Zachętadladuszpasterzy

.44

PierwszyListśw.Piotra

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WPROWADZENIEDOLISTÓW

KATOLICKICH

Nazwa

Zbiórlistówkatolickichobejmujesiedemróżnychpism,któreweszłydo

kanonuNT,lecznienależądobogatejspuściznyliterackiejPawła.Sąto:Listiw.
Jakuba,PierwszyiDrugiListśw.Piotra,Pierwszy,DrugiiTrzeciListiw.Jana
orazListśw.Judy.Nazwątąpoczątkowookreślanopisma,którezostały
skierowanedowieluwspólnotkościelnychlubdowszystkichwiernych:„listy
okólne”lub„listypowszechne”.Mogłajednakodpoczątkuodnosićsiędotych
listówjakouznanychwKościelekatolickim.Nazwatapojawiłasiępodkoniec
IIw.,awIVw.byłajużpowszechnieużywana.Listykatolickiesąważnymi
dokumentamipierwotnegochrześcijaństwa.UkazująonejużrozwiniętyKościół,
zajmującystanowiskowobecproblemówotaczającegoświata,azwłaszcza
wobecherezji,grożącychrozłamemwspólnoty.Ichautorzyopierająsięnanauce
itradycjiapostolskiejipodająreguływażnedlazachowanianieskażonegożycia
chrześcijańskiego.

Kanoniczność

ChociażlistyteprzypisujesiępostaciomważnymwKościelepierwotnym

(Jakubowi,Piotrowi,JanowiiJudzie),zichprzyjęciemdokanonubyłyduże
problemy.Starożytnespisyksiąguważanychzaświęteinatchnione,
potwierdzoneprzezsynodypierwszychwieków,świadcząotym,żeistniały
wówczaspewnewątpliwościcodokanonicznościListuśw.Jakuba,Drugiego
Listuśw.Piotra,DrugiegoiTrzeciegoListuśw.JanaiListuśw.Judy.Przede
wszystkimniebyłopewności,żepismaterzeczywiściepochodząodapostołów
Jakuba,Piotra,JanaiJudy.Wowychczasachbowiempowstawałowiele
apokryfów,którychautorzypodszywalisiępodimionadwunastuapostołów.
Pierwszykanonwymieniającywszystkielistykatolickiewliczbiesiedmiu
pochodzizIVw.(ustalonynasynodziewLaodyceiw360r.).

Kolejność

Wpierwszychkodeksachlistykatolickiebyłynajczęściejumieszczanepo

DziejachApostolskich.WobecnymkanonieNTstanowiąoneosobnągrupę
międzylistamiPawłaaApokalipsąwedługśw.Jana.Ichkolejnośćwramach
grupy„siedmiu”zostałaustalonanaWschodzienapodstawieGa2,9,gdzie
Pawełwylicza„kolumny”Kościoła:Jakuba,PiotraiJana.Sąoninazwani
„kolumnami”,ponieważwpierwotnymKościeleodegralinajwiększąrolę.
Dopieroponich,nasamymkońcu,znajdujesięListśw.Judy,któryzamyka
grupęlistówkatolickich.ZewzględunawielkieznaczeniePiotrawKościele
rzymskimkodeksyzachodniepodawaływkanoniekolejnośćlistów:Pierwszyi
DrugiListśw.Piotra,Pierwszy,DrugiiTrzeciListśw.Jana,Listśw.Jakuba,
Listśw.Judy.Jednakżeśw.Hieronim(początekVw.)wswymtłumaczeniu
zwanymWulgatąposzedłzatradycjąwschodnią.KiedyKościółzachodni
zaakceptowałjegoprzekład,przyjąłtakżeustalonąprzezniegokolejność.

WprowadzeniedoPierwszegoListuśw.Piotra

(B.P.)

Okolicznościpowstania

PierwszyListśw.Piotrapowstałśrodowiskuchrześcijanmieszkającychw

Rzymie.JegoautoremjestprawdopodobnieSylwan(1P5,12),sekretarzPiotra.
PowołującsięnaautorytetapostolskiPiotra,sięgającydalekopozastolicę
CesarstwaRzymskiego,zawarłonwliściesyntezęjegonauczania.

TrudnojednoznaczniestwierdzićczyPierwszyListśw.Piotrapowstałjeszcze

zażyciaPiotraapostoła,czyjużpojegośmierci(ok.64r.).Adresatamipismasą
chrześcijanierozproszeniwrzymskichprowincjachAzjiMniejszej(1P1,1).Ich
obecnośćwwielurejonachImperiumRzymskiegomożeprzemawiaćza
późniejsządatąpowstaniapisma.

Treśćiteologia

PierwszyListśw.Piotra,podobniejaklistyPawłaApostoła,rozpoczynasię

odadresuipozdrowienia(1P1,1n),akończypozdrowieniamiiwyjaśnieniem
motywu,którymkierowałsięautor,piszącepistołę(1P5,12-14).Byłonim
pragnieniedodaniaodwagichrześcijanomżyjącymwewrogimśrodowisku
pogańskim.Zasadniczątreśćlistumożnaogólniepodzielićnadwieczęści:1)
pouczeniaogólnenatematpowołaniadożyciachrześcijańskiego,którejest
ogromnymzaszczytemdlaczłowieka(1P1,3-2,10);2)szczegółowepouczenia
natematcierpliwegoznoszenianieufnościibrakużyczliwościzestrony
pogańskiegośrodowiska(1P2,11-5,11).

Listzawierasłowazachętydlachrześcijan,którzyzpowoduwyznawanej

wiaryiobyczajówspotykalisięzbrakiemakceptacjizestronypogan(1P4,3n),
cowywoływałownichpoczuciewyobcowania(1P1,1;2,11).Zdaniemautora
listuwierni,którzymusieliznosiezniewagizestronywrogonastawionego
otoczenia(1P2,12.19;3,9.16;4,14)powinnipokornieznosićtętrudnąsytuację,
nieszukajączemsty.WzoremdlanichmabyćChrystus,którycierpliwieznosił
wszelkiezniewagipodczasswojejMęki(2P2,21nn).Zadoznanecierpienia
zostałnagrodzonyprzezBogachwałąZmartwychwstania.Wtensposóbstałsię
dlachrześcijanznakiemnadziei(1P1,21),żerównieżioniotrzymająodBoga
nagrodęizostanąwywyższeni(1P1,7;5,6).

PodobniejakJezuszostałodrzuconyprzezludzi,takichrześcijaniezostali

wypchnięcinamarginesspołecznościzdominowanejprzezpogan.Abyich
pocieszyćiumocnić,autorlistuprzypominaimfakt,żezostaliwybraniprzez
Boga(1P1,1;5,13).Odnosidonichtytuły,którewczasachSTopisywały
szczególneuprzywilejowanieIzraela:ródwybrany,królewskiekapłaństwo,lud
święty(1P2,9).ŚwiadomośćBożegowybraniaiobietnicyzbawieniapowinna
wdeterminującysposóbrzutowaćnasposóbprzeżywaniacodziennych
trudności.

WprowadzeniedoPierwszegoListuśw.Piotra

(P.K.)

ListtenposiadacharakterpismaokólnegodoKościołówchrześcijańskichi

manaceluwzmocnieniaichwczasieucisku.Adresatamisąchrześcijanie
przybyszewśróddiasporyAzjiMniejszej,tzn.członkowieKościołówżyjący
wśródpogan.Niewiadomo,czyodnosisiędojednegozwielkichprześladowań,
czyteżAutorowichodziogólniejozmaganiazwrogościąświatapogańskiego.
FormazewnętrznapismaprzypominalistwznaczniewiększymstopniuniżJk
(adres,błogosławieństwo,pozdrowieniakońcowe).

Listomawiaprzedewszystkimstosunekchrześcijaninadoświata.Cierpienia

mającharaktereschatologicznyidomagająsięwytrwałości.Uzasadnienie
wypływającychstądwskazańjestchrystologiczne:KrewChrystusa„wykupiła”
chrześcijanzbeznadziejnegożyciapogańskiego,czyniącichnarodemświętym,
królewskimkapłaństwem.

TytułlistupodajejakojegoautoraapostołaPiotra.Jegoautorstwo

utrzymywaliOjcowieKościołaicałatradycjachrześcijańska.Wobecnejswej
postacilistwydajesięjednakbyćpóźniejszy.Najprawdopodobniejprzyjego
redakcjiwspółdziałałtujedenzuczniówśw.Piotra,byćmożeSylwan.

Autornawiązujewwielumiejscachdoobrzędówisymbolikichrztuśw.,co

wrazztowarzyszącymipouczeniamiprzypominahomilię.Takieschematybyły
dobrzeznanewewczesnymchrześcijaństwieiwłaśnienajednymznichoparł
Autorswójlist.Opróczwezwaniadoświętościinaukstanowychnaspecjalną
uwagęzasługujewliściewzmiankaozstąpieniuChrystusadootchłani.

1P1

Adres

Piotr,apostołJezusaChrystusa,dowybranych,przybyszów

wśróddiasporywPoncie,Galacji,Kapadocji,AzjiiBitynii,

1,1dowybranych,przybyszów.ZiemianależydoBoga(Ps24,1),aczłowiekżyjenaniejjakocudzoziemiec(Kpł25,23),„przechodząc”,ponieważmusijąopuścićzchwiląśmierci(Ps

39,13n;119,19;1Krn29,10-15).Poobjawieniuprawdyopowstaniuzmartwych(2Mch7,9+)perspektywazyskujedopełnienie:prawdziwąojczyznączłowiekajestniebo(Flp3,20;Kol3,1-4;Hbr
11,8-16;13,14),achrześcijaninnaziemiżyje„nawygnaniu”(paroikia,odczegopochodzitermin„parafia”:1P1,17;2Kor5,1-8),wśródpogańskiegoświata,unikającjegowad(1P2,11;4,2-4),
podobniejaksięrzeczmiałazŻydamidiaspory.

—wśróddiaspory.Czyli:„rozproszenia”.ChodzioŻydównawróconychnachrześcijaństwo(Jk1,1+)lubpoprostuochrześcijan,żyjącychwśrodowiskupogańskim(5,9).
1,1.Żydzinazywaliswoichrodaków,którzymieszkalipozaobszaremPalestyny,„diasporą”lubtymi,którzyżyli„wrozproszeniu”.Piotrprzenositookreślenienaswoichczytelników(por.

1P1,17;2,11).Natemat„przybyszów”,zob.komentarzdo1P1,17;por.2,11.Pięćrzymskichprowincji,któreapostołwymienia,sąsiadowałozesobą.PiotrpomijapołudnioweregionynadmorskieAzji
Mniejszej,którewtymokresiemogłybyćzaliczanedoSyrii,niezaśdoAzjiMniejszej.Kolejność,wjakiejapostołwymieniaprowincje,wktórychmieszkajączytelnicyjegolistu,stanowi
odzwierciedlenieszlaku,jakimmógłpodążaćposłanieczRzymu,bydostarczyćlisty,gdybyrozpocząłwędrówkęzAmastriswPoncie.(ChociażposłańcyzRzymuczęściejrozpoczynaliswoją
wędrówkęwrzymskiejprowincjiAzji,Piotrmógłzacząćwyliczanieodprowincjipołożonejnajdalejnawschód.)Natematlistówokrężnych,zob.analizęgatunkuliterackiegowewprowadzeniu.

którzywybranizostalizgodnieztym,coprzewidziałBóg

Ojciec,abywDuchuzostaliuświęceni,skłonilisiędoposłuszeństwai
pokropienizostalikrwiąJezusaChrystusa.Łaskaipokójniechbędą
wamudzieloneobficie!

1,2Myśljesttrynitarna(por.2Kor13,13+).WbezpośrednionastępującymfragmenciepowrótdotematuOjca(w.3-5),Syna(w.6-9),Ducha(w.10-12).—Ww.2aluzjadoscenyzawarcia

przymierza,októrejmowawWj24,6-8.LudprzyrzekazachowaćprzykazaniaBoga(w.7),aMojżesz,wceluprzypieczętowaniaprzymierza,skrapialudkrwiąofiar(w.8).Codochrześcijańskiego
wykorzystaniategotekstuwodniesieniudokrwiChrystusapor.Hbr9,18nniMt26,28.

1–2.

Każdylistpisanywstarożytnościzawierałpróczimieniapiszącegoiokreśleniaadresatówtakżeodpowiedniepozdrowienia.Stosowniedozwyczaju,stylupiszącego,jegousposobienia

izamiarówtenstereotypowywstęprozwijanowniektórychlubwszystkichpunktach.Wstępychrześcijańskiezawierajączęstoformułytrynitarne,podobniejakwiersz2.Piotr,umiłowanyiwybrany
przezJezusanagłowęKościołauczeń,przypominaoswoimurzędzieapostolskimodbiorcomnieznanymsobie(przynajmniejwznacznejczęści)osobiście.Adresatamilistusąchrześcijaniepochodzący
zpogan.Określeniewybranimówiołascewiaryotrzymanejprzezkażdegoznich;natomiastprzybysze(dosł.:„obcy”)wśróddiasporynawiązujedofaktycznejihistorio-zbawczejsytuacjichrześcijan.
Prowadząoniżyciewśródobcego,wrogiegoimświata,tworzącjedynienieznacznyzalążekwiaryChrystusowejwśródmorzapogańskiego.Termindiasporajestpochodzeniajudaistycznego(Żydzi
pozaPalestynążyliwśródwiększościpogańskiejjako,„rozproszeni”lub„wdiasporze”),choćbynajmniejnieoznacza,byodbiorcamilistubylijedyniechrześcijanienawrócenizjudaizmu.Wymienione
nazwygeograficzneświadczą,iżchodziochrześcijanzamieszkującychśrodkowąipółnocnączęśćAzjiMniejszej.

Wzmiankaowyborzenasuwaokazjędorefleksjiteologicznej.JestonrealizacjązbawczychplanówBożych,opierającychsięnawszechwiedzyBożej(por.kom.doRz8,29n;9,11–11,36;

Ef1,11).WybórdokonanyprzezOjcawprowadzawżycieprocesuświęceniaprzypisywanyDuchowiŚwiętemu.Należyzaznaczyć,żeautoremświętościwNTjestBóg,niezaśsamczłowiek,który
współpracujejedyniezofiarowanąmułaską.WosoboworozumianymDuchuŚwiętymprzejawiasiędziałającakuzbawieniumocBoża,główniewsakramenciechrztuśw.,doktóregowypadniejeszcze
wielokrotniepowrócić.Aktywnapostawachrześcijaninazostałazaznaczonawtrzecimczłonieformułytrynitarnej(posłuszeństwo)jakokonsekwencjazbawczegoczynuJezusaChrystusa.Jegośmierć
opisujeformułazaczerpniętazestarotestamentowegorytuałuzawarciaPrzymierza(por.Wj24,8)iprzebłagania(Kpł17,11).OtrzymaćpokropieniekrwiąJezusaoznaczaprzyjąćwduchuwiaryJego
zbawcząśmierć,włączyćsięwniąprzezchrzestśw.iprzyłączyćsiędospołecznościchrześcijańskiej.PokropieniekrwiąnieodnosisięwięcbezpośredniodokrwiJezusaprzelanejnakrzyżu,lecz
zamierzawyjaśnićJegośmierćwświetleteologiikrwiznanejztradycjibiblijnej.Dlaludzistykającychsięnacodzieńwśrodowiskujudaistycznymczypogańskimzkrwawymiofiaramitegorodzaju
argumentacjabyłanaturalna(por.kom.doHbr9n).

Łaskaipokój–topozdrowieniespecyficzniePawłowe,występującewewszystkichjegotrzynastulistach.ObejmujeonowszelkiedobramaterialneiduchowejakodarBoży,skierowanyku

eschatologicznejpełni.ZwłaszczałaskadowodzipełnegomiłościustosunkowaniasięBogadoczłowieka,któreprzejawiasięszczególniewodpuszczeniugrzechów.Tenelementpozdrowieniajest
czystochrześcijańskiwodróżnieniuodpokoju,zwyczajnegopozdrowieniastarotestamentalnego,nabierającegojednakwNTzupełnienowejtreściiwymowy.

1,2.WStarymTestamencieijudaizmieBożyludzostałwsensiezbiorowym„wybrany”lub„przeznaczony”,ponieważBógznałich„wcześniej”.Piotrposługujesiętymsamym

słownictwemwodniesieniudowierzącychwJezusa.Posłuszeństwoipokropieniekrwiąprzypieczętowywałotakżepierwszeprzymierze(Wj24,7-8).

Nadziejaijejpodstawa

NiechbędziebłogosławionyBógiOjciecPananaszego,Jezusa

Chrystusa.Onwswoimwielkimmiłosierdziuprzezpowstaniez
martwychJezusaChrystusananowozrodziłnasdożywejnadziei:

1,3Niechbędziebłogosławiony.FormułabłogosławieństwaodziedziczonazeST(Rdz14,20+;Łk1,68;Rz1,25;2Kor11,31)stałasięchrześcijańska(Rz9,5;2Kor1,3;Ef1,3):

dobrodziejstwa,zracjiktórychchwalisięBoga,wiążąsięzosobąChrystusa,zwłaszczazJegozmartwychwstaniem(Rz1,4-5+;itd.).

Wlistachnowotestamentowych(takżeniekiedyjużwpogańskich)istniałzwyczajdziękczynieniapodadresemBoga(bóstw)zapowodzenieiłaskiotrzymaneprzezadresata.Takżeten

stałypunktlistuAutor1Prozbudowujeobszernie,takżeprzejściedowłaściwejjegoczęścijestharmonijne.BógOjciecprzedstawionyjestjakoAutornowegożyciachrześcijanina;życiazmierzającego
kupełnejrealizacjieschatologicznychobietnic.MotywemzbawczejJegodziałalnościbyłomiłosierdzie(por.2,10;Tt3,5).ZmartwychwstanieJezusastanowigwarancjęizarazeminauguracjęnowego
życiachrześcijanina,jakiemanadziejęwpełniotrzymaćwokresieeschatologicznegodokonania.Wbardzopodobnysposóbargumentowałjużśw.Paweł(Rz6,4nn,kom.;Ga2,20;Kol2,12–13).

1,3.Piotrposługujesięformąberakah-żydowskiegobłogosławieństwa,którezwyklerozpoczynałosięsłowami:„NiechbędziebłogosławionyBóg,który...”.Wzmiankaonowym

narodzeniumożestanowićaluzjędosłownictwa,którymŻydziposługiwalisięzwyklenaoznaczenienawróceniapoganinanajudaizm(zob.komentarzdoJ3,35)wznaczeniu„wchwilinawrócenia
otrzymaliścienowąnaturę”.WierzącyrodzilisiępowtórniedożywejnadziejzasprawązmartwychwstaniaJezusa,dziedzictwa(w.4)iprzyszłegozbawienia(w.5)-trzechideizwiązanychzesobąw
żydowskimwyobrażeniachczasówostatecznych.

dodziedzictwaniezniszczalnegoiniepokalanego,i

niewiędnącego,którejestzachowanedlawaswniebie.

Przedmiotoczekiwaniainadzieiopisujebliżejtenwiersz.DziecięctwoBożeotrzymaneprzezłaskęiuświęcenieuprawniachrześcijaninadodziedzictwa(por.Ga4,7).DlaluduBożego

STtakimdziedzictwembyłnajpierwkrajopływającywmlekoimiód,ZiemiaObiecana,następnierozumianacorazbardziejduchowo,awokresieapokaliptykiczęstojużniemalsymbolicznie.Dla
chrześcijaninatymdziedzictwemjestżyciewieczne(Mk10,17;Tt3,7)rozumianeeschatologicznieiwsensiedóbrduchowychpozaziemskich.Dziedzictwotoniepodlegazmiennymkolejom
doczesności:jestniezniszczalne.Jestwolneodwszelkiegoskażenianieprawością,odniesprawiedliwości,cotowarzyszyjakżeczęstoziemskiemudziedzictwu.Jestwreszcieniewiędnące,nibyfloraraju
przedupadkiemczłowieka.TakacharakterystykaniebieskiegodziedzictwabyćmożenawiązujedoprototypurozważańMdr(por.4,2;6,12;12,1;18,4).

1,4.PisarzeksiągNowegoTestamentunawiązywalidotradycjiżydowskiej,mówiąco„odziedziczeniu”przyszłegoświata.Źródłemtegoidiomubyłoprzypuszczalnie„odziedziczenie”przez

IzraelaZiemiObiecanej,poichwyzwoleniuzEgiptu.Takżeniektóretekstyżydowskie(np.4KsięgaEzdrasza,zkońcaIIw.poChr.)wspominałyoskarbiewniebie,przeznaczonymdla
sprawiedliwych,zwyklejednakwprzyjęciutegoskarbunaciskpadałnaposłuszeństwoczłowieka,tutajzaśzostałpołożonynadzieleBoga.

WybowiemjesteścieprzezwiaręstrzeżenimocąBożądla

zbawienia,gotowegoobjawićsięwczasieostatecznym.

1,5wczasieostatecznym.Chodzioostatniokreshistorii,zapoczątkowanyprzezJezusa(1,20),którysięskończyObjawieniem(w.7i13;4,13;5,1;1Kor1,7-8+),czyliparuzją(Jk5,8+;por.

Mk1,15+).

1,5.WedługZwojówznadMorzaMartwegoiinnychtekstówżydowskich,wszystkozostanie„objawione”w„czasieostatecznym”.Uczynkigrzesznikawyjdąnajaw,sprawiedliwyzaś

zostanie„wybawiony”odwszystkich,którzygouciskali.

Dlategoradujciesię,choćterazmusiciedoznaćtrochęsmutkuz

powoduróżnorodnychdoświadczeń.

5–6.

Bógnieograniczasiędodaniaobietnicyiudzieleniaswegozbawienia,alezapewniaswojąłaskąpełnejegoosiągnięciewczasachostatecznych.Toteżwspomnianedziedzictwonie

należyrozumiećprzedewszystkimjakoosiągnięcieindywidualnegozbawieniapośmierci,alejakoeschatologicznąpełnięświata,zbiegającąsięzpowtórnymprzyjściemPana.Dotejchwili,któranie
wydajesiębardzoodległa,jestonoprzedmiotemwiaryichrześcijańskiejnadziei.Takieprzeświadczeniedzieli1PzniemalwszystkimiksięgamiNT,podobniejakikoniecznośćdoświadczeń
poprzedzającychinterwencjęeschatologiczną(por.Jk1,3).

Przeztowartośćwaszejwiaryokażesięowielecenniejszaod

zniszczalnegozłota,któreprzecieżpróbujesięwogniu,nasławę,
chwałęicześćprzyobjawieniuJezusaChrystusa.

JejbliskośćpowinnanapawaćuczniówChrystusaradościąwypływającązeświadomości,żecierpieniaeschatologiczneprzygotowująjużbezpośrednionapowtórnespotkaniezPanem.

Wśródnichwiarastajesięniezłomna,wypróbowanaznacznielepiejniższlachetnymetalwogniu.Złotowstanienaturalnymzawierałowielebezwartościowychdomieszek,któreusuwano,poddając
surowymetalpróbieognia.Tenobraz(podobniejaksamourządzeniedoprzetapianiametaliszlachetnych)byłdobrzeznanywST(Prz17,3;27,21;Syr2,5;Mdr3,6itd.)jakoodpowiednikdoświadczeń
Bożychicierpień.Wokresieapokaliptykipołączonogozideąsądueschatologicznego:Bógoddzieliizniszczywszystkoto,cowczłowiekubezwartościowe,pozostawiającwnimtylkoautentyczne
wartościpodatnenażyciewieczne.Jednakjużwokresieprzedeschatologicznympodobnąrolęspełnianadprzyrodzonawiara,którejzwycięskoprzebytedoświadczenianadająwartośćprzewyższającą
wielokrotniecenęzłota.Tenszlachetnykruszeculegazniszczeniuwtenczywinnysposób(por.Jk5,3);wchwiliparuzji–przypowtórnymobjawieniusięJezusaChrystusa(por.kom.doMt25,31–46)
–tylkowypróbowanawiaramożezadecydowaćoudzialewJegochwale(por.Rz8,17;Kol3,4).

1,6-7.Bógsprawujesuwerennąwładzęnaddoświadczeniami,któredotykajączłowieka,leczJegocelem,zarównowStarymTestamencie,jakiwjudaizmie,byłoutwierdzenieludzi

poddawanychpróbie(celemzaśszatanabyłaapostazja-1P5,8).Zob.komentarzdoJk1,12-16.(RównieżwedługStaregoTestamentuijudaizmu,cierpieniemogłobyćkarceniem,któremiałoskłonić
człowiekadonawrócenialubsprawiedliwąkarą.Ówczesnyjudaizmprzekształciłtękoncepcjęwideęprzebłaganiaprzezcierpienie.ChociażpoglądtennieodzwierciedlaakcentówPiotrowych,apostoł
dopuszczajednak,byprześladowanie,jakiedotykawierzących,stanowiłoteżBożekarcenie,któremaprzebudzićJegolud-1P4,17).

Wmyślwielutradycjiżydowskich,koniecbędziepoprzedzonyokresemwielkiegoucisku.Obrazsprawiedliwego,którydoświadczapróbywogniu(wpiecudowytapiania)jakdrogocenne

metalewceluoczyszczenia,pochodzizeStaregoTestamentu(Hi23,10;Ps12,6;Prz17,3;por.Iz43,2;Jr11,4);pojawiasięteżwpóźniejszejliteraturzeżydowskiej(np.Syr2,5).Rudyszlachetnych
metalibyływypalanewpiecucelemusunięciadomieszekiuzyskaniaoczyszczonegometalu.

Wy,choćniewidzieliście,miłujecieGo;wywNiegoteraz,choć

niewidzicie,przecieżwierzycie,aucieszyciesięradością
niewymownąipełnąchwały

Zkoleiwzmiankowanawyżejwiarastajesięprzedmiotemdokładniejszychrefleksji.Autorowilistuchodziopodkreślenienadprzyrodzonegojejcharakteru,różnegoodludzkiej

wiarygodności,któradomagasiębezpośredniego,dotykalnego,zmysłowegoświadectwa.OdbiorcylistuwierząwJezusaChrystusa,choćGoniewidzieli:kierowanimiłościąwiedzą,kujakiemucelowi
zdążają.OnichtomówiąsłowaprzekazaneprzezJ20,29b(zob.kom.):błogosławieni,którzyniewidzieli,auwierzyli.Błogosławieństwotoprzedstawionejestww.8wwymiaracheschatologicznych
radościichwałybezgranic.Dlacałegowczesnegochrześcijaństwaparadoksobecnychcierpieńiprzyszłejradościbyłzarazemtajemnicąioczywistościąwiary.Dlaniewierzącegooczywistośćtajest
nonsensem.

wtedy,gdyosiągnieciecelwaszejwiary–zbawieniedusz.

1,9Pośródtrudności(w.6;2,12.19;3,13-17;4,12-19)chrześcijanieczerpiązeswejwiarywChrystusaizeswejmiłościkuNiemuradosnąpewność,żeBóggwarantujeimzbawienie(dusz,

tzn.osób;1,22;2,11;por.1Kor15,44+).

Wiarazdążawięckuokreślonemucelowieschatologicznemu:kuzbawieniuduszy.NasposóbgreckirozumietuAutor(odmiennieniżprzeważnieśw.Pawełiinnepisma,które„duszę”

pojmująprzeważniewznaczeniusemickimjakosynonim„życia”)duszęjakopodmiotżyciabezkońca,nagrodyeschatologicznej(por.1,22;2,11.25);podobnysensbędziemiałookreślenieduch(zob.
niżej,3,19).

1,8-9.Udrękadoświadczeńmogłaodmienićsięwradość,ponieważczytelnicyodpoczątkuwiedzieli,jakijestcelowychprób:gdywytrwająażdokońca,nadejdzieostatecznewybawienie-

podobniejakwtradycyjnymnauczaniużydowskim.WprzeciwieństwiedopróbopisanychwLiścieJakuba,głównymsprawdzianemw1LiściePiotrasąprześladowania(zob.wprowadzenie).

Nadtymzbawieniemwszczęliposzukiwaniaibadaniaprorocy

–ci,którzyprzepowiadaliprzeznaczonądlawasłaskę.

Badalioni,

kiedyinajakąchwilęwskazywałDuchChrystusa,którywnichbyłi
przepowiadałcierpienia[przeznaczone]dlaChrystusaorazmające
potemnastąpićuwielbienia.

1,11wskazywałDuchChrystusa,którywnichbył.ZadaniemprorokówbyłozapowiadaćTajemnicęChrystusa(w.10).Natchnienie,którenimikierowało,jestprzypisaneDuchowiChrystusa

(por.1Kor10,1-11+;Łk24,27.44),takjakiprzepowiadanieApostołów(w.12).Tymsamymzostajeuwidocznionajednośćobydwuprzymierzy.

Imteżzostałoobjawione,żenieimsamym,aleraczejwam

miałysłużyćsprawyobwieszczonewamprzeztych,którzywam
głosiliEwangelięmocązesłanegozniebaDuchaŚwiętego.Wejrzećw
tesprawypragnąaniołowie.

10–12.

Wierszeterozważajązapowiedzianezbawieniewogólniejszejperspektywiehistorio-zbawczej.Byłoonoprzedmiotemrefleksjiproroków,heroldówBogaipowiernikówJego

planów.Autorlistupodkreślatylkojedną–aleuważanązawszezabardzoistotną–stronęichdziałalności:refleksjęnadprzyszłymzbawieniemmesjańskim.Wdalekiejperspektywiewidzielioniłaskę,
którastajesięobecnieudziałemchrześcijan.Wielebyłowichwidzeniachiotrzymywanychobjawieniachrzeczytajemniczych,którychnierozumieli,zgłębiającmozolniepoddziałaniemDuchaBożego
to,codlachrześcijanjestterazoczywiste.ItakwDn9,2dociekaprorokobjawionejJeremiaszowiliczbylat(por.Jr25,11;29,10)ipytatajemniczegomężawlnianejszacie,jakdużojeszczeczasu
upłyniedokońcazapowiedzianychwydarzeń(Dn12,6).Autor1Prozważatylkojedenaspekt–końcowy–działaniaizbawczegodziełaChrystusa:Jegomękęiuwielbieniejakospecjalnyprzedmiot
refleksjiproroków.Wrzeczywistościproroctwamesjańskiemająowieleszerszyzakres:dotycząWcielenia,miejscaiczasunarodzeniaorazżyciaJezusa.Rzeczjednakcharakterystyczna,żewpodobny
sposóbargumentujetakżezmartwychwstałyJezusuczniomzdążającymdoEmaus(Łk24,26n).RefleksjawczesnochrześcijańskanadSTkoncentrowałasięgłównienaddwomanajważniejszymietapami
działalnościJezusa.PonieważmękaJezusabyławspecjalnysposóbzgorszeniemdlaŻydów,agłupstwemdlapogan(1Kor1,23),należałojeprzezwyciężyćargumentacjąstarotestamentową.Duch
Chrystusaożywiającyprorokówkuproroctwommesjańskim–toChrystus,któryjestDuchem(2Kor3,17–18,kom.),tj.ChrystuswswojejegzystencjipoprzedzającejWcielenie.AlenietylkoOn,jest
torównieżtenDuch,któryzstąpiłnaNiegoprzedrozpoczęciempublicznejdziałalności(por.J1,32,kom.).Wkażdymrazieprzeświadczenie,żeDuchJezusa–jakkolwiekbyGorozumieć–przemawiał
przezprorokówST,należydotrwałegoprzeświadczeniapierwszychpokoleńchrześcijańskich,szczególnieakcentujągoOjcowieApostolscy(Ign.Ant.,Magn.8,2;Barn.5,6;PasterzHermasaSim.
9,12,1–2itd.).Prorocy(por.Łk10,24)iinnimężowieDucha(por.oAbrahamie–J8,56,kom.)pragnęligorącodoczekaćczasówChrystusa,radowalisięznich,wiedzącjednocześnie,żeobjawienieim
przekazywanewypełnisięwczasachdalekich.WieśćoichnadejściuprzyniosłanaświatDobraNowina,głoszonapowagąimocąDuchaŚwiętego,obiecanegoprzezJezusawczasieziemskiej
działalności(J14,15nn.25nn;16,7nn).Duchtenbędziepouczałpracownikówapostolskich,comająmówićwobecnieprzyjaznychsobieprzedstawicieliświata(Łk12,12;Dz1,8;1Kor2,4nitd.);będzie
współdziałałprzywyborzemisjonarzy(Dz13,2)iudzielałmocycharyzmatycznej(1Kor12,4).WreszciewzniosłośćobjawieniaNTpotwierdzadodatkowotypowoapokaliptycznyargument:
przewyższaonowiedzęaniołów,którzypodobniejakcharyzmatycySTpragnąpojąćjegowzniosłość.Przezodkupieniechrześcijaninzostałwyniesionyponadaniołów(Hbr2,16)idlategonp.św.Paweł
czujesięjakoapostołważniejszyniżewentualneposłannictwoaniołaznieba(por.Ga1,8).Taostatniaargumentacjamadlawspółczesnegoczłowiekamniejsząsiłęprzekonującą,alenależypamiętać,iż
wpierwotnejspołecznościchrześcijanświadomośćłącznościzeświatemduchówczystychiich(niewidzialnego)udziałuwżyciu(szczególnieliturgicznym–por.Ap8,3itd.)byłaniezwykleżywa(por.
Mt18,10;Łk1,19nn;2,9itd.),niemówiącjużoichroliwwydarzeniacheschatologicznych(Mt13,49;24,31iinne).

1,10-12.Wielużydowskichinterpretatorów(zwłaszczawprzypadkuZwojówznadMorzaMartwego)wierzyło,żetowłaśnienatematichczasówwypowiadalisiędawniprorocy.Znaczenie

proroctwpozostawałowięcpierwotniewukryciuażdonadejściamędrcówzichwłasnegopokolenia,którzyjezrozumielizasprawąDucha.Piotrwydajesiępotwierdzać,żeprorocyzdawalisobie
sprawę,iżichproroctwaodnosiłysiędoMesjasza,którymiałcierpiećizostaćwywyższonyorazżewieleszczegółówichprzesłanianabierzesensudopierowówczas,gdywszystkosięwypełni.Można
jednakodnieśćwrażeniejakobyPiotrzgadzałsięzautoramiZwojówznadMorzaMartwego,iżprorocystarotestamentowiniewiedzieli„kiedyinajakąchwilę”.

OsługachBogazeStaregoTestamentumożnapowiedzieć,żeDuchBoży„byłwnich”(Rdz41,38;Lb27,18),chociażautorzyStaregoTestamentuwolelizwyklehebrajskiidiomoDuchu,

który„spoczął”naBożychsługach,udzielającimmocy(podobniejakw1P4,14),Wedługniektórychtradycjiżydowskichpewnetajemnicebyłytakważne,żeBógtrzymałjewukryciuażdoostatniej
chwilinawetprzedaniołami.Winnychtradycjach,aniołowieceniliezoterycznenaukirabinówizjawialisięjakosłuchaczenaichwykładach.Wjeszczeinnychnurtachmyśliżydowskiejaniołowie
zazdrościliIzraelowi,któryotrzymałBożePrawo.

1,1-12.Obecnedoświadczeniaaprzyszłanadzieja.Wjęzykugreckimwersety3-12stanowiąjednodługiezdanie.Takiedługiezdaniamogłybyćwstarożytnościuważanezadowód

kunsztupisarskiego,słuchaczemówbylibowiembardziejprzyzwyczajenidośledzeniadłuższegociągumyślowegoniżwspółcześniczytelnicywychowaninatelewizji.

Napomnieniadotycząceosobistejświętości

Dlategoprzepasawszybiodrawaszegoumysłu,[bądźcie]

trzeźwi,pokładajciecałąnadziejęwłasce,którawamprzypadnieprzy
objawieniuJezusaChrystusa.

1,13.Mężczyźninosilidługieszaty,którepodwijalizapas(„przepasującbiodra”),bymócsięszybciejiswobodniejporuszać.Chociażobraztenpojawiasięrównieżwinnychfragmentach

StaregoTestamentu,PiotrmożeczynićtutajkonkretnąaluzjędoPaschy(Wj12,11):kiedyBożyludzostałodkupionykrwiąbaranka(1P1,19),mógłbezpiecznieiśćzaBogiemażdoswegodziedzictwa
(por.1P1,4),doZiemiObiecanej.Izraelicimusielibyćwięcubraniigotowidowymarszu.Wznaczeniustarożytnym„trzeźwość”oznaczałanietylkodosłownepowstrzymywaniesięodpicia,lecz
takżepostępowaniewtakisposób,jakiprzystoiosobie,któranieznajdujesiępodwpływemalkoholu,tj.zpełnymgodnościopanowaniem.

[Bądźcie]jakposłusznedzieci.Nieprzystosowujciesiędo

waszychdawniejszychżądz,gdybyliścienieświadomi,

1,14MowaoprzejściuodnieznajomościdopoznaniaBoga(Ps78,6;Jr10,25;1Tes4,5;itd.),dziękiczemupostępowaniewybranych(1,18;Ef4,17-19)zostałocałkowicieprzemienione.
1,14.Słowa„posłusznedzieci”podejmująobraz,którypojawiłsięw1P1,3:zrodzeninanowo,niepowinnijużbyćtacyjakwcześniej,leczokazywaćposłuszeństwoBogu(por.1P1,2.22),

podobniejakdziecisłuchająswoichojców.Posłuszeństwomłodszychdziecirodzicombyłowysokocenione,zaśrzymskieiżydowskieprawowręczjenakazywało.

alewcałympostępowaniustańciesięwyrównieżświętymina

wzórŚwiętego,którywaspowołał,

1,15CzłowiekwiniennaśladowaćświętośćBoga(Kpł19,2).Jezusuściśla,żetowłaśniemiłującbliźnich(por.Kpł19,15)chrześcijaninnaśladujeBoga,odróżniasięodpoganistajesię

dzieckiemBoga(Mt5,43-48p).Skądjednakżemaczerpaćkoniecznądotegomoc?Tradycjaapostolska,odwracającporządekwstawianiuproblemu,pojmujetotak,żedlatego,iżjesteśmydziećmi
Boga(1P1,23+),możemyGonaśladować(1P1,14-16;1J3,2-10;Ef5,1n),ponieważBóg-Miłość(1J4,8)stajesięzasadąnaszegodziałania.PawełwtymnaśladowaniuBogawidziodnowieniedzieła
stworzenia(Kol3,10-13;Ef4,24).

gdyżjestnapisane:Świętymibądźcie,boJajestemświęty.

WdrugiejczęścirozdziałuAutorpragniewysnućpraktycznewnioskizestwierdzenia,araczejprzypomnieniaootrzymanejłasce.Wzywawięcdoposłuszeństwa,bojaźniBoga,miłości,

słowem–doświętościżycia.

13–16.

Paradoksalnewezwaniedoprzepasaniabioderumysłupochodzizestarożytnegosposobuubieraniasię.Zasadniczączęściąubiorubyładługaszata,którąprzypracylubwpodróży,a

takżewczasiewalki,podciąganoipodtrzymywanopasem.Takieprzepasaniebioderoznaczawięcgotowośćdopodjęciatrudulubdecyzji;stądłatwoprzenoszonojeobrazowonasferężyciawyższego,
umysłowegoireligijnego.Woczekiwaniunaprzyjście(eschatologiczne)JezusaChrystusabiodraJegouczniówwinnybyćprzepasane(Łk12,35).Tutajoznaczatogotowośćdowalkizwszystkim,co
mogłobyprzeszkodzićlubopóźnićspotkaniezChrystusemuwielbionymprzyJegoparuzji(por.1,7).Łaskamawtymwypadkucharaktereschatologicznyiokreślapełnięzbawczychdóbr.Postawa
nacechowanadziecięcąuległościąiposłuszeństwem–todefinitywnyrozbratzeświatemżądz,jakimhołdowaliwierniprzednawróceniem.NTczęściejprzedstawiaświatpogańskijakopogrążonyw
grzechachinieświadomości(por.Dz17,30;Ga4,8–9;Ef4,18itd.).PodwpływemotrzymanejłaskiiobjawieniaJezusaChrystusamusząonetrwaleustąpićświętości.Wymagaonaoddzieleniasię–ito
radykalnego–odwszystkiego,cojestnieczyste,przeciwneBogu,anastępniepodjęciażyciareligijnegoietycznienienagannego.Jakomotywwystępujewww.15bi16świętośćBoga,którąstwierdzają
nietylkosłowa,przytoczonezKpł,alecałyKodeksświętości(Kpł17–19)orazlicznetekstyproroków(zwł.Iz6,1–6itd.).Świętościrytualnej,takważnejwST,niebierzetuAutorpoduwagę,lecz
rozumiejąwznaczeniunormypostępowaniareligijno-moralnego.

1,15-16.Izraelzostałpowołanydotego,bybyłświętypodobniejakBógjestświęty-miałwięcpostępowaćwinnysposóbniżpozostałenarody(Kpł11,44;19,2;20,7.26).Codzienne

modlitwyodmawianewsynagodzepodkreślałyświętośćBoga,ideatabyławięcznanawiększościżydowskichczytelnikówlistuorazpoganom,którzydziękinimzapoznalisięzPismemŚwiętym.Jeśli
Piotrkontynuujetutajobrazojcaidzieciz1P1,14-1,17,możeczynićaluzjędoinnejcharakterystycznejcechyrelacjidoojca,którabyłapodkreślanawstarożytności,mianowiciedonaśladowania.

JeżelibowiemOjcemnazywacieTego,którybezwzględuna

osobysądzikażdegowedługuczynków,towbojaźnispędzajcieczas
swojegopobytunaobczyźnie.

17.

Faktwzywania(szczególniewmodlitwie)BogajakoOjca(por.Rz8,15;Ga4,6)nakładanachrześcijanobowiązki,wprzeciwnymbowiemwypadkustalibysięonipodobnidoŻydów

uważającychswojeuprzywilejowanestanowiskowobecBogazagwarancjęzbawienia.Bóg-Sędziabędzierozważałuczynkikażdego,niezaśpozory.Właściwąpostawąchrześcijanina,spędzającego
życiewśródwrogiegoświata,jestautentycznabojaźńBoża(niezaśbojaźńprzedbliskimsądem).DoczesnośćniejestwłaściwąojczyznąuczniaChrystusa;jestniąniebo.Niemamytutajtrwałego
miasta,aleszukamyprzyszłego(Hbr13,14).Dlategoteżnatymświeciebędzieonczułsięobco,tęskniączaprzebywaniemzChrystusem(por.Flp1,23,kom.).

1,17.ObrazBogajakobezstronnegosędziegobyłtradycyjnymelementemjudaizmu,któryokreślałGoteżjako„niebieskiegoOjca”wwielumodlitwach.„Ci,którzyprzebywająna

obczyźnie”różnilisięodmiejscowychobywateli,jednakjakoosobylegalniezamieszkującenadanymtereniebylitraktowanilepiejodnowychprzybyszów.Żydowskiewspólnotyrozsianepocałym
cesarstwierzymskimcieszyłysięprawami,któreprzysługiwałyosiadłemuobcemuprzybyszowiichociażniektórzyŻydzimogliuzyskaćobywatelstwo-np.wtakichmiejscachjakgreckaAleksandria-
ichwysiłkipodejmowanewtymceluspotykałysięzniechęciąmiejscowejludności.

Wieciebowiem,żezodziedziczonegopoprzodkachwaszego

złegopostępowaniazostaliściewykupieninieczymśprzemijającym,
srebremlubzłotem,

1,18.Żydziczęstookreślalibałwochwalstwojako„daremne”lub„próżne”.Bałwochwalstwobyłoteżdlanichnajbardziejcharakterystycznymrysemmentalnościpogan,awięcidawnej

postawyczytelnikówlistuPiotra(„dziedziczenie”sposobupostępowaniaprzodkówmogłosamowsobieodnosićsięidopogaństwa,idojudaizmu).Żydowscymędrcyuważali,żeniezniszczalnymi
prawdziwymbogactwem(por.1P1,4.7.23)jestwiecznebogactwosprawiedliwościlubmądrości.ŻadnepieniądzeniedorównująceniezapłaconejzaodkupieniePiotrowychczytelników(1P1,19).(To,
żezłotoulegałowtymokresiedewaluacjizpowoduwzrostucenzaNeronamogłozostaćuchwyconeprzezpierwszychczytelnikówlistuPiotra,jestjednakprzypuszczalniesprawądrugorzędnąwobec
głównejmyśliapostołaoprzemijającejwartościzłota;por.1P1,7.)

aledrogocennąkrwiąChrystusa,jakobarankaniepokalanegoi

bezzmazy.

1,19Innemożliwetłumaczenie:„drogocennąkrwią,jakbarankaniepokalanegoibezzmazy,Chrystusa”.

18–19.

DziedzictwodawnegoluduBożego,rozważanewświetlehistoriizbawienia,byłowsumiesmutne;byłatohistorianieposłuszeństwa,buntuigrzechu.Chrystusodkupiłwybranylud

odtegozłowieszczegodziedzictwazacenęswejkrwi(por.Rz3,25;1Kor1,30;1Tm2,6;Hbr9,12).OkreślenieChrystusajakobarankapochodzizIz53,7odniesionegojednoznaczniedoZbawiciela
świata(Dz8,32).PorównanietoodgrywawielkąrolęwteologicznymwyjaśnieniumękiJezusaChrystusa(por.kom.doJ19,36,1Kor5,7).ZresztąJ1,29–36nietylkoporównujeJezusadobaranka,ale
określaGojakoBarankaBożego,którygładzigrzechświata,copodejmujewielokrotnieApokalipsa(5,6nniinne).Codookreślenianiepokalanyibezzmazyzob.Hbr9,14.

Onbyłwprawdzieprzewidzianyprzedstworzeniemświata,

dopierojednakwostatnichczasachobjawiłsięzewzględunawas.

WyścieprzezNiegouwierzyliwBoga,którywskrzesiłGoz

martwychiudzieliłMuchwały,takżewiarawaszainadziejasą
skierowanekuBogu.

1,21Odkupienie(Rz3,25+)przezkrewChrystusa(Mt26,28+;Ap1,5;5,9),podobniejakJegozmartwychwstanie,miałyźródłowodwiecznymplanieOjca(w.20),którywtensposób

uświęciłswójnowylud„wierzących”(por.1Tes1,7;2,10.13;itd.).Zauważasięwtejczęścitekstu(w.13-21)echakatechezy,amożenawetliturgiichrzcielnej.

20–21.

WzbawczychplanachBożychChrystusbyłprzewidzianyjakoOdkupicieljeszczeprzedstworzeniemświata.Jegoprzybycienaświatrozpoczęłoeręeschatologiczną,którazdążaku

swemudefinitywnemuwypełnieniu.WtymprocesiezasadnicząrolęodgrywaspołecznośćChrystusowa,JegoKościół.ZmyśląprzedewszystkimoKościeleBógpodjąłswązbawcząinterwencjęw
swoimSynu.OdpowiedziąnowegoluduBożegonatęłaskęjestżywawiara,którejpoczątkiem,sprawcąrozwojuicelembyłChrystus(por.kom.doJ1,7;Dz3,16).PrzezJegozbawczyczyn
chrześcijanieuzyskaliprzystępdoBoga(por.Rz5,1,Ef2,18)itrwająwnieprzerwanejzNimłaczności.Autorwymieniadwajejzasadniczeczynniki:wiaręinadzieję.Chodzioczywiścieo
pośrednictwoChrystusazmartwychwstałegoiuwielbionego,niezaśoJegoziemskądziałalność,którabyłatylkodrogąkuchwale.Niewątpliwieww.19–21podejmująjednozestarochrześcijańskich
wyznańwiaryocharakterzechrystologicznym.AkcentspoczywatuszczególnienienaJegodziałalnościnaziemi,alenapreegzystencjiorazrolieschatologicznegoZbawcy.

1,19-21.OdkupieniekrwiąbaranicaprzywołujedoroczneobchodyŚwiętaPaschy,gdyŻydziwspominaliodkupienieswojegonarodu(wyzwoleniezniewoli)wEgipciedziękikrwibaranica

paschalnego(por.1P1,13).

Skorojużduszeswojeuświęciliście,będącposłuszniprawdzie

celemzdobycianieobłudnejmiłościbratniej,jednidrugichgorąco
czystymsercemumiłujcie.

1,22czystymsercem.Wariant:„całymsercem”.
1,22.WprzepisachdotyczącychczystościrytualnejzawartychwStarymTestamencieludziemielisięoczyszczaćprzezceremonialnekąpiele.Chociażjudaizmkontynuowałtępraktykęw

sensiedosłownym,częstoposługiwałsięobrazemobmywaniawsensieprzenośnym,naoznaczenieduchowegolubmoralnegooczyszczenia(podobniejaktoczasamimiałomiejsceuprorokówStarego
Testamentu,np.Iz1,16;Jr2,22;4,14).

Jesteściebowiemponowniedożyciapowołaniniezginącego

nasienia,alezniezniszczalnego,dziękisłowuBoga,którejestżywei
trwa.

1,23dziękisłowuBoga,którejestżyweitrwa.Innemożliwetłumaczenie:„dziękisłowuBogażywegoiwiecznego”.—Zarodekżycia,słowoBoga,stoiupoczątkunaszegoBożego

odrodzeniaidajenammożliwośćdziałaniawedługJegowoli(1,22-25;Jk1,18+;Jl,12n;1J3,9;por.2,13n;5,18),ponieważjestonowyposażonewmoc(1Kor1,18;1Tes2,13;Hbr4,12).WJktym
słowemjestjeszczePrawoMojżeszowe(1,25),w1Pjestnimprzepowiadanieewangeliczne(1,25;por.Mt13,18-23p),awJjestnimwewłasnejosobieSynBoży(1,1+).PawełwidziwDuchuzasadę,
dziękiktórejzostajemyustanowienidziećmiBoga(Rz6,4+),aleDuchjestdynamizmemsłowa.

22–23.

Argumentacjaprzybieratonzachęty.Uświęceniezdobyteiutrwaloneprzezposłuszeństwowymagasprawdzaniagowżyciuchrześcijańskim.Sprawdzianemtymbędzieprzede

wszystkimmiłośćbratnia.Jestonajeszczeczymśowielewiększym,bocelemcałegochrześcijańskiegodążeniakuprawdzie,tj.pełnemuchrześcijańskiemuobjawieniuwprowadzonemuwczyn.Autor
wymieniatrzycechytejmiłości.Maonabyćnieobłudna,czylistanowićautentycznywyrazwewnętrznegousposobieniaidążeniachrześcijanina,musibyćgorąca,czyliangażowaćsiębezresztyi
zastrzeżeńwsprawybliźniego,winnawreszciepochodzićzczystegoserca,niezaśtylkozczystoludzkichform,uprzejmościczypoczuciawspólnotymiędzyludzkiej(filantropia).Dotakiejpostawy
miłościdawnyczłowiekniejestzdolny,aletylkoten,którypochodzizniezniszczalnegonasienia,którymjestsłowożycia.SłowoBoga,podobniejaknasieniewporządkunaturalnym,mamoc
rozwijanianowegożycia–itonieprzemijalnego,dlategojestnazywaneSłowemŻycia(Flp2,16),łaski(por.Dz14,3)izbawienia(Dz13,26).

1,23.Noweżyciewposłuszeństwiemiłości(1P1,22)jestnaturalnedlaczłowieka,któryzostał„ponowniepowołanydożycia”.Wstarożytnościprzyjmowanozapewnik,żedzieci

dziedzicząnaturęswoichrodziców.(Wielupisarzywskazywałonawet,żepodobieństwodzieckadoinnegomężczyznymogłozdradzaćcudzołóstwo.)Szczególnąrolęodgrywanasienieojca:uczniowie
Jezusazostalizrodzeninanowozżywegosłowa,Ewangelii(1P1,3;2,2),którajestbyłonieprzemijająca(1P1,24-25).(Możnatutajwskazaćnarozmaiteparalele,wtympoglądFilonanatemat
boskiegosłowajakoniezniszczalnegoipodobnegodo„nasienia”.Jednakwiększośćtychprzykładówmaraczejcharakterindywidualnychiodrębnychprzypadkównieopartychnajakieśszerszej
tradycji.Paralelemogąbyćzatemodległe,opartenanaturalnejobrazowości,zktórejczerpałPiotr[ztymwyjątkiem,żeFilon,wprzeciwieństwiedoapostoła,mógłsięgaćdostoickiegowyobrażenia
logosu-nasienia].Por.Łk8,11;1J3,9.Twierdzenie,żeSłowoBogajestnieprzemijające,byłojednakwspólnewszystkimnurtomjudaizmu;por.Iz40,6-8.)

Wszelkiebowiemciałojestjaktrawa,acałajegochwałajak

kwiattrawy:trawauschła,akwiatjejopadł,

24.

TęcechęcharakterystycznąEwangeliipodkreślatekstprzytoczonyzIzajasza,któryodnosisiędoniezawodnegowypełnieniaobietnicypowrotuzniewolibabilońskiej.DlaAutora1P

słowaprorokanabierająnowejaktualnościhistorio-zbawczej:gwarantująabsolutnycharakterostatniegosłowaskierowanegodonowegoluduBożegopowracającegoniezniewolibabilońskiej,alez
niewoliowielecięższej–grzechu,izdążającegoniedokrajudoczesnegoodpoczynku,alekuwłaściwejswejojczyźnie(Hbr13,14).

słowozaśPanatrwanawieki.Właśnietosłowoogłoszonowam

jakoDobrąNowinę.

1,24-25.PiotrcytujeIz40,6-8(zawersjąLXX,któraodznaczasięwtymmiejscuwiększąspójnościąodtekstuhebrajskiego),gdzie„słowem”tymjestzapowiedźzbawienia,jakienastąpi,

gdyBógodkupiswójlud(np.Iz52,7-8).

1P2

Dalszeupomnienia

Odrzuciwszywięcwszelkiezło,wszelkipodstępiudawanie,

zazdrośćiwszelkieobmowy,

Krótkikatalogwadwskazuje,jakimispecjalnymicechamiwinienodznaczaćsięchrześcijaninżyjącywedługnowegoprawamiłościChrystusowej.Wszelkiezłoprzywodzinamyślcałą

przewrotność,wjakiejpogrążonajestdoczesnośćwrazzjejsprawcą–szatanem.Podstęp,udawanie,zazdrośćiobmowy–topostawyprzeciwnemiłościbliźniego,ustawiczniepiętnowanewNT(por.2
Kor12,20;Ef4,31;Kol3,8;Jk1,21);stanowiąonejedynieprzykłady,niezaśwyczerpującywykazodnośnychgrzechów.

2,1.Starożytnipisarzeposługiwalisięczasami„katalogamiwystępków”,bywskazaćczegoludziepowinniunikać.Piotrprzedstawiatutajskróconykatalogwystępków.„Odrzucenie”

dawnegopostępowaniajestskutkiempowtórnegonarodzeniarównieżwLiścieJakuba,wLiściedoEfezjaniwLiściedoKolosan.Wrazzinnymitekstamiparalelnymi,podobieństwatenasunęły
niektórymbadaczymyślojakiejśwspólnejtradycjichrzcielnejpierwotnegoKościoła.MogłabyćteżonazwiązanazjakimśnauczaniemJezusa,któreniezachowałosiędonaszychczasów.Natemat
możliwegotłaowego„odrzucenia”,zob.komentarzdoRz13,12iEf4,20-24.

jakniedawnonarodzoneniemowlętapragnijcieduchowego,nie

sfałszowanegomleka,abyściedziękiniemuwzrastalikuzbawieniu–

2,2Ponarodzinach(1,23)następujewzrost,dokonującysięrównieżdziękisłowu,któregochrześcijaniełaknąjakoswegopokarmu.

Motywemchrześcijańskiejpostawymiłościjestodrodzenie,jakiegodoznaliczytelnicylistu(por.1,3);wsensienadprzyrodzonymsąonijakbyniedawnonarodzonymidziećmi.

Oczywiściepotrzebująonipokarmu,bysięnadalrozwijaćiwzrastaćkupełniChrystusowej.Takjakpokarmemniemowlątjestmleko,dlanich,zrodzonychkunowemużyciu,koniecznyjestduchowy
pokarm–podstawynaukiChrystusowej(wtymsensieomlekuzob.1Kor3,1–2;Hbr5,12n).MlekoodgrywałoponadtowsymbolicereligijnejIw.poChr.(szczególnieprzedgnostyckiej)ipóźniejszej
bardzoznacznąrolę,jakonapójprzynoszącyzbawienie.Możedotejsymbolikiwjakimśsensienawiązuje1P,tymbardziejżechodziAutorowiczęstooreminiscencjechrztuśw.,awięckultowe.Ten
napójmabyćniesfałszowanystosowniedoostrzeżeniaprzedpodstępemww.1;winienbyćduchowywprzeciwieństwiedonapojówprzeznaczonychwyłączniedlaciała.Tecechygwarantują
zrodzonymdlawiarychrześcijanomwzrostkuzbawieniu.

2,2.WwersecietymPiotrkontynuujeobrazpowtórnegonarodzenia(1P1,23).Niemowlętażywiłysiępokarmemmatkilubmamki.Rzadkokarmionojekrowimmlekiem.Uważano,żewe

wczesnymokresieżyciadziecibyłybardzopodatnenawpływyotoczenia,dlategotym,którzykorzystalizusługmamkiradzono,bydokonaliwyborubardzostarannie.„Niesfałszowane”mlekooznacza,
żeniebyłoonozmieszanezżadnąinnąsubstancją;słowotobyłorównieżużywanewdokumentachhandlowychnaoznaczeniesprzedażyniepodrobionychproduktówżywnościowych.„Duchowe
mleko”oznaczarównież„rozumne”,„racjonalne”imożebyćrównieżtłumaczonejako„mlekosłowa”(logikon),gdzie„słowa”używasięwtakimisamymznaczeniujakw1P1,25.

jeżelitylkozasmakowaliście,żedobryjestPan.

Właściwąperspektywęotrzymująwyrażeniakultowereligiihelleńskiej,takdobrzeznanejczytelnikomzichdotychczasowegożycia.SłużąoneAutorowijedyniedolepszego

przedstawieniawymowyEwangelii:czyste,wolneodwszelkichdomieszekbezwartościowychmleko–toChrystus,któregowierzącyotrzymująwsakramencie(aluzjadochrztuśw.?)iwsłowieżycia.
CytatzPsalmumówiodoznawaniudobrociiłaskawościPana.Jakczęstojednaknainnychmiejscach,1PprzenositytułPannaJezusaChrystusa,JednorodzonegoSynaBoga.

2,3.PiotrnawiązujetutajdoPs34,8.Termin„słodki”byłużywanyzarównodoosób,jakidopokarmu(podobniejaktutaj,domleka-w.2).

PrzybliżającsiędoTego,któryjestżywymkamieniem,

odrzuconymwprawdzieprzezludzi,aleuBogawybranymi
drogocennym,

2,4Tenfragment(w.4-10)jestnaznaczonywspomnieniemWj19.StaryludświętyukonstytuowałsięwokółSynaju,aleniemógłsiędoniegozbliżyć.Nowyludtworzysięwokółinnej

Skały,Kamienia,doktóregomożnasięzbliżyć(w.4).Podobniemiejsceofiar,którymizostałoprzypieczętowaneStarePrzymierze(Wj24,5-8),zajmująduchoweofiarychrześcijan(w.5).—Nadto,
obrazwzrostuzmieniasięwobrazbudowli.SamJezus(Mt21,42p)porównałsiebiedoodrzuconegokamienia(Ps118,22),którypóźniejwybrałBóg(Iz28,16).Chrześcijanie,żywekamienie(w.5),
podobniejakOn(w.4)„budująsię”jakoprzybytekduchowy(1Kor3,16-17;2Kor6,16;Ef2,20-22),wktórymskładająBoguprzezChrystusauwielbieniegodneJegosamego(J2,21+;Rz1,9+;Hbr
7,27+).

Autorpodejmujenowytemat:wspólnotychrześcijańskiejjakożywegodomuBoga,Jegoświątyni,opierającsięnaderczęstonatekstachstarotestamentowych.TensamChrystus,októrym

mówiłwierszpoprzedni,stosująckultowysymbolautentycznegomleka,terazprzedstawionyjestjakożywykamień,tj.zmartwychwskrzeszonyześmiercikupełniżyciawchwale.Określeniawybranyi
drogocennypochodząztekstuprzytoczonegowcałościww.6ipozostająwjaskrawymprzeciwieństwiedopostawytych,którzytenkamieńodrzuciliwswejniewierze.BógoceniatenKamień-Jezusa
wsposóbniepodlegającywątpliwości,udokumentowanymocąichwałą–itostanowidecydującymotyw,byprzybliżyćsiędoNiego,tj.postępowaćwzjednoczeniu,jakienastąpiłoprzezwiaręina
drodzesakramentalnej.

2,4.PiotrzaczerpnąłtenobrazzIz28,16(„wybrany”,„drogocenny”),któryprzytaczaw1P2,6.

wyrównież,nibyżywekamienie,jesteściebudowanijako

duchowaświątynia,bystanowićświętekapłaństwo,dlaskładania

duchowychofiar,miłychBoguprzezJezusaChrystusa.

JezusChrystuswrazzeswoimistanowijednąświątynię.Będącwniejgłowicąwęgła(zob.niżejw.7),nadajejednośćposzczególnymkamieniomtejduchowejbudowli.Chrześcijaniesą

kamieniamiżywymi,czerpiącustawicznienadprzyrodzoneżycieodswegoZbawicielaiprzyczyniającsięswoimżyciemdowzrostuświątyninachwałęOjca.RazemzJezusem,czerpiączJego
przywilejów,sprawująduchowąsłużbęBożą,wykonującświętekapłaństwo,składającmiłeOjcuofiary.

2,5.ZwojeznadMorzaMartwegoukazująwspólnotęzQumranjakożywąświątynię;jedenztekstówmówiteżoelementachświątyni(filarach,fundamentachitd.)jakobytachożywionych.

Słowooikos(dosł.„dom”,BTtłumaczyjako„świątynia”)możesięodnosićdobudowli,np.świątyni,lubdodomujakokomórkispołecznej(1P4,17),anawetdoszerzejpojętejrodziny,wspólnoty,np.
wzwrocie„domIzraela”.Pojawiająsiętutajobydwaznaczenia,podobniejaktomaczasamimiejscewStarymTestamencie(2Sm7,5-712-16).ObrazBożegoludujako„świętegokapłaństwa”został
zaczerpniętyzWj19,5-6(por.Iz61,6)iwystępujezwiększąwyrazistościąwHbr2,9(Izraeljakoświętekapłaństwopojawiasięteżwniektórychtekstachżydowskichztegookresu,którenawiązujądo
Wj19,6,niektórezawierająwstawkędodanądoprzekładuLXXWj23,22)Jakokapłani(atakżekamienie)nowejświątyniskładalibyoniofiary.Równieżinnenurtyjudaizmuposługiwałysięobrazem
duchowejofiary(zob.komentarzdoRz12,1;Hbr13,15).

TobowiemzawierasięwPiśmie:OtokładęnaSyjoniekamień

węgielny,wybrany,drogocenny,aktowierzywniego,napewnonie
zostaniezawiedziony.

SenscytatuzIzajaszajestjednoznaczny:JezusChrystusjestwnajpełniejszymtegosłowaznaczeniudaremOjcaiGwarantemdarówBożychdlachrześcijan.Głowicawęgła(dawniej

często„kamieńwęgielny”)–tokamieńuzbiegudwóchmurów,umieszczanyprzysamychfundamentach.Jakotakistanowiłnajważniejszączęśćbudowli,scalającściany.Dlategoteżwstarożytności
wybieranogostaranniespośródinnychinajczęściejozdabianospecjalnąornamentacją.WintencjiProrokakamieniemtym,zapewniającymskutecznąpomocprzeciwAsyrii–jestzbawczapomocBoga,
którejmożnainależyzaufać(specjalnyakcentwiary–por.Rz9,33).DlaAutora1PkamieniemjestChrystus:JegoKościółjestbudowląwzniesionąprzezBogawNimzasprawąDuchaŚwiętego(por.
1Kor3,9–11)nafundamencieapostołówiproroków(por.Ef2,20),azwłaszczanaPiotrze-Opoce(por.Mt16,18).Cododalszegozastosowaniategoobrazupor.takżeMt21,42,zawierający
interpretacjęPs118,22n.

2,6.WspólnotazQumranodnosiłatekstIz28,16dowłasnychprzywódców;pierwsichrześcijaniełączyligozosobąJezusa(Rz9,33).

Wamzatem,którzywierzycie,cześć!Dlatychzaś,conie

wierzą,właśnietenkamień,któryodrzucilibudowniczowie,stałsię
głowicąwęgła–

Wiarazapewniachrześcijanompełnyudziałwczci,jakąjużotrzymałJezus,BożaGłowicaWęgła.Pełnajejmiarastaniesięichudziałemwokresieeschatologicznegowypełnienia.

ikamieniemobrazy,iskałąpotknięciasię.Ci,nieposłuszni

słowu,upadają,doczegozresztąsąprzeznaczeni.

2,8doczegozresztąsąprzeznaczeni.Dosł.:„doczegozresztązostaliustanowieni”.OdrzucającEwangelięŻydziutraciliswojeprzywileje,którezostałyprzeniesionenachrześcijan(3,9;Dz

28,26-28;por.J12,40).DlapełnegoobrazutejkwestiinależytouzupełnićRz11,32;1Tm2,4;itd.inieprzesądzaćodrzuceniaeschatologicznego.

PodobnieniewiaradecydujejużobecnieolosieeschatologicznymodrzucającychJezusa,choćdzieńostatecznyprzypieczętujegoiujawnicałemuświatu.Jednocześniezokazaniem

eschatologicznejchwałyJezusastaniesięoczywistaJegorolawduchowejbudowli–Kościele.DlaniewierzącychstaniesięJezuskamieniemobrazy,októrysiępotkną–iupadnąnieodwołalnie;
zaznaczatojużwniecoinnychsłowachproroctwoSymeona(Łk2,34).Potknięciesięnastępujeprzeznieposłuszeństwosłowu:odrzuceniegowywołujekatastrofęeschatologiczną(por.
błogosławieństwoJezusadlatych,którzywNiegoniezwątpią–por.Mt11,6;Łk7,23.Bibliawiążewszystko,codotyczylosuczłowieka,bezpośredniozwoląBożą,bezwzględunato,czytobędzie
szczęśliwośćwieczna,czyodrzucenie;stądwypowiedźoprzeznaczeniudoupadku.BógwieonegatywnejpostawiewieluwobecJegozbawczegoplanuiofiarowanejłaski.NTmówijednoznacznieo
wyrzuceniusynówkrólestwa(por.Mt8,12;11,20–24),zakładającoczywiścienegatywnąichpostawęwobecJezusaChrystusa(por.takżeostresformułowanieŁk20,18,opartenaprzytoczonymtekście
ST).

2,7-8.Żydowskazasadainterpretacyjnagezerahszawah,którapozwalazestawiaćzesobątekstymającewspólnekluczowesłowo,łączywsposóbnaturalnycytatyPs118,22iIz8,14.

Chociażtametodainterpretacjisugeruje,żePiotrniejesttutajzależnyodPawła,obajmoglibyćzależniodJezusa,odktóregozaczerpnęliobrazgłowicywęgła(Mk12,10-11).Psalm118byłwtym
okresieśpiewanypodczasŚwiętaPaschy(por.1P1,19),przynajmniejprzezniektórychŻydów,pozłożeniuBogudziękczynieniazaodkupienieIzraelazniewoliwEgipcie,„zciemnoścido
przedziwnegoświatła”(por.1P2,9).

Wyzaśjesteściewybranymplemieniem,królewskim

kapłaństwem,narodemświętym,ludem[Bogu]nawłasność
przeznaczonym,abyścieogłaszalichwalebnedziełaTego,którywas
wezwałzciemnościdoprzedziwnegoswojegoświatła;

2,9NowaseriaaluzjibiblijnychprzypisujeKościołowitytułyluduwybranegodlapodkreśleniajegorelacjizBogiemiodpowiedzialnościwświecie(por.Ap1,6;5,10;20,6).To„plemię”z

racjiswejprzynależnościdoChrystusauzyskujejedność,którasięwymykawszelkiejklasyfikacji(por.Ga3,28;Ap5,9;itd.).

PrawdziwymludemBożymNTsąchrześcijanie,którzyzajęlimiejscedawnych,odrzucającychKamieńbudowniczychtrzymającychsięStaregoPrzymierza.Sączymśowielewiększym.

JużIz61,6zapowiadałnaczasymesjańskie,podadresemnowegoludu:będąwasnazywaćkapłanamiJahwe,tj.zrealizująwpełnipostulatwyrażonywWj19,6.Chrześcijaniemająudziałw
kapłaństwie,ponieważstojąprzedBogiemimająbezpośrednidostępdoNiego(Rz5,2;Ef2,18),cobyłowSTdostępnejedyniedlaniektórychwybranychzpokoleniaAarona.Wszyscyoniskładają
Boguprawdziwe,duchoweofiary(por.2,5)igłosząradosnąnowinęowielkościBożejwJezusieChrystusie.Powszechnegokapłaństwachrześcijannienależywięcrozumiećwsensiehierarchicznym,
leczbiblijno-teologicznym,rozważanymwświetlerozwojutejinstytucjiwST:podstawąjegojestbezpośrednistosunekkażdegowierzącegodoBogaprzezJezusaChrystusa.Napodobnych
przesłankachopierasiękrólewskicharakternowegoludu,którystaniesiępełnąrzeczywistościąwokresieeschatologicznym(por.Mt19,28;Rz5,17).Opołączonejideikapłaństwaikrólestwazob.

takżekom.doAp1,6i5,10.Naródświęty–tonaródodłączonyodwszystkiego,comożespowodowaćskalanie,iBogunawłasnośćprzeznaczony(por.1,15n).Jesttowynikiemwolnegowyboruprzez
Boga:onabyciunawłasnośćludu(por.Iz43,21;Ml3,17).OczywiścienowyludzdążającydoBogapodprzewodnictwemJezusaChrystusazostałnabytydrogocennąkrwiąChrystusa(por.1,19).

Ciemność,zktórejzostaliwezwanichrześcijanie;orazprzedziwneświatło,wktórymżyjąizdążająkuBogu,stanowiąokreśleniedwóchprzeciwstawnychsobiesfer:szatanaipodpadłejpod

jegopanowaniedoczesnościorazBogawrazzeSłowemżyciaposłanymnaświatwJezusieChrystusie(zob.kom.doJ12,46;Dz26,18;2Kor4,6;Ef5,8).Wezwaniewiary–tozaproszenienadrogę
światłościiuwolnieniezesferyciemności.

2,9.PołowategowersetustanowicytatWj19,6,któryzakłada,żewszyscychrześcijanie,wtympochodzącyzpogan,mająudziałwBożymprzymierzuzIzraelem.ŻydzipodczasŚwięta

PaschywspominaliswojewyzwoleniezEgiptujakowezwanie„zciemnościdoprzedziwnegoświatła”.ProrocyStaregoTestamentunauczali,żeBógodkupiłswójludzewzględunawłasnąchwałę(np.
Iz60,21;61,3;Jr13,11).

wy,którzybyliścienie-ludem,terazzaśjesteścieludemBożym,

którzyniedostąpiliściemiłosierdzia,terazzaśjakoci,którzy
miłosierdziadoznali.

10.

OstatniamyślomawianegofragmentuczerpienatchnieniezOz(zwł.2,25)mówiącegooodrzuceniuinawróceniuIzraela.Tęmyśl1PtransponujenasytuacjęnowegoluduBożego.Jako

poganiebyłon–podobniejakniewierniIzraelici–nie-ludem,przyjmującwiaręstałsięautentycznymludemBożym(por.Rz9,25).Zarównoprzyjęcienanowoodrzuconegolududawnego,jaki
powołaniedołaskiwiarypogan–tospecjalnedziełamiłosierdziaBożego,przymiotu,którywypływazmiłościprzejętejdolączłowieka,miłościzamienianejbezpośredniowczyn.

2,10.PiotrcytujeOz1,10i2,23,któreodwołująwcześniejszyBożywerdyktprzeciwkoIzraelowi(Oz1,6.8-9),obiecującodnowienieBożegoluduwczasachostatecznych.Podobniejak

Paweł,Piotrwierzy,żepoganienawróceninaprawdziwąwiaręIzraela-EwangelięJezusa-należądoBożegoluduczasówostatecznych(Rz9,24-26),PiotrmógłbyzacytowaćfragmentyzeStarego
Testamentu,byuzasadnićswójwniosek(np.Iz19,24-25;56,3-8).

Napomnieniadotyczącestosunkówzbliźnimi

Umiłowani!Proszę,abyściejakprzybyszeigoście

powstrzymywalisięodcielesnychpożądań,którewalcząprzeciwko
duszy.

2,11przybyszeigoście.CytatPs39,13,występujetakżewHbr11,13—musiałnależećdopierwotnejkatechezypojmującejżyciechrześcijańskiejakożycienawygnaniu(por.1P1,1.17;

Kol3,1-4;Flp3,20).

11.

WezwaniedoświętościrozumieAutorlistukonkretnie,jakoobowiązekwypełnianiapostulatówwypływającychzezjednoczeniazJezusemChrystusem.Każdychrześcijaninpowinienje

wprowadzaćwczyn,stosowniedoswejsytuacjispołecznejiokoliczności,wjakichżyje.Niemożeonzapomnieć,żeżyjewśródwrogiegoChrystusowiisobieświata,wroliniejako
starotestamentowychosiadłychprzybyszów(por.Rdz23,4;Ps39[38],13oraz1P1,1.17),pozbawionychpełnychprawdoczesnych.Natympolegawłaśnieparadoksegzystencjichrześcijańskiej,iżnie
posiadającprawdoczesności,niemającnaziemitrwałegomiasta(Hbr13,14),właśniedlategozapewniaonaprawododziedzictwaniezniszczalnegoipełnąprzynależnośćdoprawdziwegoluduBoga.

Źródłemustawicznejrozterkiwczłowiekusącielesnepożądania,obejmującenietylkokategorięgrzechówiwykroczeńseksualnych,alewszelkieprzewrotnedążenia,skierowaneku

własnemu„ja”.WantropologiiPawłowejciało(sarks)jestwykładnikiemnietylkosłabościetycznej,aleoznaczaniemalsferęgrzechu,awkażdymraziejestnegatywnympartneremwzmaganiach
wewnętrznych,wwalcemiędzydobremazłem(por.Rz7,23;2Kor10,3;Ef6,10–20;Jk4,1itd.).

2,11.Natemat„obcychiprzybyszów”,zob.komentarzdo1P1,17.Filontwierdził,żeduszesą„obcymiprzychodniami”(używającokreśleniadobitniejwyrażającegoobcośćniż

„przybysze”)wciele,zaśwłaściwymichmieszkaniemjestniebo.PojawiasiętutajobrazBożegoludu(1P2,4-10)rozproszonegowśródnarodów.Bożyludbyłczasamiprzedstawianywpodobnych
kategoriachwStarymTestamencie(Kpł25,23)zewzględunaswojąniezniszczalność(1Krn29,15;Ps69,8;por119,19)lubwędrówkęprzezpustynię(Rdz23,4;47,9).Greccyfilozofowieczęsto
przedstawialicielesnenamiętnościjako„walcząceprzeciwkoduszy”.Piotrużywatutajtegosamegoobrazu,chociażwinnymcelu(filozofomchodziłoowyzwolenieduszyodziemskichbrzemion);
domagasięodwierzących,bypostępowaliwłaściwie(1P2,12).

Postępowaniewaszewśródpoganniechbędziedobre,aby

przyglądającsię[waszym]dobrymuczynkom,wychwalaliBogaw
dniunawiedzeniazato,zpowoduczegooczerniająwasjako
złoczyńców.

2,12Postępowaniewaszewśródpogan.Przynależnośćdoinnegomiasta(1,1+)niezwalniałachrześcijanodobowiązkówtutajnaziemi.IchstatusdzieciBoga,obywatelinieba,nakładana

nichlicznezadania,któresprawią,żezyskająoniszacuneknawetuswoichoszczerców(w.12i15).

12.

Podobniei1Pwzywadodecyzjiwtychzmaganiachwsensienienagannegopostępowaniaetycznego.WśladzaJezusemChrystusem(Mt5,16)podkreślaAutorznaczenietego

postępowaniajakoprzykładudlapogan,wśródktórychżyjąadresacilistu.Należytotymbardziejwziąćpoduwagę,żerzeczywistośćbyłazupełnieodmienna:chrześcijaniebyliwystawieninaróżne
oszczerstwaibluźnierstwaświatapogańskiego.Świętośćżyciachrześcijanmaimwłaśnieprzeciwdziałać.Istniejezresztąpewnakonsekwencjamiędzyzniewagami,jakiemusiałznosićodswoich
przeciwnikówJezus(Mk2,7;Mt11,19),aoszczerstwamiprzeciwchrześcijanom(por.3,9.15–16;1Kor4,12n;Ap2,9itd.).Epitetzłoczyńcybyłczęstopowtarzanyprzezprzeciwnikówchrześcijan(jak
świadcząpogańscypisarzeTacyt,Swetoniusz,PliniuszMłodszy)jeszczeprzedrozpoczęciemformalnychprześladowańprzezwładzerzymskie.OjcowieapologeciIIw.walczązposzczególnymi
przesądamiodnoszącymisiędożyciaikultuchrześcijańskiego.Widzącnienagannepostępowaniechrześcijan,otoczeniepogańskiewytworzysobieonichwłaściwysąd,opartynienaoszczerczych
pogłoskach,lecznaprawdzie.

2,12.Żydzimieszkającywdiasporze(1P1,1)musieliuważaćnaantyżydowskiepomówieniawysuwaneprzezpogan,zarównozewzględunawłasnebezpieczeństwo,jakiświadectwoo

jedynymprawdziwymBogu.PoganielubowalisięrzucaniemoszczerstwpodadresemŻydówmieszkającychwśródnich,jakrównieżnawróconychpogan,którzyprzyłączylisiędoczegoś,couważano
zażydowskąsektę,mianowiciedochrześcijaństwa(1P2,4-10).Postępowaniezalecanewprzedstawionychzasadachżyciadomowego(1P2,13-3,12)pozbawiłobypodstawniektóreztypowych
oskarżeńwysuwanychprzeciwkotymreligiom,jakobyichwyznawcypodważaliporządekpublicznyinegowalitradycyjnewartościrodzinne.„Dzieńnawiedzenia”tostarotestamentoweokreślenie,
któreoznaczaprzyjścieBoganasąd(np.Iz10,3).Wedługwielutekstów,wczasachostatecznychpoganieuznająBożąchwałę(np.Iz60,3).

2,4-12.BudowanieluduBożego.WspólnotazQumran(żydowskagrupamonastyczna,którasporządziłaZwojeznadMorzaMartwego)takżeprzedstawiałasamąsiebiejaknowąświątynię.

OilewielewcześniejszychnapomnieńPiotramacharaktermoralnegopouczenia,któredotyczykonkretnychzachowań(podobnegodotego,jakiegomogliudzielaćstarożytnifilozofowie),taczęśćlistu
odnosisiędozbiorowejtożsamościkościołaora2świadectwaskładanegojakowspólnota.

Bądźciepoddanikażdejludzkiejzwierzchnościzewzględuna

Pana:czytokrólowijakomającemunajwyższąwładzę,

2,13każdejludzkiejzwierzchności.Innemożliwetłumaczenie:„całemuludzkiemustworzeniu”.Wobydwuwersjachwyczuwasięopozycjęwstosunkudopogańskiejkoncepcji

ubóstwionegozwierzchnika.Całydalszyciąg(2,13—3,12)jestskierowanydoróżnychgrupspołecznychjakwEf5,22—6,9;Kol3,18—4,1;Tt2,1-10.

2,13.PodlegliRzymowikrólowieWschodurządziliswoimiludamizazgodącesarza,wymaganojednak,byreprezentowaliinterescesarstwarzymskiego.Ponieważwiększośćczytelników

Piotrowych(1P1,1)podlegałabezpośredniejwładzynamiestników(1P2,14),słowo„król”możeodnosićsiędorzymskiegocezara.Chociażcesarzrzymskibyłokreślanyterminemprinceps,tj.
pierwszyobywatellubpierwszyspośródrównych(byzachowaćmitrepublikizwczesnegookresucesarstwarzymskiego),wszyscywiedzieli,żebyłonnajwyższymziemskimkrólemwświecie
śródziemnomorskim.

czytonamiestnikomjakoprzezniegoposłanymcelemkarania

złoczyńców,udzielaniazaśpochwałytym,którzydobrzeczynią.

2,14.Słowotłumaczonejako„namiestnicy”oznaczałozarównolegatów(którzyrządzilicesarskimiprowincjamijakoprzedstawicielecesarza-1P2,13),jakiprokonsulów(którzy

sprawowaliwładzęwprowincjachsenatorskich).TacyprzedstawicieleRzymuwładaliwiększościąziemcesarstwarzymskiego.Namiestnicyprowincjicesarskichbyli„posłaniprzezniego(cezara)”i
wymagano,byczuwalinadprzestrzeganiempraworządności.Słowo„pochwala”możesiętutajodnosićdoprawnegouniewinnienialubdoinskrypcjipochwalnychnacześćdobroczyńców,którzyłożyli
środkilubświadczyliusługinarzeczmiasta.

TakabowiemjestwolaBoża,abyścieprzezdobreuczynki

zmusilidomilczenianiewiedzęludzigłupich.

13–15.

Zaleceniepodporządkowaniasięludzkiejzwierzchności,tzn.władzyustanowionejprzezludzi,uzasadnionejestraczejchrystologicznieniżteocentrycznie.Wpierwszymwypadku

chodziłobyoaluzjędorozstrzygnięciasprawymonetypodatkowej(Mt22,21n)lubouniknięcieewentualnychdalszychoszczerstw(por.w.15),wdrugimostwierdzenie,iżwszelkawładzapochodziod
Boga(por.Rz13,1–7).Wówczesnymustrojuimperiumrzymskiegoczyadministracjilokalnejpodmiotemwładzybyłprzedewszystkimcesarzlubkról,bezpośredniozaśjegoprzedstawiciele,
sprawującylegalniewładzęnaprowincji.Wpoczątkachchrześcijaństwazachowywalionizasadęneutralnościinieingerencji(por.np.Dz18,14–16).Wlatach,kiedypowstał1P,sytuacjauległa
zapewnezmianie.Przyczyniłysiędotegooszczerczewieścirozpowszechnianeprzezludzizłejwoli,aczęstotakżeprzezgłupotęalboprzesądy.

2,15.Słowo„niewiedza”odnosisiędobłędnegozrozumieniaistotychrześcijaństwa,którebyłopowszechnewspołeczeństwie(wyrażeniebardziejdosadneniż„nieświadomość”z1P1,14),

Rzymscyarystokraciwolelirzucaćoskarżeniaprzeciwkoreligiommniejszościowym,którychkultnieulegałasymilacjipodwpływemrzymskichwartości,niżpodejmowaćpróbyichzrozumienia.Stary
Testamentnauczał,żeBógsprawujesuwerennąwładzęnadziemskimiwładcami(Prz16,10;21,1).

Jakludziewolnipostępujcie,wszakżeniejakci,dlaktórych

wolnośćjestusprawiedliwieniemzła,alejakniewolnicyBoga.

16.

ChrześcijaniezostaliprzezBogawybranidoprawdziwejwolnościChrystusowej(por.J8,32,kom.,oraz1Kor9,1;2Kor3,17;Ga4,31;5,1.13).ŚwiętyPawełwystępujeczęstoprzeciw

nadużywaniutejwolności(1Kor6,12;10,23);niemożeonasłużyćzaargumentusprawiedliwiającyprzewrotnepostępowanie.ChrześcijańskawolnośćjestwolnościąsłużeniaBogu(por.Rz6,22;1Kor
7,22).Jednąznajbardziejzasadniczychróżnicmiędzyreligijnościągreckąastarotestamentową(iorientalnąwogólności)stanowistosunekdoBoga.Poganinwyrosływkulturzegreckiejczcił
wprawdziebóstwo,aleniesłużyłmu,toteżnigdynieklękałprzednimaninieprzybierałpostawypokory.InaczejczłowiekWschodu,któryuważałsięzaniewolnikaisługębóstwa,wyrażająctorównież
wswejpostawiereligijnej(prostracja,pokłonyażdoziemi).Tendrugitypreligijnościprzyjąłoczywiścietakżemonoteizmstarotestamentalny,azanimtakżeiNT.Aledlanowegoczłowiekatasłużba
jestwrzeczywistościpanowaniem;dajeonapełneprawododziecięctwaBożego(Rz8,15–16;Ga4,6–7)orazwolnośćodgrzechu(Rz6,22)izłowrogichwpływówświata(1Kor8,5–6).Otwieraprzed
chrześcijaninemwłaściweipełneperspektywyzbawcze,atymsamymkierujeegzystencjęchrześcijańskąkuprawdziwejwolności(por.Rz8,2).

2,16.Piotrdokonujetutajadaptacjizachętywypowiadanejczęstoprzezstarożytnychfilozofów:wolnośćodwartościtegoświataoznaczaładlanichnietylkosamowolę,lecztakżedążenie

docnoty,dziękiuwolnieniusięspodwładzynamiętnościiwyzbyciusiętego,cozbędne.Większośćfilozofów(np.ówcześnistoicy)uważalimędrcazaidealnegowładcę,nadaljednakzachęcalido
posłuszeństwawobecpaństwa.DlachrześcijanwolnośćoznaczałaoddaniesięraczejwniewolęBoga,niżwniewolęgrzechu.Chrześcijaninczułsięwolnywobecwszechwładzypaństwa,lecztakże
wolny,bypoddaćsięjegoprawomjakoBożysługa(w.15).

Wszystkichszanujcie,bracimiłujcie,Bogasiębójcie,czcijcie

króla!

17.

Wiersztenstreszczawłaściwystosunekchrześcijaninadobliźniegowkilkukrótkichnapomnieniach,opartychzapewnenamądrościowymwskazaniuPrz24,21.Jesttoechotejsamej

tradycjichrześcijańskiej,którejdałwyrazwzachęcieśw.Paweł:Oddajciekażdemuto,cosięmunależy(Rz13,7).Matobyćnietylkouległośćbierna,alepełnaszacunkuimiłości,połączonejzbojaźnią
Bożą.Innewskazaniategotypupor.1Tm2,1–3;Tt3,1–3.8(kom.).

2,17.Krótkiewykazytegorodzajuobowiązkówpojawiająsięteżwutworachinnychstarożytnychmoralistów(np.Izokratesa,MarkaAureliusza,MenanderaSyryjczyka).StaryTestament

takżełączyłoddawanieczciBoguzszanowaniemwładzy(Wj22,28;1Krl21,10;Prz24,21).

2,13-17.Obowiązkiwobecwładzypaństwowej.Wielestarożytnychkodeksówdomowychnawiązywałodorozważaliorządzeniumiastemizawierałowskazówki,jaknależypostępować

wobecpaństwa(takżewobecrodziców,starszych,przyjaciół,członkówwłasnegodomuitd.).Zgodniezideałamiówczesnejarystokracji,domstanowiłodzwierciedlenierządumiasta-państwa,więc
zobowiązaniapubliczneizobowiązaniawobecwłasnegodomu(1P2,18-3,7)byłyzwykletraktowanepodobnie.

Stoicyifilozofowiezinnychszkółczęstoposługiwalisiękodeksamietycznymi,bywtensposóbwskazaćnawłaściwerelacjezludźmi,Żydziiczłonkowieinnychgrupreligijnych,pod

którychadresemwysuwanooskarżenia,korzystalizowychkodeksów,bywykazać,żefaktyczniewspierająwartościwyznawaneprzezrzymskiespołeczeństwo.Stanowiłotoważnyelementobrony
przedprześladowaniami.Zob.komentarzdoRz13,1-7.

Niewolnicy!Zcałąbojaźniąbądźciepoddanipanomnietylko

dobrymiłagodnym,alerównieżsurowym.

Tobowiempodobasię

[Bogu],jeżeliktośzewzględunasumienie[uległe]Boguznosi
smutkiicierpiniesprawiedliwie.

2,19Tobowiempodobasię[Bogu].Dosł.:„Ponieważjesttołaska”.Wniektórychrkpsachdodane:„uBoga”(por.w.20).

18–19.

Niewolnicystanowilioddzielnyproblemsocjalnywstarożytnościchrześcijańskiej.Ichpozycjaspołecznawysuwałapilnepytaniapodadresempowszechnegoprawawolności(por.

kom.doJk1,25)Chrystusowej.Sytuacjaniewolnikówbyłabardzoróżna,zależnieodusposobieniaichwłaściciela.Niektórzybogaczewyzwalali,czyliobdarzaliwolnościąswychniewolników,
przyjmującwiaręchrześcijańską„zcałymswymdomem”.Uinnychsłużylioninadal(por.Flm).ListyPawłoweprzyjmujązasadętrwaniachrześcijaninawtymstanie,wjakimzastałagołaskawiary;
zarównowolny,jakiniewolnikmogąosiągnąćżyciewieczne.NatymstanowiskustoitakżeiAutor1P,wśladza1Kor7,21;Ef6,5–8;Kol3,22–25:nienależypodejmowaćgorączkowychiniekiedy
drastycznych(ucieczka)próbzmianyswegostanuograniczonejwolności,alekorzystajączniego,tymbardziejwyrabiaćwsobiecnotęchrześcijańskiejuległościipokory.Nienależyprzytymkierować
sięwzględamiczystoludzkimiokazującpoddaniepanomdobrymiwielkodusznym,anieposłuszeństwosurowym.

Należyczynićto,codyktujekażdemusumienie,kształtowaneprzezBogaiskierowanekuNiemu.Chrześcijańskiniewolnikbędziemiałświadomośćwyrządzanejmuniesprawiedliwości,ale

właśnieonapołączonazdobrowolnościąiuległościąwynosićgobędzieponadistniejącywstarożytnościporządekspołeczny.

Cóżbowiemzachwała,jeżeliprzetrzymaciechłostęjako

grzesznicy?–AletosięBogupodoba,jeżelidobrzeczynicie,a

znosiciecierpienia.

20.

Wcodziennymżyciuniewolnikówchłostanienależaładorzadkości.Stosowanojązaróżnewykroczeniaiprzewinienia;zdarzałysiętakżekaryniesprawiedliwelubwręczokrutne.

Wobecchrześcijan-niewolnikówzdarzałosiętoszczególnieczęsto–idotychkarnawiązujeAutorlistu.AlenawetwnichniechodziochwałęczłowiekawobecBoga(por.Rz4,2;1Kor1,29itd.),aleo
chwałęBoga,którymaupodobaniewdoskonałejpostawieetycznej.

2,18-20.Zwyjątkiemniewolników,którzymoglizaoszczędzićwystarczającąkwotę,bykupićsobiewolność(staćbyłonatowieluniewolnikówsłużącychwrzymskichdomach),inninie

mieliszansnaodzyskaniewolności.Chociażniewolnicyipanowiepracowalirazemwwieludomach,jakoczłonkowiejednejrodziny,prawotraktowałoniewolnikówjakczęśćmajątku.Niektórzy
właścicielewykorzystywaliteżniewolników,traktującichwsposóbprzedmiotowy.Prawiewszyscywłaścicieleodnosilisiędoniewolnikówjakostojącychniżejodsiebie.Starożytnifilozofowie
(zwłaszczapopularnistoicy)radzili,byniewolnicystaralisiępostępowaćjaknajlepiej,mimosytuacji,wjakiejsięznajdują.PoglądtenwyrażałteżEpiktet,którywewcześniejszymokresieswojego
życiasambyłniewolnikiem.

Dotegobowiemjesteściepowołani.Chrystusprzecieżrównież

cierpiałzawasizostawiłwamwzór,abyścieszlizaNimJego
śladami.

2,21cierpiał.Wariant:„umarł”(por.3,18).—abyścieszlizaNimJegośladami.„Łaska”znoszenianiesprawiedliwości(w.19-20)opierasięnaprzykładzieChrystusa(por.J13,15;1Kor

1,1,1;Flp2,5;2Tes3,7+).W.21-25,zichreminiscencjamiIz53,byćmożepochodzązjakiegośhymnu.ŹletraktowanichrześcijaniewinnisobieprzypominaćJezusaukrzyżowanegozanaszegrzechy
(3,18;Dz2,23;itd.),niewinnegoicierpliwego(Łk23,41;J8,46;2Kor5,21;Hbr4,15).

21.

Najdoskonalszywzórpostępowania,jakiesięBogupodoba,dałwswoimżyciuJezusChrystus.

2,21.Moraliściczęstopodawaliprzykładydonaśladowania.Starożytnifilozofowiechlubilisięobojętnościąnazniewagilubniedostatek(powiadanonp.żegdySokratesowizwrócono

uwagę,iżznosiniesprawiedliwecierpienia,odparł:„Czywolelibyście,abymznosiłzasłużonecierpienia?”).Chociażstarożytnespołeczeństwoprzywiązywałowielkąwagędopozycjispołeczneji
kojarzyłowładzęzwielkością,PiotrutożsamiaChrystusazeznoszącyminiesprawiedliwośćniewolnikami.

Ongrzechuniepopełnił,awJegoustachniebyłopodstępu.

2,22.PiotrcytujetutajIz53,9;jesttopierwszazkilkualuzjido53rozdziałuKsięgiIzajaszawtymfragmencie.Przytoczonytekstprzedstawia„cierpiącegosługę”,którymjestJezus.

On,gdyMuzłorzeczono,niezłorzeczył,gdycierpiał,niegroził,

alezdawałsięnaTego,którysądzisprawiedliwie.

2,23.WersettenmożenawiązywaćdoIz53,7:chociażuciskany,nieotworzyłswoichust.Wspołeczeństwieopierającymsięnaszacunkuihonorzebyłotobardzobolesnedoświadczenie.

Ludziepoddaniinnym,np.niewolnicy,bylidotegoprzyzwyczajeni,jednakdlawielupodobnasytuacjabyłabyuwłaczająca.Wielufilozofówradziło,byspokojnieznieśćzniewagęinieodpowiadaćna
niąodwetem.

Onsamwswoimcieleponiósłnaszegrzechynadrzewo,

abyśmyprzestalibyćuczestnikamigrzechów,ażylidla
sprawiedliwości–[krwią]Jegoranzostaliścieuzdrowieni.

2,24.PawełnawiązujetutajdoIz53,4-5.Wtymkontekście(1P2,24.25)Piotrużywasłowa„krew”wznaczeniuranspowodowanychgrzechem,jaktoczęstomiałomiejsceuproroków(np.

Iz6,10;Jr6,14;8,11)iczasamiwpóźniejszejliteraturzeżydowskiej(np.przypuszczalniewósmymbłogosławieństwieAmidah,regularnierecytowanympodczasżydowskichmodłów).

Błądziliściebowiemjakowce,aleteraznawróciliściesiędo

PasterzaiStróżaduszwaszych.

2,25Błądziliściebowiemjakowce.Wariant:„Byliściejakbłądząceowce”.Teowcesąterazwstadzie,któregoJezusjestpasterzem(5,2-4;J10)i„biskupem”,tzn.inspektoremlub

wizytatorem(por.Tt1,5+).

22–25.

NajcelniejszeprzykładyzniewaginiesprawiedliwościczerpieAutor1PzhistoriimękiJezusa,którajestprogramempostępowaniadlaJegouczniów.Wierszeteodtwarzająteologię

mękiiśmierciJezusaChrystusanapodstawiepieśniIzajaszaoSłudzeJahwe(zwł.Iz53).Takiespojrzenienależyzpewnościądobardzodawnejtradycji,którąwydajesięjużznaćMk15,24–37.Sama
interpretacjamesjańskatychpieśniIz(zwł.42,1nni52,13nn)sięgaczasówprzedchrześcijańskich,jednakNTprzedstawiająowielejaśniejikonkretniejzperspektywyzbawieniadokonanegoprzez
śmierćJezusaChrystusa.W1Liścieśw.Piotr(2,22)opierającsięnaIz53,9wykładatekstobezgrzesznościJezusa,którązresztąstwierdzająrównieżinnepismaNT(J8,46;2Kor5,21;Hbr7,26n;1J
3,5).

PraktyczniedowiódłJezusswejbezgrzesznościwcierpliwymznoszeniuzniewag,takwciągużycia,aszczególniewczasieswojejmęki.Tostwierdzeniestanowiwłaśniepunktwyjścia

parenezypodadresemnawróconychniewolników:mająoniwykazywaćpodobnąpostawę,ilekroćdoznająkrzywdiniesprawiedliwości.JakBoskiMistrzwinnizniewagipolecaćBogu,powstrzymując
sięoddoraźnegodochodzeniaswejracjiiodwetu.Listnieprzytaczakonkretnychprzykładówzniewag,jakichdoznałJezus,gdyżbyłyonedobrzeznanepokoleniomchrześcijańskim(np.zarzutkontaktu
zszatanem–Mk3,22;obżarstwaiopilstwa–Mt11,19;swawolażołnierzy–Mt27,30itd.).OzdaniusięnasprawiedliwyosądBogapor.takżeJr11,20.

Wiersz24wykładasłowaIz53,4n.11nwsensiechrystologicznym,przedstawiającmękęJezusajakoprzykładdonaśladowania.Autorlistunietraciwprawdziezoczuzasadniczegoswego

celu–wezwaniapodadresemniewolników–aledajenadtopouczeniedoktrynalneskierowanedocałegoKościoła.To,żeSługaPańskiponiósłnaszegrzechynadrzewo(Iz53,11n),wykładaAutor
głębiejwsensiewzięcianasiebiewszystkichwinświataprzezJezusaizłożeniazanieofiarynakrzyżu.ZapewnechodzituoreminiscencjęKpł16,21n(symbolicznewkładaniewinnakozła,

wypędzanegonastępnienapustynię).Nieulegawątpliwości,iżmękaiśmierćJezusabyłyrozumianeprzedewszystkimwsensieofiary,natomiastkrzyż(określanytutajjakodrzewo–por.Dz5,30;
10,39;Ga3,13wśladzaPwt21,22n)–wsensieołtarzaofiarnego.WedługPwt21,22zawieszenienakrzyżuoznaczałoprzekleństwoprzezBogarzuconenaosądzonegoprzestępcę.JeśliJezusbyłbez
winyigrzechu,amimotozostałzawieszonynakrzyżu–nastąpiłototylkoiwyłączniezagrzechyświata(por.naszegrzechy).ZJegoran,powodującychśmierćfizyczną,spłynęłonaświatzbawienie
(por.Iz53,5).Wobecniewolnikówwstarożytnościstosowanoczęstookrutnąchłostę,awświetletejkarypouczeniedonichskierowanejesttymbardziejzrozumiałe.

Nawróceniechrześcijanprzedstawiaw.25jakodokonaneprzezJezusaChrystusawyzwoleniezesferybłęduizatracenia.AutorwykorzystujetutajtradycyjnyobrazPasterzaiJegotrzody

(por.Ps23[22];Jr23,1–4;Ez34;Łk15,4–7;J10,1–16).ChrystusjestPasterzemtrzodyBożej(Mt2,6;Mk14,27;Hbr13,20),podobniejakwSTbyłnimBóg(oJahwe:Ps80[79],2).Wymienione
tekstypodkreślajątakżewobuwypadkachrolęStróża(gr.episkopos–Mdr1,6),polegającąnapełnymwglądziewsercaludzkieinaichrozumieniu(por.Ez11,5.19;36,26).TymsamymJezusChrystus
występujejakoduchowyprzywódcaKościoła,którynietylkowiedobrzeodziałalnościiproblemachcałejwspólnoty,aleznarównieżkażdegojejczłonka.

Wsumie,jakkolwiek1P2niezachęcadozmianypozycjisocjalnejniewolników,wrzeczywistościgłosiichabsolutnerównouprawnienieprzedBogiemorazwspołecznościkościelnej.Ich

gorszasytuacjawżyciudoczesnymdajeimsposobnośćdotympełniejszejrealizacjiżyciaChrystusowegoinaśladowaniaGo.

2,25.WersettenpowtarzaechemIz53,6.PorównanieIzraeladoowiecbyłoczęstostosowanewStarymTestamencie(np.Iz40,11),zaśobrazLuduWybranegojakorozproszonychowiec,

którebłąkająsiębezpasterza,pojawiasięwielokrotnie(Jr50,6;Ez34,6;por.Ps119,176).Słowo„stróż”oznaczałoczłowieka,którystrzeże,ochraniaimapewnąwładzę.Wjudaizmiediasporytermin
tenbyłczasamistosowanywodniesieniudoBoga.WStarymTestamencieBógjestnajwyższympasterzemswojegoludu(zob.komentarzdoJ10,1-18).

2,18-25.Obowiązkisług.Piotrzwracasiędoniewolnikównależącychdorzymskiegodomu,którzymieliczęstowiększeszanseawansuekonomicznegoispołecznegoodwolnychchłopów,

chociażwiększośćznichniewieleposiadała.Niewolnicypracującynaroli,wwielkichposiadłościachziemskich,bylibardziejuciskani.Wkontekścieregionów,którePiotrtutajwymienia(1P1,1)oraz
charakteruzasaddomowych(zob.komentarzdo1P2,13-17),nienależyichtraktowaćjakogłównychadresatówlistu.Największegouciskudoświadczaliniewolnicy,którzypracowaliwkopalniach-
bylionijednakodizolowaniodspołeczeństwainiemielibydostępudolistuPiotra,niemawięconichtutajwogólemowy.

Należyteżpamiętać,żePiotrnieporuszatutajzasadnościinstytucjiniewolnictwa,chociażopowiadasięwyraźniepostronieniewolników(1P2,21):żadnazestarożytnychwojeno

wyzwolenieniewolnikówniezakończyłasiępowodzeniem,zaśzniesienieniewolnictwabyłowjegoczasachdosłownieniemożliwe,nawetwwynikuskazanejnaniepowodzenie,krwawejrewolucji.W
takichokolicznościachznaczniebardziejpraktycznymrozwiązaniembyłozachęcanieniewolnikówdokonstruktywnejpostawywobecsytuacji,wjakiejsięznajdują,dopókiniebędąmogliodzyskać
wolności.Natematniewolników,kodeksówżyciadomowegoiwynikającychztegoproblemów,zob.komentarzdoEf6,4-9iwprowadzeniedoListudoFilemona.

1P3

Zagadnieniemałżeństwa

Taksamożonyniechbędąpoddaneswoimmężom,abynawet

wtedy,gdyniektórzyznichniesłuchająnauki,przezsamo
postępowanieżonzostali[dlawiary]pozyskanibeznauki,

3,1Zob.Mk2,2+.
3,1.Słowa„taksamo”nawiązujądofragmentupoświęconegoniewolnikom(1P2,18-25).Podobniejakjudaizmiinnenierzymskiereligie,chrześcijaństwoszerzyłosięszybciejwśródżon

niżmężów.Mężowiemieliwięcejdostraceniapodwzględemspołecznym,gdynawracalisięnaniepopularnąreligię,którejczłonkowiestanowilimniejszość.Wgrecko-rzymskimświecieżonybyły
jednakwinneposłuszeństwomężom,zasadatazaśodnosiłasięrównieżdowyznawanejreligii.Kulty,którezabraniałyswoimwyznawcomuczestniczeniawrzymskichobrzędachreligijnych,w
oddawaniaczcirzymskimbóstwomdomowym,byłytraktowanezpogardą,zaśżydowskielubchrześcijańskiekobiety,którenieczciłyowychbogów,mogłyzostaćoskarżoneoateizm.Takwięcswoją
radąPiotrstarasięzłagodzićnapięciaistniejącewmałżeństwachorazprzyczynywrogościwobecchrześcijaństwaichrześcijan.Wstarożytnościmilczeniekobietbyłouważanezawielkącnotę.

gdybędąsięprzypatrywaliwaszemupełnemubojaźni,świętemu

postępowaniu.

1–2.

Drugicyklnaukstanowychw1Podnosisiędomałżeństwa,podobniejakwewszystkichtegotypuparenezachNT.Chrześcijańskiespojrzenienażycieprzyniosłozasadniczązmianęw

ocenierolikobietywspołecznościirodzinie;wstarożytnościsemickiejiwSTjejpozycjabyłapodrzędna.Równouprawnieniewramachmałżeństwamonogamicznego,rozumianegowsensietrwałej
instytucjiBożej,połączonejzłaskąsakramentalną,nienastręczałotrudnościwrodzinachzłożonychzmałżonkówchrześcijańskich.Jednakwdiasporzeprzeważaływpierwszychlatachchrześcijaństwa
małżeństwamieszane.PowstawałwięcproblempozyskaniadlaChrystusaniewierzącegowspółmałżonka.Nadtotradycyjnazależnośćkobietyodmężczyznywewszystkichdziedzinachżyciabyła
bardzozakorzenionawmentalnościczłowiekastarożytnego.TezagadnieniausiłujerozwiązaćramowoAutorlistu.RównouprawnieniewobecBoganiewykluczapodporządkowania,opierającegosięna
hierarchiistworzenia.Zgodniezcałątradycjąbiblijnągłowąrodzinyjestmąż.Autorlistujużw2,13podkreślałogólniekoniecznośćuznawaniazwierzchnościzewzględunaPana.Przyjmującpostawę
prawdziwiechrześcijańskąkobietabędziemiałaokazjępozyskaćdlaChrystusaniewierzącegomęża,zwłaszczajeżelitenniebyłbyskłonnyuczęszczaćzniąnazebraniawspólnotyisłuchaćnauczania
Ewangelii.Zresztąnajbardziejpouczającejestsłowowprowadzonewczynprzezniewiastę.Właśnienapodstawiejejpostępowania,pełnegobojaźniBogaiduchaChrystusowego,znajdziepogańskimąż
łatwiejdrogędoBogawChrystusie,zgodniezresztązzaleceniemPana–2,12;Mt5,16.

3,2.Wcałymświeciestarożytnymzalecanokobietomprzedewszystkim„pełnebojaźni,świętepostępowanie”.

Ichozdobąniechbędzienieto,cozewnętrzne:uczesanie

włosówizłotepierścienieanistrojeniesięwsuknie,

3,3.Włosyukładanownaderwymyślnefryzury.Zamożneniewiastystarałysiędotrzymaćkrokunajnowszej,zwykłedrogiej,modzie.Wyszukaneozdobynoszoneprzezbogatekobiety,

któremiałynaceluzwrócenienanieuwagi,byłyczęstopiętnowanewstarożytnejliteraturzeiwmowach;czytelnicylistuPiotrauznalibywięc,żechodzimuotosamo.Zob.komentarzdo1Tm2,9-10.

alewnętrzesercaczłowiekaoniezachwianymspokojui

łagodnościducha,cojesttakcennewoczachBoga.

3,4alewnętrzesercaczłowieka.Dosł.:„aleczłowiekukrytywgłębiserca”.

3–4.

Prawdziwąozdobąchrześcijańskiejkobietymająbyćniezdobneszaty,aniniecenionejużwstarożytnościzłoteklejnotyczymodnefryzury,alewartościwewnętrzne(por.2Kor4,16;

Kol3,3).Reprezentujejewewnętrznyowocducha(por.Ga5,22,kom.),przedstawionytupoglądowowdwóchaspektach:spokojuiłagodności.PostawytesąechemłagodnościJezusaChrystusa(por.
Mt11,29;21,5;2Kor10,1),którejchrześcijaniewinniuczyćsięwewłasnyżyciu,zgodnegozłaskąotrzymanąodPana(1Tm6,11;2Tm2,24;Tt3,2;Jk1,21;3,13itd.).Właściwąwartośćstanowią
wewnętrzneozdobyniewiasty,podczasgdykosztownestrojesąwskaliżyciaBożegobezwartościowe.

3,4.Starożytniuważaliłagodnośćispokójzanajważniejszącnotękobiecą.Wielumoralistówdoradzałotakąpostawęzamiaststrojeniasięzgodnieznajnowsząmodą,byprzyciągnąćuwagę

mężczyzn,couważanozajedenznajczęstszychwystępkówkobietzkręgówarystokracji,chociażdopuszczałysięgotakżeinneniewiasty,któremogłysobienatopozwolić.

Takbowiemidawniejświęteniewiasty,którepokładałynadzieję

wBogu,samesiebieprzyozdabiały,abyłypoddaneswoimmężom.

Zgodnieznajlepszymitradycjamiparenetycznymiuzupełnia1Ppouczenieprzykładamizaczerpniętymiztradycjibiblijnej.Przykładytakieomawiazwłaszczajudaizmwróżnych

księgachkanonicznychiniekanonicznych.WPrz31,10–31mamynawetspecjalnypoematodzielnejniewieście.

3,5.Moraliścidodawalizwykledoswoichnapomnieńprzykładytakiejłagodności.Szczególnielubilisięodwoływaćdomatronzodległejprzeszłości,którebyłypowszechnieszanowanez

powodupowściągliwegopostępowania,wprzeciwieństwiedostylużyciawielukobietzaliczającychsiędorzymskiejwarstwywyższej.Żydzipomyślelibyszczególnieowielkichbohaterkach,
wysławianychwtradycjiżydowskiejzpowoduswojejpobożności:Sarze,Rebece,RacheliiLei(Sarazajmowaławśródnichszczególnemiejsce).Czytelnicymogliteżodnieśćtenwersetdoróżnych

kobiecychnakryćgłowy,którebyłypowszechniestosowanenaWschodzieimiałyzapobiegaćprzyciąganiuuwagimężczyznprzezmężatki(zob.komentarzdo1Kor11,2-16).

TakSarabyłaposłusznaAbrahamowi,nazywającgopanem.

Stałyściesięjejdziećmi,gdyżdobrzeczynicieinieobawiaciesię
żadnegozastraszenia.

WymienionajedynieSara,postaćokresupatriarchalnego,wrozmowiedotyczącejzapowiedzinarodzeniasynaIzaakanazywaswegomęża,Abrahama,„panem”(wtekściehebr.Rdz;wg

tekstupolskiego:„mąż”),coAutorlistupodajejakoargumentpotwierdzającyjejposłuszeństwo.PodobniejakAbrahamprzezswojąwiaręstałsięojcemwszystkichwierzących(aniejedynieŻydów
wedługciała–por.Rz4,9–12;Ga3,6–29),taksamoiSaraprzezswojeposłuszeństwojestprawzoremkobietchrześcijańskich.„Świętość”starotestamentowychniewiastnależyrozumiećprzede
wszystkimwsensiebezwarunkowegoposłuszeństwaiuległościBogu;podporządkowaniesięmężowimabyćwłaśniejegopraktycznąrealizacją.

3,6.ChociażPiotrzalecawprostjedynie„poddanie”(w.1),przedstawiajednakSaręjakoprzykład„posłuszeństwa”,któregorzymskiespołeczeństwo,zarządzaneprzezmężczyznwymagało

odżony.KsięgaRodzajuwyraźniepowiada,żetakżeAbraham„słuchał”Sary(terminzwykletłumaczonyjako„słuchać”wRdz16,2i21,12oznaczatakże„okazywaćposłuszeństwo”,wobydwu
wymienionychfragmentachAbrahampodporządkowujesięSarze),tenpunktniemajednakznaczeniadlaprzykładu,któryPiotrpodajeżonom,którychmężowienieokazują,posłuszeństwasłowu(1P
3,6;zob.wprowadzeniedotejczęści).Nienależywczytywaćzbytwieletreściwto,żeSaranazwałatutajmężaswoim„panem”.Forma„pan”wyrażaławjęzykuhebrajskimszacunekżonywobecmęża
(np.Oz2,16),jednakSarazwracasięwtakisposóbdoAbrahamagłówniewpóźniejszychtradycjachżydowskich(np.wTestamencieAbrahama).NawetjednakwTestamencieAbrahama,Izaakzwraca
siędomatkiwpodobny,pełenszacunkusposób;Abrahammówitakdogościa,nieświadomy,żemadoczynieniazaniołem.Winnejżydowskiejopowieści,Asenatnazywaswojegoojca„panem”,mimo
toodpowiadamuhardoigniewnie,chociażPiotrzpewnościątakiegopostępowaniatutajniezaleca.Wczasachpatriarchówformatabyłauważanazauprzejmysposóbzwróceniasiędokogośwyższego
rangąlubktóremunależysięposłuszeństwo(np.JakubwobecEzawawRdz33,13-14).Żydzibyliuważaniza„dzieci”AbrahamaiSary;natematodniesieniatejrolidochrześcijan,por.1P22,9-10.

RadaPiotrajestpraktyczna,niezaśsurowa,jakmogłobysiętowydawaćwnaszejkulturze.Chociażzasadyżyciadomowegoprzedstawianeprzezfilozofówczęstopodkreślały,żeżona

powinna„lękaćsię”mężaibyćmu„podporządkowana”,Piotrniezgadzasięztympoglądem(w.6;por.1P3,13-14).Mężowiemoglizgodniezprawem„wyrzucać”niemowlęta,współżyćz
prostytutkamiizamieniaćżycieswoichżonwpiekło.Jednakcudzołóstwozkobietąnależącądoarystokracjilubbicieżonybyłozabronione.(WtekściezpołowyIIw.poChr.czytamy,żepewna
chrześcijankaopuściłaswegomężazpowodujegoczęstychzdrad,tenzaśzzemstypowiadomiłwładze,iżjestonachrześcijanką.)Żonychrześcijankimiałyograniczonąmożliwośćwyboru,leczPiotr
pragnie,bydążyłydopokoju,niedającsięjednocześniezastraszyć.

Podobniemężowiewewspólnympożyciuliczciesięrozumnie

zesłabszymciałemkobiecym.Darzcieżonyczciąjakote,którerazem
zwamisądziedzicamiłaski,abyniestawiaćprzeszkódwaszym
modlitwom.

3,7razemzwamisądziedzicami.Dosł.:„współdziedziczkami”.Wariant:„sąrazemzwami(którzyjesteście)współdziedzicami”
—łaski.Dosł.:„łaskiżycia”.Wariant:„wielorakiejłaskiżycia”(por.4,10).
—Obojemałżonkowieotrzymalitensamdarłaski,którynakładanakażdeznichobowiązekposzanowaniaioddaniasięwmiłości(por.Ef5,33;Kol3,19)orazczynimożliwąiskuteczną

wspólnąmodlitwę.

Podporządkowaniesiękobietymężowinieoznaczajegobezwzględnejwładzy,wykonywanejwedługwłasnegoupodobania.Jużracjeczystonaturalnedyktująmuwzglądnasłabość

niewiasty.Wporządkunadprzyrodzonymkobietamapełnyudziałwżyciułaski,itowłaśniestanowigłównytytułiprawodoszacunkudlaniejzestronymęża(1Kor7,3;11,11n;Ef5,23–33).

Pewnetrudnościnastręczadrugaczęśćwiersza,mówiącaoprzeszkodachstawianychmodlitwom.Jeżeliodnosisięonatylkodomężczyzn,chodziokonsekwencjeewentualnego

niewłaściwegopostępowaniazżonami.Bezwzględna,jeśliniekrzywdząca,postawamężczyznywobecżonymożepozbawićjegomodlitwęwłaściwejskuteczności,ustawicznieoskarżającgoprzed
Bogiem,któryprzecieżstworzyłiwyniósłdogodnościswychdzieciobojemałżonków.Jeślinatomiastchodziomężczyznęikobietę(cojestprawdopodobniejsze),Autorlistumanamyśliwspólną
modlitwęmałżonków(por.1Kor7,5).Wówczasbezwzględnepostępowaniemężamożestanowićprzeszkodędojejwysłuchanialubnawetpostawićjąpodznakiemzapytania.

3,7.ChociażPiotrzwracasięprzedewszystkimdokobietwierzących,którychmężowienieprzyjęlichrześcijaństwa(1P3,1-6),dodajeteżkilkasłówpodadresemwierzącychmężów.Wielu

starożytnychfilozofów,moralistówinauczycieliżydowskichubolewałonadmoralnąiintelektualnąsłabościąkobiet.Niektórzyłączylitozesłabościąkobiecegociała.Delikatnośćniewiastbyłaczymś
pożądanym,lecztakżecechą,któraniebudziłazaufania.Nawettradycyjnyrzymskisystemprawnyzakładałniewieściąsłabośćiniezdolnośćdosamodzielnegodecydowaniaosobie.Dużywpływna
takistanrzeczywywarłypoglądyArystotelesa,którydowodził,żekobietybyłyznaturyistotaminiższymiodmężczyznpodkażdymwzględem,zwyjątkiemseksualnego.

Jednaktawłaśniesłabość(Piotrmożeodnosićjąjedyniedopozycjispołecznejkobiety)byłaczęstocytowanajakopowód,byokazywaćimwięcejzrozumienia.Piotrnieprzywiązuje

większegoznaczeniadotegopowszechnegomniemania,zwyjątkiempodanegotutajkonkretnegowymagania.Dalszaczęśćwersetugłosi,żekobietajestrównamężczyźniewoczachBoga,coobala
każdyargumentprzemawiającyzajejniższościąodwołującysiędo„natury”.Mąż,którynieuznawałduchowejrównościmałżonki,niweczyłtymsamymskutecznośćwłasnychmodlitw,zpowodu,
któryPiotrpodajew1P3,12.

Życiewewspólnociechrześcijańskiej

Nakonieczaśbądźciewszyscyjednomyślni,współczujący,

pełnibraterskiejmiłości,miłosierni,pokorni!

3,8bądźciewszyscy.Toostatnienapomnieniestreszczawszystkiepoprzednie:braterstwo(2,17),harmonięserc(por.Rz12,9-13;itd.),przebaczenienieprzyjaciołom(Mt5,44p;1Tes5,15;

Rz12,14.17-.21).

—pokorni!Wariant(Wulgata):„skromni,pokorni”.

Pouczeniekierujesięnastępniedocałejwspólnoty,wzywającjądojednościiwzajemnejmiłości,nieodzownejwobecwzrastającejnieprzyjaźniotoczenia.Tęostatniąpodkreślanietylko

formalnestwierdzeniew.16,aletakżeiodpowiedniowybranycytatstarotestamentowy.

3,8.Moraliściczęstowyliczalicnoty.Równieczęstowygłaszalimowynatemat„jednomyślności"międzymężemiżoną.Opowiadającsięzapokojemwewszystkichludzkichrelacjachw

obrębierzymskiegodomu,Piotrnieuraziłbyżadnegomoralisty(1P3,13).„Współczucie”nawiązujedonapomnieniaskierowanegodomężóww1P3,7iprzypuszczalnieoznacza„okazywanie
zrozumienia”żonom.

Nieoddawajciezłemzazłoanizłorzeczeniemzazłorzeczenie.

Przeciwniezaś,błogosławcie.Dotegobowiemjesteściepowołani,
abyścieodziedziczylibłogosławieństwo.

Małykatalogcnótzestawiakilkacharakterystycznychpostawchrześcijańskich,znanychdobrzezpouczeńPawłowych.Dz4,32stwierdza:jedenduchijednoserceożywiaływszystkich,

którzyuwierzyli;1Korwysuwanapierwszemiejscewezwaniedojednościwspólnoty,bybyłajednegoduchaijednejmyśli(1Kor1,10–16,zob.kom.).WspółczucieimiłosierdziewystępująwKazaniu
naGórze(Mt5,7),aponadtouśw.Pawła(Ef4,32;Kol3,12)jakoprzejawyautentycznejmiłościchrześcijańskiej(philadelphia–Rz12,10;1Tes4,9;1P1,22;2P1,7);podobniepokorajakowłaściwa
postawaczłowiekawobecBogaibliźniego(Dz20,19;Ef4,2;Flp2,3;Kol2,18;3,12,także1P5,5).

ChrystusPanzcałymnaciskiempodkreśliłpostulatmiłościnieprzyjaciół(por.KazanienaGórze–Łk6,27–28),wykluczającywszelkiodwetinienawiść(Mt5,43n).Nowośćtejnaukistaje

sięwidoczna,gdyjąsięzestawiznakazemschizmatyckiegougrupowaniaesseńskiegozQumran,współczesnegoJezusowiiwczesnemuchrześcijaństwu,któregłosiło:„…należykochaćkażdego,
któregoBógwybrał,anienawidzićkażdego,kogoodrzucił”(1QS1,4;9,21).WpraktycejakżeczęstoznamionawyboruczyodrzuceniaprzezBogautożsamiałysięzosobistąprzychylnościączy
niechęcią.Chrześcijaninmaodpowiadaćniezłemnazło,alejezwyciężaćprzezdobro(Rz12,17.21).Bardzocharakterystycznajestwzmiankabłogosławieństwajakoodpowiedzinazłorzeczenia.
Błogosławieństwo–czyliwysławianieiwzywanieBogazprośbąodarydlainnych–byłowSTprerogatywąkapłanów(por.Lb6,22–27),terazstajesięudziałemwszystkichchrześcijan,którzymają
bezpośrednidostępdoBoga.WtensposóbmająudziałwdarachpłynącychzprzychylnościBożej.Błogosławieństwo,jakozwiązanezdziedzictwem,wymieniaczęstoST–porRdz27,1–40;49,25nitd.
–wsensiedoczesnychdóbrikontynuacjizbawczychobietnicBożych.Tutajchodziodobrawieczne,wynikającezdziecięctwaBożego.

3,9.ParaleleznauczaniemJezusawskazują,żemogłoonobyćczęściowoźródłemtegowersetu;zob.komentarzdoRz12,17.

Ktobowiemchcemiłowaćżycieioglądaćdniszczęśliwe,niech

wstrzymajęzykodzłegoiwargi,abyniemówiłypodstępnie.

Niech

zaśodstąpiodzła,aczynidobro,niechszukapokojuiniechpodąża
zanim.

OczybowiemPananasprawiedliwych[sązwrócone],aJego

uszynaichprośby;obliczezaśPanaprzeciwkotym,którzyźle
czynią.

10–12.

PrzytoczonyPsalmnabierawargumentacji1Pwyższegochrześcijańskiegosensu:życieidniszczęśliwenieoznaczająpełnidóbrdoczesnych,aleszczęściewieczne,podobniejak

pokójotwieraeschatologicznąperspektywęwartościBożych,nieprzemijających.Ostrzeżenieprzedjęzykiemskłonnymdozłego(por.kom.doJk3,1nn),domowypodstępnej,podobniejakzapewnienie
orozrachunkuBogaznieprawością,mapodwójnycel.Chodziowykluczeniezżyciachrześcijańskiegonieprzemyślanych,gwałtownychreakcji,połączonychzezłorzeczeniem,aleiozapewnienie,że
nieprawośćniepozostaniebezodpłaty:zamiastczłowiekaudzielijejBóg,sprawiedliwySędzia.

3,10-12.PozacytowaniuPs34,8w1P2,3,PiotrprzytaczaPs34,12-16,którypouczasprawiedliwego,bydążyłdopokojuzinnymiiniemówiłniczegozłego,potwierdzawięcto,coapostoł

starałsięwykazaćw1P2,13-3,7(Takżenauczycieleżydowscypodkreślali,żeczłowiekpowinienaktywniezabiegaćopokój,niezaśzachowywaćsięwsposóbbierny)ChociażBógwysłuchuje
sprawiedliwego,sprzeciwiasięgrzesznikowi-odrzucawięcprośbytych,którzyźleodnosząsiędobliźniego(1P3,7).

3,8-12.Bądźciedlasiebieuprzejmi.Piotrkończytematperykopy1P2,13-3,7wwersetachnastępującychpo1P3,8,chociażwniosek,którywyciąga,stanowirównocześniewprowadzenie

wkolejnytemat.Dotyczyonwzajemnejtroskiwrelacjachdomowych,doktórejPiotrpragniezachęcić,wgranicachnarzuconychprzezówczesnąkulturę.

Ktozaśwamzaszkodzi,jeżeligorliwibędzieciewczynieniu

dobra?

Alejeżelibyścienawetcośwycierpielidlasprawiedliwości,

błogosławienijesteście.Nieobawiajciesięzaśichgroźbyiniedajcie
sięzaniepokoić!

3,14niedajciesięzaniepokoić!Brakwniektórychrkpsach.

13–14.

Jeżelichrześcijaninokażegorliwośćwczynieniudobra,niktniejestwstaniewyrządzićmuprawdziwejszkodylubkrzywdy.Ogólniej:JeżeliBógznami,któżprzeciwnam(Rz8,31).

Prześladowaniabędązpewnościądotkliwe,niemogąjednakdotknąćwnętrzaczłowiekazdążającegodoideałunadprzyrodzonego,wytyczonegoprzezJezusaChrystusa.Tozapewnienieprzekazujejuż
Mt5,10,acałewczesnechrześcijaństwopowtarzajeskwapliwiewobecsrożącychsięakcjiprzeciwuczniomChrystusa,podejmowanychprzezimperiumrzymskie.Podobniejakpoprzednionaświetlate
słowatekstzIzajasza.WpierwotnymswoimkontekścieprorokostrzegamieszkańcówJerozolimy,bynielękalisięAsyrii;tutajchodzioeschatologicznychnieprzyjaciół,zwracającychsięprzeciw
dziełuChrystusa.

3,13-14.PiotrnawiązujetutajdosłownictwaIz8,12,wktórymBógzapewniaproroka,żeniemusisięlękaćtego,czegolękająsiępozostaliczłonkowieJegoludu,leczpowinienpolegać

jedynieBogu(Iz8,13).

PanazaśChrystusauznajciewsercachwaszychzaŚwiętegoi

bądźciezawszegotowidoobronywobeckażdego,ktodomagasięod
wasuzasadnieniatejnadziei,którawwasjest.

3,15Pana.Wariant:„Boga”.
—nadziei.Wniektórychrkpsachdodane:„iwiary”.
—ChrześcijanieświadcząoswojejprzynależnościdoChrystusa(por.Łk12,11-12;1Tm6,12-15;2Tm4,17)wobecpogan,którzynieznajążadnejnadziei(Ef2,12;1Tes4,13).Majądo

tegookazjępodczaslokalnychprześladowań.

15.

WierszpodejmujepewnemotywyzIzajasza,jednaktak,żePanemjest(podobniejakwinnychksięgachNT)JezusChrystus,doNiegoodnosisięcharakterystycznydlaprorokaprzymiot

Boga–Święty.Wykładnikiemosobowościczłowiekaijegowładzwyższych,wktórychrodzisięaktwiary,jestzgodniezantropologiąSTserce.Jestonorównieżorganemmyśli,idlategozniego
pochodziżyweświadectwowiarywobeckażdego,ktobysięgodomagał.Autormówionadziei,wktórejlistupatrujeistotęwiary(por.1,3)–por.zwrotPawłowyspodziewamsięzmartwychwstania
umarłych(Dz23,6).Niechodzioświadectwosłowa,aleiczynu.

3,15.Iz8,13wwersjiSeptuaginty(powszechnieużywanegogreckiegoprzekładuStaregoTestamentu)rozpoczynasięsłowami:„UświęcajciePana[tj.Boga]samego”;tutajPanemtymjest

Chrystus.„Obrona”(częstestosowanetłumaczenie„odpowiedź”jestzbytsłabe)zakładaszczególnie(chociażprzypuszczalnieniewyłącznie)obrazobronyprawnejprzedsądem,zważywszyna
występującywkontekście„sąd”iwymierzeniekary(1P4,5-6).

Azłagodnościąibojaźnią[Bożą]zachowujcieczystesumienie,

ażebyci,którzyoczerniająwaszedobrepostępowaniewChrystusie,
doznalizawstydzeniawłaśnieprzezto,cowamoszczerczozarzucają.

16.

Najbardziejprzekonującajestpostawaspecyficzniechrześcijańska,pełnawzmiankowanejjużłagodności,kierowananadtobojaźniąBożą(1,17–por.Rz3,18;2Kor5,11;7,1;Ef5,21),

używanązamienniezbojaźniąChrystusową.Czystesumienie–topełnaświadomośćnależytegopostępowania,zgodnegozotrzymanałaskąJezusaChrystusa.ZwrotwChrystusie,częstywlistach
Pawłowych,stwierdza,żeegzystencjachrześcijaninajestzwiązanacałkowiciezNimiwielorakoodNiegouzależniona.Zkonfrontacjidobregopostępowaniachrześcijańskiegoznienawiścią
prześladowcówmożewyniknąćzbawczyskutek,conajmniejzaśwysuwanezarzutyokażąsiębezzasadne.

3,16.Takżejudaizmpróbowałstosowaćtętaktykęcelempodważeniafałszywychoskarżeń.

Lepiejbowiem–jeżelitakawolaBoża–cierpieć,czyniąc

dobrze,aniżeliźleczyniąc.

17.

Taczęśćpouczeniakończysięogólnymstwierdzeniempodobniejakpoprzedniow2,20.OdanalogicznychwskazańpopularnejetykihellenistycznejróżnijewzmiankaowoliBożej,

którejpodporządkowanejestcałeżyciereligijneimoralnenowegoczłowieka.

3,17.Starożytnipisarzeprzedstawialiczasamiswojąmyślzapomocąspecjalnychśrodkówliterackich.Jedenztakichśrodkównosinazwęchiazmulubodwróconegoparalelizmu.Wydaje

się,żezostałonużytywtymfragmencie:
ACi,którzyoczerniająwaszedobrepostępowaniewChrystusie,zostalizawstydzeni(1P3,16)
BLepiejbowiem-jeżelitakawolaBoża-cierpiećdobrzeczyniąc(1P3,17)
CChrystusbowiemrównieżrazumarłzagrzechy,sprawiedliwyzaniesprawiedliwych(1P3,18)
DPoszedłgłosić[zbawienie]nawetduchom(1P3,19)
ENoezostałuratowanyprzezwodę(1P3,20)
E’Wyrównieżzostaliściezbawieniprzezwodę(1P3,21)
D’Chrystusodniósłzwycięstwonadzłymiduchami(1P3,22)
C’SkorowięcChrystuscierpiał(1P4,la)
B’Cierpcieiwy,wykonującBożąwolę(1P4,1b-2)
A’Ci,którzyźleowasmówią,zostanązawstydzeni(1P4,3-5)

ZstąpienieChrystusadootchłani

Chrystusbowiemrównieżrazjedenumarłzagrzechy,

sprawiedliwyzaniesprawiedliwych,abywasdoBogaprzyprowadzić;
zabitywprawdzienaciele,alepowołanydożyciaprzezDucha.

3,18-4,6Całytenfragmentzawieraelementystaregowyznaniawiary:śmierćChrystusa(3,18),zstąpieniedopiekieł(3,19),zmartwychwstanie(3,21d),zasiadaniepoprawicyBoga(3,22),

sądnadżywymiiumarłymi(4,5).

3,18zagrzechy.Wariant(Wulgata):„zanaszegrzechy”.
—doBoga.Brakwniektórychrkpsach.

18.

Niemalwszyscykomentatorzyzgadzająsię,żeAutor1Podtwarzawkilkumiejscachformułyliturgiczne,przeważniezwiązanezchrztemśw.(1,3–5;3,18–22,także2,22–25i5,5–9).

Formalniebiorąc,tozdaniejeststarochrześcijańskimwyznaniemwiary,uzupełnionymrefleksjamidoktrynalnymiiuwagamistosownymidoceluzamierzonegoprzezAutoralistu(por.analogiczny
symbol1Kor15,3–4).ŚmierćChrystusajestfaktemniepowtarzalnym,jedynymwswoimrodzaju,podobniejakjedynajestJegogodnośćarcykapłańska(por.Hbr9,26–28).Przypominatostwierdzenie:
Boto,żeumarł,umarłdlagrzechutylkoraz,ażeżyje,żyjedlaBoga(Rz6,10zob.kom.).SprawiedliwośćiniewinnośćChrystusastwierdziłjużwczasieprocesuPiłat(Łk23,22),jegożona(Mt27,19)
orazsetnik(Łk23,47);temattenpodejmujeczęstoNT(por.np.Dz3,14;2Kor5,21).NatomiastspecyficzniePiotrowejestpodkreślenieprawdy,żeChrystusbędącsprawiedliwymumarłza
niesprawiedliwych,dokonującwtensposóbzbawienia.Końcowaformułapodejmujezastosowaniechrystologiczneantropologicznejantytezy:ciało–duch.Chrystusposiadałziemską,ludzkąnaturę,
którajakotakapodpadałapodprawośmierci.BędącDuchemjakoBóg(por.1,11),istniałodwiekówiniepodlegałskażeniuaniprzemijaniu.TenpierwiastekBożystanowiłpodstawęwskrzeszeniaGoz
martwych,przedstawionegotutajjakodziełoBoże(por.1Kor6,14).InniodnosząterminprzezDuchadoDuchaŚwiętego,czynnegowzmartwychwstaniuChrystusa(por.Rz8,11).

WNimposzedłogłosić[zbawienie]nawetduchomzamkniętym

wwięzieniu,

3,19PrawdopodobnaaluzjadozstąpieniaChrystusadootchłani(por.Mt16,18+)międzyJegośmierciąazmartwychwstaniem(Mt12,40;Dz2,24.31;Rz10,7;Ef4,9;Hbr13,20),dokądsię

udał„wduchu”(por.Łk23,46)albolepiej—wedługDucha(Rz1,4+),gdyżJego„ciało”umarłonakrzyżu(Rz8,3n).Tymi„duchamiwwięzieniu”,którymOn„przepowiadał”(albo„głosił”)
zbawienie,są,wedługopiniijednych,trzymanenauwięzidemony,októrychmówiKsięgaHenocha(niektórzy,poprawiająctekst,przypisująnawettoprzepowiadanieHenochowi,anieChrystusowi):
faktyczniezostałyonewówczaspoddaneJegopanowaniujakoKyriosa(w.22;por.Efl,21n;Flp2,8-10)woczekiwaniunaostatecznepodporządkowanie(1Kor15,24n).Innidopatrująsięwnich
duchówludzizmarłych,którzy,ukaranipotopem,sąjednakprzez„cierpliwośćBoga”wezwanidożycia(por.4,6).Mt27,52nzawierapodobnąaluzjędowyzwoleniaprzezChrystusa—międzyJego
śmierciąazmartwychwstaniem—„świętych”,tzn.sprawiedliwych,którzyGooczekiwali(por.Hbrll,39n;12,23),abywejśćzaNimdo„świętegomiasta”eschatologicznego.TozstąpienieChrystusado
piekiełstanowijedenzartykułówSymboluApostolskiego.

3,18-19.Natemat„ciała”i„Ducha”,zob.komentarzdoRz8,1-11.Zgodniezzawartymtutajpoglądem.JezuszostałwskrzeszonyprzezDuchaBożego,zasprawąktóregoudałsiędo

otchłani(najwyraźniejpozmartwychwstaniu),byogłosićswojezwycięstwonadupadłymiduchami.Spośródwielupoglądównatemattegotekstutrzybyłynajczęściejprzyjmowane:(1)pomiędzy
śmierciąazmartwychwstaniemJezusgłosiłzbawienieumarłymprzebywającymwHadesie,krainiezmarłych(poglądpodzielanyprzezwieluOjcówKościoła);(2)przezNoegoJezusnauczałludzi,
którzyżyliwtamtychczasach(poglądwielureformatorów);(3)przedlubposwoimzmartwychwstaniu(cowydajesiębardziejprawdopodobne)Jezusogłosiłzwycięstwonadupadłymianiołami(pogląd
większościwspółczesnychbadaczy).(Wliteraturzewczesnochrześcijańskiejsłowo„duchy”prawiezawszeoznaczaraczejistotyanielskie,niżduchyludzkie,oilekontekstniewskazujenacośwprost
przeciwnego.Zbudowygramatycznejtekstulogiczniewynika,żewDuchu,któryGowzbudził,Jezusgłosiłduchomposwoimzmartwychwstaniu.Cowięcej,w.22wspominawprostoupadłych
aniołach.Pogląd,żeduchyteoznaczajązmarłych,opierasięzwyklena1P4,6,którymacharakterkonkluzji.Chodzioto,żemęczennicy,którzyzostalizabici,zostanąwskrzeszeniprzezDucha
podobniejakChrystusw1P3,18.)

Zwyjątkiempóźniejszychrabinów,niemalwszyscystarożytniŻydziodczytywaliRdz6,1-3jakotekstnawiązującydoupadkuaniołów,którymiałmiejscewczasachNoego(1P3,20).Po

potopiemielionizostaćuwięzieni(takteżjestw2P2,4;Jud6)podziemiąlubwpowietrzu(por.1P3,22).Następnie,wedługpowszechnieznanejtradycjiżydowskiej,Henochzostałposłany,by
ogłosićimBożywyrok.TutajChrystusproklamujeswojezwycięstwonadnimi.

niegdyśnieposłusznym,gdyzadniNoegocierpliwośćBoża

naczekiwała,abudowanabyłaarka,wktórejniewielu,tojestosiem
dusz,zostałouratowanychprzezwodę.

19–20.

Chrystusgłosiłzbawczeposłannictwo(gr.słowoş·ÁÍĂĂµą˝najczęściejwtymsensie)duchomzamkniętymwwięzieniu.Najpierwnależyzauważyć,iżchodziopodkreślenie

uniwersalnegocharakteruJegozbawczejdziałalności.Nieograniczasięonajedyniedosferyświatawidzialnego,aleobejmujewszystkiekategoriestworzeń,zgodnieztrzystopniowąkoncepcjąświataw
starożytności:niebo,ziemiaiświatpodziemny(Flp2,10–kom.).ZstąpienieJezusawDuchustwierdzajądośćwyraźnieRz10,7;Ef4,8–10;Hbr13,20,mającnamyślisferępodziemia.Apokaliptyka
współczesnaautoromksiągNTzajmowałasięnimintensywnie,czyniącjemiejscempobytubądźtozmarłychwogólności(STmówiłoszeolu),bądźteżupadłychaniołów.Codotychostatnichistniała
rozwiniętarefleksjateologiczna,opartanaRdz6,1–6:literaturaapokryficznautrzymywała,żesynowieBożybylianiołami,którzyzanieposłuszeństwozostaliskrępowaniiwtrącenidopodziemia,gdzie
oczekująsądueschatologicznego.TętradycjęznająJud6ni2P2,4n,przytaczającniedwuznacznieapokryficzną1Hen10–16;19.21.ZestawieniezczasamiNoegonieopierasięnaperspektywie
chronologicznej,alenasąsiedztwiewtekścieRdz(6,1–4:upadek„synówBożych”;6,5nn:postanowieniekarypotopuprzezBogaiopispotopu).Najprawdopodobniejtepodaniastanowiąjedyniepunkt
wyjściabardziejogólnejnaukichrześcijańskiej.Gdyapokryficznaksięga1HenzwiastujeprzebywającymtamduchomsprawiedliwośćBożą,skazującąichnawiecznąkarę,tradycjachrześcijańska
podkreślazbawczemiłosierdzieBożeobejmującetych,którzyprzebywająwkrainiezmarłych.Zgodniezcałąniemaltradycjąiwiększościąwspółczesnychbiblistówchodzinieoupadłychaniołów,ale
otychwszystkichmężówST,którzypośmierciprzebywająwszeoluwoczekiwaniunaodkupienie.Takisenssugerujejednoznacznie1P4,6(zob.niżej).Niechodziteżjedynieozmarłychpokolenia
współczesnegoNoemu,uważanychprzezjudaizmzaspecjalniebezbożnych;głoszenieimwłaśnieDobrejNowinybyłobyniezrozumiałe;conajwyżejnaichprzykładziechciałbyAutorpokazać
wielkośćmiłosierdziaBożegoijegouniwersalizm.

3,20.Starożytnyjudaizmposługiwałsięczasamipotopemjakotypemprzyszłegosądu,podobniejakw2P3,6-7.Podkreśleniezbawienia„niewielu”podnosiłonaduchuchrześcijańskich

czytelników,którzybyliprześladowanąmniejszością.Boża„cierpliwość”nawiązujedoRdz6,3,jestteżwspomnianawzwiązkuzsądemostatecznymw2P3,9.

Terazrównieżzgodnieztymwzoremratujewasonawechrzcie

nieprzezobmyciebruducielesnego,aleprzezzobowiązaniedobrego
sumieniawobecBoga–dziękizmartwychwstaniuJezusaChrystusa.

3,21wzorem.Dosł.:„antytypem”.Chodziorzeczywistośćzapowiedzianąprzez„typ”(por.1Kor10,6+).Jestnimtutajprzebyciewodydziękiarce.
—nieprzezobmyciebruducielesnego.Wodapotopu,pozwalającaocalećtylkoniektórym,symbolizujeekonomięStaregoPrawa,któregoprzepisyrytualnenajczęściejniewykraczałypoza

oczyszczeniewyłączniezewnętrznei„cielesne”.Przeciwniechrzest—tuniemażadnychograniczeńwskuteczności,gdyżondokonujeodrodzeniaduszy.

—zobowiązanie...wobecBoga.Wyrażajeneofitawchwiliswegochrztu.Tłumaczysiętakże:„prośbę”.

21.

JednocześniewzmiankaoarceNoegoiosobach,któreznalazływniejocalenie,stanowiprzejściedonastępnego,ściślesakramentalnegotematu:chrztuśw.Ocalenietojakarkina

wodachpotopujesttypemwyzwoleniaodgrzechuiratunkuodśmierci,jakieprzynosiłaskachrztuśw.Wpodobnysposóbprzedstawiazbawczedziałaniechrztuśw.innyobrazzaczerpniętyzwczesnych
dziejówwybranego(1Kor10,1–2):przejścieprzezMorzeCzerwone(zob.kom.).

Zbawczedziałanietegosakramentupolegaprzedewszystkimnauwolnieniuodsądu,jakiciążynakażdymztytułudziedzicznegouwikłaniawgrzechigrzechyaktualne.Zgodniez

tradycjamiparenetycznymiAutorlistuprzedstawiatorównieżnegatywnie:niechodzioobmyciewodązbawieniabruducielesnego,zewnętrznego,aleootrzymanieiutrwalenieodnowienia
wewnętrznego,któregowykładnikiemjestczystesumienie.Liturgiczniesprawowanosakramentchrztuśw.przezzanurzeniewczystejwodzieimodlitwęoodpuszczeniegrzechów,doktórejzapewne
nawiązująostatniesłowa.ŹródłemłaskisakramentalnejjestzmartwychwstanieChrystusa,iwłaśnieJegomocąnowoochrzczonyzostajezaliczonydodzieciBożych.

3,21.Istotneznaczeniemiałaktwiarywyrażonyraczejwchrzcie,niżwfizycznymoczyszczeniu.Chrzestpełniwstarożytnymjudaizmierolęaktunawrócenia,naciskkładzionojednakna

autentycznośćnawrócenia,byczynnośćchrztubyłaskuteczna.

OnjestpoprawicyBożej,gdyżposzedłdonieba,gdziepoddani

MuzostalianiołowieiWładze,iMoce.

3,22poprawicyBożej.WWulgaciedodane:„przyjmującśmierć,abyśmysięstalidziedzicamiżyciawiecznego”.
—Władze,iMoce.Oznaczałyoneurzędnikówwładzycywilnej(Łk20,20;12,11;Tt3,1).Świtaniebieskajestporównanadoziemskiej(Kol2,10.15;Ef3,10).Dokompetencji„władz”

należałyprzedewszystkimzadaniasądownicze;towyjaśniarolęoskarżyciela,jakąmiałszatanprzedBogiem(Hi1;Za3,1-5;Ap12,7-12).Odwrotniedotego,Jezusbędziemógłbyćokreślanyjakonasz
„adwokat”,rzecznikwobecBoga(1J2,1-2)

22.

Jesttociągdalszywyznaniawiary,rozbudowanegopoprzedniowkierunkusakramentalnym.WstąpieniedoniebawystępujewNTniemalzawszewbezpośredniejłącznościze

zmartwychwstaniemizajęciemmiejscapoprawicyBożej(Ef1,20).Toostatniewymienionezostałotakżetutaj(por.Dz7,56;Rz8,34;Kol3,1).Samsposóbmówienianawiązujedomesjańskiej
interpretacjiPs110[109],1,znanejnietylkowNT,aletakżejużwjudaizmie–Mesjaszzajmujemiejscehonorowe,poprawicyBoga.ZwierzchnośćwstępującegowpełnejchwaledoniebaChrystusa
musząuznaćwszystkieduchyniebieskie.Judaizmwymieniałichróżnekategorieuporządkowanewokreślonąhierarchię,przekazywanąjednakróżnie.Jakosferęichpobytuwskazywano–zgodnieze
starożytnąkosmografią–naprzestrzeńmiędzyziemiąaniebem.StądEf2,2mówioWładcymocarstwapowietrza,awhymnie1,20–21przedstawiawywyższenieChrystusaponadwszelką
ZwierzchnościąiWładzą,iMocą,iPanowaniem,czyliponadcałymświatemanielskim.TuAutorwymieniaprzykładowoniektórekategorietychduchów:oileokreślenieaniołowiejesttradycyjne(ST),
wzmiankaoMocachiWładzachnawiązujedobieżącychwierzeńjudaizmu.Wokresieapokaliptykiuważano,iżcałyświatjestkierowanyprzezmoceanielskie,którymsąposłuszneżywiołyświata(por.
Ap7,1;14,18;16,5),atakżeludzie.WymienioneMoceiWładzesąnajprawdopodobniejaniołamiczuwającyminaddoskonałymwypełnianiemPrawaBożego,analogiczniedowyższychurzędników
królewskichnaziemi(por.Tt3,1orazŁk12,11).NiekiedymogąonejednakoznaczaćtakżesiłynieprzyjazneBogu(por.Kol2,15;1Kor15,24–25!).Wkażdymrazie1PmówiotriumfieChrystusa
wywyższonegonadwszelkimiduchami,wypełniającyminieskończonąprzestrzeńmiędzytranscendentnymBogiemaczłowiekiem.

3,22.„WładzeiMoce”toaniołowiepanującynadnarodami,októrychczęstowspominajątekstyżydowskie(zob.komentarzdoEf1,21-23).Ponieważnawetzłemoce,stojącezawładcami

prześladującymichrześcijan,zostałypoddaneJezusowi,ostatecznyrezultatniepodlegałżadnejwątpliwości.

3,13-22.Bądźciegotowinacierpieniezadobro.Taczęśćlistuwynikawsposóbnaturalnyz1P3,8-12.

1P4

Dalszeupomnienia

SkorowięcChrystuscierpiałwciele,wyrównieżwtęsamą

myślsięuzbrójcie,żektoponiósłmękęnaciele,zerwałzgrzechem,

abyresztęczasuwcieleprzeżyćjużniedla[wypełniania]ludzkich

żądz,alewoliBożej.

1–2.

AutorpodejmujemyślomęceicierpieniachChrystusa,przerwanąumieszczonąirozwiniętąw3,18–22formułąwyznaniachrystologicznego.Interpretacjamękicielesnejw

zastosowaniudożyciachrześcijaninaniejestjednoznaczna,choćmotywmękiChrystusanieulegawątpliwości.Najoczywistszajestinterpretacjawsensiemęczeństwa,jakiemupoddanejestciało,które
zeswejnaturywzdrygasięprzedcierpieniem.Cierpieniepozwalanapodporządkowanieciaładuchowi,atymsamymnazwycięstwonadgrzechem,któryjestdziełemciała(Ga5,19).Wświetle
wzmiankowanejwyżejsymbolikisakramentalnejchrztuśw.,wktórymnastępujeformalnezerwaniezgrzechem,dośćprawdopodobnyjestnastępującysenswypowiedzi:Skoroumarliściewrazz
Chrystusemwsakramenciechrztu,powinniścieprowadzićżyciewedługsprawiedliwościBożej(por.Rz6,3–14).Podobieństwo1PdomyśliPawłowejwykazujewzmiankao„zbrojeniusię”,tak
charakterystycznadlaPawła(por.Rz6,13,nadtoRz13,12;2Kor6,7;10,4).WyrażaonagotowośćdoaktywnejwalkiorealizacjęplanówBożychwChrystusieiodpornośćprzeciwwszystkimatakom
ciała,którechoćpozbawioneprzezChrystusaswegoościenia(2Kor12,7,kom.),pozostajenadalsferąniebezpieczną.WszystkieksięgiNTrozróżniająstarannieżyciewedługciała,którenależy
definitywnieodrzucić,odżyciawciele,którechrześcijaninprowadzizdążająckuchwalewiecznej.Wykładnikiemżyciawedługciałasąm.in.takżeżądzecielesne.Wnowymczłowiekuwinnyone
ustąpićmiejscagorliwemupełnieniuwoliBożej,wytyczonejprzezJezusaChrystusa.

4,1-2.Słowa„uzbrójciesię”nawiązujądoobrazuwojennegooręża,ćwiczeńlubinnegoprzygotowywaniadobitwyimożliwejśmierci.Wydajesię,żeapostołmanamyśli,iżci,którzyprzez

wiaręumarliwrazzChrystusem(por.1P2,24)sągotowicierpiećwrazzNim,anawetponieśćśmierćmęczeńską.

Wystarczybowiem,żewminionymczasiespełnialiściewolę

poganipostępowaliściewrozwiązłościach,żądzach,nadużywaniu
wina,obżarstwie,pijaństwieiwniegodziwymbałwochwalstwie.

Innymcharakterystycznymelementempouczeńmoralnych,występującymrównieżuPawła,jestprzeciwstawieniegrzesznejprzeszłościzbawczejteraźniejszościchrześcijańskiej.Ten

okresżyciaprzednawróceniemcharakteryzujekrótkikatalogwad,dobranychspośródnajbardziej„cielesnych”występkówmoralnych,podobniezresztąjakRz13,13–14iGa5,20–21.Specjalną
kwalifikację,jakonajbardziejodrażającygrzechotrzymujebałwochwalstwo,rozważanejakoźródło,ewentualniejakokonsekwencjawymienionychwystępków.

4,3.Wprzeciwieństwiedokultóworgiastycznych,starożytnezwiązkireligijnewymagałyodswychczłonkówtaktownegozachowanianaucztach.Mimotoposiłkiwdomachpatronów,a

takżebiesiadyurządzaneprzezróżnestarożytnegrupyspołeczneciągnęłysięczęstodopóźnawnocy,towarzyszyłoimpijaństwo,zaśmężczyźniczęstonapastowaliniewolnicelubchłopców.Święta
religijnestanowiłypodobnąokazjędorozpusty.Starożytnezwiązki,domoweuroczystościreligijneidosłowniewszystkieaspektyspołecznegożyciawświeciegrecko-rzymskimzwiązanebyłyzkultem
fałszywychbogówiduchówChociażpostępowanietakieniebyłouważanezanagannezogólnejgrecko-rzymskiejperspektywy,Żydziichrześcijaniepotępialijejakoniemoralne.Żydzisłusznie
uważalitakiepostępowanie,zwłaszczapodczasświątreligijnych,zatypowedlaówczesnegostylużyciamężczyznwyrosłychwkulturzepogańskiej.

Temuteżsiędziwią,żewyniepłyniecierazemznimiwtym

samymnurcierozpusty,iźleowasmówią.

4,4w...nurcierozpusty.Innemożliwetłumaczenie:„prądzatracenia”.Dosł.:„wylewbeznadzieizbawienia”,copozostajewopozycjidooczyszczającychwódpotopu(por.3,20).

Wiersztenukazujedalekoidącekonsekwencjeprzyjęciawiarychrześcijańskiej,wżyciucodziennym.UczniowieChrystusaniemoglijużdzielićstylupogańskiegożycia,musielisię

świadomiezdystansowaćodniego.Częstoopuszczalizapewneswojegronoprzyjaciół,środowisko,któremuwielezawdzięczali.Poganiezeswejstronywyrażalizdziwieniepołączonezdezaprobatą;nie
brakbyłotakżeipodejrzeńofantastycznepraktyki,anawetoszczerstw,zktórymiwalcząjeszczeapologeciipierwsiOjcowieKościoła.Autorosądzanaderostroteinsynuacjepogańskie:źlemówią–
gr.˛»±Ăf·ĽoĹ˝ÄµÂ–dosłownie:„bluźnią”.

4,4.Chociażstylżyciaopisanyw1P4,3nieodnosiłsiędoŻydów,żyjącyoboknichpoganieczęstouważaliichzaludzilekceważącychprawoiprzewrotnych,zpowoduichrzekomego

antyspołecznegopostępowania.Wedługnajwcześniejszychpogańskichświadectwdotyczącychchrześcijan,kojarzonoznimitesameprzesądy,chociażwładzenigdyniedowiodłyprawdziwościtych
pogłosek(nawetpodczasprzesłuchańzużyciemtortur).Neronoskarżałchrześcijanoto,że„nienawidząludzkości”,tj.żesąnastawieniaspołecznieJednakpogłoskioniemoralnymżyciuNerona
gorszyłynawetarystokracjęrzymską.

OnizdadząsprawęTemu,którygotówjestsądzićżywychi

umarłych.

OsądzijewewłaściwymczasieBóg-Sędzia.Jegowładzawyrażonajestwsposóbjużutartyjakosądnadżywymiiumarłymi(por.Dz10,42;Rz14,9;2Tm4,1),przypominając

poprzedzającewyznaniewiary.

4,5.Poganie,niezaśchrześcijanie(1P3,15),mają„zdaćsprawę”nasądzieostatecznym.PocząwszyodczasówStaregoTestamentu,dzieńsąduostatecznegobyłczęstoprzedstawianyza

pomocąterminównawiązującychdorozprawysądowej.

DlategonawetumarłymgłoszonoEwangelię,abywprawdzie

podleglisądowiwcielepoludzku,żylijednakwDuchu–po
Bożemu.

4,6głoszonoEwangelię.OdnośniedogłoszeniaDobrejNowinyumarłympor.3,19+.Wedługniektórychchodziłobytutajzarównoo„umarłychduchowo”,jakioniewiernych,

prześladującychadresatówlistu.

Znaczeniejestznówsporne.Zgodniezpoprzedniąargumentacjąlistuchodziłoprawdopodobnieogłoszeniezbawczegosłowaduchomwsferzeotchłani(por.kom.do3,19).Wtym

wypadkuśmierćbyłabyzrozumianajakosąd(podleglisądowipoludzkuwciele),któremupodlegająwszyscyludzie,natomiastżyciebyłobydaremBożym,jakiprzezChrystusaotrzymujązmarli.Ten
aktłaskiBogastanowiłbygwarancjępowszechnościsądu,wktórymczynnikiemdecydującymjestustosunkowaniesięczłowiekadosłowa.Takainterpretacjazakładałaby,żezmarlisłuchającyDobrej
NowinyJezusaChrystusanależelidoStaregoPrzymierzaiwżyciuziemskim„oczekiwalizbawieniaIzraela”,tj.nadejściaczasówmesjańskich.Toteżniechodziłobyoichdecyzjęnaskutekgłoszonego
zbawienia,aleoradosneskonstatowanietego,czymżyliikuczemuzdążalizażycia.Mimotowieluwspółczesnychkomentatorówchceuniknąćewentualnejkoncepcjidecyzjiwiary(zasługującejna
życie)uzmarłychirozumietekstinaczej,mianowiciewsensiezmarłychduchowo,eschatologicznie,wsensiepotępionych,którymzażyciabyłagłoszonaEwangelia.Nieskorzystalionizwezwaniado
życiawDuchuidlategopodpadlipodsądnietylkopoludzkuprzezśmierć,alewsensiedefinitywnegoodrzucenia.Jednakwyrażenie„żywychiumarłych”posiadazwykleznaczenienaturalne,nie
eschatologiczne:chodziośmierćfizycznąjakogranicęmiędzyobukategoriami.

4,6.Chociażniektórzykomentatorzyuważają„umarłych”zaduszetych,którzyodeszliztegoświata,wydajesię,żechodzitutajochrześcijan„osądzonych”przezziemskiesądyi

straconych,którzymimotozostanąwskrzeszenimocąDucha,jakw1P3,18.Por.Mdr3,1-6.

Wszystkichzaśkoniecjestbliski.Bądźciewięcroztropnii

trzeźwi,abyściesięmoglimodlić.

4,7Bliskośćparuzji,oczymmowawpierwszymzdaniu,jestzachętądlachrześcijan(1,5-7;4,17;5,10;Mt24,42+;1Kor16,22+;Jk5,8+).

Stwierdzenie:koniecjestbliskijakoperspektywaeschatologicznaniewyjaśniasensuokreślenia„zmarli”,alemanaceluuwydatnićcałąpowagęwyrażonychtupostulatów.Światprzemija

(zob.kom.do1Kor7,31),zdążająckubliskiemujużeschatologicznemudokonaniu–itojestistotnedlapostawychrześcijanina.Nietylkochodzionależytewartościowanierzeczywistościziemskiej,
aleowłaściwąperspektywężyciapraktycznego.Winnajecechowaćroztropność,tj.praktycznaumiejętnośćpowzięciawłaściwejdecyzjiwkażdejokoliczności,trzeźwośćspojrzeniawykluczająca
wszelkieiluzje.TakapostawapołączonazeświadomościąbliskiegodniaobrachunkuczyniobcowaniezBogiemwmodlitwieowocne.Należynadmienić,iżniemalwszystkiewskazaniazachęcające
listówPawłowychmająukierunkowanieeschatologiczne.Bliskikoniecstanowijedenznajważniejszychmotywównależytegopostępowaniamoralnego.

4,7.Wwielutradycjachżydowskich(wtymDn12,1-2)okreswielkiegouciskumapoprzedzaćczasyostateczne.Zbliżającysiękoniecwymagawięczachętydowytrwałościwroztropnościi

modlitwie.

Przedewszystkimmiejciegorącąmiłośćjednikudrugim,bo

miłośćzakrywawielegrzechów.

Naczelnympostulatemżyciachrześcijańskiegojestzawszemiłość,różnieuzasadnianawposzczególnychksięgachNT:teologicznie,chrystologicznie,eschatologicznie,anawet

eklezjalnie(zob.niżejkom.do1J).Autor1PnawiązujetutajdoargumentacjizMt6,14–15:miłośćświadczonabliźnimjestwarunkiemdarowaniawinprzezOjcaNiebieskiego(zob.kom.).Wypowiedź
Prz10,12,przytoczonatutajczęściowo,odnosisiędostosunkówmiędzyludzkich,wktórychmiłośćzakrywawielegrzechów,tj.skłaniabliźniego,byzrezygnowałzdochodzeniawinpopełnionych
przeciwniemuprzezświadczącegomiłość.Natomiasttutajnależytorozumiećwinnymsensie:czynymiłościchrześcijańskiejsąwstaniezakryćnasądzieBożymwłasnegrzechymiłującego(por.także
Syr3,30).Zob.takżekom.doJk5,20,któryprzytaczatesamesłowaPrz10,12wpodobnymznaczeniu.

4,8.Prz10,12wydajesięzakazywaćplotkowaniaogrzechachinnychlubobmawianiabliźniego(por.Jk5,20).Wynikaztego,żemiłośćignorujewinydrugiego,chociażniektórzybadacze

sugerowali,żetowinytych,którzysamikochali,zostanąodpuszczonewdniusąduostatecznego(1P4,5-6).

Okazujciesobiebezszemraniawzajemnągościnność.

GościnnośćbyłazarównowIzraelu,jakiwjegobliższymidalszymotoczeniu,powszechnieuważananietylkozacnotę,alerównieżzaobowiązekspołeczny,świadczonyniekiedyw

sposóbdrastyczny(por.np.Rdz19,1–11;Sdz19,6–30).Wokresierozpoczynającychsięprześladowańchrześcijanudzielaniegościnyischronieniabyłoobowiązkiem,akcentowanymjużprzezJezusa
(por.np.Mt25,35;Łk7,44–47itd.),aprzedstawionymjakospecjalnacnotabiskupów(por.1Tm3,2;Tt1,8).Naturalniepowinnośćtawydawałasięczęstouciążliwa,jakkażeprzypuszczaćdodatek:
bezszemrania.Takżeitopozwalaprzezwyciężyćmiłośćchrześcijańskaiświadomość,iżczasjestkrótki.

4,9.Gościnnośćoznaczałaprzyjmowanieinnych,szczególniepodróżnychwyznającychtęsamąwiarę,którzyszukalinoclegu.Wmyśletycznychideałówstarożytności,schronieniaiwiktu

należałoudzielaćhojnie,unikającskąpstwa.

JakodobrzyszafarzeróżnorakiejłaskiBożejsłużciesobie

nawzajemtakimdarem,jakikażdyotrzymał.

4,10Wszystkiedary(dosł.:„charyzmaty”)sądane,bysłużyćKościołowi,jegojednościicałości(1Kor12,1-11+;por.1Kor4,1-2;1P3,7).

Jeżeliktośma[dar]przemawiania,niechtobędąjakbysłowa

Boże!Jeżeliktośpełniposługę,niechtoczynimocą,którejBóg
udziela,abywewszystkimbyłuwielbionyBógprzezJezusa

Chrystusa.Jemuchwałaimocnawiekiwieków!Amen.

4,11jakbysłowaBoże!Sąniminatchnioneimprowizacjeproroctwiglosolalii(por.1Kor14,2-19;Dz11,27+i2,4+),aletakżeposługinauczaniaiupominania(Rz12,7-8)orazsamo

przekazywanielubobronaEwangelii.

—ktośpełniposługę.Chodzizapewneoróżneformywzajemnejpomocy(Rz12,7),aszczególnieosłużbęliturgiczną.
—Wkońcowejcząstcewierszadoksologia(Rz16,27+),jedynawNTskierowanadoBogaprzezJezusa,apotemdosamegoJezusa.

10–11.

Atmosferęwczesno-chrześcijańskąilustrujeomawianyproblemcharyzmatów.NastręczałonznacznetrudnościwKoryncie(zob.kom.do1Kor12,8–10),ażdonadużyćwłącznie.

PismaPawłowewymieniająróżnedaryłaskiudzielanespołeczności.Odnajbardziejzdumiewających,jakdarczynieniacudów,uzdrowień,mówieniajęzykami,prorokowania,doheroicznychatakże
zwyczajnychprzejawówżyciachrześcijańskiego,takichjakpouczanie,pocieszanie,nauczanie,świadczeniemiłościheroicznejitd.(por.Rz12,6–8;1Kor12,28).Niektóreztychposługmożnauważać
zazwyczajne;aleichtwałośćteżjestdaremłaski.Tęnaukę,podobniejakprymatmiłości(por.1Kor13,1–13),znalizapewnedobrzeczytelnicylistu.ToteżAutorobokogólnejzasadyposługiwaniasię
charyzmatamiwceluwzajemnej(indywidualnejizbiorowej)służbywymieniajedyniedwaprzykłady,byćmożewdanejchwiliaktualnewszczególnysposób:darprzemawianiaiposługi.Każdyw
KościeleposiadaswójdarbędącydziełemłaskiBożejikażdywiniendzielićsięnimzudzielonejsobieobfitości.Pierwszyzdarówobejmujeposługęsłowa,drugizaśczynuniosącegopomoc.
Nauczającyniemożeprzekazywaćswegowłasnegopunktuwidzeniaaniosobistychuwag,lecztylkootrzymanedrogątradycjialboosobiściejakodarłaskisłowoBoże.Niejestonaniautorem,ani
panemgłoszonegosłowa,alejegosługą(por.Ef3,7;Kol1,23).TakżeposługaczynumabyćwyrazemmocyBożej,udzielonejztytułupowołaniachrześcijańskiego,ewentualniepiastowanegourzędu
kościelnego.WjednymidrugimwypadkumaonazmierzaćkuchwaleBoga(por.2,12)wJezusieChrystusie.CałąwypowiedźkończydoksologiapodadresemBoga(por.Rz11,36;Ef3,21;Flp4,20).

4,10-11.PodobniejakapostołPaweł(Rz12,4-8),PiotrpodkreślaróżnorodnośćdarówwKościeleorazwskazuje,żewszystkiebędąpotrzebneażdokońca.Przemawianiewtakisposób,

jakbytobyły„słowa”Boże,bezwątpieniaoznaczadarprorokowanialubprzynajmniejproroczenatchnieniedowypowiadaniasięwimieniuBoga.Natematproroctwaiposługi,zob.komentarzdoRz
12,6-8i16,1.

Senscierpieniachrześcijańskiego

Umiłowani!Temużarowi,którypośrodkuwastrwadlawaszego

doświadczenia,niedziwciesię,jakbywasspotykałocośniezwykłego,

4,12.Możliwe,żePiotrnawiązujetutajdolosujakispotkałwieluchrześcijanaresztowanychwRzymiew64r.poChr.;zostalionispalenijakożywepochodnie,któreoświetlałynocą

ogrodyNerona,PrzypuszczalniejednakPiotrponownieczynialuzjędoobrazuzłotawypalanegoprzezogień(1P1,7),byćmożeteżdopraktycznegodoświadczeniaogniadniasądu.Słownictwo
nawiązującedopróbowaniaogniembyłoczęstoużywanewsensieprzenośnym.

alecieszciesię,imbardziejjesteścieuczestnikamicierpień

Chrystusowych,abyściesięcieszyliiradowaliprzyobjawieniusię
Jegochwały.

4,13Ci,którzyprzezchrzeststalisięuczestnikamicierpieńChrystusa(2Kor1,5.7;Flp3,10),majązapewnionyudziałtakżewJegochwale(1,11;5,1;Rz8,17;2Kor4,17;Flp3,11).
4,13.NiektórzyŻydzinazywaliokresucisku,poprzedzającynadejściekońca,„bólamiporodowymiMesjasza”.Piotrmożewięcwskazywać,żeci,którzyuczestnicząwcierpieniach

Mesjasza,przyspieszająwtenkoniecświata(chociażczęstawNowymTestamencieideauczestniczeniawcierpieniachChrystusamożewystarczającowyjaśniaćtenwerset).

Błogosławieni[jesteście],jeżelizłorzecząwamzpowodu

imieniaChrystusa,albowiemDuchchwały,BożyDuchnawas
spoczywa.

4,14Duchchwały.Wniektórychrkpsachdodane:„imocy”.—Nakońcuwierszawniektórychrkpsachdodane:„wedługnichjestOnznieważany,leczwedługwasjestczczony”.—Mamy

tutajkolejnąformułętrynitarną(1,2+).

12–14.

Punktemwyjściajestzagadnieniegrożącychprześladowań.Sąonepróbą,którąAutorniewahasięporównaćdoszerokostosowanychwstarożytnościpraktykoczyszczania

szlachetnychkruszcówwogniu(np.Prz17,3;27,21;Mdr3,2–6;Za13,8nitd.).Ocierpieniachwtymsensiezob.kom.do1,6n.Jeżelichrześcijaninaspotykategorodzajudoświadczenie,niejesttonic
nadzwyczajnegoanidziwnego:jesttokonsekwencjajegozjednoczeniazChrystusem.Cowięcej,uczestnictwowcierpieniachChrystusawarunkujewspółuczestnictwowJegochwale(por.kom.doRz
8,17;2Kor1,5).Chwałarozumianajesteschatologicznie,podobniejakniżejw5,4iwpismachPawłowych(2Kor4,17;Kol3,4).CierpieniewimięChrystusaizChrystusemstanowiwłaśnieczynnik
łączącydoczesnośćzprzyszłościąeschatologiczną.DuchŚwiętykierujechrześcijanamikumęczeństwu.Św.SzczepanpełenDuchaŚwiętegoiwpatrzonywchwałęBożądajeświadectwo,którestanie
sięprzyczynąmęczeństwa(por.Dz7,55n).Wieotymdobrzerównieżtradycja,którąreprezentujepierwszaEwangelia,jakooobietnicyPana(por.Mt10,19n).CierpieniedlaChrystusa–tocierpienie
jedynewswoimrodzajuiwyróżniającesięspośródwszystkichudrękczłowieka.

4,14.StaryTestamentitradycjażydowskaczęstomówiłyoDuchu,któryspoczywa„na”Bożychsługachiuzdalniaichdowykonaniapowierzonejmisji.Wświetle„chwały”wwersecie13,

Piotrmatutajprzypuszczalnienamyśli:„Duch,którywaswskrzesi[1P4,6]jużspocząłnawas”.

Niktjednakzwasniechniecierpijakozabójcaalbozłodziej,

albozłoczyńca,albojako[niepowołany]nadzorcaobcychdóbr.

15.

Wieleprzeciwności,jakiespotykajączłowieka,toechojegowystępków.Krótkikatalogwadwymieniaich–jakzwykle–kilkatytułemprzykładu.Nienależysądzić,bytegorodzaju

występkizdarzałysięwspołeczności,którąmanauwadzeAutorlistu.RaczejchodzioodróżnieniecierpieńpodejmowanychdlaChrystusaodsprawiedliwegoodwetuzagrzech.Niepowołanynadzorca
obcychdóbr–totłumaczenieprzybliżonetrudnejdoustaleniakategoriigrzechów:możechodzioczłowiekazachłannego,prowodyralubdenuncjanta.Niejestteżwykluczonaaluzjadobiskupa
ingerującegobezuzasadnieniawsprawynienależącedopowierzonejmuwspólnoty.

4,15.Chrześcijańscyapologeci(obrońcywiary)zIIw.poChr.twierdzili,żejedynymoskarżeniem,zajakieskazywanoprawdziwychchrześcijan,byłfakt,iżsąchrześcijanami.Greckie

słowoprzetłumaczonejako„[niepowołany]nadzorca”możeoznaczaćczarnoksiężników,lecztutajprzypuszczalnieodnosisiędoludzi„wtrącającychsię”,tj.niewporęudzielającychinnymzbędnych
rad.Nietaktownewtrącaniesięwsprawyinnychbyłowystępkiemczęstoprzypisywanymnielubianympowszechniecynikom(doktórychpewnichrześcijańscykaznodziejebyliwówczas
porównywani).

Jeżelizaś[cierpi]jakochrześcijanin,niechsięniewstydzi,ale

niechwychwalaBogawtymimieniu.

4,16.Przydomek„chrześcijanin”byłpierwotnieużywanyjedynieprzezludziwrogonastawionychwobecchrześcijaństwa;zob.komentarzdoDz11,26.Tutajokreślenietojestparalelne

względemtakichoskarżeńprawnychjak„zabójca”i„złodziej”.WczesnerzymskieopisyprześladowańwierzącychzaczasówpanowaniaNeronaposługująsiętymtytułemnaokreślenienaśladowców
Jezusa.Wielugreckichmędrcówwskazywało,żeszlachetniejestznosićszyderstwazpowoduczynieniadobra.Wgrecko-rzymskimspołeczeństwie,wysokoceniącymwstydihonor,byłotopodejście
sprzecznezduchemówczesnejkultury.

Czasbowiem,abysądsięrozpocząłoddomuBożego.Jeżelizaś

najpierwodnas,tojakibędziekoniectych,którzyniesąposłuszni
EwangeliiBożej?

16–17.

Sytuacja,jakąsuponujelist,wskazujenarozpoczynającesięprześladowania,itonawielkaskalę.Wtychwypadkachwszelkamałodusznośćniemożemiećmiejsca;jejzewnętrznym

znamieniemjestfałszywywstyd(por.kom.doMk8,38).IstotąwyznaniabyłoimięChrystusa;właśniewśródrozpoczynającychsięprześladowańnadanowAntiochiiwyznawcomChrystusamiano
chrześcijan(por.Dz11,19.26).Prześladowaniatesąznamieniemeschatologicznegosądu.TradycjaJanowadopatrujesięgojużwdoczesności(por.kom.doJ12,31);naszAutorwspomniałonimw
1,17(kom.).PodobniejakwSTuProroków(Jr25,29;Ez9,6)sądeschatologicznyrozpoczynasięwśródluduwybranego,takwNTdotknieonnajpierwKościółChrystusowy.WyznawcyChrystusasą
stawianiprzedRadą,poddawanibiczowaniu(por.Mk13,9),cojestjednakdopieropoczątkiemwłaściwegouciskueschatologicznego.SkorowyznawcyChrystusa,niepozbawieniprzecieżsłabościi
grzechu,stanąsięprzedmiotemsądu,wjakiejmierzedotknieonwięctych,coodrzuciliwiaręwJezusaChrystusa(Łk23,31)?Odpowiedźnatopytaniedajeczęściowo2Tes1,8,bardziejplastyczniezaś
Ap6,15–17.DlaAutoralistujesttokolejnymmotywempouczeniamoralnego,uzupełnionegocytatemzPrz11,31.Słowateodnosiłysiętamdosprawiedliwościwsensienależytegopostępowania
etycznego,zbawieniedopomyślnościdoczesnej.Natomiastwrozumieniuchrześcijańskimotrzymująonesenseschatologiczny.

4,17.Obrazsądu,któremuprzedewszystkimpodlegajądomownicyBoga,zostałzaczerpniętyzeStaregoTestamentu(Ez9,6;por.Jr25,18-29;Am3,2),podobniejakzłowieszczewyrażenie

„czasbowiem,abysądsięrozpoczął”(Ez7,7.12).Wierzącybylisądzeniprzedziemskimitrybunałami(1P4,6),leczPiotrpostrzegaprzypuszczalnietakżetocierpieniejakoBożekarcenie,podobniejak
toczyniliżydowscynauczyciele.ZawszewhistoriiprześladowaniaoczyszczałyiwzmacniałyKościół.

Ajeżelisprawiedliwyztrudemdojdziedozbawienia,togdzie

znajdziesiębezbożnyigrzesznik?

4,18.Piotruzasadniaswojąmyślprzedstawionąw1P4,17,cytującPrz11,31wwersjiSeptuaginty.Tekstmożeodzwierciedlaćpogląddominującywówczaswjudaizmie,tj.żesprawiedliwy

cierpiwtymżyciu,zaśgrzesznikbędziecierpiałwświecieprzyszłym.

Zatemrównieżci,którzycierpiązgodniezwoląBożą,niech

dobrzeczyniąc,oddająsweduszewiernemuStwórcy!

4,19Bógtutajjestwierny(1Kor1,9+)jakoStwórca(Rdz1,1+),comieściwsobiecałąJegowszechmocipanowanienadwydarzeniami.Prześladowanichrześcijaniemogąnatejprawdzie

opierać(por.Ps31,6;Łk23,46)swojąniewzruszonąnadzieję.

19.

Całedowodzeniezamykawskazanieogólniejszekierowanedoprześladowanychchrześcijan.Cierpienieich–wodróżnieniuodwypadkówomówionychww.15–odpowiadawoli

Bożej;bezniejniemożespotkaćczłowiekaaninicdobrego,anizłego.BógprzedstawionyjakoStwórcajestgwarantemżycialudzkiegowewszystkichjegoprzejawach.OwiernymBogu,którynie
zsyłacierpieńponadmiaręmożliwościludzkich,zob.kom.do1Kor10,13.WłaśnieJemunależyoddawaćsweduszewnajtrudniejszychchwilachzagrożeniaprzezprześladowców,zpełnąufnością,iż
potrafiOnjebezpośredniodoprowadzićdozamierzonegoprzezsiebiezbawczegocelu.

4,19.Piotrponownienawiązujedojęzykażydowskiejmodlitwy.Ostatniebłogosławieństworegularnieodmawianejmodlitwyzawierałosłowa„naszeżyciejestwTwoichrękach,otaczasz

naszeduszeTwojąopieką”.Takżeinniwypowiadaliwobliczuśmiercipodobnemodlitwy(por.2Mch13,14),którychpierwowzorembyłprzypuszczalniePs31,5(cytowanywŁk23,46).

4,12-19.Chrześcijaniezostanąosądzenijakopierwsi.WStarymTestamencie(Dn12,1-2)iwwiększościtradycjiżydowskich,NaródWybranymiałznosićwielkiecierpieniatużprzed

nadejściemkońca.Późniejmielizostaćosądzenigrzesznicy.Tradycjażydowskaczęstopodkreślała,żesprawiedliwidoświadczającierpielinatymświecie,grzesznicyzaś-wświecieprzyszłym.Takie
prześladowania,jakiezostałytutajopisane,trwałyprzezdwastuleciawcesarstwierzymskimipóźniejpojawiałysięcojakiśczaswróżnychokresachhistorii.Wierzącyzewszystkichpokoleńmogątym
samymdoświadczyćbliskościkońcategoświata.

1P5

Zachętadladuszpasterzy

Starszychwięc,którzysąwśródwas,proszę,jarównieżstarszy,

aprzytymświadekChrystusowychcierpieńorazuczestniktej
chwały,któramasięobjawić:

5,1Starszych.Chodzio„prezbiterów”(por.Tt1,5+).Piotrzachowujetujednaketymologiczneznaczenietegookreśleniajakoprzeciwstawnedoużytegopóźniejterminu„młodzieniec”

(5,5).

—świadekChrystusowychcierpień.Chodzibądźoto,żejakoapostołtowarzyszyłonmęceChrystusa,bądźteżoto,żeprzezwłasnecierpieniadałświadectwoChrystusowi.
—masięobjawić.Mowaodniuparuzji(por.1,5.13;4,7.17;5,10).
5,1.WStarymTestamenciestarsi-bardziejposunięciwlatachimądrościmężczyźni,zdolniosądzaćsprawyludu-sprawowaliwładzęwwiększościizraelskichmiast.WokresieNowego

Testamentu„starsi"zajmowaliszanowanemiejscawSynagodze,zktórejtochrześcijaństwozaczerpnęłoswójpierwszymodelhierarchii.Piotrumieszczasamegosiebiepośródinnychstarszych.

paściestadoBoże,którejestprzywas,strzegącgoniepod

przymusem,alezwłasnejwoli,poBożemu;niezewzględunabrudny
zysk,alezoddaniem;

5,2strzegącgo.Brakwniektórychrkpsach.
—poBożemu.Brakwniektórychrkpsach.

1–2.

StarsiwjęzykuwczesnochrześcijańskimoznaczająugrupowaniekierowniczeKościoła(Dz14,23;15,2;16,4;Jk5,14;Tt1,5).Oczywiściewybieranoichspośródnajdawniejszych

członkówwspólnoty,częstostarszychwiekiem,choćniezawsze.ZarównoTymoteuszjakTytus,zwierzchnicywspólnot,byliludźmimłodymi,awśródcechbiskupau1Tm3,1–7odpowiedniwieknie
jestwzmiankowany.Autorlistuprzedstawiasięrównieżjakostarszy,kierowanypokorąorazchęciąpodkreśleniagodnościduchowychprzywódcówwspólnoty.WyrażenieświadekChrystusowych
cierpieńokreślanietylefaktnaocznegostwierdzeniamękinakrzyżu,ileżyweświadectwoapostolskieskładanewcodziennymnauczaniuozbawczejśmierciJezusaChrystusa.Niekiedyobaaspekty
występująłącznie,np.Łk24,48;Dz1,8:13,31.Możliwewięc,iżAutorlistupowołujesię,mówiącdostarszychwewspólnotach,naswojenaoczneświadectwo,bytymsamymuwydatnićautorytet
swoichsłów.WzrozumieniupierwotnegoKościołamękaizmartwychwstanieChrystusastanowiątylkoetapytejsamejchwały,którejpełneobjawieniezarezerwowanejestnaczasyeschatologiczne.
Uczestnictwowmęcepociągazasobąuczestnictwowchwalezmartwychwstania,dlaJezusaChrystusabędącegojużfaktemdokonanym,adlachrześcijanina–przedmiotemeschatologicznego
oczekiwania.Wwierszach2–4pojawiasięznanyjużz2,25obrazPasterzaistada(zob.kom.).StarsiuczestnicząniejakowewładzypasterskiejBogaiChrystusa,prowadząckuNiemupowierzoneim
stadoBoże.Wczasieprześladowańurząd„pasterza”mógłbyćzarównouciążliwy,jakiniebezpieczny.WrozumieniuAutoralistujesttourządstały,niezaśczasowy,zktóregomożnazrezygnować.
Tylkowtymkontekściewezwaniedowykonywaniagoniepodprzymusem,alezwłasnejwoli,nabierawłaściwegosensu.StarszyjestpasterzemzgodniezwoląBożą,nazasadzieprzekazanejwJego
imieniumocyDuchaŚwiętego.Dlategoteżjakiekolwiekzainteresowaniematerialne(dopuszczalnewnależytychrozmiarach–por.Mt10,10;1Kor9,7–12),przekraczającegodziwąmiarę,niemoże
miećmiejscauprawdziwegopasterzaChrystusowego.MotywemożywiającymwszelkiepoczynaniawinnobyćjegowłasneoddaniesięsprawieBożej.

5,2.Obraz„pasterza”toobrazpełnegotroskiprzewodnika,niezaśsurowegowładcy(chociażporównanietobyłoteżstosowanedowładcówwróżnychczęściachstarożytnegoBliskiego

Wschodu).Oskarżenieoczerpanieniegodziwegozyskubyłoczęstowysuwanepodadresemnauczycielimoralnościwstarożytnymświecie;koniecznebyłoteż,bychrześcijanieunikalinawetpozorów
nieodpowiedniegopostępowania.(Podobniejakodpowiedzialniwspólnotyżydowskiej,chrześcijańscyprzełożenirozdzielaliśrodkiubogim.)

Przywódcygreckichszkółfilozoficznychiżydowskichszkółprawadawaliswojepostępowaniezawzórdlauczniów,niektórzyteżsprawowalinadnimisurowąwładzę.Bliższąparalelątego

tekstumogąbyćstarsiwsynagogachdiaspory,którzybyliodpowiedzialnizaposługęnarzeczwspółbraciiprzewodziliżydowskiejwspólnocie,zwyklejednaknieposiadalioficjalnejwładzydo
rozstrzyganiawewnętrznychsporówprawnych.

iniejakci,którzyciemiężąwspólnoty,alejakożyweprzykłady

dlastada.

5,3wspólnoty.Pominiętewniektórychrkpsach.—WWulgaciedodane:„zdobregoserca”.—Jezusjużostrzegłswoichuczniówprzedinstynktemdominacji(Mt20,25-28p;23,8;por.2

Kor1,24;4,5;1Tes2,7).

Starsiposiadająwładzę,aleniemożetobyćzwierzchnośćbezwzględna,dającaupustswejżądzypanowania;wtensposóbdawałabyonajaknajgorszyprzykładpozostałymczłonkom

owczarniChrystusa.Społecznośćtęmusicechowaćjedność,będącaodzwierciedleniemjednościBożej(J17,22n,kom.),aprzełożeniwspólnotymajądawaćprzykładpokory.

KiedyzaśobjawisięNajwyższyPasterz,otrzymacie

niewiędnącywieniecchwały.

5,4NajwyższyPasterz.Jezusjestczęstoprzedstawianyjakopasterz(2,25;J10,11+;Hbr13,20),lecztytułGłowypasterzyczyichWładcypojawiasięwyłącznietutaj,wkontekście

„posługi”.

Motyweschatologicznywysuwasiętakżetutajnapierwszyplan:odpłatęprzygotujeNajwyższyPasterz(por.Hbr13,20)wchwiliswejparuzji(dosł.„objawieniasię”,czyli

eschatologicznejepifanii–por.2Tes2,8;Tt3,4iinne).Jestniątradycyjnywieniecchwały(por.2Tm4,8;Jk1,12;Ap2,10itd.).Wienieclaurowylubuplecionyzinnychroślinozdobnychotrzymywał
wstarożytnościzwycięzcawzawodachlubinnaosobazasługującanazaszczyt.Niekiedysporządzanogotakżezinnychdrogocennychmateriałów.Wtradycjiżydowskiej,hellenistyczneji
chrześcijańskiejstałsięonsymbolemnagrodywogólnościisplendoru.WpismachNTkoronachwałyjestsynonimemżyciawiecznego.

5,4.Wstarożytnychtekstach„najwyższypasterz”wydajesiępełnićrolętego,którynadzorujepracęgrupyinnychpasterzy,chociażsamzwykleniebyłczłowiekiemzamożnym.„Wieniec”

wkładanozwycięzcomzawodówsportowych,dobroczyńcomlubinnychbohaterom,zczasemulegałonzniszczeniu.Ludzie,którzypozostanąwierniChrystusowi,otrzymająwieniecniewiędnący.

Obraztenbyłteżużywanywjudaizmie.

Taksamowy,młodzieńcy,bądźciepoddanistarszym!

5,5młodzieńcy.Chodziomłodzieńców,wodróżnieniuoddorosłych,częstoruchliwych,zwłaszczakiedysąwgrupie(por.Ef6,1-4;Kol3,20-21;1Tm4,12;5,1),lubteżoneofitów,albo

takżeowszystkichwiernych,którzyniesą„starszymi”(5,1).

5a.

Pouczeniekończysiękrótkimwezwaniemmłodszychczłonkówspołecznościchrześcijańskiejdoposłuszeństwa.Pismapierwszychwiekówchrześcijańskichpodająliczneprzykłady

zamieszaniawprowadzonegowewspólnotachprzezludzimłodszychwiekiem,żądnychzmianiskłonnychdokrytykowaniastarszych.Prawdopodobniejednaknależytopouczenierozumiećogólniej,
jakowezwaniedowzajemnegozrozumieniaimiłościprzyzachowaniuwKościeleporządkuustalonegoprzezBoga.

5,5.Okazywanieszacunkurodzicom,starszymi-wjudaizmie-znawcomPrawa,byłowstarożytnościnakazemspołecznym.Wniektórychtradycjachżydowskichuważanotozawyrazczci

człowiekawobecBoga.Szacunektakiwymagałposłuszeństwawobecmądrościstarszychidopuszczaniaichjakopierwszychdogłosu.Piotrzachęcadopodporządkowaniasięstarszympełniącym
władzę(1P5,1),wzywateżjednak-wbrewgrecko-rzymskimideałomspołecznym-dowzajemnejpokory,woparciuonauczanieStaregoTestamentu(Prz3,34).

5,1-5.WiernipasterzetrzodyBożej.PostępowanieprzełożonychKościoławczasiekryzysumogłozachęcićlubzniechęcićwierzących.Przywódcy,jeślibyliznani,jakopierwsibyli

poszukiwani,aresztowani,torturowaniitraceni.

Napomnieniakońcowe

Wszyscyzaśwobecsiebiewzajemnieprzyobleczciesięw

pokorę,Bógbowiempysznymsięsprzeciwia,apokornymłaskędaje.

5b.

Autorzaleca–jakwielokrotnieprzedtem–praktykęchrześcijańskiejpokory,którajestnaśladowaniemziemskiejpostawyJezusaChrystusa.Podobniejakwpozostałychparenezach

wyjaśniatenpostulattekststarotestamentowy,zaczerpniętyzKsięgiPrzysłów.Naturalnie,wrozumieniuchrześcijańskimłaska,októrejmowa,nabierasensupełniejszegowświetledokonanego
zbawczegoczynuChrystusa.

UpokórzciesięwięcpodmocnąrękąBoga,abywaswywyższył

wstosownejchwili.

5,6wstosownejchwili.WWulgaciedodane:„wczasieswegonawiedzenia”(por.2,12).

Należyprzyjąćbezzastrzeżeńto,coBógpostanowitakdlacałejspołeczności,jakidlajednostki.JegozbawczekierownictwoprzedstawiaobrazoworękaBoga,którazsyła

doświadczenia,alerównieżskutecznąpomoc.Wobecniejwłaśnienależyzachowaćpełnąpokorę–tj.właściwąpostawęstworzeniawobecStwórcy.Jesttonieodzownymwarunkiemwywyższenia
eschatologicznego.Stosownachwila–tookazaniesiępełnegoudziałuwchwaleBożejwchwiliparuzji.

5,6.IdączaPrz3,34,przytoczonymw1P5,5,Piotrzachęcawierzącychdo„przyobleczeniasięwpokorę”przedBogiem.WStarymTestamencieideataczęstooznaczałanawrócenie,

czasamiwobliczunadchodzącegosądu(1P4,17)lubprzyjęciacałkowitejuległościwobecBoga.TutajsensobejmujeprzyjęcieizaakceptowaniecierpieniadopókiBógniewskażedrogiwyjścia(por.Jr
27,11).Natematobecnegouniżeniaiprzyszłegowywyższenia,zob.komentarzdoŁk1,52-53i14,11.WołanieBożegoluduwczasieniesprawiedliwegocierpieniazawszeporuszałoBogadopodjęcia
działańwjegoobronie(Wj2,23-25;3,7-9;Sdz2,18;10,16).

WszystkietroskiwaszeprzerzućcienaNiego,gdyżJemuzależy

nawas.

BezwarunkowaufnośćBogustanowicharakterystycznytematbiblijny,poruszanyzarównowST(zktóregopochodziprzytoczonycytat)jakiprzezJezusaChrystusa(por.Mt6,25–34).

ZdającwszystkieswetrudnościikłopotynaBoga,człowieknieotrzymujegwarancjispełnieniaswoichżyczeń,alepewność,iżOnpokierujebiegiemjegożyciazgodniezeswądobrocią.Bóg,który
obdarzyłczłowiekażyciem,troszczysięonie,byjaknajpełniejrozwijałosiękuNiemu;mówiącpoludzku,Jemuzależynaczłowieku.

5,7.Chociażobietnicacałkowitegowyzwoleniaodprześladowańnależydoprzyszłości(1P5,6),Piotrzachęcawierzących,bywchwiliobecnejmodlilisięiufaliwBożąmiłośćdonich.

JudaizmnauczyłsiędostrzegaćBożąmiłośćwcierpieniachIzraela(jakowyrazkarceniazmiłości),leczwiększośćpogan,którzyskładaliofiaryiśluby,byotrzymaćhojnedobrodziejstwaodbogów,
miałabytrudnośćzezrozumieniemtejkoncepcji.

Bądźcietrzeźwi!Czuwajcie!Przeciwnikwasz,diabeł,jaklew

ryczącykrąży,szukając,kogopożreć.

5,8diabeł.Albo„oskarżyciel”wedługetymologii,któraodpowiadaroli„stronyprzeciwnej”,jakąodgrywatutajdiabeł(por.3,22+;Mt4,5+).Por.takżekluczowąnotędopojęcia„czuwać”

—Mt24,42+.

Okresprześladowaniajestczasempróbydlachrześcijan.Musząonizawszeczuwać(Mt24,42–44;1Tes5,6;1P1,13;4,7)szczególniejednakwśróducisku.TradycyjnyprzeciwnikBoga,

znanydobrzezeST(np.1Krn21,1;Hi1–2;Za3,1itd.),szatan,działawświecie(por.Hi1,6–7,gdziewracaonpokrążeniupoziemi!).NiebezpiecznychprzeciwnikówprzedstawiaPs22[21],14pod
postaciąlwówdrapieżnychiryczących.Podobnieszatandziałazpełnądynamikąwsferzedoczesności,gotowypoprowadzićdozgubywszystkichtych,którzyniebaczniepopadnąwsferęjego
wpływów.Bezwzględność,zjakąszatantoczyni,porównujeAutortrafniedokrwiożerczościlwa,azgubęeschatologiczną–dopożarciaprzezdrapieżnika.

Mocniwwierzeprzeciwstawciesięjemu.Wiecie,żetesame

cierpieniaznosząwasibracianaświecie.

ABógwszelkiejłaski,Ten,

którywaspowołałdowiecznejswojejchwaływChrystusie,gdy
trochępocierpicie,samwasudoskonali,utwierdzi,umocnii
ugruntuje.

5,10waspowołał.Wariant(Wulgata):„naspowołał”.—wChrystusie.WWulgaciedodane:„Jezusie”.
—was...umocni.WWulgaciepominięte.

Jemuchwałaimocnawiekiwieków!Amen.

5,11chwałai.DodanezaWulgatą.

9–11.

Jedynymwłaściwymśrodkiemzaradczymprzeciwzakusomszatanajestpełnaiczynnieokazywanawiara.Wśródprześladowańbędziesięonaokazywaławochotnympodejmowaniu

cierpień–wprzeciwnymraziegroziprzegranawwalce.Naturalnietakapostawapełnawytrwałościjestowocemłaski,którąBógpomnożywczłowiekuwspółpracującymznią,takżestaniesięon
prawdziwąkolumnązespiżu,zdolnąodeprzećwszystkieatakinieprzyjacielaludzkościisprostaćwszystkimprześladowaniom.Krótkadoksologiakończytowezwanieapostolskie(por.4,11).Jak
zwykle,błogosławieństwokierujesiędoBoga,któregołaskawośćopisywałwierszpoprzedni.

5,8-11.WStarymTestamencie„szatan”(whebrajskimtekścieKsięgiHiobaokreślenietodotyczypełnionejprzezniegofunkcji)byłoskarżycielemwystępującymprzedBogiem-

„przeciwnikiem”,jakpowiadaPiotr.WtradycjiżydowskiejszatanwednieiwnocyoskarżałBożyludprzedtronemBożym(oprócz-wtradycjachpóźniejszych-DniaPrzebłagania).„Diabeł”to
dosłownie„oszczerca”,słowowskazującerównieżnawrogonastawionegooskarżyciela.Nauczycieleżydowscywiedzieli,żepodobniejakwKsiędzeHioba(gdziediabeł„przemierzałziemięi
wędrowałponiej”-Hi2,12),natymświecieszatanstarasięskłonićludzidoodejściaodprawdy,chociażjegowładzabyłaograniczona,musibowiemostatecznieodpowiedziećprzedBogiem.Zwoje
znadMorzaMartwegonazywałyobecnyzływiek„panowaniemszatana”.Lwybyłyuważanezanajbardziejkrwiożerczeinajsilniejszezezwierząt.NapodstawiePs22,13(któryjestprzypuszczalnie
tłemtegowersetu)jawiąsięjakosymbolnieprzyjaciółBożegoludu.WczasachNeronachrześcijaniebylirzucaninapożarcieprawdziwymlwom.Małe,rozsianewświeciechrześcijańskiewspólnoty
mogłynabraćotuchywiedząc,żeichduchowibracia-zrzymskimKościołemPiotranaczele-majądoświadczaćtychsamychcierpień(1P5,9)ażdokońca(w,10).

5,6-11.Wytrwajciedziękiłasce.Chociażw1P5,5-9pojawiasięwystarczającaliczbaelementówwspólnychzJk4,6-10,bysugerowaćwspólneźródłoużytejwnichobrazowości,jej

zastosowaniejestjednakinne.WLiścieJakubapróbąjestubóstwoiucisk,którezachęcajądoodwetu.W1LiściePiotrasątoprześladowaniawystawiającechrześcijannapokusęodejściaodwiary.

Pozdrowienia

Krótko,jakmisięwydaje,wamnapisałemprzypomocy

Sylwana,wiernegobrata,napominającistwierdzając,żetakajest
prawdziwałaskaBoża,wktórejtrwacie.

12.

SylwanjestprawdopodobniechrześcijaninemzKościołajerozolimskiego(Dz15,22–34),którytowarzyszyłczęstośw.Pawłowi(por.Dz15,40;16,19;1Tes1,1;2Tes1,1;2Kor1,19).

PomocSylwanawnapisaniulistumożnarozumiećbardzoróżnie:bądźtojakofunkcjędoręczyciela(małoprawdopodobne),bądźjakopisarza,podktóregopiórempoprzedniesłowa(dyktowaneprzez
Piotra)przybrałypostaćlistu,bądźteż–itojestnajbardziejprawdopodobne–jakowłaściwegoredaktora,któryskierowałwodpowiedniejformiedoadresatówmyśliprzekazanemuprzezPiotra.

5,12.Sylwan(pełnaformarzymskiegoimienia,któregoskróconąwersjąjestimięSylas)wydajesiębyćsekretarzemlubpisarzem.Większośćlistówpisanoprzypomocyzawodowych

skrybów.Jakoobywatelrzymski(Dz16,37)Sylaspochodziłprzypuszczalniezzamożnejżydowskiejrodziny,którazapewniłamudobrewykształcenieliterackieiRetoryczne.Piotrmógłdaćmunieco
swobodywsformułowaniulistu.Natematstwierdzeńokrótkościlistu,zob.komentarzdoHbr13,22,Byłatouprzejmaformułakończącawielestarożytnychmówilistów.

Pozdrawiawasta,którajestwBabilonie,razemzwami

wybrana,orazMarek,mójsyn.

5,13ta,którajestwBabilonie.Wariant(Wulgata):„Kościół,któryjestwBabilonie”.ChodzioKościółwRzymie(por.Ap14,8;16,19;17,5)zmożliwąaluzjądoczasowegowygnania

(1,1+).Tytuł„wybrana”(por.2J1,13)określaKościółwybranych(1,1-2;2,9).

13.

Sylwanjestubokuśw.PiotrawRzymie,takieznaczeniemaokreślenieBabilon,dawny,starotestamentowysymbolmiastaoddanegocałkowiciebałwochwalstwuorazwszelkiegorodzaju

występkom(zob.takżekom.doAp14,8orazrozdz.17–18).Pozdrowieniaprzesyławspólnotachrześcijanrzymskich(razemzwamiwybrana)orazMarek(zwanywDz12,12JanemMarkiem),
przebywającyubokuśw.PawławRzymiewczasiejegouwięzienia(Kol4,10;Flm24;2Tm4,11).Papiasz(uEuzebiuszazCez.,Hist.,3,39,15)przedstawiagojakotłumaczaśw.PiotrawRzymie.

5,13.PewnenurtyówczesnegojudaizmuzłatwościąprzenosiłyproroctwaoupadkuBabilonuzeStaregoTestamentunanowecesarstworzymskie.Słowo„Babilon”stałosięwięc

powszechnymkryptogramemRzymu(chociażnazwa„Edom"byłabardziejpopularnaupóźniejszychrabinów).

Pozdrówciesięwzajemnympocałunkiemmiłości!Pokójwam

wszystkim,którzytrwaciewChrystusie.

5,14pocałunkiemmiłości!Wariant(Wulgata):„świętympocałunkiem”(por.Rz16,16;1Kor16,20).
—wChrystusie.WWulgaciedodane:„Jezusie.Amen”.

14.

Pocałunekmiłościjestczęstowymienianywzakończeniulistu(Rz16,16;1Kor16,20).Chodzizapewneoreminiscencjęliturgiczną,tymbardziejżelistyczytanonatakichwłaśnie

zebraniachwspólnoty.Całośćzamykażyczeniepokoju,analogicznedo1,2,podadresemwszystkichtych,którzyzdecydowalisięwytrwaćwChrystusie.

5,14.Pocałunekbyłczęstostosowanymczułympozdrowieniemwymienianymprzezbliskichprzyjaciółikrewnych.

TableofContents

WPROWADZENIEDOLISTÓWKATOLICKICH..3
Nazwa.3
Kanoniczność.4
Kolejność.5
WprowadzeniedoPierwszegoListuśw.Piotra(B.P.)6
Okolicznościpowstania.6
Treśćiteologia.7
WprowadzeniedoPierwszegoListuśw.Piotra(P.K.)8
1P1.9
Adres.9
Nadziejaijejpodstawa.11
Napomnieniadotycząceosobistejświętości15
1P2.19
Dalszeupomnienia.19
Napomnieniadotyczącestosunkówzbliźnimi23
1P3.28
Zagadnieniemałżeństwa.28
Życiewewspólnociechrześcijańskiej31
ZstąpienieChrystusadootchłani34
1P4.37
Dalszeupomnienia.37
Senscierpieniachrześcijańskiego.41
1P5.44
Zachętadladuszpasterzy.44
Napomnieniakońcowe.46
Pozdrowienia.48

Document Outline

WPROWADZENIE DO LISTÓW KATOLICKICH.. 3
Nazwa. 3
Kanoniczność. 4
Kolejność. 5
Wprowadzenie do Pierwszego Listu św. Piotra (B.P.) 6
Okoliczności powstania. 6
Treść i teologia. 7
Wprowadzenie do Pierwszego Listu św. Piotra (P.K.) 8
1 P 1. 9
Adres. 9
Nadzieja i jej podstawa. 11
Napomnienia dotyczące osobistej świętości 15
1 P 2. 19
Dalsze upomnienia. 19
Napomnienia dotyczące stosunków z bliźnimi 23
1 P 3. 28
Zagadnienie małżeństwa. 28
Życie we wspólnocie chrześcijańskiej 31
Zstąpienie Chrystusa do otchłani 34
1 P 4. 37
Dalsze upomnienia. 37
Sens cierpienia chrześcijańskiego. 41
1 P 5. 44
Zachęta dla duszpasterzy. 44
Napomnienia końcowe. 46
Pozdrowienia. 48

21 Pierwszy List sw Piotra Biblia Jerozolimska

Document Outline