałychwałęMesjasza.ChwalebneobjawieniesięChrystusapodczasprzemienieniajużpozwoliłowidziećspełnieniesiętychzapowiedzi.

19.

NadchodzącąparuzjęzapowiadałjużSTwswoichproroctwach.Autorlistuniemanamyśliżadnegokonkretnegotekstu,alewszystkiePisma(zeszczególnymuwzględnieniem

Proroków–por.Dz3,24),jakoprowadzącekuchwaleChrystusaiwskazującenaJegodzień(J8,56oAbrahamiezob.jednakkom.).Apokaliptykabardzochętnieposługiwałasięprzeciwstawieniem
dniainocy,światłaiciemnościnaokreśleniezasadniczejróżnicymiędzydwomaokresami:grzechuizbawienia.TakżeNTznategorodzajuprzenośnie,nabierająceniekiedywręczcharakterusfery(por.
np.J12,35–36,kom.).Tutajmowajestoświetleraczejwsensiepsychologicznym:maonodziałaćwgłównymorganiewyższegożyciaczłowieka–wsercu(por.kom.do2Kor4,4–6).Zarównodzień,
jakigwiazdaporannaodnosząsięniewątpliwiedoparuzji(1Kor4,5)ijejzbawczychskutkówwwiernych.Dlategomająbyćonizarównosynamiświatłości,jakisynamidnia(por.kom.do1Tes5,5).

1,19.ApostolskieobjawieniewChrystusiepotwierdziłoobjawieniaprorokówzeStaregoTestamentu.NiektóreZwojeznadMorzaMartwegoprzedstawiają„gwiazdę”zLb24,17jako

gwiazdęmesjańską,zaśtekstyzeStaregoTestamentuopisująnadchodzącydzieńPańskiwkategoriachwschodusłońca(Ml4,2),ponieważBógmiałprzyjśćjaksłońce(por.Ps84,11).Głównąmyślą
wydajesiętutaj,żegwiazdaporanna(Wenus)oznajmianadejścieporanka.Nowyświatmiałnastaćjużniebawem(por.2P1,11),leczStaryTestamentorazto,cozostałoobjawionewczasiepierwszego
przyjściaJezusa,miałostanowićnajpełniejszeobjawieniedanetemuświatuażdoczasuJegopowrotuwdniuPańskim.„Dobrzezrobicie”topowszechniestosowanawówczaszachęta(tj.„Powinniście
touczynić”).

Toprzedewszystkimmiejcienauwadze,żeżadneproroctwo

Pismaniejestdoprywatnegowyjaśniania.

Niezwolibowiem

ludzkiejzostałokiedyśprzyniesioneproroctwo,alekierowani
DuchemŚwiętymmówiliodBogaświęciludzie.

1,21Sposób,wjakijesttutajwspomnianenatchnieniePismprzezDucha(2Tm3,15-16+),sugeruje,iżtakżeichczytaniezakładaprowadzenieprzezDuchaitradycjęapostolską.

20–21.

Tewierszenależądowyjątkowoważnychwnowotestamentalnejnauceonatchnieniuprorockimibiblijnym.Proroctwo–akonsekwentnieiinneczęściPismaŚwiętego–tonie

wypowiedźprywatna,przekazanakażdemudodowolnegowyjaśniania.SkoropowstałopodspecjalnymkierownictwemDuchaŚwiętego(teologianazwiejenatchnieniem)śladem2Tm3,16–wymaga
onorównieżwykładuautentycznegopoddziałaniemtegożDuchaŚwiętego.JużSTwyrażaprzeświadczenie,iżBógkierujeprorokamiprzezswojegoDucha(Za7,12;por.1P1,11,którywnichbył).
JakkolwiekAutor2Pniewyjaśnia,wjakisposóbtenżeDuchkomentujewypowiedzianeprzezsiebiewSTsłowa,nieulegawątpliwości,żemanamyślijedynegoautentycznegoposiadaczaDucha
Świętego–Kościół.TylkoonzupoważnieniaBożegowChrystusiepowołanyjestdowłaściwegowykładuwypowiedzibiblijnych.PoszczególniprzezKościółupoważnieniznawcyPismspełniająrolę
pomocniczą,autorytatywnieprzemawiatylkoKościół.CzłowiekpodejmującywłasnąpowagąiwłasnymrozumemwykładspisanegoobjawieniaBożegozejdzienabezdrożadowolności,błęduifantazji.

1,20-21.Wstarożytnymjudaizmieiwmyśligreckiejjprorockienatchnienieinterpretowanojakoopanowanieprzezbóstwolubboskiszał.Miałtobyćstan,wktórymumysłproroka

zastępowałoboskiesłowo.(Odniesienietradycjiżydowskiejwtejsprawiejestszczególniesłusznewprzypadkuekstatykówwywodzącychsięzkręgużydowskiejdiaspory,np.Filonaiautorów
WyroczniSybillińskich.)RóżnestyleliterackieużywaneprzezprorokówStaregoTestamentuwskazująjednak,żeniedokońcatakbyło.Wstanienatchnieniaczłowiekposługiwałsięswoimi
umiejętnościamiisłownictwem(por.1P1,10-12;1Kor7,40;14,1-2.14-19),chociażmogłyistniećróżnestopnieirodzajeprorockiejekstazy(por.1Kor14,2;2Kor5,13;12,4)Jednakwkażdejztych
koncepcjinatchnieniechroniłoosoby,którymzostałoudzielone,przedbłędem;wprzeciwieństwiedosytuacjiopisanejw2P2,1.

2P2

Szydercy

Znaleźlisięjednakfałszywiprorocywśródludu,taksamojak

pośródwasbędąfałszywinauczyciele,którzywprowadząwśródwas
zgubneherezje.WyprąsięoniWładcy,któryichnabył,sprowadzając
nasiebierychłązgubę.

2,1—3,3CałytenfragmentstanowiechoJud,chociażobaterozwinięciaróżniąsięwlicznychszczegółach.

ZjawiskofałszywegoprofetyzmubyłoznaneszerokowST.Szczególnejegonasilenieprzypadanaokresmonarchiiizraelskiejijudzkiej.Wieluspośródproroków„czynu”i„piszących”

prowadziłonieubłaganąwalkęzfałszywymisługamisłowa.Istniałowieleichkategorii:jedniszukalipoklaskuiwpływów,inniczynilitozpychy,jeszczeinnikierowalisięwręczzainteresowaniem
materialnym.NTprzewidujewystąpienietakichprorokówprzykońcuczasów(por.Mt24,11;Ap16,13).PonieważwNTprorocyrzadziejprzepowiadająrzeczyprzyszłe(por.jednakDz21,10–11!),są
oniprzedewszystkimsługamisłowainauczycielami;konsekwentnie–fałszywiprorocymusząbyćnauczycielamiiświadkamibłędnowierstwa.Herezjeoznaczajątutajspecyficznenauki,najczęściej
ezoteryczne,któreszerzącyjeusiłująniepostrzeżeniewprowadzićdodepozytuwiary.Kwalifikacjaichjakozgubnychniepozostawiawątpliwości,iżchodziobłędynaderniebezpiecznedlawiary.
Wiersztenpodajetylkogłównątezęlubtendencjętychnauk:zaprzeczenieJezusaChrystusa,określonegotuwsposóbszczególnynazwąWładca(jakJud4),któryichnabył,cosugerujewpływ
Pawłowejideiwykupuludzkościzniewoligrzechu,śmierciiszatanaprzezChrystusa(1Kor6,20;7,23,także1P1,18,zob.kom.).Niewiadomonatomiast,coprzezswojeniemoralneżycienegują
błędnowiercywChrystusie:Jegopowtórneprzyjście(1,16;3,4?)czyteżkonsekwencjeJegozbawczegodzieła?

Odpowiadającnapytanie,kimbylifałszywiprorocywymienianiw2,1,współczesnabiblistykaskłaniasięobecniedouznaniawnichnauczycieliwywodzącychsięzkółessenizmu.Po

zniszczeniuichcentrumduchowegoidoktrynalnegowQumranwr.70(awłaściwiejużw67poChr.)rozproszylisięoniiczęściowoweszlidowspólnotchrześcijańskich,zachowującswojespecyficzne
poglądyobokwiarywJezusaChrystusa.Byćmożewłaśniedonichbyłyskierowaneostatniewierszepoprzedniegorozdziałuointerpretacjiproroctw.ZachowanedokumentyzrzeszeniazQumran
mówiądobitnie,żepraktykowanotamwykładSTtypucharyzmatyczno-prorockiego,częstotendencyjnyiradykalny.Podaneniżejcharakterystykaiużywaneepitety(właściwezresztątakżedlaJud)
potwierdzątęsupozycję.

2,1.Wprzeciwieństwiedonatchnionychprorokówz2P1,20-21,fałszywiprorocymówilioobjawieniach,któreniepochodziłyodBoga,leczzrodziłysięwichwłasnymumyśle.Wwielu

tekstachStaregoTestamentu,któretakimmianemichokreślały,zwodniczoobiecywalionipokójgrzesznikom,którychczekałsąd(np.Jr23,16-32;Ez13,3-10).

Awielupójdziezaichrozpustą,przeznichzaśdrogaprawdy

będzieobrzuconabluźnierstwami.

OrozpuścieheretykówmówitakżeJud4.11(zob.kom.).Ojakiegotypuwykroczeniaprzeciwumiarkowaniuchodziwtymwypadku,trudnoustalićzpewnością.Niemożnateż

całkowiciewykluczaćznaczeniaprzenośnegotegookreślenia(podobniejaknp.wST,gdzie„nierząd”oznaczałbałwochwalstwo).Jednakdrugaczęśćzdania,opisującakonsekwencjeowegonierządu,
mianowiciezłemniemanieludzipostronnycho„drodzeprawdy”,czyliżyciuchrześcijańskim,każeprzypuszczaćsensdosłownywyrażenia,copotwierdzaw.14.BluźnierstwoodnosisięwNTniemal
wyłączniedozniewagiBoga,polegającejnapostawieniupodznakiemzapytaniawszechmocyBożej.Wczesnochrześcijańskaliteraturaapologetycznawspominaozarzutachniemoralnychpraktyk
rzekomouprawianychprzezchrześcijan,jakiewysuwalipoganie.

2,2.Prawdziwifilozofowieskarżylisię,żefilozofiabyławyśmiewanazpowodufałszywychfilozofów.Żydziiwyznawcyinnychreligiinależącychdomniejszościcierpielizpowodu

nieprzychylnejopiniipublicznejwywołanejprzezbłądzących,powodowanychchciwościączłonkówichgrupy(por.Rz2,23-24).Tosamoodnosiłosiędowczesnegochrześcijaństwa.

Dlazaspokojeniaswejchciwościobłudnymisłowami

sprzedadząwasci,naktórychwyrokpotępieniaoddawnajestw
mocy,azgubaichnieśpi.

2,3wyrokpotępienia.Dosł.:„sąd”.Tzn.potępieniejużwypowiedzianeprzeciwkofałszywymnauczycielom(por.Jud4).

JakwJudw.11i16,nauczycielebłędukierująsięchciwością(por.także2,14)raczejrzeczymaterialnychniżzaszczytówiznaczenia.Apostołowiewielokrotnieprzestrzegająprzedtym

ludzikierującychwspólnotami(1Tm6,5;1P5,2),choćprzyznająimprawodoutrzymaniazestronyKościoła(por.1Kor9,13orazŁk10,7).Przewrotnośćfałszywychprorokówpolegadalejnatym,że
sprowadzającchrześcijanzdrogiprawdy,pozbawiająichnajcenniejszegodaruwolnościChrystusowej.Postępująprzytymjakpodstępnihandlarze:kłamliwymisłowamidającymipozoryprawdychcą
sprowadzićzgubęnainnych.Lostychludzi,pełnychfałszu,niemożeulegaćwątpliwości(por.jużw.1).Czekaichsądidefinitywneodrzucenie.Potępiająichwłasneczynyiwłasnepostępowanie,a
wyrokzostanieogłoszonywprzyszłości(por.w.12).

2,3.Wędrowniwróżbici,fałszywiprorocyinauczycielemoralnościpobieralizwykleopłatyzaswenaukilubprosiliojałmużnę,byliwięcczęstooskarżanioto,żekierujenimichęćzysku

niegodnamisji,naktórąsiępowoływali(zob.komentarzdo1Tes2,5).FałszywinauczycieledziałającywKościelewpodobnysposóbwykorzystywalichrześcijan.

JeżelibowiemBóganiołom,którzyzgrzeszyli,nieodpuścił,ale

wydał[ich]dociemnychlochówTartaru,abybylizachowaninasąd;

Zagładęichnaświetlakilkaprzykładówstarotestamentowychzgodniezestylemliteraturyparenetycznej(por.takżeJud5).Wybórich–paralelnyzJud–niejestprzypadkowy;

zadecydowałaonim,przynajmniejczęściowo,niekanonicznaliteraturażydowsko-hellenistyczna.NapodstawieanalogiizJud5możnastwierdzić,żestrącenieupadłychaniołówdopodziemia(takie
znaczeniemagreckiterminTartaros)nawiązujeniedobuntuaniołów,wspomnianegouŁk10,18iAp12,7,leczdoopowiadaniaRdz6,1–4(zob.kom.doJud5).EtiopskaKsięgaHenochamówi
kilkakrotnieowtrąceniutychupadłych„synówBożych”dociemnychmiejscpodziemią,bytamoczekiwalinasądeschatologiczny–por.takżeJud6.

2,4.Jednymzgłównychtematówstarożytnejtradycjiżydowskiej,chociażzwyklespychanymnadalszyplanprzezpóźniejszychrabinów,byłpogląd,że„synamiBożymi”zRdz6,1-3byli

aniołowie,którzyzapałalipożądaniemdokobiet,costałosiępowodemichupadku.Sformułowanie„wydałdociemnychlochówTartaru”nawiązujedogreckiejnazwy„Tartar”,któraoznaczamiejsce
przebywaniazmarłychgrzeszników(szczególnieTytanów,przedolimpijskichnadludzkichistot),gdziestosowanoteżnajokrutniejszetortury,jakiemożnabyłosobiewyobrazić.Pojawiasięteżonow
literaturzeżydowskiejjakomiejsceuwięzieniaupadłychaniołów.Równieżpisarzeżydowscyczęstouważalipiekłozamiejsceprzetrzymywaniagrzesznikówdoczasusąduostatecznego.

jeżelistaremuświatunieodpuścił,ale–jakoósmego–Noego,

którygłosiłsprawiedliwość,ustrzegł,gdyzesłałpotopnaświat
bezbożnych;

2,5staremuświatu.Chodzioświatsprzedpotopu.

Drugiprzykładzaczerpniętyzostałzopisupotopu,przedstawionegojakozagładastaregoświata;ocalałotylkoosiemdusz(por.kom.do1P3,20),liczącteżNoego(Rdz8,18).Księga

Rodzajuniemówiwprawdzienico„głoszeniu”przezNoegosprawiedliwościczyojegowezwaniachdopokuty,alewiedząotymapokryficznepisma(Księgi:SybillijskieI,JubileuszówVII).
Sprawiedliwośćodnosisiędonienagannego,zgodnegozwoląBożąpostępowaniareligijno-moralnego,nieposiadanatomiastznaczeniaPawłowego„usprawiedliwienia”lub„sprawiedliwościBożej”.

2,5.OpowieścioNoem,podobniejakopowieścioupadłychaniołach,byłypopularnerównieżwkręgujudaizmunierabinackiego.Sądwydanynaupadłychaniołówbyłzwyklezwiązanyz

sądemnadpokoleniemNoego,ponieważRdz6wspominałoobydwutychwydarzeniach.ŻydowskatradycjaprzedstawiałatakżeNoegojakomęża,którywzywadona-wrócenia(np.Wyrocznie
SybillińskieiKsięgaJubileuszów).Nauczycieleżydowscylubilipowoływaćsięnapokoleniezczasówpotopujakonaprzykładzbliżającegosięsądu,byostrzecwłasnepokolenieiskłonićludzido
nawrócenia.Wierzonoteż,żepokolenie,któreżyłowczasachpotopu,byłoszczególniezepsuteiniebędziemiałoudziałuwprzyszłymświecie.

takżemiastaSodomęiGomorę,obróciwszywpopiół,skazałna

zagładę,dającprzykładtego,cospotkabezbożnych,

2,6nazagładę.Brakwniektórychrkpsach.
2,6.NauczycieleżydowscyczęstokojarzyliSodomęzpokoleniemzczasówpotopujakoucieleśnienienikczemności(„przykład”-2Mch2,5;częstowtekstachrabinówitd.).Prorocy

StaregoTestamentuwielokrotniesięgalipoobrazSodomyjakonajcięższegogrzechu,częstonaśladowanegowichwłasnympokoleniu(por.Pwt32,32;Iz1,9-10;3,9;13,19;Jr23,14;50,40;Lin4,6p;Ez
16,46;Za2,9).

alewyrwałsprawiedliwegoLota,któryuginałsiępodciężarem

rozpustnegopostępowanialudzinieliczącychsięzBożymprawem–

tensprawiedliwybowiem,mieszkającwśródnich,zdnianadzień

duszęswąsprawiedliwąmiałudręczonąprzeciwnymiPrawuczynami,
którewidziałioktórychsłyszał–

6–8.

LosSodomyiGomorybyłtradycyjnymprzykłademkaryBożej;oichobróceniuwpopiółniemówiwyraźnieRdz19,leczpóźniejszatradycjażydowska.Znacznieszerzejopisze

występkiikaręJud7(zob.kom.).Lotprzedstawionyjest–mimoetiologicznegoopowiadaniawRdz19,30–38opostępkucórek–jakotypsprawiedliwegowopisanymwyżejznaczeniu.Jakotaki
odczuwałdotkliwiewystępnośćobuprzeklętychmiast;zapewnechodziszczególnieorodzajnierządu,opisanyobszerniewRdz19.PrawoBożeodnosisięniedoprzepisówTory,znaczniepóźniejszej,
aledoogólnychzasadżyciaetycznego,zawszeczłowiekaobowiązujących.

2,7-8.TradycjażydowskabyławdużymstopniupodzielonawkwestiitegoczyLotbyłczłowiekiemsprawiedliwym(większośćrabinowiniektórzyinninauczycielemówili,żeNoeniebył

sprawiedliwy).KsięgaRodzajuukazujegojakoczłowiekaprawego(Rdz18,25;19,1-16),chociażnietakmądregojakAbraham(Rdz13,10-11;19,29.32-35),byłteżLotzbytsprawiedliwy,bymieszkać
wSodomie(Rdz19,9.15).

towiePan,jakpobożnychwybawiaćzdoświadczenia,

niesprawiedliwychzaśjakzachowywaćnaukaraniewdzieńsądu,

Jesttowniosekzprzytoczonychprzykładów:Bógotaczapobożnychopieką,broniącichwewszelkichniebezpieczeństwach,niesprawiedliwychzaśkarze.Niejesttozawszekara

bezpośrednia;częstoPanodkładająnadzieńsądu.Wtensposóbgroźbapodadresemfałszywychprorokównabieraznówwydźwiękueschatologicznego:jeżeliteraznawetniedoznająkary,dosięgnie
ichrękaPańskawdniuJegochwalebnegoprzyjścia.

2,9.WwiększościtradycjiżydowskichgrzesznicymielicierpiećkatuszewGehennieażdodniasądu(lubdoswojegounicestwienia,zależnieodtradycji,którejpoglądyktośwyznawał).W

Mdr10,6czytamy,żeMądrość„wybawiłajednegosprawiedliwego”,Lota,zaśgrzesznicybezbożnizginęliwogniu,któryspadłnaSodomę.2P2,9przypuszczalnienawiązujedotejtradycji.

przedewszystkimzaśtych,którzyidąza[głosem]ciaław

nieczystejżądzyipogardęokazująWładzy:zuchwalcy,zarozumialcy,
którzyniewahająsięprzedwypowiadaniembluźnierstwprzeciwko
Chwałom.

2,10WszystkietewydarzeniawskazująnastałośćBogawsprawiedliwości,którapozostanieteżniezmienionanasądzieostatecznym(w.10-12).
—Podterminem„Chwały”rozumiesięaniołów.Toowifałszywinauczycieleprzywłaszczająsobieprawoichsądzenia,przynależnetylkoBogu(Rz12,19;1P2,23;itd.).

10.

WiersztenpodejmujeniemaldosłownieJud7–8.WładzaoznaczanajprawdopodobniejChrystusawJegochwaleimocy;nauczycielebłęduzaprzeczająJegopowtórnemuprzyjściuna

sąd(por.takżeznaczenietegookreśleniaw2,1,kom.).TrudniejszyjestsenswyrażeniaChwały,odnoszącysiędoaniołów.Autorzdajesięrozumiećjewznaczeniuaniołówzłych,wodróżnieniuod
wymienionychww.11dobrych,którzystojąponadnimi.NatomiastJud8b,tekstściśleparalelny,przedstawiaichraczejjakoaniołówchwały.Prawdopodobniew.10nawiązujedoaniołówgrzesznych,
októrychbyłamowaww.4.Bluźnierstwoprzeciwnimmożnatakżeróżnierozumieć:albowsensietradycyjnegowykładugnostyckichlibertynów,którzymożelekceważą,ażdoprzeklinania,duchyzłe,
uważającsiebieiswojezwodniczepoznaniezaznacznieskuteczniejsze,albowsensiewspółczesnymjakoaluzjędoesseńczyków,którzyprzeklinaliwszystkichludzi„losu”Belialaisameduchyzjego
obozu.RegułaZrzeszeniazQumrannakazujetoczynićregularniewramachodnowieniaprzymierzapraktykowanegocorocznie(por.1QSII,4–21,azwł.1QM13,4–5).

Tymczasemaniołowie,którychsiłaipotęgajestwiększa,nie

wnosząprzeciwkonimprzeklinającegowyrokupotępieniaprzed
Pana.

2,11przedPana.WWulgaciepominięte.
2,10-11.Wieletekstówżydowskichwspominaoludziach,którzybluźniligwiazdomniebieskimiprzeklinaliszatanalubdemony.PrzeciwnicyPiotraprzypuszczalnieprzejęlitępraktykę,być

możejakoformę„duchowejwalki”.(Sodomicinatomiast[2,6]pragnęliwspółżyćzBożymiposłańcami,chociażniezdawalisobiesprawy,żemajądoczynieniazaniołami).Wsytuacji,gdy
chrześcijaniemusieliprzywiązywaćszczególnąwagędopublicznegoświadectwa-oskarżenieowywrotowepoglądyprowadziłowcesarstwierzymskimdociężkichprześladowańirepresji-owi
fałszywinauczycielezłorzeczyliziemskimwładzomorazaniołom,którzyzanimistali(zob.komentarzdoEf1,19-23).

Cizaś,jaknierozumnezwierzęta,przeznaczoneznaturyna

schwytanieizagładę,wypowiadającbluźnierstwaprzeciwkotemu,
czegonieznają,podlegnąwłaśnietakiejjakonezagładzie

11–12.

Nawetaniołowiechwałyniewypowiadajątegorodzajuprzekleństwprzeciwgrzesznymaniołom,gdystojąprzedBogiem(Mt18,10;Łk1,19).Mimożechodzioduchyupadłe,

wielkośćichnaturyniepozwalanategorodzajuwyrazdezaprobaty.Jeślinauczycielebłędupozwalająsobienabluźnierstwoprzeciwtemu,czegonierozumiejąinieznają,stająsiępodobnido
bezrozumnychzwierząt,anawetdojeszczepodrzędniejszychistot.Takbowiemjakzwierzęta,któreprzeznaczonesąnarzeźwedługustalonegoporządkurzeczy(znatury),czekafałszywychproroków
–posiadającychprzecieżrozum–podobnylos:zagłada.Porównaniezezwierzętaminiesugerujejakozagładykaryeschatologicznej(takakarabowiemniedotyczyzwierzątispotkanietylko
fałszywychproroków,alewszystkichgrzeszników);raczejchcestwierdzić,żespotkaichnagłyigwałtownykoniec,podobniejakzwierzętazabijaneprzezmyśliwych.

2,12.Starożytnipisarzeuważali,żezwierzętaistniejątylkopoto,byjezabijaćnażywność.TutajsąrównieżcelempolowaliFilozofowie(np.Epiktetistoik,MarekAureliusz,cesarz

rzymskizIIw.poChr.)przedstawializwierzętajakostworzeniakierującesięinstynktamiwprzeciwieństwiedoludzi,którzykierująsięrozumem,określaliteżludzinierozumnychjako„dzikie
zwierzęta”.

iotrzymająkaręjakozapłatęzaniesprawiedliwość.Za

przyjemnośćuważającrozpustęuprawianązadnia,jakozakałyi
plugawcypławiąsięwswychuciechach,gdyzwamisąprzystole.

2,13Zaprzyjemnośćuważającrozpustęuprawianązadnia.Wariant:„Uważajązaprzyjemnośćrozkoszdnia”.
2,13.Rozpustaczęstotowarzyszyłanocnymbiesiadom.Oskarżeniekogośouprawianiejejrównieżzadniarównałosięstwierdzeniu,żejestgorszyodpoganina.(Powszechniewysuwane

przypuszczenie,jakobysłowa,którychPiotrtutajużywa,pochodziłyzwczesnegożydowskiegoutworuzwanegoWniebowzięciemMojżeszamożebyćprawdziwe,jestteżjednakmożliwe,żeto
WniebowzięcieMojżeszajestzależneod2ListuPiotra.KierunekowejzależnościwynikazdatypowstaniaprzypisywanejobydwudokumentomJestteżmożliwe,żeobydwasązależneodjakiegoś
innegoźródłalubżepodobieństwopojawiającesięwwarstwiesłownejjestjedynieprzypadkowe.)

Oczymającpełnekobietycudzołożnejiniesytegrzechu,

uwodząoniduszeniestałe.Mająsercazaprawionedochciwości,
synowieprzekleństwa.

2,14kobietycudzołożnej.ZaWulgatą.Grec:„cudzołóstwa”.

13–14.

Dalszezarzutypodadresemheretykówniesązbytjasne.Rozpustauprawianazadnianawiązujebyćmożedoczegośpodobnego,jakpodajeIz5,11lubKoh10,16.Oddawaniesię

ucztowaniomwciągudniaodczuwanonastarożytnymWschodziejakocośspecjalnienagannego.Końcowewyrazyzdająsięsugerowaćinnąokolicznośćobciążającą.Otóżwykroczeniatemająmiejsce
naagapach,wczesnochrześcijańskichucztach(por.Jud12),któreheretycyprzeciągająbyćmożedonastępnegodnia(onadużyciachnaagapachpor.1Kor11,21,kom.).Grzechtychludziposiadawiele
aspektów:grzesząnieumiarkowaniem,grzesząwzrokiempożądliwym(por.Mt5,28),grzesząsercem,skłonnymstalekunapiętnowanejjużwyżejchciwości(w.3).Jakotacypodpadająpod
przekleństwoBoże(synowieprzekleństwatohebraizm),odrzuceniewieczne.

2,14.Równieżniektórzypisarzeżydowscywspominaliocudzołóstwiepopełnianymoczyma;zob.komentarzdoMt5,272-8.Podczasgdyfilozofowiemówiliomoralnym„ćwiczeniu”i

unikaniuchciwości,cifałszywinauczycielebyli„wyćwiczeniwchciwości”.Zwrot„synowieprzekleństwa”możeoznaczaćalbosemickąprzenośnięokreślającąludziprzeklętych,albowydziedziczone
dzieci,któreodrodzicówotrzymałyprzekleństwozamiastbłogosławieństwa.

Porzucającprostądrogę,zbłądzili,aposzlidrogąBalaama,syna

Bosora,któryumiłowałzapłatęniesprawiedliwości,

2,15synaBosora.Wariant:„synaBeora”(por.Lb22,5).
2,15.ZgodnieztradycjążydowskąinajbardziejprawdopodobnąinterpretacjąStaregoTestamentu,Balaambyłczłowiekiemnikczemnym.DlapieniędzynakłoniłIzraelitówdouprawiania

prostytucjisakralnejzMadianitkami,cosprowadziłonanichBożywyrok,naniegozaśśmierć(Lb31,8;Joz13,22).Literaturażydowskauznawałagozanajwiększegoprorokapogan(iczasamirównież
filozofa),niepomniejszałajednakjegoroliwdoprowadzeniudomoralnegoprzewinieniaIzraela.PodjętaprzezniegopróbaskłonieniaIzraeladogrzechubyłauważanazacośgorszegoodzbrojnej
napaściinnegonarodu,ściągnęłabowiemnaIzraelitówBożywyrok.Kontrastpomiędzy„drogąBalaama”a„drogąprawą”stanowiodzwierciedleniepowszechnieużywanegowstarożytnościobrazu
dwóchdróg:jednejprowadzącejmędrcalubsprawiedliwegodożycia,drugiejwiodącejgłupcakuzagładzie.

alezostałskarconyzaswojeprzestępstwo;jucznebydlę

pozbawionemowy,przemówiwszyludzkimgłosem,powstrzymało
głupotęproroka.

15–16.

WzmiankaochciwościnasuwaAutorowi(napodstawieJud11)przykładwieszczaBalaama,zaczerpniętyzLb22,5nn.Postaćtajestwtradycjibiblijnejkontrowersyjna.GdywLb

23–24BalaamwypowiadabłogosławieństwopodadresemIzraela,tasamaksięgaw31,16przedstawiagojakoprorokanakłaniającegoIzraelitówdoniemoralnościibałwochwalstwa.WedługLb22,2–
21Balak,królMoabitów,nakłaniałBalaamadozłorzeczeniaIzraelitomwzamianzazapłatę,jednakksięgataniemówinicoprzyjęciupieniędzyprzezprorokaczypożądaniuichprzezniego.Tradycja
oceniającanegatywnieBalaamabyłajednakbardziejrozpowszechnionawNT(por.Jud11;Ap2,14),stądteżpodzielają(korzystającyzresztązJud11)Autor2P.InterpretacjawydarzeniaLb22nn
dokonanatutajodbiegarównieżodsensuzamierzonegoprzezautoraLb:BalaamudajesięzposłamiBalakanarozkazJahwe,ajucznezwierzęnieusiłujemuprzeszkodzićwwykonaniuzamiaru.Sam
JahweuniemożliwiaprorokowiprzeklinanieIzraela,przytymoślicarozpoznajewcześniejniżBalaamwysłannikaBożego,idlategostawiaopórwdalszejdrodze.Prawdopodobnie2Pprzedstawia
wydarzeniewrozpowszechnionympodówczasstyluhaggadycznym.UwydatnieniegłupotyprorokasprzyjałozamiarowiAutoraprzedstawieniawewłaściwymświetlefałszywychproroków.

2,16.Ekstatyczniprorocybyliczęstonazywani„szalonymi”lub„opętanymi”(zarównonaBliskimWschodzieiwstarożytnymIzraelu,jakiwświeciegrecko-rzymskim;por.2Krl9,11;Jr

29,26).JednakniepoczytalnośćBalaamabyłajeszczebardziejewidentna:pomimocudownegoostrzeżeniaudzielonegoprorokowi,któreokazałosięmądrzejszeodproroka(por.implikacjetegow2P
2,12),niezaniechałonswojegonierozumnegopostępowania(Lb22,20-35).FilonposługiwałsiępostaciąBalaamajakoalegoriąludzigłupich.Rabinipowiadali,żeludzie,którzyidądrogąBalaama,
odziedzicząpiekło.Tradycjażydowskadodawałajeszczedalszetreścidosłówwypowiedzianychprzezoślicę,cojeszczedosadniejwyrażałodezaprobatędlagłupotyBalaama.

Cisąźródłamibezwodyiobłokamiwichrempędzonymi,

którychczekamrokciemności.

2,17.Wyschłeźródłabyłybardziejniebezpieczneodbezużytecznych,obiecywałybowiemwodęnaspragnionymwilgociWschodzie,leczjejniedawały.Piekłobyłoczasamiopisywanejako

wszechogarniającaciemność.

Wypowiadającbowiemsłowagórnolotneapróżne,uwodzą

żądzamicielesnymirozpustątych,którzyzbytmałoodsuwająsięod
postępującychwbłędzie.

2,18którzyzbytmałoodsuwająsię.Chodzio„duszeniestałe”(2,14),czyliotych,codoktórychprzypuszczałosię,żejużpowrócilizeswegozagubienia(2,20),tymczasemwieluznichszło

zafałszywyminauczycielami(2,2).

17–18.

EpitetysązaczerpniętezJud12b–13.NajprawdopodobniejchodzioaluzjędoporównaństosowanychnietylewST(np.Prz25,14),ilewpiśmiennictwiequmrańskim,naktórym

opieralisięnauczycielebłędu.Fałszywiprorocynieofiarującnic,stwarzająjedyniepozory,iżsąmężamiobjawieniaBożego,podobniejakchmurynaderczęstodajązłudnenadziejenaożywczydeszcz.
Słowatychludzi,choćwielezapowiadają,sąnietylkopróżne,aleiniebezpiecznedlatych,którzyniebaczniedająimposłuch.Złowieszczeichskutkidająsięstwierdzićszczególniewtedy,gdy
słuchaczeobracajątemowywczyn.

Wolnośćimgłoszą,asamisąniewolnikamizepsucia.Komu

bowiemktośuległ,temuteżsłużyjakoniewolnik.

2,19Wolnośćimgłoszą.WiarawChrystusarodziprawepostępowanieiprawdziwąwolność(Rz6,15+;Jk1,25+;Jk1,25+;1P2,16).Iodwrotnie,heretycypodpretekstemwolności

uwalniająsięspodprawamoralnego(por.Jud4),jednakżegrzechjestzniewoleniem(por.J8,34;Rz6,16-17).

19.

NadużywaniewolnościChrystusowejniejestnowymtematemwNT(Rz6,15;Ga5,13):błędnowiercyprzekształcająprawdziwąwolnośćwswawolę,pozbawiającchrześcijan

jakichkolwiekhamulcówmoralnych.Możetowłaśniebędziemiałnamyśli2P3,16,skarżącsięnaprzekręcaniesensulistówPawłowych?Wkażdymrazietapozorna„wolność”oznaczaw
rzeczywistościobyczajowezepsucie.Toostatniewyrażeniejestużywanewliście(jakiuśw.Pawła)niemalosobowo:jegoniewolnikamistająsięzwolennicylibertynizmu,zdążająckuzgubiewiecznej.

2,18-19.Greccyfilozofowieczęstoostrzegali,byniedaćsięzniewolićprzezżądze.Mogłosiętorównieżodnosićdoludzi,którzywykorzystywalicielesneżądzeinnych(np.prostytutki).

Wojownicypokonaniwbitwieiwzięcidoniewolistawalisięniewolnikami.Większośćfilozofówmówiłaraczejowolnościodżądz,niżowolnościwuleganiuim.Ewangeliazaśmówiłaowolnościod
grzechów,niezaśowolnościwpopełnianiuich.

JeżelibowiemuciekająodzgniliznyświataprzezpoznaniePana

iZbawcy,JezusaChrystusa,apotemoddającsięjej,ponowniezostają

pokonani,tokoniecichjestgorszyodpoczątków.

2,20oddającsięjej,ponownie.Niechodziofałszywychnauczycieli,leczochrześcijan,którychzwiedli.

20.

DialektykagrzechuinawróceniajestjednymzzasadniczychtematówpouczeńNT.Człowiek,przyjmującwiaręwJezusaChrystusa,bierzerozbratzzepsuciemświatapodpadłympod

panowanieszatanaizostajeuwolnionyodjegozgubnychwpływówpodwarunkiem,żesambędziesiętrzymałdalekoodjegopychy.Powtórnewejścieworbitęwpływówtegoświataoznaczanajpierw
chwiejność,następniezaśupadek,tymrazemdefinitywny.

Lepiejbowiembyłobyimnieznaćdrogisprawiedliwości,

aniżelipoznawszyją,odwrócićsięodpodanegoimświętego
przykazania.

2,21Byłobylepiejniespotykaćsięzwiarą(Jud3)wrazzjejwszystkimiwymaganiami,niżjąporzucić.

21.

Tenupadekjestgorszyodstanuprzednawróceniem.Wiarachrześcijańskaprzedstawionajest(zob.wyżej)jakodrogasprawiedliwościorazświęteprzykazanie.Terminologiatajest

tradycyjna:jużSTmówiotegorodzajudrodze(por.Hi24,13;Prz8,20itd.),podobnieo„przykazaniach”(por.Mk10,19).Charakterystykawiarychrześcijańskiejjakoświętegoprzykazaniajest
właściwaniemalwszystkimlistom(takżeEwangeliom).Takżeświętośćtychprzykazańniemożepodlegaćdyskusji–Rz7,12–ponieważpochodząoneodBoga.Wobeclaksystycznejpostawybłędnych
nauczycieliakcentowanieprzezAutoralistuzachowywaniaprzykazańbyłoszczególnienaglące.Należyteżpamiętać,iżniemówiono„przykazaniach”nawzórstarotestamentowegoPrawa,aleo
jedynymprzykazaniu,którymmożebyćjedyniekrólewskiePrawo(Jk2,8)miłości.

2,20-21.Tekstyżydowskieczęstowspominająo„drodzesprawiedliwości”;zob.komentarzdo2P2,15.

Spełniłosięnanichto,oczymsłuszniemówiprzysłowie:Pies

powróciłdotego,cosamzwymiotował,aświniaumyta–dotarzania
sięwbłocie.

22.

Parenezapopularna,używanatakżewNT,niegardziła–wzorującsięnagreckimstyludiatryby–argumentamisilnymilubwręczszokującymi.Flp3,2nazywaprzeciwników

rejudaizujących„psami”,Tt1,12przytaczabardzoniepochlebnedlaKreteńczykówokreślenia.Chodzioośmieszenielubzdyskredytowanieludzigodnychnapiętnowania,wtymwypadkufałszywych
świadkówPrawdy.Autorlistu–wśladzaPrz26,11–porównujeichpostępowaniedopoczynańzwierzęcychbudzącychspecjalnąpogardę(zob.Mt7,6)iobrzydzenie.Chodzioto,żepopadającyw
laksyzmwracająpowtórniedogrzechów,którepopełnialiprzednawróceniem.Ci,cozostaliobmyciwodąchrztuśw.ioczyszczeni,wracająznówdotarzaniasięwtymsamymbrudzie.

2,22.Jednozprzysłów,którePiotrtutajcytuje,pochodzizBiblii(Prz26,11,ogłupcupowracającymdoswejgłupoty).DrugieprzysłowieniezostałozaczerpniętezBiblii(pochodzize

starożytnejopowieścioAhiqar),mogłonawiązywaćjednakdopowszechnieznanegoobrazu.Psyiświniebyłyuważanezazwierzętanieczyste(por.Mt7,6),żydowscyczytelnicypotraktowalibyjez
pogardą.Byłyteżzesobąłączonewinnychstarożytnychanalogiachpodobnychdotej.

2P3

Paruzja–DzieńPański

Umiłowani,piszędowastenjużdrugilist;wnichpobudzam

waszzdrowyrozsądekipamięć,

3,1drugilist.Prawdopodobneodniesieniedo1P.

Zgodniez1,16rozwijaterazAutorlistudrugitemat,mianowicieparuzję,czylipowtórneprzyjścieJezusaChrystusanasąd,podkreślającłącznośćtegodrugiegolistuzjakimś

poprzednim,którymmożebyćjedynie1P.Codooczekiwańeschatologicznychnależałobytuprzypomnieć1P4,7(kom.).

abyścieprzypomnielisobiesłowa,którebyłydawnojuż

przepowiedzianeprzezświętychproroków,orazprzykazaniePanai
Zbawiciela,podaneprzezwaszychapostołów.

Najpierwwypadaogólnieupomniećczytelników,byzachowywaliprzekazanyimświętydepozyt:słowaprorokówSTprowadzącedoChrystusaorazwskazaniaJezusaChrystusa,

głoszoneprzeznauczycieliapostolskich.SąonibowiempośrednikamisłowaChrystusa.

3,1-2.Niektórzyfilozofowiemówilio„zdrowymrozsądku”jakotakim,któryniejestskalanyprzezfizycznezmysły.Piotrrozumiepodtympojęciemumysłnieskalanyprzezpoglądy

fałszywychnauczycieli(2P2,20).Natemat„przypomnieniasobiesłowa”,zob.komentarzdo2P1,12.NatematwspomnianegotutajprzykazaniaPanaJezusa,por.Mt24,42-44(szczególniew
odniesieniudo2P3,9).

Toprzedewszystkimmiejcienauwadze,żeprzyjdąwostatnich

dniachszydercypełniszyderstwa,którzybędąpostępowaliwedług
własnychżądz

3,3Toprzedewszystkimmiejcienauwadze.Tazapowiedźbardziejnaturalniewiążesięzprzepowiadaniemapostolskim(Dz20,29;2Tm3,1-5)niżzzapowiedziamiST.Umiejscawiasięteżonalepiejw
Jud18.
—przyjdąwostatnichdniach.Samopojawieniesięheretykówjestwięcdowodembliskościostatnichdni(Mt24,24;Dz20,29-31;2Tes2,3-4.9;1Tm4,1;itd.).

3,3.Wliteraturzeżydowskiejczęstowskazywano,żeludzie,którzyzaprzeczająnadejściuprzyszłegoświata,niemająfundamentumoralności(por.np.oskarżeniewysuwaneprzez

faryzeuszówpodadresemsaduceuszów).Szydzeniezczłowiekasprawiedliwegobyłouważanezacharakterystycznepostępowaniebezbożnych.1KsięgaHenochaopowiadaogrzesznikach,którzy
szydzilizBogaizaprzeczaliJegoobjawieniu.ZwojeznadMorzaMartwegopiętnująludzi,którzykpilizesprawiedliwegonauczycielawspólnoty.

ibędąmówili:GdzieżjestobietnicaJegoprzyjścia?Odkąd

bowiemojcowiezasnęli,wszystkojednakowotrwaodpoczątku
świata.

3,4ojcowie.Chodziowiernychpierwszegopokoleniachrześcijańskiego.

3–4.

Starotestamentowezapowiedziprorockieiapokaliptyczneprzewidująjedynieogólnenasilenienieprawościwostatecznychczasach,niemówiązaśnicospecjalnymwystąpieniu

szyderców–por.Dn8,27;12,4.11.Najprawdopodobniejchodziotychsamychfałszywychproroków,októrychmówiłjuż2,2;przeciwnimwysuwaAutortensamzarzuthołdowaniażądzom.Nowym
błędemjestnegacjaparuzji.Argumentacjaowychnauczycieliwystępujeprzeciwobietnicyprzekazywanejprzezpierwszepokolenieapostolskie,żeparuzjanastąpirychło,jeszczezażyciaowych
apostołów(por.Mt24,34).Skoronicdotądnienastąpiło,tonictakiegosięniezapowiadanaprzyszłość.Światbiegnieswoimodwiecznymporządkiem,nieulegajączmianienietylkoodczasuśmierci
pierwszychapostołów,aleodswegopoczątku.Jerozolimauległawprawdziezburzeniu,alezapowiadanywrazzniąkoniecświatanienastąpił.Otym,żetakiegłosyniebyłyodosobnione,świadczy
dobitnie1ListKlemensa23,3,przytaczającynieznanepismo:„Nieszczęśliwisąludziedwoistegoserca,ludziezwątpiałegoducha,którzymówią:«Słyszeliśmyjużtozustnaszychprzodków;oto
postarzeliśmysię,inicztegonamsięniezdarzyło»”.

3,4.Starożytnipisarzeotaczali„ojców”,„przodków”lub„starożytnych”wielkączcią.
Arystotelesijegouczniowie(filozofowiezeszkołyperypatetyckiej)uważali,żewszechświatjestwieczny.Poglądtenbyłprzyjmowanynawetprzezmyślicielispozakręguperypatetyków,

dlategoteżFilonmusiałustosunkowaćsiędoniego.(PodobniejakPlaton,Filonuważał,żeBógstworzyłświatzwcześniejistniejącejwiecznejmaterii,sądziłjednak,iżonarównieżzostałautworzona
przezBoga).EpikurejczycyzaprzeczalidziałaniuBogawświecie.Uważalirównież,żemateriajestniezniszczalna,zaśwszechświatnieskończony.Wedługstoików,ogieńjestwieczny,wszechświatco
jakiśczaspowracadoowegowiecznegoognia(zob.komentarzdo2P3,7),wiecznośćzaśtworzącykliczniepowtarzającesięokresy.To,czymateriazostałastworzonazwcześniejistniejącejsubstancji
pogrążonejwchaosie(jakwewczesnychpoglądachstarożytnych),czypowstałazniczego(jaktwierdziRdz1),byłoprzedmiotemsporówwjudaizmiediaspory.

Niewiedząbowiemci,którzytegopragną,żeniebobyłood

dawna,atakżeziemia,którazwodyiprzezwodęzaistniałanasłowo
Boże,

3,5zaistniałanasłowoBoże.Bógstworzyłświatprzezswojesłowo(Rdz1).Odegraonoanalogicznąrolęwkońcowejkatastrofie.Bógniejestzobowiązanydopoddaniasięrzekomej

niezmiennościprawwszechświata.

ArgumentacjaAutorazmierza,wkilkuetapach,dopodważeniatezyorzekomejniezmiennościświataodpoczątku.Najpierwpokaże,żeBógjużukarałrazziemiękataklizmempotopu;

jestOncierpliwy,alenieoznaczato,bygrzesznyświatmiałpozostaćbezkarny.JeżeliJerozolimaległawgruzach,natomiastparuzjanienastąpiła–tozburzeniemiastastanowidalszą,ostatnią
zapowiedźnadchodzącegoniechybniesądu.Opisowipotopu(zgodnemutylkownajogólniejszychramachzRdz)towarzysząinnerefleksjenadroląwodywstworzeniuikarze.Niesąonebezpośrednio
biblijne,leczzdająsięnawiązywaćdowspółczesnychspekulacjiapokaliptycznych.Powstanieziemi„zwodyiprzezwodę”nasłowoBożenależyrozumiećwtensposób,żenapoczątkubyłbezmiar
wód,którynarozkazBożyuległrozdzieleniu(Rdz1,2.6–7).Trudniejpowiedziećcooznaczaprzezwodę:wykluczającjąjakośrodek,zapomocąktóregoBógstworzyłświat,możnajedynie
przypuszczać,iżchodzioaluzjędowyłonieniasięświataspomiędzywódpraoceanu(obawyrażeniamówiłybymniejwięcejtosamo).

3,5.WRdz1BógstworzyłświatzapośrednictwemswojegoSłowa(takżePs33,6-9).(NiektórepóźniejszetradycjeżydowskiedopatrywałysięwRdz1dziesięciuBożychpoleceńi

sugerowały,żeoznaczająoneDziesięcioroPrzykazań,czylisłowoPrawa,naktórymBógoparłcałyświat.)

iprzezniąówczesnyświatzaginął,wwodziezatopiony.

Ato

samosłowozabezpieczyłoteraznieboiziemię,zachowującjedla
ognianadzieńsąduizgubybezbożnychludzi.

6–7.

Paralelizmzesłowamitegowierszasugerujetakiotobiegmyśli:woda,którabyłatakistotnymczynnikiempowstawaniaświata,posłużyłaBoguzanarzędziekarypotopu.Ówczesny

światrozumiałAutortakjakpodówczasrozumiałagoliteraturareligijna(np.etiopskawersjaKsięgiHenocha),wsensiecałejznanej,cywilizowanejludzkości.Spekulacjenadzasięgiempotopubyły
wtedyjeszczecałkowicieobce.JeżeliwówczasświatocalałmocązbawczegodziałaniaSłowaBożego,nieoznaczatouwolnieniagoodkary.Nastąpionatymrazemwpostaciognia.Czynnikiem
decydującymopowstaniuizagładzieświatajestsłowoBoże.Ogień,októrymmówiąww.7i10,należyrozumiećjakonarzędzieeschatologicznegosądunadfałszywymiprorokami(przedstawianymi
takżejakoszydercy)iwogólegrzesznikami.Wyobrażeniaokarzeognianależądookresuapokaliptykiiznanesąjużniektórymksięgomstarotestamentalnym(np.Iz33,11–12(?);66,16;Jl2,3;So1,18;
Za12,6itd.).BezwątpienianawiązałdonichAutor,uwzględniającjednakznanepodówczasszerokopoglądyobce(greckie,perskie)nazniszczenieświataogniem(eschatologiaperskamówiospaleniu
spowodowanymspadającągwiazdą!).Zpiśmiennictwajudaizmunajpełniejopisujeprzebiegtegowydarzeniaapokryf(mieszany,oelementachpogańskich,żydowskichichrześcijańskich)Wyrocznie
Sybillijskie.Autor2Pniezamierzałrozbudowywaćtychspekulacji,aleposłużyłsięnimijedyniejakośrodkiemjednoznacznegoprzedstawieniapewnościzbliżającejsięparuzji.Toteżopisspalenia
światajestpodporządkowanyjegozałożeniomchrystologicznym(rolaSłowa!)isoteriologicznym(negatywnyaspektodkupienia,czylikaranagrzesznikówiniewierzących).Nienależyrozważaćopisu
„pożaruświata”niezależnieodbiblijnejidei„dniaJahwe”,sądunadświatem,przedstawianegowświetleróżnychwyobrażeńkosmologicznychwróżnychpismach.Nieprzebiegwydarzenia,alejego
faktipewnośćjestwłaściwymprzedmiotemwypowiedziAutora.

3,6-7.Popotopie,jakimiałmiejscewczasachNoego(Rdz6-9),Bógobiecał,żejużnigdyniezniszczyziemiwpodobnysposób(Rdz8,15;Iz54,9).Prorocymówilijednakoprzyszłym

kataklizmieogniaiodnowieniuświata(por.Iz65,17;66,15.22).Tenpoglądpodtrzymywalipóźniejsipisarzeżydowscy(np.ZwojeznadMorzaMartwego,WyrocznieSybillińskie).Wedługtradycji
żydowskiej,obecnyświatzostaniezniszczonynieprzezwodę,leczprzezogień(np.JózefFlawiusz,RabbiMeirzIIw.poChr.,ŻywotAbrahama).Literaturażydowskaposługiwałasięteżczasami
potopemjakosymbolemprzyszłejkaryognia.WprzeciwieństwiedoStoików,którzyuważali,żewszechświat(doktóregozaliczalinawetbogów)cojakiśczaspowracadowiecznegoogniainanowo
sięzniegowyłania,Żydziżywilinadziejęnaprzyszłydzieńsądu,anastępnienanowestworzenie,którebędzietrwałowiecznie(2P3,10.12-13).ChociażichźródłembyłStaryTestament,wtejsprawie
ichpoglądybliskiebyłypoglądomPlatona,którysądził,żeporazpierwszyświatzostaniezniszczonyprzezpotop,porazdrugizaśprzezogień.

3,1-7.Pewnośćnadejściadniasądu.PodobniejakwieluzhellenizowanychŻydówipóźniejszychgnostyków,fałszywinauczycieleusuwalinadalszyplanprzyszłysąd,zachęcającwten

sposóbludzidogrzechu,jakfałszywiprorocyzprzeszłości(rozdz.2;zob.komentarzdo2P2,1).Piotrwskazujeterazwsposóbbezpośredninaźródłoichniemoralnegobłędu.Podobniejakwielu
nauczycieliżydowskich,apostołzdajesobiesprawę,żebrakperspektywyprzyszłegosąduprowadziłzwykledorozwiązłościlubnawetdomoralnegorelatywizmu(zob.teżkomentarzdoJud3-4),
Niektórzykomentatorzyuważalirozdział3zalistodrębnywstosunkudorozdziałów1-2,leczprzyjęcietakiejhipotezyniejestkonieczne.Przejściedokolejnejczęścidokonujesięwsposóbpłynny,
szczególniejeśliprzyjmiemy,że2ListPiotratraciwtymmomencieswojązależnośćodListuJudy.

Niechzaśdlawas,umiłowani,niebędzietajnetojedno,żejeden

dzieńuPanajestjaktysiąclat,atysiąclatjakjedendzień.

3,8.PiotrodwołujesiędoPs90,4podobniejakwieluinnychpisarzyżydowskichztegookresu(którzyzwyklerozumieliwyrażenie„tysiąclatjakjedendzień”dosłownieiodnosilidodni

stworzenia).Niektórzypisarzeapokaliptyczniubolewali,żeBógnieliczyczasutakjakśmiertelnicyiwkonsekwencjiwzywalidowytrwania.

NiezwlekaPanzwypełnieniemobietnicy–jakniektórzysą

przekonani,żePanzwleka–aleOnjestcierpliwywstosunkudowas.
Niechcebowiemniektórychzgubić,alewszystkich[chce]
doprowadzićdonawrócenia.

3,9doprowadzićdonawrócenia.Innewytłumaczeniewspomnianegoopóźnieniaparuzji:miłosierdzieBoże(por.Mdrll,23n;12,8+).

8–9.

Wiersztraktujeoniezawodnościwypełnieniasięzapowiedziparuzji.Jeżeliszydercyutrzymują,żePanzwleka,kierująsięjedynieczystoludzkimspojrzeniem.Bógniepodlega

ziemskimmiaromczasuanizmiennościświata;„wcześniej”czy„później”–tokategorieczłowieka.PrawdętęnaświetlaPs90[89],4.JeżeliKościółjużodpokoleńoczekujenadejściaparuzji,jestto
niewieleczasu.NiemożnastawiaćpodznakiemzapytaniazapowiedzirychłegoprzyjściaPana.Apokaliptykabiblijna(por.np.Dn9,24–27)ipozabiblijna(KsięgaJubileuszów,4,30)prowadziła
dociekaniacodoczasueschatologicznejinterwencjiBoga;nieobcebyłytakżetepytaniaapostołom(Mt24,3nn;Dz1,6itd.)iwieluKościołomPawłowym(szczególniewTesalonice).Jeżelinp.Daniel
szukaodpowiedziwspekulacjachliczbowych(podobnieniekiedyapokaliptykapozabiblijna),toNTpodkreśla,iżjesttotajemnicaBoga.PodobnietutajAutorniewdajesięwspekulacjetegotypu,ale
podajejedynieracje,któretłumacząprzedłużenieoczekiwaniaeschatologicznego.ZasadniczymargumentemjestcierpliwośćBoga,którywtensposóbchcepozostawićgrzesznemuświatuodpowiedni
czasdonawrócenia.JesttozarazemwielkodusznośćNajwyższegoWładcyświataiJegonieskończonamiłośćdostworzenia(por.1Kor13,4,kom.–cierpliwośćjakocechaistotnamiłości!).ZnająST
(Wj34,6;Lb14,18;Ps86[85],15itd.),alenajpełniejopisująjąprzypowieściJezusa(Łk13,6–9),awsposóbbardziejteologicznyśw.Paweł(np.Rz2,4;9,22;zob.także1P3,20).

3,9.WedługStaregoTestamentu,Bógodwlekasąd,bydaćgrzesznikomokazjędonawrócenia(por.2Krl14,25-27;Ez18,23.32;33,11).Jegonierychliwośćwobeckońcabyłajeszczesilniej

podkreślanawpóźniejszychtekstachżydowskich,np.w4KsiędzeEzdrasza,Wjudaizmiewyrażanopogląd,żewdniusądunawrócenieniebędziejużmożliwe.Takżeniektórzypisarzegrecko-rzymscy
wysławialimiłosierdzieBogalubbogówwyrażającesięwodwlekaniudniaodpłaty.

JakzłodziejzaśprzyjdziedzieńPański,wktórymnieboz

szumemprzeminie,gwiazdysięwogniurozsypią,aziemiaidziełana
niejzostanąodnalezione.

3,10zostanąodnalezione.Albo:„odkryte”.WBJpoprawione:„spalone”.—Tozniszczenieświataogniemjestczęstymtematemzarównoufilozofówepokigrecko-rzymskiej,jakiw

apokalipsachjudaistycznychczywdokumentachzQumran.Tutajcałetotradycyjnesłownictwoposłużyłochrześcijańskiemuorędziuzwiązanemuz„dniem”(por.1Kor1,8+).

10.

Paruzja(przedstawianaznówtradycyjniejakodzieńPański)nadejdziezupełnienieoczekiwanie.Porównaniejejdozłodziejaprzychodzącegoniespodzianiewnocyjesttradycyjne(por.

Mt24,43;Łk12,39;1Tes5,2;Ap3,3;16,15)ipochodzizustsamegoJezusaChrystusa(niewykazujegoanipozabiblijna,anistarotestamentalnaapokaliptyka).Wspomnianyww.7pożar
eschatologicznyprzedstawiadokładniejdrugaczęśćw.10;uderzatuplastykaopisu(zszumem–woryginalegreckimokreślenieonomatopeiczne;rozsypiąsięgwiazdy).Tłumaczeniegwiazdyjest
przybliżone.Właściwiechodzioelementy(ĂÄoąÇµą±–por.Ga4,3;Kol2,8),rozumianebądźtowsensiestarożytnychpierwiastkówświata(woda,ogień,powietrze,ziemia),bądźteżwznaczeniuciał
niebieskichzgwiazdamiwłącznie.Teciałaniebieskiewokresiehellenistycznymchętnieuosabiano,anawetprzypisywanoimdziałaniezłowieszczenaświaticzłowieka.Ichzniszczenieeschatologiczne
przewidujejedenzmodelikońcaświatawNTnapodstawiezapowiedziprorockich(por.Mt24,29;Mk13,25;Ap6,12).Ostatniesłowaaziemia…odnalezioneoznaczająsąd,którywtenstraszny
sposóbodbędziesięnietylkonadziemią,alenadwszystkimijejdziełami,tj.uczynkamiwypływającymizczystoziemskiej,nieliczącejsięzBogiem,cywilizacji.Tekstniejestjasny,toteżmożliwejest
innejegoznaczenie,wsensiecałkowitegozniszczeniaświata(„zostanąznalezionejakozniszczone”),cobyćmożeodpowiadabardziejpoprzedzającejwypowiedziisłowomw.11.

3,10.DzieńPańskitostarotestamentowyobrazostatecznegodniaBożychwyroków,wktórymosądziniesprawiedliwościtegoświata(np.Iz2,12;Jl1,5;Am5,18-20).Wzmianka,żedzień

ten„jakzłodziejprzyjdzie”,nawiązujedosłówJezusa(przekazanychwMt24,43).Starożytnimyślicielewymienialiróżnesubstancje(Stoicy,którzywierzyli,żeświatpowrócidowiecznegoognia,
mówilioczterech,podobniejakwiększośćówczesnychpisarzy:ziemi,wodzie,powietrzuiogniu),leczPiotrowichodzioto,żewszystkoulegniezniszczeniu.Zniszczenieluboczyszczająceodnowienie
niebaiziemibyłoteżtypowymmotywemtradycjiapokaliptycznej.

Wnioski

Skorotowszystkowtensposóbulegniezagładzie,tojakimi

winniściebyćwywświętympostępowaniuipobożności,

3,11.WsposóbcharakterystycznydlaNowegoTestamentuPiotrowaanalizaprzyszłościmacharakterpraktycznyiwskazuje,jaknależypostępowaćwchwiliobecnej.Taorientacja

odpowiadamotywompojawiającymsięuniektórychpisarzyapokaliptycznych,leczkontrastujezpoglądamiwieluinnych,mianowicieniecierpliwąciekawościącoprzyniesieprzyszłość.Ci,którzy
doznawalicierpieńwobecnymświecie,szczególniechętnieprzyjmowaliapokaliptycznąnadzieję,któradawałaimsiłędowytrwaniawobecwydawałobysięniemożliwychdozniesieniadoświadczeń.

gdyoczekujecieistaraciesięprzyśpieszyćprzyjściednia

Bożego,którysprawi,żeniebo,płonąc,pójdzienazagładę,agwiazdy
wogniusięrozsypią.

11–12.

Praktycznewnioski,jakienasuwająsięzopisanegostanurzeczy,sąoczywiste:należyżyćwstałymoczekiwaniupowtórnegoprzyjściaJezusaChrystusa,prowadzącżycie

nienaganne.Oświętościzob.kom.do1P1,15;2,5;3,5;opobożnościzob.katalogcnót2P1,6.Chrześcijanieprzezdoskonałośćreligijno-moralnąstarająsięprzyspieszyćnadejścieparuzjizgodnieze
stwierdzeniem,żecierpliwośćBożachcezapewnićświatuczasnaodbyciepokuty.TakDz3,19–20;Rz11,15mówiąonawróceniuIzraelajakowarunkunastania„końca”.Zresztąprzeświadczenie,iż
dobreżycieprowadzidoprzyspieszeniainterwencjiBoga,byłouproguerychrześcijańskiejdośćrozpowszechnione.Znajem.in.iteologiaqumrańska,którazabezpośrednieprzygotowaniedo
„nawiedzenia”eschatologicznegouważaoddzieleniesięodzłaiświętośćżyciaosobistego.

3,12.Rabininiebylijednomyślnicodotego,czyczaskońcazostałwyznaczonyprzezBoga,czymożezostaćprzyspieszonydziękinawróceniuiposłuszeństwieIzraela.Wtymkontekście

chrześcijanieprzyspieszalinadejściekońcadziękipracymisyjnejiewangelizacji(por.Mt24,14),któreumożliwiałynawrócenietych,zewzględunaktórychBógodwlekałkoniec(2P3,9.15).

Oczekujemyjednak,wedługobietnicy,nowegoniebainowej

ziemi,wktórychzamieszkasprawiedliwość.

13.

Mimoapokaliptycznegocharakteruopisuparuzji–pożogiognia–zniszczenieniejestjejwłaściwątreściąaniprzedmiotemoczekiwaniachrześcijańskiego.InterwencjaBożastanowi

koniecdawnejdoczesności,grzechuiskażenia,alejednocześniejestpoczątkiemnowegostworzenia.Mk14,25zakładaucztęeschatologicznąwnowymkrólestwie,aApokalipsawidzitoodnowienie
bardzodokładnie,streszczającoczekiwaniewlapidarnymstwierdzeniu:Otoczynięwszystkonowe(21,5).OnowymstworzeniumówiMt19,28,azwłaszczaRz8,19–22.OilewSTzapowiedzibyły
związaneprawiezawszeznacjonalistycznymczypolitycznymodnowieniem,w2Podnowienieto,jakkolwiekodwołujesiędoIzajasza,macharakterczystoduchowy.Nowyświat–toświat
sprawiedliwości,zaantycypowanyjużwkrólestwiemesjańskim(por.Mt5,6;Rz3,21).PowracającynasądChrystusdopełnimiarytejsprawiedliwości,czyniącświattakim,jakiBógwswoich
zamiarachustalił.Będzietoświatsprawiedliwy,wolnyodwszelkiejskazygrzechu,zepsuciaczyniedoskonałości.

3,13.NadziejawyrażonawtymwerseciezostałazaczerpniętazIz65,17i66,22ibyłaczęstoprzytaczanawpóźniejszejliteraturzeżydowskiej.StarymTestamentijudaizmzgadzałysię,że

przyszłyświatbędziecechowałasprawiedliwość(np.Iz9,7;32,1617;62,1-2;Jr32,40).

3,8-13.Czassąduostatecznego.Opóźnienieparuzjinigdyniepowinnobyćodczytywanejakowskazówka,żeJezuswogólnieniepowróci(2P3,4;por.Ez12,27-28;Ha2,3).Chociaż

wieluwspółczesnychbadaczyjestzdania,że2ListPiotrawyrażarozczarowaniedowcześniejszejapokaliptycznejnadzieichrześcijańskiej,pytaniaopowodyopóźnieniaprzyjściaChrystusapojawiły
sięjużwokresiePięćdziesiątnicy,zaśKsięgaApokalipsy,napisanapodkoniecIw.poChr.,nadalprzenikniętabyłaapokaliptycznążarliwością.ZwojeznadMorzaMartwegotakżeświadcząotym,że
spełnienienadzieidniaPańskiegożywionejprzezesseńczyków,stalesięopóźniaimanastąpićwsposóbnieoczekiwany,corodziłopodobnesłowazachętydowytrwania.

Dlatego,umiłowani,oczekująctego,starajciesię,aby[On]was

znalazłbezplamyiskazy–wpokoju,

14.

CałośćnapomnieniastreszczaAutoremfatycznie,podkreślającdwiespecyficzniechrześcijańskiepostawy:pokoju,wsensieporządkuzbawczo-historycznego,porządkułaskii

pobożności,orazcierpliwościeschatologicznej,którawpatrzonawniezmiennośćiwiecznośćBoganiebędzieoddawałasięjałowymdociekaniomcodoczasuczyodwlekaniasięparuzji.

3,14.Piotrwzywaswoichczytelników,byniepostępowalijakfałszywinauczyciele(2P2,13).Zob.komentarzdo2P3,11.

acierpliwośćPananaszegouważajciezazbawienną,jakto

równieżumiłowanynaszbrat,Paweł,wedługdanejmumądrości
napisałdowas,

jakteżwewszystkich[innych]listach,wktórych

mówiotym.Sąwnichtrudnedozrozumieniapewnesprawy,które
ludzieniedouczeniimałoutwierdzeniopacznietłumaczą,taksamo
jakiinnePisma,nawłasnąswojązgubę.

3,16trudnedozrozumieniapewnesprawy.Jakiesątetrudnekwestie?Niewątpliwie,międzyinnymi,przyjściePana,októrymtutajmowa.Prócztegobyłyjednakinnesprawydyskutowane

wtychKościołach,gdzieznanolistyPawła.

—innePisma.Dosł.:„resztęPism”.Tozniąjesttutajzestawionyzbiórlistówjakojużukształtowanyiznany.Mamytujednązpierwszychwskazówekrównegowartościowaniapism

chrześcijańskichiksiągST(por.1Mch12,9+;1Tes5,27+).

15–16.

Najważniejszajestwzmiankaośw.Pawleijegolistach.Występujeonw2PubokuKsięciaApostołówjakobrat,czyliwspółuczestnikurzęduapostolskiego.Braktujakichkolwiek

reminiscencjisporówczyróżnicopisywanychwGa2,11–16.OtychsamychdążeniachpisałApostołNarodów,ito–jaksięwydaje–wjakimśliściespecjalnieskierowanymdoodbiorców2P,jak
równieżwinnychpismach.Stwierdzenietonasuwaszeregpytań,amianowicie:1)wjakimzeznanychlistówkanonicznychwystępujewzmiankowaneprzezAutorawezwaniedocierpliwościipokoju?
2)dojakichodbiorcówbyłonskierowany?3)jakietrudnesprawyijakiewypaczeniamanamyśliw.16?

ListyPawłowemówiączęstozarównoopokoju,jakiocierpliwościwsensiezachętypodadresemKościołów.NajobszerniejtraktujeocierpliwościListdoRzymian.Jednakżebiorącpod

uwagę1P1,1nifakt,żei2PjestadresowanydotychsamychKociołówAzjiMniejszej,należyuwzględnićlistyPawładotychwłaśniewspólnot.SpośródnichwchodziłybywgręEfiKol,którejednak
nierozwijająwspecjalnysposóbinteresującychnaszagadnieńpozaEf4,30norazKol3,4).MożewięcwyrażeniedowasnieodnosisięściśledoKościołówAzji,leczdowszystkichKościołów
chrześcijańskich,alistunietrzebaokreślaćindywidualnie,leczwsensiepewnejichgrupy,opróczktórejw.16awymieniajeszcze„wszystkie”listy?ŚwiętyPawełpisałswelistyzasadniczodo
poszczególnychKościołów,jednaktymczasemmogłysięonestaćjużogólnąwłasnością.Wlatach,kiedypowstał2P,istniałjużzpewnościąichzbiór;czyobejmowałonwszystkieznanedziślisty
kanoniczne,czyteżtylkoichwiększość–trudnoustalić.Ichautorytetjestbezspornyiogólnieuznawany.NiewolnozapominaćopoleceniuzawartymwKol4,16,bylistpoprzeczytaniuprzesłać
sąsiedniejwspólnocie.WintencjiApostołalistymiałysłużyć,awkażdymraziesłużyły,całemuKościołowi.Nicwięcdziwnego,żestanowiłyprzedmiotwykładu,jakowspólnychrześcijaństwudepozyt
apostolski.Jeszczewczasiedziałalnościmisyjnejwykładanobłędniesłowaśw.Pawła,anawetmylnieinterpretowanowypowiedzilistów(wporządkuchronologicznym:2Tes2,2;1Kor15,50.53;Rz
3,8;6,1).JeszczeczęściejczynionotakpośmierciApostoła,kiedydochodziłydogłosutendencjegnostyckie,późniejMarcjon,ikierunkiheretyckie(takżelibertyniwrodzajuwymienionychprzez2P).
Toteżtrudnedozrozumieniasprawyodnosząsięzapewnedotychwypowiedzi,któremożnabyłowykładaćnaróżnesposoby(np.owolnościChrystusowej,oroliPrawa,ousprawiedliwieniu,o
działaniułaskiitd.).Zresztąprzykładbłędnejinterpretacjistarotestamentowychproroctwprzeznieuczciwychnauczycieli(1,20)jestbardzowymownyiwskazuje,iżnienależyzbytzacieśniaćtych
trudnychsprawwlistachPawłowych.Zasadanależytegoichrozumieniajesttasamacow1,20:niesątopismadoprywatnegowyjaśniania,aleDuch,któryjenatchnął,otwieradopierodostępdoich
treściiuzdalnianauczycieli–podkierownictwemKościoła–dowłaściwegowykładu.Nieprzestrzeganietejzasadyokreślonejestw3,16krótko:wykładającychnawłasnąrękę,błędnie,czekazguba
eschatologiczna,bowiemnietylkosamibłądzą,aleiinnychchrześcijan,słuchającychichnauk,sprowadzająnadrogębłędu.Należydodać,iżwtymstwierdzeniupoprzedniowyrażoneprzypuszczenie,
żefałszywiprorocywywodząsięzkółesseńskich,zyskujedodatkowepotwierdzenie.WZrzeszeniuzQumraninterpretowano„autentycznie”,tj.zmocąobowiązującąrównąobjawionemusłowuPisma,
dawnewypowiedziPrawaiProroków.Byćmożenauczycieleci,przywyklizczasuprzednawróceniemdotegorodzajurefleksjiautorytatywnych,domagalisię,araczejuzurpowalisobieprawodo
takiegowykładupismchrześcijańskich,wdanymwypadkulistówPawłowych.Dośćobcabyłabyimnatomiast–należyprzyznać–postawalibertynów,potępianawcałejliteraturzequmrańskiej.Trzeba
jednakpamiętać,żeistniałybardzoróżneugrupowaniaesseńskie(niektórejakspołecznośćzDokumentuDamasceńskiegoprowadziłyżycierodzinne),aohistoriiichwdrugiejpołowieIw.poChr.nie
wiemypraktycznieprawienic.

3,15-16.CierpliwośćBożaumożliwiałazbawienietym,zewzględunaktórychodwlekałswójwyrok;por.1P3,20natematRdz6,3,powracającdopotopujakoobrazusądu(2P3,5-7).

Określenieutworujakiegośpisarza„trudnymdozrozumienia”niebyłowstarożytnościzniewagą(jaktoczęstomamiejsceobecnie).Mogłoznaczyć,żemyśljegobyłazłożonaibłyskotliwa.
Nauczycieleżydowscypowiadali,żeprzesłaniePismaŚwiętegomożezostać„opacznietłumaczone”wwynikubłędnejinterpretacji.WyznawcygnozyzIIw.poChr.,wieluŻydówiprzypuszczalnie
grupchrześcijańskichzIw.poChr.,jużwypaczałonaukęPismaŚwiętego,niektórzylekceważylinawetperspektywęprzyszłegosądu(byćmożerozumiejącgowsposóbalegoryczny).

PodkoniecIw.poChr.innypisarzwczesnochrześcijański(1ListKlemensa)potwierdzałnatchnienielistówPawła.ChociażwczesneutworyPawłowebezwątpienianiezostałyjeszcze

zebranewjedenkorpusśmierciąPiotra,apostołmógłpoznaćniektóreznichpodróżującdoróżnychKościołówChociażJózefFlawiusziinnipisarzetwierdzili,żejudaizmposiadałzamkniętykanon,
wydajesię,iżpewnegrupyżydowskie(takiejakwspólnotazQumranorazwspólnotydiaspory,któreużywałyróżnychwersjiLXX)miałycałkiempłynnypoglądnato,wjakimmiejscukończyłosię
PismoŚwięteazaczynałainnaliteraturabudująca.ChociażniektórzybadaczesłuszniewskazywalinastwierdzenieokreślającelistyPawłowemianemPismaŚwiętego,bywykazaćpóźniejszą(po-
Piotrową)datępowstania2ListuPiotra,jestmożliwe,byPiotrtraktowałlistyPawłajakoPismoŚwięte,skorozaakceptowałjegoapostolskistatus,awięcimożliwość,żeniektórezjegoutworówmogły
byćproroczonatchnione.WielejednaknatchnionychwypowiedziprorockichnigdyniestałosięPismem(zob.hasło„kanon”wglosariuszu).JeśliPiotrnapisałtesłowa,stanowiąonewybitne
osiągnięciejaknaoweczasy.

Zakończenie

Wyzatem,umiłowani,wiedzącotymwcześniej,strzeżciesię,

abyściedającsięuwieśćbłędomtych,którzynieszanująpraw
Bożych,własnejstałościniedoprowadzilidoupadku.

17.

Wierszzalecarazjeszczeczujnośćwobecszerzącegosiębłędnowierstwa.Ostrzeżenielistuwinnozapobiecupadkowi,jakiczekaniechybnietych,którzyniebaczniedadząposłuch

ludziomwypaczającymsłowoBoże.Oczywiście,całeżyciechrześcijańskieniemożeograniczaćsiędopostawyobronnej;winnojejtowarzyszyćpogłębiającesiępoznanieJezusaChrystusa(por.kom.
do1,2!)ipomnażającasięJegołaska.

WzrastajciezaśwłasceipoznaniuPananaszegoiZbawiciela,

JezusaChrystusa!Jemuchwałazarównoteraz,jakidodnia
wieczności!Amen.

18.

Pozachęcienastępujedoksologia,którazamykalist,macharakterchrystologiczny(częściejwystępujądoksologieteocentryczne;inaczej2Tm4,18).Dzieńwiecznościjestzapewne

odpowiednikiemeschatologicznego„dniaJahwe”,którybędzierozpoczęciemkrólestwaChrystusatrwającegobezkońca.

3,17-18.CzytelnicyPiotramielioprzećsięfałszywymnauczycielom,wzrastającwChrystusie.

TableofContents

WPROWADZENIEDOLISTÓWKATOLICKICH..3
Nazwa.3
Kanoniczność.4
Kolejność.5
WprowadzeniedoDrugiegoListuśw.Piotra(B.P.)6
Okolicznościpowstania.6
Treśćiteologia.7
WprowadzeniedoDrugiegoListuśw.Piotra(P.K.)8
2P1.9
Perspektywyrozwojowechrześcijańskiegożycia.10
Nauczanieoparuzjiijejpewność.13
2P2.16
Szydercy.16
2P3.22
Paruzja–DzieńPański22
Wnioski26
Zakończenie.29

Document Outline

WPROWADZENIE DO LISTÓW KATOLICKICH.. 3
Nazwa. 3
Kanoniczność. 4
Kolejność. 5
Wprowadzenie do Drugiego Listu św. Piotra (B.P.) 6
Okoliczności powstania. 6
Treść i teologia. 7
Wprowadzenie do Drugiego Listu św. Piotra (P.K.) 8
2 P 1. 9
Perspektywy rozwojowe chrześcijańskiego życia. 10
Nauczanie o paruzji i jej pewność. 13
2 P 2. 16
Szydercy. 16
2 P 3. 22
Paruzja – Dzień Pański 22
Wnioski 26
Zakończenie. 29

22 Drugi List sw Piotra Biblia Jerozolimska

Document Outline