Jutro popłyniemy daleko,
Jeszcze dalej ni\
te obłoki,
Pokłonimy się nowym brzegom,
Odkryjemy nowe zatoki;
Nowe ryby znajdziemy w jeziorach,
Nowe gwiazdy złowimy w niebie,
Popłyniemy daleko, daleko,
Jak najdalej, jak najdalej przed siebie.
Starym borom nowe damy imię,
Nowe ptaki znajdziemy i wody,
Posłuchamy, jak bije olbrzymie,
Zielone serce przyrody.
( Jutro popłyniemy daleko K.I. Gałczyński
Redakcja  Aspektów
\
yczy swoim Czytelnikom
pełnych słońca i zieleni wakacji
oraz zebrania sił do kreatywnej pracy
w przyszłym roku szkolnym
SPIS TREŚCI
Wokół dydaktyki
Urszula Roman  konsultant ds. edukacji humanistycznej w CEN
Witaj w klubie!..............................................................................................................................................1
Anna Karpowicz  konsultant ds. edukacji przyrodniczej w CEN
Barwniki fotosyntetyczne............................................................................................................................3
Wychowanie i profilaktyka
Alina Palczewska  nauczyciel w ZSZ Nr 6 w Białymstoku
Młodzie\
wobec starości.............................................................................................................................6
Anna Karpowicz  konsultant ds. edukacji przyrodniczej w CEN
Kształcenie integracyjne jako etap na drodze do edukacji włączającej................................................15
Z \
ycia szkół i placówek
Zespół badawczy ZSZ Nr 6 pod kierunkiem Aliny Palczewskiej
Postawy młodzie\
y białostocczyzny wobec innych narodów i religii...................................................19
Nowości pedagogiczne
Aniela Maciejczuk  nauczyciel bibliotekarz w CEN
Zbiory Biblioteki Pedagogicznej wzbogaciły się o kolejne nowości metodyczne ..............................31
CEN informuje
Olga Topolewska  nauczyciel bibliotekarz w CEN
Konferencja metodyczna nauczycieli bibliotekarzy  O czytaniu i nie tylko .......................................33
Magdalena Kraszewska  nauczyciel bibliotekarz w CEN
Podsumowanie konkursu  Nie taki diabeł straszny... czytajmy lektury szkolne ...............................36
Alina Mikołajczak  konsultant ds. edukacji matematyczno-przyrodniczej, Przewodnicząca Lokalnego
Komitetu Organizacyjnego w CEN
Informacja o wynikach i nagrodach w Konkursie Matematycznym  Kangur 2008 ............................40
Zdzisław Babicz  wicedyrektor CEN
 Nowy rok szkolny z CEN-em .................................................................................................................45
Harmonogram pracy CEN w okresie wakacyjnym..................................................................................46
 Wokół dydaktyki
Urszula Roman - konsultant ds. edukacji humanistycznej
Witaj w klubie!
jest dzielić się wiedzą i doświadcze-
Reforma oświaty, zmieniające
niem, ale po kilku latach tych sa-
się rozporządzenia w sprawie pod-
mych form i metod pracy często wy-
stawy programowej, oceniania,
daje się, \
e nauczyciele nie zyskują
awansu zawodowego nauczycieli
wiele, a spotkania  wpisane w har-
skłania do refleksji nad własnym
monogram WDN- są kolejny obo-
warsztatem pracy, etyką zawodową,
wiązkiem i zadaniem ujętym w
rozwojem osobistym i przyszłością
harmonogramie planu rocznego.
oświaty. Wielość dokumentów we-
wnątrzszkolnych, obowiązek doku- Teraz chwila na sentymenty ...
mentowania działań w ramach sta\
u, Kiedyś nauczyciele poloniści (i inni)
obowiązek planowania przedmioto- spotykali się na konferencjach meto-
wego, wybór programu nauczania, dycznych i innych formach integru-
lektur i wiele innych zadań dydak- jących to środowisko, dziś tylko Bia-
tycznych i wychowawczych staję się łystok ma 2 swoich doradców, któ-
często problemem, który polonista rzy wspierają polonistów, natomiast
rozwiązuje, ale nie jest pewien, czy poloniści spoza Białegostoku indy-
robi to dobrze. Młodzi nauczyciele widualnie szukają kontaktu z meto-
obawiają się reakcji doświadczonych dykiem, konsultantem, czasem w
pedagogów na ich dylematy, starsi Internecie, czasem telefonicznie,
sta\
em poloniści twierdzą, \
e mają mailowo, po kole\
eńsku próbują
ju\
opanowany warsztat pracy i nie uzyskać odpowiedzi na ich wątpli-
widzą potrzeby zmian. Opiekunowie wości.
sta\
u nie zawsze potrafią wprowa-
Tyle sentymentów. Moja co-
dzić młodego adepta zawodu w taj-
dzienność to właśnie konsultacje,
niki pracy szkoły a uczenie się na
odpowiedzi na listy elektroniczne,
własnych błędach jest z pewnością
czasem spotkanie w szkole przy
najwłaściwsze, ale powoduje spadek
okazji wyjazdu na szkolenie. Od lat
aktywności i motywacji oraz wy-
obserwuję, \
e poloniści chętnie
dłu\
a czas dochodzenia do rozwią-
uczestniczą w zaproponowanych
zań.
formach doskonalenia, czekają na
Pewnym sposobem na prze- nowości, czasem zmuszają do orga-
łamanie trudności i rutyny są zespoły nizacji kursu o interesującej ich pro-
samokształceniowe. We własnej blematyce. Ale to okazuje się niewy-
szkole najprościej i najbezpieczniej starczające. Nie są to tylko moje
Aspekty 3 (41)/2008 strona 1
 Wokół dydaktyki
spostrze\
enia, takie informacje pochylają się nad ka\
dym smutkiem
otrzymuję od polonistów, szczegól- po ludzku i z cierpliwością. Bo to
nie spoza Białegostoku:  Chcemy cnota i trzeba nad nią pracować.
powrotu do takich spotkań meto-
Janusz Korczak pisał:
dycznych, które utwierdzą nas w
 Nauczyciel, który nie wtłacza
przekonaniu o właściwej realizacji
a wyzwala,
swoich zadań. Chcemy lekcji otwar-
Nie ciągnie a wznosi,
tych, mo\
liwości dyskusji o nich,
Nie ugniata a kształtuje,
wymiany doświadczeń a wcześniej
Nie dyktuje a uczy,
przypomnienia podstawowych zasad
Nie \
ąda a zapytuje,
metodyki nauczania języka polskie-
prze\
yje wraz z młodzie\
ą
go, bo uczelnie .... .
Wiele natchnionych chwil.
Poloniści chcą raz jeszcze na-
Tym polonistom, którzy w to
zwać metody i firmy pracy, cele
wierzą, chcą towarzyszyć uczniom w
ogólne i szczegółowe, wymagania i
poznawaniu świata, chcą z refleksją
kryteria wymagań, tak\
e sposoby
patrzeć na swoje działania proponuję
planowania wynikowego i meto-
spotkania w ramach  Klubu Poloni-
dycznego i wiele innych wa\
nych w
sty . Dziękuję za inspirację paniom:
metodyce nauczania języka polskie-
Ali Kononiuk i Małgosi Charubin,
go aspektów. Chcą pokazać swój
one ju\
zainicjowały takie spotkanie
bogaty warsztat pracy innym, zachę-
i chcą zachęcić innych. Za wcześnie
cić do takiej aktywności, która przy-
na szczegóły, one pojawią się, gdy
nosi efekty i zadowolenie wszystkim
zaistniejemy we wrześniu 2008 ro-
podmiotom szkoły, daje poczucie
ku. Dlatego poza kilkoma refleksja-
spełnienia a nie wypalenia. Takich
mi własnymi zapraszam państwa do
polonistów znam i spotykam. Ich
zapoznania się z tą propozycją,
sta\
pracy to 4, 10 15, 25 lat pracy,
przemyślenia pomysłów i podziele-
czasem emeryci na zastępstwie. nia się nimi  na razie droga mailo-
wą-. O szczegółach drugiego spo-
Chylę czoła przed ich wielkością, bo
tkania poinformuję we wrześniu na
nie tylko uczą języka polskiego, ale
stronie internetowej CEN i drogą
wychowują dzieci i młodzie\
, budują
mailową indywidualnie tych, którzy
takie kontakty, \
e lekcje polskiego to
zgłoszą chęć udziału. Zapraszam.
spotkania, na które się czeka. Do-
Rekomendacją i zachętą niech bę-
strzegają indywidualności i proble-
dzie tytuł mojego artykułu.
my, uśmiechają się, są konsekwentni
i \
yczliwi, wspierają i motywują,
Anna Karpowicz  konsultant ds. edukacji przyrodniczej
Aspekty 3 (41)/2008 strona 2
 Wokół dydaktyki
Barwniki fotosyntetyczne
Szkoła Festiwalu Nauki i Fundacja BioEdukacji zorganizowała we
współpracy z Międzynarodowym Instytutem Biologii Molekularnej
i Komórkowej w dniach 6-7 czerwca 2008r.w Warszawie, warsztaty
laboratoryjne pt: "Volvox- uczymy eksperymentować" w ramach wspierania
nauczycieli biologii. Poni\
ej przedstawiam jedną kart wykorzystanych
na zajęciach laboratoryjnych.
Cel doświadczenia:
Identyfikacja barwników fotosyntetycznych liści
Sprzęt i odczynniki:
" 1 du\
y słoik do odbarwiania liści
" ok. 10 ml mieszaniny etanol-aceton do odbarwiania liści
" zielony świe\
y liść (grupa A i C) lub liść etiolowany (grupa B)
" dostęp do łaz
ni wodnej
" 1 płytka do chromatografii cienkowarstwowej TLC
" 2 końcówki kapilarne do nakładania próbek
" zakręcony słoik z mieszaniną chromatograficzną benzyna-aceton 10:1
" ekstrakt z barwników fotosyntetycznych jako wzorzec
Przed przystąpieniem do zadania postaw hipotezę badawczą:
___________________________________________________________________
Narysuj schematycznie wyniki eksperymentu i opisz swoje spostrze\
enia:
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
Określ, czy wykonywany przez Ciebie wariant doświadczalny był kontrolą czy
właściwą próbą:
__________________________________________________________________
Aspekty 3 (41)/2008 strona 3
 Wokół dydaktyki
Porównaj kolor chlorofilu a i chlorofilu b oraz karotenoidów. Jak myślisz,
z czym związane są ró\
nice w barwie poszczególnych związków?
__________________________________________________________________
Zadanie dla chętnych:
Sprawdz
w encyklopedii lub innych z
ródłach wzór strukturalny chlorofilu a, b
oraz b-karotenu. Wyjaśnij na podstawie budowy chemicznej tych związków
ró\
nice w rozdziale chromatograficznym na zło\
u krzemionkowym
__________________________________________________________________
Opis doświadczenia
1 Liść umieść w słoiku.
2 Zalej liść cienką warstwą mieszaniny etanol-aceton
3 Umieść słoik w gorącej łaz
ni wodnej. Mieszaj zawartość słoika delikatnie
nim kołysząc. Uwa\
aj, aby woda nie dostała się do środka słoika.
UWAGA: Staraj się nie wdychać oparów ze słoika! Praca powinna być
prowadzona pod wyciągiem lub w dobrze wentylowanym pomieszczeniu.
4 W ciągu około 15 minut liście powinny się odbarwić, a barwniki fotosyn-
teryczne przejść do roztworu etanol-aceton. Zielonego ekstraktu u\
yj do
dalszej części chromatografii, natomiast odbarwiony liść mo\
e posłu\
yć
do doświadczenia pt.:  Skrobia jako substancja zapasowa
u roślin .
5 Ekstrakt barwników nakładaj przy pomocy końcówki kapilarnej na chro-
powatą stronę płytki do chromatografii, w odległości 1 cm od jej dolnej
krawędzi. Uwa\
aj, aby nie pobrudzić i nie uszkodzić zło\
a, którym pokry-
ta jest płytka, dotykaj palcami tylko krawędzi płytki. Po nało\
eniu ka\
dej
Aspekty 3 (41)/2008 strona 4
 Wokół dydaktyki
kropli odczekaj 10 sekund, dopóki kropla nie wyschnie, po czym dokład-
nie w to samo miejsce nakładaj kolejną kroplę. Nakładaj kolejne objętości
kapilary tak, aby tworzący się na płytce ślad miał średnicę nie większą ni\

5 mm. Nałó\
przynajmniej 7 objętości kapilary. Naniesiony na płytkę ma-
teriał powinien mieć intensywny kolor.
6 Pozostaw do wyschnięcia na około 5 minut.
7 Wysuszoną płytkę wstaw pionowo do komory chromatograficznej. Mie-
szanina rozpuszczalników powinna sięgać poni\
ej poziomu naniesionych
ekstraktów barwników. Zamknij słoik.
Prowadz
chromatografię, do momentu, gdy czoło rozpuszczalnika znajdzie się
1 cm przed górną krawędzią płytki. Następnie płytkę wyjmij i wysusz.
Aspekty 3 (41)/2008 strona 5
 Wychowanie i profilaktyka
Alina Palczewska
Młodzie\
wobec starości
Relacje międzypokoleniowe nie rozumieją ludzi młodych, a młodzi
zawsze budziły emocje ze względu na nie doceniają mądrości i \
yciowego
ścierające się opinie przeciwstawnych, doświadczenia seniorów. Powtarzane
pod względem wieku, pokoleń. są opinie, i\
młodzie\
\
yje dniem dzi-
siejszym, odsuwając myśli o własnej
Czy wiek XXI ró\
ni się pod tym
starości.
względem? Socjologowie rodziny
wskazują na zdecydowane przeobra\
e- Tezę tę postanowiłam zweryfi-
nia współczesnej rodziny. Zmianom kować. W styczniu i lutym 2008 roku
uległy podstawowe jej funkcje - szcze- przeprowadziłam wśród uczniów szkół
gólnie ekonomiczna i opiekuńcza. Z ponadgimnazjalnych badania na temat
socjologicznego punktu widzenia na starości i ludzi starych oraz postrzega-
cechy rodziny składają się: wspólne nia przez nich własnej starości. W tym
mieszkanie, wspólne nazwisko, wspól- celu wykorzystałam test zdań niedo-
na własność, ciągłość biologiczna, kończonych.
wspólna kultura duchowa. Wskazuje to
Badaniami objęłam 105 osób 
na pewną jedność w zakresie realizacji
45 dziewcząt i 60 chłopców. Uczęsz-
celów wa\
nych dla wszystkich człon-
czają oni do następujących typów
ków rodziny.
szkół: liceum ogólnokształcące, liceum
Coraz częściej słyszymy, \
e profilowane, technikum zawodowe
wiek XXI to czas kryzysu rodziny i (mechaniczne, elektryczne i hotelar-
wartości z nią związanych. Wiele ba- skie). Wiek badanych to: 16  20 lat, w
dań socjologicznych i demograficznych tym 66 osób w wieku 18 lat. Większość
wskazuje na zwiększającą się liczbę respondentów mieszka w mieście  65
związków nieformalnych, modę na osób.
single  osoby \
yjące samotnie, nasta- Badana młodzie\
wykazała du\
e
wione na karierę zawodową, które bro- zainteresowanie testem. Wszyscy chęt-
nią się przed skrępowaniem więzami nie odpowiadali na pytania zawarte w
rodzinnymi. kwestionariuszu. Dziewczęta wypo-
wiadały się zdecydowanie obszerniej,
Jak w sytuacji zachodzących we
często podając przykłady z własnych
współczesnej rodzinie zmian wyglądają
rodzin.
relacje między młodzie\
ą a ludz
mi sta-
rymi? Od lat uwa\
ano, \
e ludzie starzy
Aspekty 3(40)/2008 strona 6
 Wychowanie i profilaktyka
zytywne skojarzenia ze starością:  sta-
Analiza wyników przeprowadzonego
rość to odpoczynek od pracy, zmar-
testu.
twień, mo\
na więcej przebywać ze
Niedokończone zdanie:  Starość
swoją rodziną . Uczeń III klasy techni-
to&  sprawiło najwięcej kłopotów re-
kum mechanicznego, zamieszkały na
spondentom. Chłopcy w zdecydowanej
wsi napisał:  starość to dojrzałość .
większości pisali zdawkowo, często
Zdaniem 3 innych osób:  jesteśmy zbyt
było to jedno słowo. W większości by-
młodzi, by wiedzieć, co to starość .
ły to skojarzenia negatywne, np. cho-
roby, udręka, przygotowanie do śmier-
Badana młodzie\
prezentuje po-
ci, uzale\
nienie od innych,  proszenie
stawy odzwierciedlające powszechne
o pomoc . Starość kojarzy się te\

wyobra\
enie o starości.  & terminy
chłopcom z nudą ( zmuła ), siedze-
 stary i  starszy mają zwykle nega-
niem w domu, oglądaniem telenowel,
tywne konotacje w kulturze Zacho-
słuchaniem Radia Maryja. Starość to,
du&  (Stuart-Hamilton 2006). W lite-
według chłopców, problem, najgorszy
raturze mo\
emy znalez
ć przykłady ba-
wiek w \
yciu,  chodzenie o lasce .
dań wśród ró\
nych grup wiekowych,
Uczeń technikum mechanicznego (18-
które wskazują na zgodność, niestety
lat) stwierdza, \
e starość to  wiek, w
negatywnych opinii o starości.
którym człowiek przygotowuje się do
 & badania malują posępny obraz
po\
egnania się ze światem , a jego 17-
okresu póz
nej dorosłości, zarówno w
letni kolega pisze, \
e  jest to wiek, gdy
wypadku wyobra\
eń ludzi starszych o
ludzie są opuszczeni przez swoje dzie-
sobie, jak i tych, które osoby młodsze
ci .
mają o osobach starszych. (Stuart-
Równie\
w przypadku dziewcząt
Hamilton 2006)
starość kojarzona jest negatywnie. Sta-
Nie ma wśród młodzie\
y jedno-
rość to: zmarszczki, zgarbiona postać,
myślności w kwestii, kiedy mamy do
zmiany psychiczne i fizyczne w orga-
czynienia ze starością. Część uczniów
nizmie.  Jest to okres \
ycia, gdy czło-
pisze, \
e starość zaczyna się po sie-
wiek nie jest ju\
zdolny do pracy -to
demdziesiątce, ale według innych, sta-
słowa 17-latki, przyszłej ekonomistki.
rzy to ludzie po 50 roku \
ycia.
 Starość to czas, gdy pozostaje tylko
Sferę kontaktów z ludz
mi star-
zajmowanie się wnukami (pisze 16 
szymi przedstawili badani wypowiada-
letnia uczennica technikum, zamieszka-
jąc się w zdaniu:  Moje kontakty z
ła na wsi).
ludz
mi w podeszłym wieku są&  . Do-
Jedynie 5 osób z badanej grupy
kończenie tego zdania stanowiło pewną
(2 chłopców i 3 dziewczęta) miało po-
trudność respondentom. Na ogół od-
Aspekty 3(40)/2008 strona 7
 Wychowanie i profilaktyka
mieć i z nimi rozmawiać . Kilka
powiadali jednym słowem ( w szcze-
dziewcząt napisało, i\
ograniczają kon-
gólności dotyczy to chłopców). Odpo-
takty z ludz
mi starymi wyłącznie do
wiedzi badanych były często nacecho-
swoich dziadków.
wane obojętnością, brakiem zaanga\
o-
wania. Ponad 50% chłopców określiło
W kolejnym pytaniu:  W lu-
swoje kontakty z ludz
mi starszymi jako
dziach starych cenię&  , wypowiedzi
luz
ne, zwyczajne, ograniczone, ró\
ne,
respondentów były zró\
nicowane.
negatywne, ograniczone do minimum.
Większość badanych  64,1% zdecy-
Uczeń technikum mechanicznego (19
dowanie pozytywnie wypowiedziało
lat) określa swoje kontakty z ludz
mi
się o ludziach starych. Było to jednak
starszymi jako negatywne, gdy\
 im są
84,6% badanych dziewcząt i tylko
starsi, tym bardziej denerwujący .
46,6% chłopców. 11 osób, w tym 9
Zwraca jednak uwagę fakt, \
e blisko
chłopców nie udzieliło odpowiedzi na
50% chłopców (29 spośród badanych)
to pytanie (wszyscy są mieszkańcami
oceniło swoje relacje z osobami w po-
du\
ego miasta).
deszłym wieku jako dobre i bardzo do-
Zdecydowana większość młodzie-
bre.  Zwracam się do takich ludzi z
\
y ceni w starszych ludziach mądrość i
szacunkiem  pisze maturzysta, a jego
\
yciowe doświadczenie a ponadto cier-
młodszy kolega ocenia swoje relacje z
pliwość, spokój, dobroć, wiedzę, od-
osobami starszymi jako:  ró\
ne, naj-
wagę, patriotyzm, poczucie humoru.
lepsze z najbli\
szą rodziną .
Wiele osób, szczególnie dziewcząt
Badane dziewczęta zdecydowanie
bardzo ciepło wypowiada się o star-
częściej pozytywnie określają swoje
szym pokoleniu słowami:  są troskli-
kontakty z ludz
mi starszymi  88,4%
wi ,  ufni ,  wyrozumiali ,  mo\
na na
wypowiedzi. Dziewczęta chętnie piszą
nich polegać ,  zawsze znajdą rozwią-
o swoich relacjach z osobami starymi:
zanie w trudnej sytuacji ,  posiadają
 nie widzę bariery w kontaktach ,  ro-
rzadkie obecnie umiejętności np. ro-
zumiem starszych ludzi, wiem, \
e te\

bótki na drutach . Młodzie\
y imponuje
taka będę ,  staram się pomagać star-
równie\
to, i\
starsi ludzie  nie poddają
szym ludziom ,  umiem docenić takich
się starości, starają się zachować mło-
ludzi ,  dogaduję się z nimi . Dziew-
dość (18-letni uczeń liceum profilowa-
częta, które negatywnie oceniały swoje
nego),  potrafią nadal cieszyć się \
y-
kontakty z osobami starymi pisały:
ciem (16-letnia uczennica liceum
 negatywne ,  ro\
ne ,  zale\
y od tego,
ogólnokształcącego),  nie przejmują
jaki jest ten stary człowiek ,  kontakty
się swoim wiekiem, umieją docenić
niezbyt dobre, nie potrafię ich zrozu-
czas, który im pozostał (19-letnia
Aspekty 3(40)/2008 strona 8
 Wychowanie i profilaktyka
dzie\
y  & na okrągło nawijają o nas
uczennica liceum profilowanego).
młodych, nie akceptują, \
e ktoś ubiera
Chłopcy cenią te\
starszych ludzi za
się na czarno i słucha nieodpowiedniej
ich  prze\
ycia wojenne , za to, \
e wal-
ich zdaniem muzyki (16-letnia uczen-
czyli o wolność kraju. Uczennica tech-
nica liceum ogólnokształcącego, po-
nikum ekonomicznego pisze, \
e ludzie
chodząca ze wsi). Inna uczennica (16
starsi:  potrafią nas czegoś nauczyć,
lat, technikum hotelarskie) nie akceptu-
podchodzą do wszystkiego z rozwagą
je tego,  \
e cały czas mówią o tym, co
Wypada jednak zaakcentować, \
e
robili jak byli młodzi, nie akceptują
9 respondentów (chłopcy) stwierdziło,
nowości np. telefonów komórkowych,
i\
w ludziach starych cenią pieniądze.
nie nadą\
ają za biegiem czasu . Jej
Zdanie:  U ludzi starych nie ak-
kole\
anka z liceum profilowanego (18
ceptuję&  przyniosło du\
o emocjonal-
lat) nie toleruje w ludziach starych
nych, często obszernych wypowiedzi
 upierdliwości, wiecznego chodzenia
(tylko 3 chłopców nie udzieliło odpo-
do kościoła, słuchania Radia Maryja,
wiedzi na to pytanie). Zarówno dziew-
modlenia się . Chłopcy nie akceptują
częta, jak i chłopcy przypisują ludziom
te\
 moherowych beretów ,  zachowań
starym przywary, których nie akceptu-
z kosmosu .
ją. Wśród wielu pejoratywnych okre-
W badanej grupie tylko 1 osoba 
śleń, najczęściej młodzie\
wymienia
18-letnia uczennica technikum napisa-
plotkarstwo, narzekanie, wścibstwo,
ła:  w ludziach starych nie widzę \
ad-
zrzędliwość, umoralnianie, pouczanie,
nych wad, ka\
dy z nas będzie kiedyś
wymądrzanie się. Ponadto, zarówno
stary .
dziewczęta, jak i chłopcy nie akceptują
W wypowiedziach młodzie\
y, na-
u ludzi starych krytykowania młodzie-
cechowanych negatywnymi emocjami
\
y, porównywania czasów teraz
niej-
mo\
na wyczuć \
al do osób starszych za
szych z przeszłością, staroświeckości,
ich niechęć, brak zrozumienia młodzie-
wtrącania się w cudze sprawy. Chłopcy
\
y, traktowania młodszych z wy\
szo-
nie akceptują zachowania starszych
ścią. Młodzi ludzie tłumaczą tym swoje
ludzi w autobusach  pchają się do au-
niechętne postawy wobec starszych.
tobusu, wiecznie coś im nie pasu-
Pisze te\
o tym Dyczewski.  Wpływ
je (uczeń technikum-18 lat).  & Nie
starego człowieka na młodego, choć
akceptuję ich przekonania, \
e młody
samoczynny, jest głębszy i zakresowo
człowiek nic nie wie o \
yciu  pisze
bardziej rozległy wtedy, kiedy czło-
19-latek z liceum ogólnokształcącego.
wiek stary swoje doświadczenia \
y-
Wiele dziewcząt zwraca uwagę na nie-
ciowe przekazuje z większym zrozu-
zrozumiałe dla nich krytykowanie mło-
Aspekty 3(40)/2008 strona 9
 Wychowanie i profilaktyka
czuciu, litości, \
alu z powodu przemi-
mieniem problemów i prze\
yć mło-
jania.
dych, kiedy darzy ich większym zaufa-
Nieliczni chłopcy (7), dzieląc się
niem, a gdy trzeba i współczuciem.
swoimi pozytywnymi odczuciami do
Niedowierzanie i uśmiech lekcewa\
e-
osób starych piszą, \
e:  budzą oni po-
nia wobec niedoświadczonych, a tak\
e
dziw, uznanie, szacunek, litość . Uczeń
autorytatywna postawa, rani młodych
technikum mechanicznego (18 lat)
głęboko i mo\
e budzić w nich nieuf-
stwierdza:  szkoda mi takich ludzi , a
ność, a nawet nienawiść niweczącą naj-
jego kolega z tej samej klasy pisze, \
e
lepsze doświadczenie starszych i ich
jego odczucia są:  neutralne, ale takim
intencje pomocy. (Dyczewski 1994)
ludziom trzeba pomagać
Kolejne zdanie testu:  Ludzie sta-
Badani chłopcy, pisząc o swoich
rzy budzą we mnie uczucia&  nastrę-
negatywnych uczuciach, które budzą w
czyło pewnych trudności badanej mło-
nich starzy ludzie, wskazują na odczu-
dzie\
y. ź badanej młodzie\
y nie udzie-
waną złość, odrazę, obrzydzenie, cza-
liła odpowiedzi na ten temat.
sem strach. 15 chłopców(25% spośród
Analiza wypowiedzi badanych
uczestniczących w badaniu) stwierdzi-
uczniów wskazuje, i\
du\
a grupa spo-
ło, \
e ludzie ci nie wzbudzają w nich
śród nich \
ywi pozytywne uczucia do
\
adnych uczuć.
ludzi starych (35,2% odpowiedzi). By-
Przeprowadzony test pozwolił te\

ły to jednak głównie dziewczęta. 25%
poznać opinie młodzie\
y odnośnie ich
badanych (26 osób, w tym 1 dziewczy-
własnej starości. Dokończenia zdania:
na) określiło swoje uczucia do ludzi
 Myśląc o swojej starości&  nie pod-
starych jako obojętne lub mieszane.
jęło się 4 chłopców. Du\
a grupa bada-
Zdecydowanie negatywne uczucia wo-
nej młodzie\
y twierdzi, \
e nie myśli
bec ludzi starych przejawia 14,2% ba-
jeszcze o swojej starości  45,7% od-
danych (15 osób, w tym 1 dziewczyna).
powiedzi (w tym 27 chłopców i 21
Dziewczęta, które w zdecydowa-
dziewcząt, zarówno pochodzących ze
nej większości przejawiają pozytywne
wsi, jak i z miasta). Pozytywnie o swo-
uczucia wobec osób starych piszą, i\

jej starości myśli 12,3% badanych
ludzie ci budzą w nich sympatię, mi-
(w większości dziewczęta). Młodzie\

łość, wzruszenie, podziw, szacunek,
postrzegająca pozytywnie swoją sta-
troskę. Licealistka w wieku 16 lat
rość wyra\
a swe myśli w taki sposób:
stwierdza, \
e ludzie starzy budzą w niej
 czas na podró\
e, spełnianie swoich
takie uczucia, jak  miłość, szczęście,
marzeń .  & będę wychowywać wnuki,
spokój a zarazem lęk przed śmiercią .
będę im pokazywać świat z ró\
nych
Dziewczęta wspominają te\
o współ-
Aspekty 3(40)/2008 strona 10
 Wychowanie i profilaktyka
rówieśnica, uczennica technikum pisze:
stron - pisze 17-letnia uczennica li-
 nie chciałabym do\
yć starości .
ceum ogólnokształcącego. Chłopcy
Uczennica I klasy technikum ekono-
twierdzą, \
e nie boją się starości, jeden
micznego jest przekonana, \
e w pode-
z nich, 20-letni uczeń technikum pisze:
szłym wieku nie będzie mogła liczyć
 myśląc o swojej starości mówię: \
yj
na rodzinę:  myślę, \
e będzie mi trud-
chwilą . Uczeń III klasy technikum
no, \
e będę samotna, nikt z rodziny
mechanicznego pisze:  mam nadzieję,
mną się nie zaopiekuje . Inna dziew-
\
e będzie dobrze . Młodzie\
dzieli się
czyna (17 lat, technikum), myśląc o
te\
refleksjami:  zastanawiam się, jaki
swojej starości pisze:  boję się bo
będę, czy bardzo się zmienię (17-letni
wiem, jak ludzie będą na mnie patrzeć i
licealista),  chcę być inny ni\
obecni
o mnie myśleć, wiem, \
e mogę temu nie
starzy ludzie (18-letni uczeń techni-
podołać
kum mechanicznego). Inny uczeń tech-
Wypowiedzi chłopców negatyw-
nikum(17 lat) stwierdza:  chcę być ta-
nie odnoszących się do swojej starości
ki, jak moi dziadkowie, mam nadzieję,
mówią o niepokoju, przera\
eniu, często
\
e będę miał wnuki, które będą mnie
są okraszone wulgaryzmami. 18-letni
odwiedzać . Nieliczna grupa badanych
uczeń technikum napisał:  myśląc o
(3 osoby) bierze pod uwagę mo\
liwość
swojej starości, \
yć mi się odechcie-
wystąpienia problemów finansowych:
wa .
 zastanawiam się, czy moja emerytura
Nastolatkowie nie chcą jeszcze
będzie wystarczająco wysoka (19-letni
myśleć o swojej starości, budzi to w
uczeń technikum mechanicznego),
nich lęk. Nasuwa się spostrze\
enie, \
e
 chcę oszczędzać pieniądze na ten
tego tematu nie podejmuje się w szko-
czas (16-letni uczeń technikum eko-
le, nie rozmawia się o tym w rodzinie,
nomicznego).
co mo\
e utwierdzać młodzie\
w nega-
Du\
a grupa młodzie\
y  23,8%
tywnym spojrzeniu na ten okres \
ycia.
(25 osób) negatywnie ustosunkowuje
Wa\
ne jest tu spostrze\
enie Dyczew-
się do swojej starości. Dziewczęta pi-
skiego.  Trzeba mieć zatem obraz wła-
szą, i\
boją się starości, są przera\
one
snej starości ju\
w młodości i korygo-
czekającymi je chorobami, cierpienia-
wać w sobie te cechy, z powodu któ-
mi. 17-letnia licealistka pisze:  czuję
rych unikam ludzi starych, a doskonalić
się przera\
ona, bo nie wiem, co mnie
takie, jakie mi się podobają i jakimi się
czeka i nie chcę porzucić \
ycia, którym
w nich zachwycam. (Dyczewski
\
yję teraz . 16-letnia uczennica liceum
1994)
dzieli się refleksją:  boję się, \
e śmie-
jąc się z innych, będę taka sama , a jej
Aspekty 3(40)/2008 strona 11
 Wychowanie i profilaktyka
Dziewczęta równie\
pozytywnie
W ostatnim zdaniu testu:  Gdy
widzą swą starość, wyra\
ając to sło-
będę stary/stara&  młodzie\
przekaza-
wami:  będę dalej korzystać z \
ycia,
ła du\
o informacji będących wizją
aby spełnić wszystkie swoje marzenia,
przyszłej starości (tylko 3 osoby nie
bo \
ycie mamy tylko jedno! (17-letnia
wypowiedziały się).
uczennica liceum),  będę cieszyć się
Większość badanych  55,2% (w
\
yciem, nie stanę się jedną z tych , któ-
tym 31 dziewcząt i 27 chłopców)
re myślą, \
e ich ju\
nic w \
yciu nie spo-
optymistycznie wyra\
a się o swojej
tka, bo są STARE! (16-letnia licealist-
przyszłej starości. 24,9% (większość
ka),  będę taka sama, jak teraz (18-
chłopców) widzi swoją starość w czar-
letnia uczennica liceum profilowane-
nych barwach. 14,2% (głównie chłop-
go),  postaram się być dobrą babcią
cy) nie potrafi wypowiedzieć się o
(16-latka, liceum),  mam nadzieję, \
e
swojej starości, a 3 osoby stwierdziły,
będę szczęśliwa (17-letnia licealistka).
\
e nie będą stare, gdy\
nie do\
yją do
Pesymistyczne wypowiedzi o
tego czasu.
przyszłej własnej starości przejawiają
Optymistyczne opinie chłopców o
się słowami:  będę prawdopodobnie
przyszłej starości wyra\
ają się słowa-
schorowana (uczennica liceum  17
mi:  myślę, ze będę mógł cieszyć się
lat),  będę wspominać młodość, będę
podeszłym wiekiem w otoczeniu rodzi-
\
ałować, \
e mogłam tak wiele zrobić, a
ny (19-letni uczeń liceum profilowa-
teraz nie mam do tego zdrowia (lice-
nego),  będę maksymalnym luzakiem
alistka  17 lat),  będę oglądać telewi-
(18-letni uczeń technikum).  & na
zję, przeklinać młodych siedzących pod
pewno nie będę taki zgrzybiały, jak
blokiem na ławce i dzwonić na Policję
obecni starzy ludzie - tak widzi swoją
(18-letni uczeń technikum),  poddam
starość 18-letni uczeń technikum me-
się eutanazji (18  letni uczeń liceum
chanicznego, a jego kolega z klasy pi-
profilowanego). Gdy będę stara:  to nie
sze:  postaram się mieć lepszy kontakt
będę mogła się z tym pogodzić, bo mło-
z młodzie\
ą . Pojawiły się te\
reflek-
dość jest piękna , pisze 17-letnia
syjne wypowiedzi:  mam nadzieję, \
e
dziewczyna z technikum. Uczeń III
młodsi ludzie będą mi pomagać
klasy technikum przewiduje, \
e na sta-
(18-latek, technikum mechaniczne),
rość:  będę brzydki, kulawy, ślepy ,
 będę spędzać du\
o czasu ze swymi
a jego trzej koledzy z tej samej szkoły
dziećmi, będę wspominał młodość, bę-
piszą:  postawię sobie pomnik ,
dę rozmyślał o śmierci (18-letni przy-
 umrę ,  poproszę najbli\
szych o
szły mechanik).
kremację .
Aspekty 3(40)/2008 strona 12
 Wychowanie i profilaktyka
Analiza wypowiedzi uczniów na-
Przeprowadzone badania pozwoli-
suwa wniosek, i\
kontakty młodzie\
y
ły na poznanie opinii nastoletniej mło-
ze starszymi ludz
mi są zbyt rzadkie,
dzie\
y na temat stosunku do osób star-
luz
ne, nie wynikają z potrzeby obu
szych. Takich pytań młodzie\
nie sta-
stron. Niepokojące jest, \
e większość
wia sobie na co dzień. W obecnych
młodych chłopców broni się przed tymi
czasach często trudno dociec, kim są
kontaktami, ogranicza je  jest to po-
starzy ludzie dla tych, którzy dopiero
stawa dominująca w grupie badanych
wchodzą w dorosłość. Czy są to sklero-
w wieku 18 i 19 lat. W wypowiedziach
tycy, stare próchna, czy te\
kochani
chłopcy sugerują, i\
wynika to z za-
staruszkowie, których cenimy, podzi-
chowania osób starszych, które są do
wiamy. Odpowiedzi na pytania odno-
nich nastawione nieprzychylnie. Uwi-
szące się do przyszłej starości dzisiej-
daczniają się jednak te\
jaskrawe prze-
szych nastolatków, skłoniły do reflek-
jawy nietolerancji ze strony młodzie\
y,
sji. Wszechobecny stereotyp starości
którą dra\
nią przyzwyczajenia, a nawet
przesiąknięty cierpieniem, skazaniem
ubiór starszych ludzi. Nasuwa się przy-
na dobrą wolę nie zawsze pozytywnie
puszczenie, i\
podło\
em takiej sytuacji
nastawionej rodziny i środowiska, w
jest pewna izolacja i odcinanie się mło-
wypowiedziach badanej młodzie\
y
dych od starszych.  Często stwierdza
nieco się rozjaśnił. Optymistycznie na-
się istnienie konfliktów, którym mo\
na
straja wiele ciepłych słów o ludziach
by zapobiec, gdyby ze strony otoczenia
starszych, podziw dla ich \
yciowej mą-
istniało zrozumienie potrzeb psychicz-
drości.
nych człowieka starego. Mogłoby to
Młodzie\
szkół ponadgimnazjal-
wpłynąć na większą wyrozumiałość dla
nych skupiona na nauce, zdobywaniu
jego trudności, a tak\
e wad, nasilonych
kwalifikacji zawodowych, przyjaz
niach
być mo\
e z powodu dolegliwości
i pierwszych miłościach, nie \
yje w
związanych z sytuacją zdrowotną
oderwaniu od ludzi w podeszłym wie-
i społeczną. (Dąbrowski 1985)
ku. Właściwe młodzieńczemu wiekowi
Zdecydowanie ostrzejsze oceny
zapatrywania na \
ycie, nie skłaniają do
na temat osób starszych formułują
rozmyślań o przyszłej starości. Dały
uczniowie technikum, ni\
ich koledzy z
temu wyraz wypowiedzi grupy badanej
liceów ogólnokształcących.
młodzie\
y. Pojawił się jednak obraz
Wśród dziewcząt nie uwidoczniło
relacji nastolatek  człowiek stary.
się tak du\
e zró\
nicowanie poglądów
Młodzi ludzie zaprezentowali swoje
w powiązaniu z kierunkiem kształce-
postawy, odczucia, pragnienia.
nia. Wystąpiła jednak pewna zale\
ność
Aspekty 3(40)/2008 strona 13
 Wychowanie i profilaktyka
Jest jednak część wypowiedzi kreują-
pomiędzy miejscem zamieszkania
cych przyszłą starość w jasnych bar-
dziewcząt, a ich sądami o starszym po-
wach i jednocześnie krytykujących po-
koleniu. Nastolatki zamieszkałe na wsi
stawy, które widzą obecnie u starszych
wskazują na silną więz
uczuciową z
ludzi. Dzisiejsi nastolatkowie nie chcą
osobami w starszym wieku. Ich słowa być zgorzkniali, narzekający, oczeku-
jący śmierci. Chcą zmienić obraz staro-
o starości są przesycone ciepłem, zro-
ści i wielką rolą rodziców, wychowaw-
zumieniem, empatią. Daje się zaobser-
ców i samych osób starych jest, aby im
wować, i\
starsi ludzie są osobami zna-
w tym pomóc. To trudne zadanie ma
czącymi w ich \
yciu.
szansę powodzenia. Punktem wyjścia
mo\
e być wypowiedz
osiemnastolatka,
Mimo dominacji rodziny nuklear-
który w ludziach starych ceni:  to, \
e
nej, młodzi ludzie (zarówno chłopcy,
mo\
na z nimi porozmawiać . Skorzy-
jak i dziewczęta) tęsknią za rodziną
stajmy z tej zachęty i rozmawiajmy,
wielopokoleniową, a swoją starość
dyskutujmy, spierajmy się, byle tylko
chcą prze\
yć w otoczeniu dzieci i wnu-
nie zerwać cienkiej nitki relacji między
ków. Obecni uczniowie chcą czerpać z
starym a młodym pokoleniem.
mądrości i doświadczenia starszych,
ale bolą te\
ich opinie nestorów o mło-
Literatura:
dzie\
y, którą ocenia się jako niewy-
Dąbrowski K.,[red.]: Zdrowie psychiczne.
chowaną, wulgarną, przepełnioną agre-
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Na-
sją i konsumpcjonizmem. Jest to nie-
ukowe, (1985)
bezpieczne gdy\
 & bardzo łatwo jest
Dyczewski L.: Ludzie starzy i starość w spo-
sprowokować pojawienie się barier łeczeństwie i kulturze. Lublin: Redakcja Wy-
dawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubel-
między ró\
nymi wiekowo grupami. To
skiego, (1994),
przywołuje problem ageizmu (czyli
Rembowski J.: Psychologiczne problemy sta-
irracjonalnego uprzedzenia w stosunku
rzenia się. Warszawa: Państwowe Wydawnic-
do ludzi starszych i/lub póz
nej dorosło-
two Naukowe, (1984),
ści). (Stuart-Hamilton 2006)
Stuart-Hamilton I.: Psychologia starzenia się.
Niepokojącym jest fakt, i\
du\
a
Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, (2006),
grupa młodzie\
y (dziewczęta, jak i
chłopcy) bardzo pesymistycznie wy-
powiada się o swojej przyszłej starości.
Anna Karpowicz  konsultant ds. edukacji przyrodniczej
Referat wygłoszony na konferencji pod tytułem
 Kształcenie integracyjne: postulaty i rzeczywistość ,
która odbyła się 4-5 czerwca 2008r.
w Zespole Szkół Technicznych i Ogólnokształcących
z Oddziałami Integracyjnymi im. Stanisława Staszica w Białymstoku
Aspekty 3(40)/2008 strona 14
 Wokół dydaktyki
Kształcenie integracyjne jako etap na dro-
dze
do edukacji włączającej
Integracyjny system kształce- integracja, jest pewnym procesem, któ-
nia i wychowania polega na maksy- ry wymaga między innymi: zmian po-
malnym włączeniu dzieci i młodzie\
y staw, nastawień, przekonań dyrekcji,
niepełnosprawnej do szkól ogólnodo- nauczycieli, innych pracowników szko-
stępnych i placówek oświatowych, ły, samorządów, niekiedy rodziców, co
umo\
liwiając im - w miarę mo\
liwości do miejsca kształcenia i formy pomocy
 wzrastanie w gronie rówieśników. na rzecz dzieci niepełnosprawnych.
Praca w klasach integracyjnych Proces ten wymaga równie\
poszerze-
jest dla nauczycieli nowym wyzwa- nia wiedzy i rozwijania umiejętności
niem do wypracowania modelu współ- współpracy.
pracy, doskonalenia umiejętności ko- Jak podają statystyki MEN około
munikacyjnych oraz kształtowania po- 68 tys. dzieci niepełnosprawnych uczy
stawy otwartej na zmiany. Kształcenie się w szkołach ogólnodostępnych(dane
integracyjne, jako etap na drodze do uzyskane z SIO)
edukacji włączającej, wymaga od na-
uczycieli wielkiej gotowości do usta- Edukacja włączająca  czym jest
wicznego dokształcania, zindywiduali- dla:
zowania pracy na lekcji i umo\
liwienia
" dziecka niepełnosprawnego
zaanga\
owania ka\
dego dziecka oraz
Jest mo\
liwością bycia, kształ-
wykorzystywania, modyfikowania i
cenia, wychowania w lokalnej  swojej
tworzenia coraz ciekawszych rozwią-
szkole ogólnodostępnej tam, gdzie
zań metodycznych. Programy i metody
uczy się jego siostra, brat, rówieśnicy z
nauczania muszą być na tyle elastycz-
sąsiedztwa.
ne, aby obejmowały ró\
norodność
" szkół ogólnodostępnych
mo\
liwości i potrzeb ucznia zgodnie z
ideą, i\
ka\
de dziecko jest równopraw-
Jest nowym, powa\
nym wyzwa-
nym członkiem społeczności klasowej i
niem, zaproszeniem do rozwoju, po-
szkolnej.
głębieniem refleksji nad kształtem i
funkcjonowaniem całej szkoły.
Edukacja włączająca  jej cele, ocze-
kiwania i rezultaty.
" nauczyciela
Włączenie pojedynczych dzieci
Zaproszeniem do osobistego i
do środowiska szkolnego, podobnie jak
zawodowego rozwoju. Konfrontuje
Aspekty 3 (41)/2008 strona 15
 Wokół dydaktyki
jego postawy i nastawienia do osób cie z godnością tego, czego nie mo\
na
niepełnosprawnych, a właściwie do zmienić  jego niepełnosprawności.
konkretnego ucznia, testuje jego goto- Mo\
liwością wpływania, zmieniania
wość do zmian, zachęca do współpracy bli\
szego i dalszego środowiska, by
z innymi w szkole i poza nią. łatwiej było mu \
yć.
" dzieci pełnosprawnych i ich ro- Kształcenie i wychowanie po-
dziców winno przybierać formę integracji
Okazją do uczenia się  normal- funkcjonalnej poprzez stałe utrzymy-
ności  bo dzieci niepełnosprawne są wanie kontaktów dzieci niepełno-
w naszym otoczeniu i mamy się uczyć sprawnych ze zdrowymi rówieśnikami,
relacji z nimi, mądrze udzielać pomo- prze\
ywanie takich samych sytuacji
cy, wspierać a nie wyręczać, odczyty- oraz aktywny udział w \
yciu klasy, ze-
wać mądrze ich potrzeby, tłumaczyć społu, szkoły.
trudniejsze rzeczy, zachęcać do współ-
Zespoły klasowe powinny po-
pracy, zatrzymać się nad innością dru-
wstawać zgodnie z koncepcją pełnej
giego człowieka.
integracji z dziećmi zdrowymi, co
Pełnosprawni uczniowie uczęsz- umo\
liwia wspólna nauka dzieci o ró\
-
czający do klas integracyjnych i nych dysfunkcjach rozwojowych oraz o
uczniowie szkoły, w której takie klasy ró\
nych mo\
liwościach intelektual-
istnieją, mają okazję do: przyzwycza- nych, emocjonalnych i ruchowych.
jenia się do zró\
nicowanego obrazu Wprowadzenie w szkole masowej
społeczeństwa, uczenia się tolerancji systemu integracyjnego wymaga wielu
wobec niepełnosprawności, doświad- zabiegów uwzględniających indywidu-
czenia, \
e obok siebie mogą funkcjo- alne potrzeby ka\
dego dziecka tj: orga-
nować grupy osób o ró\
nych mo\
liwo- nizacyjnych, technicznych, dydaktycz-
ściach oraz ograniczeniach. Dzieci peł- nych, opiekuńczych, socjalnych.
nosprawne, obcując z dziećmi niepeł-
Rząd Hiszpanii współpracując z
nosprawnymi, uczą się, \
e wysiłek w
UNESCO w dniach 7-10 czerwca
pokonywaniu własnych słabości i nie-
1994r.zorganizował konferencję, która
doskonałości przynosi efekty, a kon-
zgromadziła wy\
szych urzędników od-
frontacja taka jest dla nich wyzwaniem
powiedzialnych za edukację, przedsta-
do pracy w zwalczaniu własnych trud-
wicieli władz, polityki i specjalistów, a
ności.
tak\
e przedstawicieli ONZ, międzyna-
Edukacja włączająca - czym jest dla rodowych organizacji rządowych. Na
rodziców dzieci niepełnosprawnych? konferencji przyjęto Deklarację z Sa-
Jest nauką \
ycia z niepełno- lamanki w sprawie Zasad, Polityki i
sprawnością swojego dziecka, przyję- Praktyk w zakresie Specjalnych Po-
Aspekty 3 (41)/2008 strona 16
 Wokół dydaktyki
trzeb Edukacyjnych oraz Wytyczne do
" przeprowadzeniu obowiązkowego
Działań w realizacji Edukacji dla
przeszkolenia nauczycieli wspo-
Wszystkich. Jej credo brzmi:  Szkoły
magających nauczanie w klasach
integracyjne winny uznać i odpowiadać
integracyjnych i ogólnodostęp-
na zró\
nicowane potrzeby uczniów,
nych w zakresie kształcenia
przyjmując ró\
ne style uczenia i za-
uczniów;
pewnić ka\
demu wykształcenie dzięki
" stworzeniu systemu usług wspiera-
właściwym programom, przygotowa-
jących proces edukacji.
niu organizacyjnemu i strategiom ucze-
nia się. Wiemy, pamiętamy i rozumiemy,
\
e: nie ma szczęśliwych społeczeństw
Rząd Polski opracował NARODOWY
bez szczęśliwych dzieci.
PLAN DZIAA
AC
NA RZECZ DZIECI
2004-2012  POLSKA DLA DZIECI Jesteśmy przekonani, i\
:
ze szczególnym uwzględnieniem dzieci
" ka\
de dziecko ma fundamentalne
o specjalnych potrzebach edukacyj-
prawo do nauki i nale\
y dać mu
nych. Zawiera on między innymi reali-
szansę osiągnięcia i utrzymania
zacje zadań polegających na:
odpowiedniego poziomu kształce-
" opracowaniu systemu przygotowań nia,
nauczycieli poprzez wdro\
enie pro-
" ka\
de dziecko ma indywidualne
gramów edukacyjnych dla studen-
cechy charakterystyczne, zaintere-
tów studiów przedmiotowych do
sowania, zdolności i potrzeby w
nauczania uczniów;
zakresie nauczania;
" upowszechnieniu szkoły otwartej,
" systemy oświaty powinny być two-
dobrze zintegrowanej w systemie
rzone, a programy edukacyjne
świadczeń usług w środowisku lo-
wdra\
ane z uwzględnieniem du\
e-
kalnym poprzez propagowanie mo-
go zró\
nicowania tych cech charak-
delu szkoły wspierającej rozwój
terystycznych i potrzeb;
wszystkich uczniów niezale\
nie od
" dzieci posiadające szczególne po-
doświadczanych przez nich trudno-
trzeby edukacyjne muszą mieć do-
ści i ró\
nic;
stęp do zwykłych szkół, które po-
" wzroście powszechnej dostępności
winny przyjąć je w ramach pro-
do przedszkoli i oddziałów przed-
wadzenia nauczania stawiającego
szkolnych w szkołach podstawo-
dziecko w centrum zainteresowania
wych oraz rocznego przygotowania
i mogącego zaspokoić jego potrze-
przedszkolnego dla wszystkich
by.
dzieci;
Zwykłe szkoły o tak otwartej
orientacji są najskuteczniejszym środ-
Aspekty 3 (41)/2008 strona 17
 Wokół dydaktyki
kiem zwalczania dyskryminacji, two-
wprowadzania w \
ycie edukacji dla
rzenia przyjaznych społeczności, bu-
wszystkich, zapewnienia odpowiednie-
dowania otwartego społeczeństwa,
go wykształcenia większości dzieci,
poprawienia skuteczności i efektywno-
ści całego systemu oświaty.
Ró\
nice nie muszą dzielić! Po-
winniśmy teraz stawić czoła wyzwaniu
i przystąpić do działania, aby zapew-
nić, \
e Edukacja dla Wszystkich w
istocie oznacza DLA KAśDEGO,
szczególnie dla najsłabszych i będą-
cych w największej potrzebie.
Przyszłość będzie kształtowana
naszymi wartościami, myślami i dzia-
łaniami.
Nasz sukces w nadchodzących
latach będzie uzale\
niony od tego, co
robimy, ale w du\
o większym stopniu
od tego, co osiągamy, pamiętając \
e:
kształcenie integracyjne jest jednym z
etapów na drodze do edukacji włącza-
jącej!
Literatura:
A.Hulek, Integracyjny system kształcenia i
wychowania [w:] Pedagogika rewalidacyjna,
praca zbior., PWN, Warszawa 1977, s. 492
J. Głodkowska , Wizerunek osoby z upośl-
dzeniem umysłowym na początku XXI wieku
w refleksji pedagoga specjalnego. Rocznik
Pedagogiki Specjalnej Nr 12/13. APS, War-
szawa 2002
J. Bogucka, Edukacja włączająca. CMPPP,
Warszawa 2006
Aspekty 3 (41)/2008 strona 18
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
Zespół badawczy ZSZ Nr 6
pod kierunkiem Aliny Palczewskiej
Postawy młodzie\
y białostocczyzny
wobec innych narodów i religii
na przykładzie uczniów Zespołu Szkół Zawodowych Nr 6
w Białymstoku
BIAA
OSTOCCZYZNA TERENEM Ze względu na rodzaj więzi wy-
WPA
YWÓW NARODÓW I KULTUR tworzonej i utrzymującej się między
grupami, współ\
ycie międzyetniczne
Białostocczyzna ze względu
mo\
e cechować przyjaz
ń i współ-
na swoje poło\
enie geograficzne i
działanie lub rywalizacja, antagoni-
historyczne uwarunkowania jest
zmy, dą\
enie do izolacji. Wzajemne
miejscem szczególnym, niezwykle
oddziaływania grup etnicznych mo-
ciekawym pod względem kulturo-
gą ewoluować od partnerstwa do
wym. Ludność zamieszkująca te te-
dominacji i podporządkowania jed-
reny jest zró\
nicowana narodowo-
nej ze stron.
ściowo. Zlokalizowanie obok siebie
Region białostocki to miejsce
ró\
norodnych grup etnicznych po-
występowania wielu typów stosun-
woduje niewątpliwie ścieranie się
ków międzyetnicznych, których pod-
ró\
norodnych dą\
eń, które mogą być
ło\
e jest uwarunkowane historycz-
antagonistyczne. Rodzaj i eskalacja
nie. Jest to przedmiot badań socjolo-
tych dą\
eń jest obrazem międzyet-
gicznych, których efekty słu\
ą okre-
nicznego współ\
ycia mieszkańców.
śleniu najbardziej po\
ądanych form
Pojęcie międzyetnicznego współ\
y-
międzyetnicznego współ\
ycia, ko-
cia zawiera  (...) całokształt wytwo-
rzystnych zarówno dla grup więk-
rzonych i utrzymujących się stosun-
szościowych, jak i mniejszościo-
ków społecznych i wzajemnych od-
wych.
działywań, zarówno między po-
szczególnymi przedstawicielami, jak
i grupami etnicznymi jako całościa-
mi. (Sadowski 1992)
Aspekty 3(41)/2008 strona 19
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
MA
ODZIEś ZESPOA
U SZKÓA
ZA-
ływuje na charakter socjalizacji mło-
WODOWYCH NR 6 W BIAA
YMSTOKU
dzie\
y. Właśnie młodzie\
naszej
szkoły, reprezentanci młodego poko-
Młodzie\
Zespołu Szkół Zawo-
lenia jest szczególnie interesującą
dowych Nr 6 w Białymstoku jest
grupą społeczną.
grupą społeczną, która odgrywa
Proces kształcenia i wychowania
wa\
ną rolę w naszym regionie.
młodzie\
y jest uzale\
niony od
Uczniowie tej szkoły, młode pokole-
wpływów środowiskowych i współ-
nie wchodzące w dorosłe \
ycie, sta-
pracy z tym środowiskiem. Wa\
ną
nowi przedmiot zainteresowania -
rolę odgrywa tu kwestia dziedzictwa
ale te\
i troski - zarówno rodziców,
kulturowego.  Wychowanie to spo-
nauczycieli, jak te\
osób, które mają
sób, w jaki dzieci budują sobie świa-
na uwadze rozwój naszego regionu i
ty kulturowe, oraz sposób, w jaki
przyszłość jego mieszkańców.
współzawodniczące ze sobą tradycje
Nasza szkoła jest usytuowana w
ró\
norodnych etnicznych grup spo-
specyficznym regionie. Białostoc-
łecznych wpływają na ten proces.
czyzna to niewątpliwie ciekawe,
(...) Zaakceptowanie lub odrzucenie
szczególne miejsce. Wynika to mię-
przez dziecko swego dziedzictwa et-
dzy innymi z poło\
enia geograficz-
niczno- kulturowego w znacznym
nego, jak te\
dziedzictwa kulturowe-
stopniu zale\
y od roli, jaką w społe-
go. Nasz region wyró\
nia się na tle
czeństwie pluralistycznym pełni
kraju przede wszystkim składem na-
szkoła. (Smolicz 1990)
rodowościowym mieszkańców. Za-
Okres nauki w szkole ponadgim-
mieszkują tu Polacy, Białorusini,
nazjalnej to najbardziej intensywny
Ukraińcy, Litwini, Rosjanie, Tata-
okres rozwoju społecznego, kształ-
rzy. Fakt ten wywiera niewątpliwie
towania się postaw moralnych, ide-
wpływ na charakter kontaktów spo-
owych, interpersonalnych oraz intra-
łecznych.  Współcześnie świado-
personalnych. Szkoła jako instytucja
mość przynale\
ności terytorialnej,
dydaktyczno-wychowawcza pełni
świadomość pochodzenia, wywodze-
szczególną rolę w zakresie socjaliza-
nia się, wyznacza regiony i stąd re-
cji młodego pokolenia. Młodzie\

gionalne zbiorowości mają w więk-
trafiająca do naszej szkoły w wieku
szym lub mniejszym stopniu poczucie
szesnastu lat to osoby w pewnym
swojej odrębności. (Nikitorowicz
stopniu ju\
ukształtowane przez śro-
1992) Funkcjonowanie ró\
nych grup
dowisko macierzyste. Rolą szkoły
etnicznych na terenie Białostocczy-
nie jest zmiana ukształtowanej kultu-
zny, (ich wzajemne relacje) oddzia-
Aspekty 3(41)/2008 strona 20
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
ry młodego człowieka. Szkoła ma w
Przedsiębiorstwa Instalacji Przemy-
tej mierze ograniczone działania.
słowych  Instal w Białymstoku. W
Trzeba mieć jednak na uwadze, \
e
1979 roku zmieniono nazwę szkoły
kształtowanie społeczno-moralnej
na Zasadniczą Szkołę Zawodową im.
sylwetki młodego obywatela odbywa
Janka Krasickiego Przedsiębiorstwa
się przede wszystkim przez jego
Instalacji Przemysłowych  Instal w
udział w \
yciu szkolnym oraz naj- Białymstoku. W następnych latach
bli\
szego środowiska. Ten rodzaj
placówka przechodziła szereg reor-
aktywności jest naturalną drogą
ganizacji i przekształceń, a w 1993
uspołecznienia, wchodzenia w
przejęło ją Kuratorium Oświaty w
skomplikowane realia społeczne.
Białymstoku. Nazwę szkoły zmie-
niono na Zespół Szkół Zawodowych
Zespół Szkół Zawodowych
Nr 6 w Białymstoku. Obecnie ZSZ
Nr 6 gromadzi młodzie\
zamieszkałą
Nr 6 tworzą: Zasadnicza Szkoła Za-
w Białymstoku oraz z miejscowości
wodowa, Technikum Zawodowe na
nieraz bardzo odległych, le\
ących w
podbudowie gimnazjum i Liceum
obrębie województwa podlaskiego.
Profilowane na podbudowie gimna-
Reprezentuje ona przekrój społe-
zjum.
czeństwa Białostocczyzny. Ucznio-
wie pochodzą z bardzo ró\
nych ro- CEL, PRZEDMIOT I METODY BADAC

dzin, często niewydolnych wycho-
Celem przeprowadzenia badań
wawczo, co stanowi du\
e wyzwanie
było poznanie postaw młodzie\
y
dla pedagogów w zakresie kompen- wobec innych religii i narodowości.
sowania ró\
norodnych braków natu- Przedmiotem badań była młodzie\

ry wychowawczej. Społeczność
ZSZ Nr 6 w Białymstoku.
szkolna jest zró\
nicowana pod
Metoda badań.
względem wyznawanej religii i od-
W celu zebrania informacji na
zwierciedla strukturę mieszkańców
powy\
szy temat przeprowadzono
Białostocczyzny.
wywiady kwestionariuszowe wśród
OBIEKT I METODOLOGIA BADAC

uczniów ZSZ Nr 6 w Białymstoku,
Informacje do pracy o postawach
z wykorzystaniem sporządzonej an-
młodzie\
y zostały zebrane
kiety składającej się z 18 pytań oraz
w Zespole Szkół Zawodowych Nr 6
metryczki.
w Białymstoku.
Czas przeprowadzenia wywiadów:
Historia szkoły sięga roku 1974,
marzec, kwiecień 2008 r.
kiedy to powołano Zasadniczą Szko- Liczba respondentów:176.
łę Zawodową dla Pracujących
Aspekty 3(41)/2008 strona 21
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
" 72% badanych mieszka w mie-
Przeprowadzanie badań prze-
ście
biegało sprawnie, bez zakłóceń. Po-
" 28% badanych mieszka na wsi.
wołano w tym celu zespół badawczy
w składzie: trzech uczniów i nauczy-
POSTAWY UCZNIÓW WOBEC
ciel. Respondenci, po wyjaśnieniu
INYCH NARODÓW I KULTUR
im celu badań i sposobu wykorzy-
Postawa jednostki wobec wła-
stania danych, chętnie udzielali od- snego i innych narodów jest elemen-
powiedzi na pytania zawarte w an- tem to\
samości narodowej człowie-
kiecie. Uczniowie wypełniali ankiety
ka. Zbadanie stopnia przychylności i
samodzielnie, w obecności przed- niechęci uczniów do ró\
nych naro-
stawiciela zespołu badawczego. W
dów stanowiło jeden z przedmiotów
niektórych przypadkach wyjaśniano
zainteresowania w tych badaniach.
Respondenci określali swój sto-
poszczególnym uczniom niezrozu-
sunek do Polaków, Niemców, Ro-
miałe dla nich pytania, pojęcia.
sjan, Amerykanów, Anglików i Bia-
Badani uczniowie przejawiali
łorusinów.
du\
e zainteresowanie badanym pro-
80% badanej młodzie\
y uwa\
a,
blemem, zwłaszcza kwestią przyna-
\
e w jednym kraju mogą \
yć zgod-
le\
ności narodowej. Młodzie\
zgło-
nie ludzie wyznający ró\
ne religie.
siła chęć zapoznania się z wynikami
Wskaz
nik ten jest najwy\
szy wśród
przeprowadzanych z ich udziałem
uczniów liceum profilowanego 
badań. 82,6%, podczas gdy wśród uczniów
technikum wynosi on 78,5%, a
CHARAKTERYSTYKA GRUPY
wśród uczniów zasadniczej szkoły
BADAWCZEJ
zawodowej 69,3%. Kryterium, jakim
Skład grupy badawczej pod
jest miejsce zamieszkania i wyzna-
względem płci, wieku, miejsca za-
wana religia, jest w tym przypadku
mieszkania.
mało istotne.
W badaniach wzięło udział 176 75,6% badanej młodzie\
y
stwierdziło, \
e w jednym kraju mo\
-
osób. 28% respondentów stanowiły
liwe jest zgodne współ\
ycie ludzi
dziewczęta.
nale\
ących do ró\
nych narodów.
Zró\
nicowanie badanych pod
Taki pogląd najczęściej prezentowali
względem wieku:
uczniowie liceum profilowanego -
" od 15 do 17 lat  21% badanych
81,2%, a w mniejszym stopniu
" od 17 do 19 lat  63% badanych
uczniowie technikum  72,1%, oraz
" od 19 do 21 lat  16% badanych.
zasadniczej szkoły zawodowej -
Zró\
nicowanie badanych pod
69,3%. W tej kwestii nie uwidacznia
względem miejsca zamieszkania:
Aspekty 3(41)/2008 strona 22
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
się wyraz
ne zró\
nicowanie badanych
narodowości na jednym terenie
ze względu na miejsce zamieszkania.
oscyluje około 80%.
Zarówno w przypadku młodzie\
y
Postawy młodzie\
y wobec in-
zamieszkałej na wsi, jak i w mieście,
nych narodów zilustruje poni\
sza
liczba odpowiedzi wskazujących na
tabela.
mo\
liwość koegzystencji ró\
nych
Tabela nr1
Stosunek młodzie\
y do poszczególnych narodowości N = 176
Postawa w tym kato- w tym katoli- w tym katoli-
pozytywna
licy i prawo- obojętna
cy i prawo- negatywna
cy i prawo-
Narodowość sławni sławni sławni
Polacy K 87,4% K 5 osób K 3 osoby
3,4%
88,6% 1,7%
P 96% P 1 osoba P ----------
Niemcy K 39,7% K 31,8% K 19,9%
39,8% 32,4% 23,9%
P 40% P 36% P 20 %
Rosjanie K 26,5% K 42,4% K 23,2%
29% 42% 22,2%
P 44% P 40% P 16%
Amerykanie K 43,7% K 37% K 11,3%
44,9% 36,4% 11,4%
P 52% P 32% P12%
Anglicy K 41,7% K 39,7% K 11,3%
41,5% 39,8% 11,4%
P 40% P 40% P 12%
Białorusini K 25,2% K 40,4% K 23,8%
28,4% 38,6% 23,9%
P 48% P 28% P 24%
K  katolicy, P  prawosławni
Najwy\
ej młodzie\
ocenia Po- 26,5%. Postawa negatywna wobec
laków - tylko 1,7% odpowiedzi o Rosjan wśród młodzie\
y katolickiej
charakterze negatywnym. Najbar- kształtowała się na poziomie 23,2%,
dziej negatywną postawę uczniowie a wśród młodzie\
y prawosławnej
przejawiali wobec Niemców i Biało- 16%.
rusinów (23,9% odpowiedzi) oraz Wobec Białorusinów uczniowie
Rosjan (22,2%). prawosławni częściej ustosunkowy-
Postawa młodzie\
y wobec Ro- wali się pozytywnie- 48% badanych,
sjan jest zró\
nicowana. Uczniowie ni\
uczniowie wyznania katolickiego
prawosławni częściej przejawiali - 25,2%.
stosunek pozytywny 44%, ni\
Wysoką pozycję w ocenach ba-
uczniowie wyznania katolickiego- danych uczniów zajmują Ameryka-
Aspekty 3(41)/2008 strona 23
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
nie i Anglicy  powy\
ej 40% pozy-
KRYTERIA PRZYNALEśNOŚCI
tywnych opinii, bez wyraz
nego
ETNICZNEJ
zró\
nicowania na wyznawaną reli-
IDENTYFIKACJA RELIGIJNA
gię.
Białostocczyzna nale\
y do re-
Odzwierciedleniem postawy
gionów zró\
nicowanych pod wzglę-
młodych ludzi wobec innych naro-
dem religijno-wyznaniowym. Obok
dów jest wybór kraju, w którym
katolików zamieszkuje tu ludność
chcieliby zamieszkać. Prawie 37%
innych wyznań, przede wszystkim
badanych chciałoby mieszkać w Pol-
wyznawcy prawosławia. Religia sta-
sce. Uzasadniając wybór uczniowie
nowi istotny czynnik identyfikacji
podkreślali swój patriotyzm, przy-
etnicznej.
wiązanie do kraju. Powtarzały się
Wśród badanej młodzie\
y 85%
wypowiedzi:  kocham ten kraj ,
podało, i\
wyznaje religię rzymsko-
 jest mi tu dobrze ,  tu mieszka mo-
katolicką, a 14% to wyznawcy pra-
ja rodzina ,  \
yje się tu dobrze, spo-
wosławia.
kojnie .
POCZUCIE PRZYNALEśNOŚCI
29% badanych wybrałoby jeden z
ETNICZNEJ
krajów zachodnich, najwięcej osób
Poczucie przynale\
ności et-
wskazało na USA i Wielką Brytanię.
nicznej zawiera w sobie indywidual-
8,5% uczniów wybrałoby inne kraje
ną identyfikację z danym narodem i
np. afrykańskie, azjatyckie. W bada-
jego kulturą.
nej grupie nie było osób, które chcia-
Badanej młodzie\
y zadano py-
łyby mieszkać w krajach Europy
tanie:  Jakiego narodu jesteś człon-
Wschodniej. 23% badanych
kiem w swoim głębokim wewnętrz-
uczniów nie dokonało wyboru kraju
nym przekonaniu? . 88% odpowie-
jako ewentualnego miejsca zamiesz-
dzi brzmiała:  jestem Polakiem .
kania.
Niektórzy uczniowie podkreślali
Polskę najczęściej wybierała
swoją odpowiedz
wykrzyknikiem
młodzie\
ucząca się w technikum
lub dopisując słowa:  jestem Pola-
(45,7% uczniów technikum). W Pol-
kiem w 100 procentach ,  jestem
sce chciałoby mieszkać więcej
Polakiem  zdecydowanie! ,  jestem
uczniów wyznania prawosławnego -
Polakiem, Polska to moja ojczyzna .
48%, ni\
uczniów wyznania katolic-
Dwóch respondentów podało,
kiego - 35,8%.
i\
są Białorusinami, a jedna osoba
(uczeń technikum) określiła siebie
jako Słowianina. 5,1% (9 osób) spo-
Aspekty 3(41)/2008 strona 24
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
śród badanych nie udzieliło odpo-
Problem ten podjęto równie\
w
wiedzi na to pytanie.
przedstawianych tu badaniach. Mło-
Badana młodzie\
udzielała te\

dzie\
przedstawiła swoje poglądy na
odpowiedzi na pytanie:  Czy jesteś
temat sąsiedztwa, przyjaz
ni, więzi
dumny z przynale\
ności do swego
rodzinnych z osobami innego wy-
narodu? . 88,6% respondentów wy- znania. Najwięcej badanych  45,5%
powiedziało się twierdząco. Odpo- twierdzi, \
e nie ma nic przeciwko
wiedzi negatywnych udzieliło 8%
temu, aby osoba innego wyznania
(14 osób), a 2,8% (5 osób) nie udzie- lub innej narodowości była ich są-
liło odpowiedzi na to pytanie.
siadem, przyjacielem lub członkiem
Młodzie\
Białostocczyzny
rodziny. Jednak du\
a grupa młodzie-
otwarcie mówi o swoim patrioty- \
y  36,4% nie chciałaby mieć przy-
zmie i uczuciu dumy wobec swojego
jaciół, sąsiadów, członków rodziny
narodu, co na tle badań ogólnopol- innego wyznania lub narodowości.
skich jest pozytywnym wyró\
nie- Kwestia ta jest obojętna dla 14,2%
niem. Badania A. Chochołowskiej- respondentów. Młodzie\
wyra\
ała
Maślanki (Katedra Amerykanistyki
równie\
swoje zdanie w kwestii, czy
Uniwersytetu Jagiellońskiego) z
stałe sympatie nale\
y dobierać zaw-
2003 roku, przeprowadzone na gru- sze spośród osób swojej religii, na-
pie nastolatków z całej Polski poka- rodowości. Najwięcej spośród bada-
zują, i\
tylko 75% młodych ludzi jest
nych  49,4% twierdzi, \
e wyznanie
dumnych z bycia Polakami.
i narodowość sympatii jest dla nich
bez znaczenia. 34,7% respondentów
RELIGIA I NARODOWOŚĆ W śY- uwa\
a, \
e przy doborze sympatii nie
CIU MA
ODZIEśY POGRANICZA
nale\
y kierować się sprawą wyzna-
nia czy narodowości, a 13,6% jest
WYZNANIE, NARODOWOŚĆ A WI
y

zdania, \
e osoby te nale\
y wybierać
SPOA
ECZNA MA
ODZIEśY
wyłącznie spośród wyznawców swo-
Zasięg więzi społecznej jedno-
jej religii i narodowości. Pogląd, \
e
stek ustala się w związku z ró\
nymi
sympatia powinna wyznawać tę sa-
kryteriami podziałów między ludz
mi
mą religię i być tej same narodowo-
i ró\
nymi płaszczyznami \
ycia. We-
ści częściej wyra\
ają uczniowie
dług E. Nowickiej  (...) podziały
technikum ni\
liceum. Uczniowie
wyznaniowe są dla współczesnych
liceum w największym stopniu
Polaków stosunkowo mniej wa\
ne w
(58%) prezentują pogląd, i\
wyzna-
zestawieniu na przykład z podziała-
nie i narodowość sympatii jest bez
mi narodowymi, etnicznymi lub ra-
znaczenia.
sowymi. (Nowicka 1991)
Aspekty 3(41)/2008 strona 25
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
Zestawienie tych wyników
W badaniach podjęto próbę po-
wskazuje, i\
podziały wyznaniowe i
znania, jakie jest zdanie młodzie\
y
narodowościowe nie stanowią dla
na temat przyszłego mał\
eństwa,
młodzie\
y decydującego kryterium
rodziny. Młodzie\
przedstawia swo-
powstawania więzi społecznej, jed- je opinie w związku z wyborem
nak ich rola jest nadal znaczna.
partnera \
yciowego, jego wyznania,
narodowości.
WYZNANIE, NARODOWOŚĆ A ASPIRA- Wyniki ilustruje poni\
sza tabela.
CJE śYCIOWE MA
ODZIEśY
Tabela nr 2
Wybór partnera \
yciowego, N = 176
Z kim chciałbyś zało\
yć
Ogółem Katolicy Prawosławni Dziewczęta Chłopcy
przyszłą rodzinę
Wyłącznie z partnerem tego
17,6 % 17,2 % 16 % 14 % 19 %
samego wyznania
Wyłącznie z partnerem tej
19,9 % 17,2 % 32 % 18 % 20,6%
samej narodowości
Wyłącznie z partnerem tego
samego wyznania i narodo-
11,4 % 11,9 % 8 % 12 % 11,1%
wości
Wyznanie nie ma dla mnie
14,2 % 13,2 % 20 % 12 % 15 %
znaczenia
Narodowość nie ma dla mnie
9,7 % 10,5 % 1 osoba 18 % 6,3 %
znaczenia
Wyznanie i narodowość nie
20,5 % 20 % 24 % 20 % 20,6 %
ma dla mnie znaczenia
W kwestii wyboru przyszłego swym przyszłym mał\
eństwie,
partnera \
yciowego młodzie\
po- chciałaby związać się wyłącznie z
dzieliła się na dwa obozy, jednak partnerem o tym samym wyznaniu i
najwięcej osób uwa\
a, \
e wyznanie i tej samej narodowości. Częściej taki
narodowość nie mają dla nich zna- pogląd prezentują chłopcy ni\

czenia. Pogląd taki prezentuje po- dziewczęta. Narodowość partnera
dobny odsetek młodzie\
y katolickiej jest szczególnie wa\
na dla młodzie-
i prawosławnej, zarówno dziewcząt, \
y prawosławnej (tylko jedna osoba
jak i chłopców. Du\
a grupa mło- była przeciwnego zdania).
dzie\
y uwa\
a jednak, i\
myśląc o
Aspekty 3(41)/2008 strona 26
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
PLANY śYCIOWE I KARIERA ZA- jach członkowskich Unii Europej-
WODOWA MA
ODZIEśY
skiej. Powodem wyjazdów jest po-
szukiwanie pracy i lepszych warun-
MIEJSCE STUDIÓW I PRACY
ków \
ycia. Du\
ą grupę emigrujących
Okres po przystąpieniu Polski
w ostatnich latach Polaków stanowią
do Unii Europejskiej stworzył wiele
bardzo młodzi ludzie.
mo\
liwości nauki i pracy poza gra-
Badanej młodzie\
y zadano py-
nicami kraju. Główny Urząd Staty-
tanie:  Czy po ukończeniu szkoły
styczny szacuje, \
e w końcu 2006
chciałbyś uczyć się lub pracować w
roku poza granicami Polski przeby-
Polsce? . Plany uczniów po
wało czasowo około 1950 tysięcy
ukończeniu szkoły prezentuje tabela.
osób. Zdecydowana większość emi-
grantów z Polski przebywała w kra-
Tabela nr 3
Plany młodzie\
y po ukończeniu szkoły
N = 176
Plany po ukończeniu szkoły Ogółem Dziewczęta Chłopcy Liceum profi- Technikum
lowane i ZSZ
Praca, nauka w Polsce 68,2 % 62 % 70,6 % 60,9 % 72,9 %
Wyjazd za granicę 28,4 % 34 % 26,2 % 33,3 % 25,2 %
80,00%
1 - Praca, nauka w
70,00%
Polsce
60,00%
50,00%
40,00% 2 - Wyjazd za granicę
30,00%
20,00%
10,00%
0,00%
1 2
Wykres 1 Plany młodzie\
y po ukończeniu szkoły
Zdecydowana większość ba- kim uczniowie technikum i zasadni-
danej młodzie\
y  68,2%, po ukoń- czej szkoły zawodowej. Wyjazd za
czeniu szkoły chciałaby pozostać w granicę deklaruje 34% badanych
Polsce. Zdanie takie częściej wyra- dziewcząt, które są uczennicami li-
\
ają chłopcy. Są to przede wszyst- ceum profilowanego. Uczniowie,
Aspekty 3(41)/2008 strona 27
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
którzy chcieliby wyjechać za granicę
Białostocczyzna, skupiając
najczęściej wymieniali Wielką Bry- ró\
norodność narodów i kultur, jest
tanię, Stany Zjednoczone i Niemcy
jednocześnie nara\
ona na pejora-
jako kraj, z którym wią\
ą swoją
tywne skutki tego zjawiska. Nie-
przyszłość. Na dalszych miejscach
rzadkie są przypadki nietolerancji
znalazły się Belgia, Holandia oraz
religijnej i narodowościowej, w któ-
Irlandia.
re często uwikłana jest młodzie\
.
Uczniowie, którzy zadeklaro- (Przykładem jest mecz białostockiej
wali chęć pozostania w Polsce po
dru\
yny Jagiellonii, gdzie kibice
ukończeniu szkoły, w ogromnej
umieścili transparent z rasistowsko-
większości chcieliby nadal miesz- nacjonalistycznym hasłem).
kać na Białostocczyz
nie  91,7%
Badaną młodzie\
równie\
po-
odpowiedzi. Zdanie to częściej pre- proszono o wypowiedzenie się na
zentowali chłopcy ni\
dziewczęta.
temat postaw nietolerancji.
Taka postawa młodzie\
y świadczy
Na pytanie o występowanie
niewątpliwie o trwałych więziach z
przejawów nietolerancji religijnej w
regionem, w którym młodzi ludzie
szkole 87% badanych odpowiedzia-
się wychowali i wchodząc w dorosłe
ło, \
e nie zauwa\
yło takiego zjawi-
\
ycie. Na tle powszechnie panującej
ska. 13% uczniów zgłasza przypadki
opinii, i\
obecnie polska młodzie\

nietolerancji religijnej na terenie
kieruje się konsumpcjonizmem, a
szkoły, wyjaśniając jednocześnie, i\

okres po akcesji Polski do Unii Eu- polegają one na  naśmiewaniu się z
ropejskiej sprzyja porzucaniu ro- innych religii ,  nabijaniu się ,
dzinnych stron, badana grupa
 gnębieniu ,  uszczypliwych uwa-
uczniów opiera się tym ocenom.
gach . Zachowania te skierowane są
Wyniki badań i rozmowy z uczniami
głównie w kierunku osób wyznania
wskazują, i\
chcieliby oni związać
prawosławnego oraz ateistów.
swą przyszłość z ojczyzną i regio- Uczniowie piszą te\
o antysemity-
nem, a ewentualny wyjazd za grani- zmie nie podając jednak przykładów
cę będzie smutną koniecznością.
takich zachowań, wydaje się to być
przeniesieniem często spotykanych
opinii o religii \
ydowskiej na grunt
szkolny.
PRZEJAWY NIETOLERANCJI RE-
Występowanie nieporozumień
LIGIJNEJ I NARODOWOŚCIOWEJ
o charakterze religijno-
W SZKOLE
narodowościowym w szkole zgłasza
Aspekty 3(41)/2008 strona 28
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
13% badanej populacji. Jako przy- kształtowania postaw tolerancji, co
kłady takich zdarzeń uczniowie po- niewątpliwie jest postulatem skiero-
dają przypadki  gnębienia osób o
wanym do nauczycieli i wychowaw-
innym kolorze skóry , malowanie
ców.
swastyk. Respondenci zgłaszają, i\

Zdarzają się te\
głosy sceptycz-
częste są przypadki obrzucania prze- ne. Niektórzy respondenci uwa\
ają,
zwiskami, np.  Murzyn ,  Rumun ,
\
e nie ma skutecznych sposobów
 Czeczeniec . Skutkiem takich nie- zapobiegania niechęciom narodowo-
porozumień są czasem  bójki za ga- ściowym, a najlepszym rozwiąza-
ra\
ami .
niem byłoby usunięcie mniejszości
Młodzie\
pytana o skuteczne
narodowych z naszego kraju.
sposoby zapobiegania nieporozu-
Optymizmem napawa jednak
mieniom narodowościowym, zgłasza
fakt, i\
większość młodzie\
y jest
potrzebę integracji z przedstawicie- pozytywnie ustosunkowana do in-
lami innych narodowości. Ucznio- nych narodów i religii, jednak wyni-
wie podkreślają, \
e nieznajomość
ki badań wskazują te\
na zakorze-
kultury, obyczajów, historii innych
nione nadal stereotypy oraz kseno-
narodów rodzi niechęć i wrogość. W
fobię.
wypowiedziach badanej młodzie\
y
powtarzają się zdania o potrzebie
KIERUNKI KSZTAA
TOWANIA SI

organizowania wspólnych zajęć, im- POZYTYWNEGO, MI
DZYETNICZ-
prez rozrywkowych, dyskusji doty- NEGO WSPÓA
śYCIA.
czących innych narodowości. Jeden
Przeprowadzone badania przy-
z uczniów technikum pisze:  nale\
y
czyniły się do poznania charakteru
poznawać osoby innej narodowości
międzyetnicznego współ\
ycia mło-
aby zobaczyć, \
e są tacy sami jak
dzie\
y terenów pogranicza. Pozwala
my, \
e wszyscy ludzie są równi .
to na wyciągnięcie pewnych wnio-
Inny uczeń proponuje, aby wykorzy- sków na temat poglądów młodzie\
y i
stać w tym celu fora internetowe,
wykorzystanie tego w pracy wycho-
które byłyby miejscem wirtualnych
wawczej, która przyczyniłaby się do
spotkań. Kolejny pomysłem jednego
kształtowania i utrwalania po\
ąda-
z uczniów to wykorzystanie spotów
nych postaw społecznych młodego
reklamowych i przeprowadzenie
pokolenia.
kampanii medialnej na rzecz inte-
Generalnie rzecz biorąc wy-
gracji. Du\
o głosów młodzie\
y
znawana religia, poglądy polityczne
zwraca uwagę na konieczność
i przynale\
ność do ró\
nych narodo-
Aspekty 3(41)/2008 strona 29
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
wości i kultur nie stanowi przeszko- zawierania przyjaz
ni, wyboru towa-
dy w zgodnym współ\
yciu społe- rzystwa, sąsiedztwa.
czeństwa. Jednak młodzie\
przeja-
Młodzie\
nie jest jednak tak
wia negatywny stosunek do niektó- otwarta w kwestii swojej przyszłej
rych narodowości, szczególnie
rodziny, związków mał\
eńskich typu
Niemców, Białorusinów i Rosjan.
mieszanego. W tym względzie zda-
Nadal istnieje mit Ameryki i boga- nia są podzielone.
tych krajów zachodnich, w których
W postawach młodzie\
y nie
\
yje się lepiej. Mimo trudnej sytuacji
zauwa\
a się wyraz
nej nietolerancji
ekonomicznej i małych szans na
religijnej, wrogiego nastawienia wo-
szybkie usamodzielnienie się, więk- bec innych narodów. Zauwa\
alny
szość młodzie\
y chce mieszkać w
jest fakt zainteresowania innymi na-
Polsce. Uczniowie są przywiązani do
rodami, religiami, kulturami, chęć
polskiej kultury, tradycji, chcą tu
ich obiektywnego poznania. Jest to
pracować, zało\
yć rodzinę, Młodzie\

niewątpliwie pozytywny symptom,
cechuje zdecydowanie w kwestii po- który nale\
y wykorzystać do kształ-
czucia przynale\
ności etnicznej 
towania po\
ądanego charakteru mię-
blisko 90% badanych określa siebie
dzyetnicznego współ\
ycia.
jako Polaków i podkreśla, \
e są
LITERATURA
dumni z przynale\
ności do swego
Nikitorowicz J.: Socjalizacja i wychowanie
narodu. w zró\
nicowanych wyznaniowo i etnicznie
rodzinach Białostocczyzny. Białystok:
Wyniki przeprowadzonych ba-
Dział Wydawnictw FUW, (1992),
dań wskazują, i\
podziały wyzna-
Nowicka E., [red.]: Religia a obcość. Kra-
ków: Zakład Wydawniczy NOMOS,
niowe nie stanowią dla młodzie\
y
(1991)
decydującego kryterium powstawa-
Sadowski A.; Skład wyznaniowy i narodo-
nia więzi społecznych. Młodzi ludzie
wościowy mieszkańców północno-
nie kierują się wyznaniem w kwestii
wschodniej Polski, W: Pogranicze. Studia
społeczne. T.II., (1992)
Marlena Rusiłowicz
Dorota Nazarko
Aspekty 3(41)/2008 strona 30
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
Spektakl profilaktyczny
w Szkole Podstawowej w Narwi
Profilaktyka jest głównym Pani mgr Dorota Nazarko na-
działaniem zapobiegającym ró\
nym uczycielka wychowania fizycznego i
destrukcyjnym i ryzykownym za- pedagog szkolny mgr Marlena Rusi-
chowaniom dzieci i młodzie\
y, jak łowicz przygotowały z udziałem
równie\
niweluje zaczątki demorali- dzieci z klasy IV  a przedstawienie
zacji uczniów. Niezbędna i koniecz- pt:,, Agresja przed sądem i zapre-
na jest więc praca wychowawcza i zentowały uczniom klas IV- VI na-
profilaktyczna w szkole. szej szkoły. Głównym celem insce-
Szkoła jest miejscem inten- nizacji było przekazanie negatyw-
sywnego rozwoju uczniów w zakre- nych skutków przemocy fizycznej
sie funkcjonowania interpersonalne- jak i psychicznej wpływających na
go i społecznego w grupie rówieśni- zachowanie ludzi. Uczniowie uświa-
czej. Warto więc przekazywać w domili sobie, jakie zło niesie za sobą
niej wiedzę na temat prawidłowości agresja.
rozwojowych, istoty zaburzeń i mo\
- Dzieci chętnie uczestniczyły
liwości ich identyfikacji oraz uczy w przedstawieniu. Odgrywały role
umiejętności konstruktywnego za- uto\
samiając się z rolą sędziego,
spokajania potrzeb i radzenia w sy- prokuratorów, adwokatów itp.
tuacjach trudnych oraz kształtowania Uzmysłowiły sobie, jak powa\
ną
w uczniach poczucia własnej warto- funkcję pełni sąd. Prokuratorzy po-
ści. dając trafne argumenty, oskar\
ali
agresję. Przemoc jest wszędzie np.:
Wykorzystuje się ró\
ne meto-
w filmach, programach telewizyj-
dy pracy, aby uczniowie mogli oka-
nych, w grach komputerowych itd.,
zję zgłębić jak najwięcej wa\
nych
dlatego tak wa\
ne jest uświadomie-
treści. Spektakl to bardzo interesują-
nie dzieciom i młodzie\
y, \
e agresja
ca forma przekazu informacji, po-
niesie za sobą spustoszenie w na-
przez którą uczniowie mogą się
szym \
yciu.
uto\
samiać z bohaterem (bohatera-
Po przedstawieniu odbyło się
mi), wczuwać się w ich problemy,
spotkanie z policjantem z Komendy
analizować, prze\
ywać, a nie tylko
Powiatowej Policji w Hajnówce . W
słuchać i patrzeć.
interesujący sposób przekazał infor-
macje dotyczące konsekwencji czy-
Aspekty 3(41)/2008 strona 31
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
nów karalnych. Powiadomił uczniów
profilaktycznej, jak: happeningi,
kl. IV i przypomniał uczniom kl. V- apele, konkursy, quizy itp, poniewa\

VI ustawy z Kodeksu Karnego
mo\
na częściej uświadamiać osoby
obowiązujące osoby młodociane.
młode o negatywnych skutkach na-
Zainteresowani uczniowie zadawali
gannych, niestosownych zachowań,
nurtujące ich pytania, na które uzy- co wpływa na zmianę w ich postę-
skiwali wyczerpujące odpowiedzi.
powaniu .
Na pewno pozytywnie wpły-
wają na uczniów wszystkie organi-
zowane przedsięwzięcia o tematyce
Aspekty 3(41)/2008 strona 32
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
Jolanta A
ukaszewicz
Jak uatrakcyjnić przebieg lekcji
języka obcego ?
Istotnym celem programów na- tod pracy, nie tylko te, o których
uczania języków obcych jest przygo- wspomniałam powy\
ej. Dobieram je
towanie uczniów do skutecznej ko- oczywiście do potrzeb grupy i rodza-
munikacji w danym języku. ju przerabianego materiału dydak-
tycznego, tak, by te zajęcia dodat-
Stosując metodę komunikacyj-
kowo uatrakcyjnić. Myślę, \
e w ten
ną nale\
y pamiętać, \
e ćwiczenia
sposób mo\
na podczas zajęć dosko-
lekcyjne powinny odzwierciedlać
nale rozbudzać zainteresowania
autentyczne porozumiewanie się w
uczniów ich tokiem. Część z nich,
danym języku.
dopiero kiedy wciągnięta jest do
Szczególnie dzieci w wieku
wspólnych ciekawych ćwiczeń czy
10-12 lat chętnie biorą udział w dia-
zabaw, zaczyna faktycznie aktywnie
logach pod warunkiem, \
e faktycz-
w takich zajęciach uczestniczyć.
nie uzyskają podczas nich prawdzi-
we informacje. W klasach, w których uczę,
szczególnie sprawdzają się ró\
ne
W początkowej fazie nauki bar-
gry językowe, zwłaszcza podczas
dzo trafne okazuje się korzystanie z
wprowadzania nowego słownictwa.
technik metody audiolingwalnej.
Dzieci z entuzjazmem biorą udział
Dzieci powtarzają wielokrotnie mo-
na przykład w zabawie z wykorzy-
delowe zdanie za nauczycielem.
staniem rekwizytów, zatytułowa-
Bardzo przydatna jest te\
metoda
nej: ,,Co to za miejsce? . Umiesz-
reagowania całym ciałem (Total
czamy wtedy w pudełku przedmioty
Physical Response), gdzie uczniowie
kojarzące się nam z danym miej-
odgrywają polecenia osoby prowa-
scem. Uczniowie z zamkniętymi
dzącej lub bezgłośnie przedstawiają
oczyma wyciągają z pudełka jeden
wyrazy ( pantomima).
przedmiot i starają się odgadnąć, co
Jako nauczyciel języka angiel-
to jest. Następnie dopasowują na
skiego w szkole podstawowej staram
tablicy podpisy: nazwy miejsc w
się wykorzystywać na swoich lek-
mieście oraz czasownik, związany z
cjach szeroki wachlarz ró\
nych me-
wyciągniętą rzeczą, które nauczyciel
Aspekty 3(41)/2008 strona 33
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
zapisuje na tablicy, jeśli są to nie- ka  cut, a następnie połączenie go z
znane wyrazy.
właściwym rzeczownikiem  fryzjer).
Na jednej z lekcji, zapoznającej
Aby urozmaicić fragmenty
uczniów z nazwami stron świata,
lekcji związane ze słuchaniem no-
zastosowałam tę grę i faktycznie
wych tekstów i skupić jeszcze bar-
dzieci pracowały wtedy z du\
ym za- dziej uwagę uczniów, wykorzystuję
anga\
owaniem. Aby treści lekcji by- równie\
podział dzieci na grupy,
ły bli\
sze rzeczywistości, przynio- które podczas słuchania podnoszą do
słam mapę świata. Dzieci potrafiły
góry ręce, kiedy słyszą wyznaczone
odnalez
ć znane kraje, szczególnie:
dla nich nowe słowa (mo\
na ka\
dy
Polskę, Stany Zjednoczone i Zjedno- wyraz połączyć z wymyślonym
czone Królestwo Anglii.
przez uczniów gestem). Błędne po-
kazanie niewłaściwego słowa ozna-
Zapisane nazwy prezentowa-
cza ni\
szą punktację.
nych miejsc uczniowie powtarzali
głośno, by utrwalić ich wymowę.
Na lekcjach utrwalających
Następnie na podstawie otrzyma- określone partie materiału zaaran-
nych pocztówek odnajdowały od- \
owanie rywalizacji równie\
speł-
najdywały dane miejsce na mapie i
nia doskonale swe zadanie. Omó-
umieszczały w zeszytach krótkie in- wioną przeze mnie wy\
ej zabawę z
formacje o danym mieście - na pod- pantomimą mo\
na wykorzystać w
stawie wiadomości ze swoich pod- trochę zmienionej wersji  opowia-
ręczników.
dając wspólnie historię. Dzieci
ustawiamy wtedy w kole, a wycią-
Wykorzystuję ten rodzaj gry
gniętą losowo z pudła z rekwizytami
stosując równie\
współzawodnictwo
rzecz nazywa pierwsza osoba z koła
w grupach. Zamiast odgadywania,
i trzymając ją, układa własne zdanie
co to jest za przedmiot, w starszych
z konstrukcją gramatyczną, którą na
klasach mo\
na na przykład wyko-
tych zajęciach powtarzamy. Kolejny
rzystać elementy pantomimy i po-
uczeń powtarza to zdanie, a następ-
kazywane czynności odszukiwać na
nie nazywa drugą wyjętą z pudła
przyczepionych magnesami na tabli-
rzecz, dodając swoje zdanie stara się,
cy paskach z czasownikami, Dru-
by było powiązane tematycznie z
\
yna przeciwna łączy je następnie z
poprzednim. Gdy ostatnia osoba po-
właściwym miejscem (np. pokazanie
wtarza wszystkie zdania mamy,
czynności ścinania włosów, odszu-
utworzoną wspólnymi siłami histo-
kanie w grupie czynności czasowni-
rię. Ćwiczymy w ten sposób, nie tyl-
Aspekty 3(41)/2008 strona 34
 Z \
ycia szkół i placówek oświatowych
ko wymowę utrwalanego słownic-
Taka zabawa pomaga dzie-
twa, czy wymagane struktury grama-
ciom utrwalać budowanie konstruk-
tyczne, ale te\
skłonność dzieci do
cji gramatycznych, a przede wszyst-
własnej inwencji twórczej i pamię-
kim ćwiczyć umiejętności komuni-
ciowego opanowywania materiału
kacyjne pod kierunkiem nauczyciela.
leksykalno-gramatycznego.
Aby uczniowie łatwiej opa-
Dzieląc się swoimi spostrze\
eniami
nowywali umiejętność układania
z prowadzonych przeze mnie lekcji
dialogów  na lekcjach powtórze-
języka angielskiego mam nadzieję,
niowych w formie współzawodnic-
\
e zdołałam zaprezentować, jak wy-
twa, u\
ywam tak\
e zabawy
korzystując urozmaicone metody
,,Grupy redaktorskie . Dzieci po-
aktywnej pracy z uczniami, mo\
na
dzielone po cztery osoby otrzymują
uniknąć monotonii przekazywania
pocięte paski dwóch ro\
nych dialo-
treści i z łatwością osiągnąć integra-
gów (wcześniej przerabianych na
cję sprawności językowych, takich
lekcji). Mają za zadanie posegrego-
jak mówienie, słuchanie, czytanie
wać je na dwie części i uło\
yć chro-
czy pisanie.
nologicznie dwa dialogi. Poszcze-
gólne pary prezentują wyniki na fo-
rum klasy, wspólnie oceniamy ich
poprawność i ewentualnie korygu-
jemy błędy. Ogłaszamy na koniec,
która z grup zredagowała dialogi
najsprawniej i najbardziej poprawnie
je odegrała.
Aspekty 3(41)/2008 strona 35
Nowości wydawnicze
Zbiory Biblioteki Pedagogicznej
wzbogaciły się
o kolejne nowości metodyczne
Prawa człowieka w szkole: Niezbędnik Dyrektora / Maciej Osuch,
Lucyna Bojarska.  Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2008
Prawa człowieka w szkole: Niezbędnik Aktywnego Rodzica / Maciej Osuch,
Lucyna Bojarska.  Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2008
Ka\
da z ksią\
eczek jest zwięzłym kompendium wiedzy na temat szkoły jako miej-
sca, w którym wa\
ne jest przestrzeganie praw człowieka, a w szczególności
praw dziecka. Ka\
da z nich porusza zagadnienia wa\
ne z punktu widzenia adre-
sata. Dyrektor szkoły musi posiadać wiedzę prawną na temat ochrony ucznia
przed skutkami zagro\
eń ze strony dorosłych oraz wszelkiego rodzaju dewia-
cjami (np. nałogami). Rodzic powinien znać  oprócz praw dziecka  tak\
e jego
obowiązki, jak równie\
mieć świadomość własnej roli w procesie edukacji
szkolnej swojej pociechy.
Przyjaz
nie dzieci / Judy Dunn.  Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagielloń-
skiego, 2008
Przyjaz
ń jako zjawisko społeczne i jej znaczenie dla rozwoju jednostki. Nauczy-
cieli zainteresuje część ksią\
ki, która traktuje o tym, co mo\
na osiągnąć dzięki
przyjaz
ni w grupie uczniów, a co traci młody człowiek, gdy jest wyalienowany;
jak przyjaz
nią się chłopcy, a jak dziewczynki; jakie relacje buduje przyjaz
ń
w szkole i w rodzinie.
Sztuka prowadzenia wykładów i lekcji / Maud Winkler, Anka Commichau.
 Kraków: Wydaw. WAM, 2008
Ze wstępu:  Niezale\
nie od tego, kim są wykładowcy, słuchacze i jak brzmią
tematy  decydującą rolę zawsze gra jakość tego, co dzieje się między mówią-
cym a słuchaczem, jakość łączących ich więzi. Zasadniczy wpływ na jakość tych
relacji mają cztery kompetencje mówiącego, które w dalszym ciągu zostaną
szczegółowo opisane: kontrakt, osobista prezencja, kontakt i zainteresowanie
tematem. [...] Przez tę ksią\
kę chcemy [...] z jednej strony pobudzić do autore-
fleksji, a z drugiej zaproponować praktyczne rozwiązania.
Aspekty 3(41)/2008 strona 31
Nowości wydawnicze
W związku z tym  obok teoretycznych wywodów  znajdą się tu tak\
e przykła-
dy, ćwiczenia i konkretne wskazówki związane z praktyką wykładowcy .
Wychowanie: pojęcia  procesy  konteksty. T. 4 / red. nauk. Maria Dodzi-
kowa, Maria Czerepaniak-Walczak.  Gdańsk : GWP, 2008
Spis rozdziałów: 1.O niebezpieczeństwie manipulacji pamięcią; 2.Nieznośny
cię\
ar kompleksów. O wychowaniu patriotycznym z przeszłością w tle;
3.Wychowanie obywatelskie  nowy przedmiot nauczania w Anglii; 4.Rodzaje
patriotyzmu; 5.Bóg, honor, ojczyzna w recepcji współczesnej młodzie\
y;
6.Oświatowy remanent, czyli o ideologicznym majsterkowaniu polityków oświa-
towych w latach 1989-2006; 7.Wychowanie w kontekście zmieniającej się poli-
tyki oświatowej; 8.Demokracja bez partycypacji; 9.Erozja kapitału społecznego
w szkole kulturze nieufności; 10.Nie myśl, bądz
posłuszny  dyskurs władzy w
szkole; 11.Prawo jako czynnik oddziaływania wychowawczego; 12.Dylematy
szkolnej demokracji; 13.Czy mo\
liwa jest szkoła demokratyczna?; 14.Grzeczne
dziewczynki, niegrzeczni chłopcy  wytwarzanie ró\
nic rodzajowych...; 15. Nie
masz kasy, jesteś nikim ...; 16.Lepiej urodzeni  lepiej kształceni.
Z dzieckiem w świat wartości / Irena Koz
mińska, El\
bieta Olszewska. 
Warszawa:  Świat Ksią\
ki , 2007
Autorki publikacji starają się opisać prawidłowe relacje rodzic-dziecko i wyja-
śnić znaczenie wartości w \
yciu młodego człowieka. Prezentują zbiór prostych
ćwiczeń dla dzieci małych i starszych, które powinny uzmysłowić im wartość
takich pojęć, jak: szacunek, , uczciwość, odpowiedzialność, odwaga, samody-
scyplina, pokojowość, sprawiedliwość itp. Oto drobny przykład z roz-działu
pt.  Szczęście, optymizm, humor :  Rozdajmy dzieciom po jednym cukierku do
ssania. Następnie do buta ka\
dego z dzieci włó\
my po małym kamyczku
i poprośmy, by chodziły po pokoju przez kilka minut z kamykami w butach i cu-
kierkami w ustach. Potem zapytajmy po kolei ka\
de dziecko o wra\
enia. Co czu-
ło podczas spaceru? O czym myślało? Na ogół dzieci będą narzekały na niewy-
godę przy chodzeniu i nawet nie wspomną o smaku cukierka...
Opracowała Aniela Maciejczuk
Aspekty 3(41)/2008 strona 32
 CEN informuje
Olga Topolewska  nauczyciel bibliotekarz w CEN
Konferencja metodyczna
nauczycieli bibliotekarzy
 O czytaniu i nie tylko
Konferencja odbyła się 4 czerwca 2008 r. w czytelni Biblioteki Pedago-
gicznej CEN w Białymstoku. Uczestniczyło w niej 109 osób. Pani Krystyna
Grabowska, dyrektor Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku, rozpoczę-
ła spotkanie od powitania uczestników. Swoją obecnością zaszczycili nas:
" Pani Beata Pietruszka - kierownik Departamentu Edukacji, Kultury
i Sportu, Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku,
" Pani Małgorzata Palanis - wizytator Kuratorium Oświaty w Białymstoku,
" Pani Halina Brzezińska - Stec - wicedyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej
im. J. Giedroycia w Białymstoku,
" Pan Lech Rutkowski - prezes Białostockich Zakładów Graficznych w Bia-
łymstoku,
" Pani Maria Kiełczewska - wiceprezes Białostockiego Oddziału Towarzy-
stwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich,
" Pani Joanna Skalimowska - przewodnicząca Oddziałowej Sekcji Bibliote-
karskiej ZNP w Białymstoku.
Grupa teatralna, pod opieką Pani El\
biety Mieleszko - Jarockiej, biblio-
tekarza Oddziału Dziecięcego Biblioteki Publicznej w Gródku, zaprezentowała
dwa krótkie przedstawienia:  Kłopoty leśnego krasnala i  Romeo i Julia". Pod-
czas XV Forum Teatralnego Dzieci i Młodzie\
y w Juchnowcu Kościelnym,
grupa zdobyła wyró\
nienia za główne role w konkursie  Spotkania z Melpome-
ną . Pani El\
bieta od 12 lat prowadzi Koło Miłośników Ksią\
ki i zajmuje się
działalnością teatralną.
Pani Magadalena Godlewska, kurator projektu  Doznanie na \
ądanie
(zobacz - http://www.galeria-arsenal.pl/arsenal.php?id=443), realizowanego
przez Galerię Arsenał i Komunalne Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej
w Białymstoku, opowiedziała o niekonwencjonalnym wychodzeniu ze sztuką
w przesteń publiczną. Zarekomendowała te\
formy działalności edukacyjnej re-
alizowane przez Galerię Arsenał.
Aspekty 3(41)/2008 strona 33
 CEN informuje
Kierownik Instytutu Ksią\
ki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej w War-
szawie, Pani dr Katarzyna Wolff, przestawiła dane statystyczne dotyczące czy-
telnictwa oraz omówiła przykładowe formy aktywizacji czytelniczej dzieci i
młodzie\
y w kraju i za granicą. Oto krótkie streszczenie przesłania wykładu,
przygotowane przez samą autorkę.
Wyniki badań czytelnictwa prowadzonych w Bibliotece Narodowej trudno
uznać za satysfakcjonujące. Ksią\
ki czyta jedynie 1/2 polskiego społeczeństwa.
Powszechne jest przekonanie, \
e czytają ci, którzy muszą, gdy\
uczą się, studiu-
ją, uzupełniają swoją wiedzę zawodową. Rzadziej oddziałuje norma kulturowa
obligująca do czytania.
Podstawową, a dla wielu osób jedyną, instytucją wprowadzającą do czy-
telnictwa jest szkoła. Pytanie, przed jakim stają nauczyciele, wią\
e się z połą-
czeniem obowiązku lektury z rozbudzeniem wśród uczniów ciekawości i pokaza-
niem, \
e czytanie to radość i przyjemność. Lektury muszą być czytane, tak jak
zadanie rozwiązywane na lekcjach matematyki, ale - nie musi to być działanie
nudne i opresyjne.
Prace uczniów - plakaty przekonujące, \
e czytanie nawet szkolnych lektur
mo\
e być przyjemne, nieść mo\
e nie tylko wiele po\
ytków (np. dobre oceny na
świadectwie), lecz tak\
e radość lektury - prezentowane i nagradzane podczas
konferencji udowodniły, \
e nauczyciele bibliotekarze widzą ten problem i po-
dejmują wiele ciekawych działań.
śyczę nieustawania w trudzie zachęcania do czytania, bo - choć to to pa-
tetyczne - od tego zale\
y przyszłość naszego społeczeństwa, regionu.
Uroczyste podsumowanie wojewódzkiego konkursu na plakat "Nie taki
diabeł straszny..., czytajmy lektury szkolne" poprowadziła Magdalena Kra-
szewska, nauczyciel bibliotekarz CEN. Nagrody i wyró\
nienia wręczały panie:
Aniela Maciejczuk - przewodnicząca jury i Beata Pietruszka - kierownik De-
partamentu Edukacji, Kultury i Sportu Urzędu Marszałkowskiego w Białymsto-
ku.
Szczególne podziękowania nale\
ą się sponsorom nagród ksią\
kowych -
Białostockim Zakładom Graficznym i Urzędowi Marszałkowskiemu. Uczniom
szkół białostockich, laureatom I-wszych miejsc, nagrody w postaci pienię\
nej
ufundował Urząd Miejski w Białymstoku.
Podczas 30 - minutowej przerwy uczestnicy zwiedzali wystawy przygo-
towane przez Bibliotekę Pedagogiczną CEN. W Wypo\
yczalni mo\
na było
obejrzeć wystawy: "Spotkanie z myślą, poezją i sztuką Cypriana K. Norwida",
"Niemcy widziane oczami młodzie\
y", na I piętrze autorską wystawę Pani Anny
Aspekty 3(41)/2008 strona 34
 CEN informuje
Butkiewicz "Wyrwane z kontekstu". Wystawy te były realizowane w ramach
projektu  Galeria na Złotej .
W sali 101 zwiedzający mogli zobaczyć wystawę  Z mediami przez wie-
ki , w oparciu o którą nauczyciele bibliotekarze CEN przeprowadzili 68 lekcji
bibliotecznych dla klas z ró\
nych poziomów nauczania.
Drugą część konferencji zapoczątkowało wystąpienie Pani Agnieszki Za-
jkowskiej, nauczyciela bibliotekarza gimnazjum Zespołu Szkół w Juchnowcu.
Pani Agnieszka, organizatorka Międzyszkolnego Konkursu Recytatorskiego Po-
ezji Regionalnej im. Sylwii Chorą\
y, zapoznała z ideą konkursu i opowiedziała o
swoich zmaganiach organizacyjnych.
Pani Danuta Zakrzewska  pedagog i Pani Halina Kurianowicz Zieliń-
ska  nauczyciel bibliotekarz SP 43 w Białymstoku, zaprezentowały autorski
program zajęć o charakterze terapeutyczno  wychowawczym. Opowiedziały o
zało\
eniach programu Popołudnia z ksią\
ką - adresatach, stosowanych formach
pracy, współpracy z wolontariuszami, znaczeniu przedsięwzięcia dla uczestni-
ków.
W dalszej części konferencji głos zabrała Pani Helena Gumieniak,
przedstawiciel Białostockiego Oddziału TNBSP. Przedstawiła stanowisko To-
warzystwa wobec propozycji zawartych w powstającej podstawie programowej.
Zapoznała słuchaczy z pismem skierowanym przez Radę Główną TNBSP do
Ministra Edukacji Narodowej
(zobacz treść pisma - http://tnbsp.oeiizk.waw.pl/dokumenty/pismo_men.pdf.) oraz
z stanowiskiem nauczycieli bibliotekarzy przedstawionym przez Danutę Brze-
zińską na spotkaniu ministerialnego zespołu ekspertów do spraw reformy pro-
gramowej w dniu 25 kwietnia 2008 r.
(zobacz - http://tnbsp.oeiizk.waw.pl/dokumenty/uwagi.pdf ).
Pani Joanna Skalimowska, przewodnicząca Oddziałowej Sekcji Biblio-
tekarskiej ZNP w Białymstoku, zło\
yła krótkie sprawozdanie
z działalności Sekcji w tym roku szkolnym. Zwróciła uwagę na pomyślne dla
nauczycieli bibliotekarzy, a wynegocjowane przez związek, zapisy w miejskim
Regulaminie wynagrodzeń. Przypomniała o uczestnictwie w konferencjach, or-
ganizowanym przez siebie konkursie. Zachęcała obecnych do korzystania
z porad prawno - kadrowych oferowanych przez związek.
Wielką przyjemność stanowiło przekazanie dyplomu Pani Ewie Char-
kiewicz, nauczycielowi bibliotekarzowi Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1
w Białymstoku, za zdobycie wyró\
nienia w ogólnopolskim konkursie Projekty
edukacyjne w bibliotekach pedagogicznych i bibliotekach szkolnych. Organiza-
torem konkursu był Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Kompute-
Aspekty 3(41)/2008 strona 35
 CEN informuje
rów w Warszawie oraz Internetowy Serwis Informacyjny Biblioteka Pedago-
giczna.
Nauczyciel bibliotekarz Pan Piotr Szerszunowicz, wręczył podziękowa-
nia tym bibliotekom szkolnym, które włączyły się w organizowaną przez biblio-
tekę Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Białymstoku i Podlaski Oddział
Stowarzyszenia  Wspólnota Polska , zbiórkę ksią\
ek dla szkół polskich na
Wschodzie.
Konferencję podsumowała wicedyrektor Centrum Edukacji Nauczycieli
Pani Anna Krawczuk i \
yczyła zgromadzonym miłego letniego wypoczynku.
Magdalena Kraszewska  nauczyciel bibliotekarz w CEN
Podsumowanie konkursu
 Nie taki diabeł straszny & , czytajmy lek-
tury szkolne 
W dniu 20 maja 2008r. Jury w składzie:
Przewodniczący:
" Aniela Maciejczuk - nauczyciel bibliotekarz Biblioteki Pedagogicznej Cen-
trum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku
Członkowie:
" Krystyna Kunicka  kierownik Działu Sztuk Plastycznych Wojewódzkiego
Ośrodka Animacji Kultury,
" Lila Wyszkowska  instruktor plastyki Działu Sztuk Plastycznych Woje-
wódzkiego Ośrodka Animacji Kultury,
" Beata Wilczyńska  nauczyciel rysunku i malarstwa Liceum Plastycznego w
Supraślu,
" Daniel Gromacki - nauczyciel bibliotekarz Biblioteki Pedagogicznej Cen-
trum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku.
rozstrzygnęło konkurs o zasięgu wojewódzkim  Nie taki diabeł straszny
& , czytajmy lektury szkolne.
Na konkurs wpłynęło 656 prac konkursowych. Udział w konkursie zgłosiło:
" w kategorii szkół podstawowych: 30 szkół kl. I  III, 46 szkół kl. IV  VI.
" w kategorii szkół gimnazjalnych  41 szkół,
Aspekty 3(41)/2008 strona 36
 CEN informuje
" w kategorii szkół ponadgimnazjalnych  14 szkół,
" w kategorii szkół innych  2 szkoły specjalne.
Jury postanowiło przyznać następujące nagrody i wyró\
nienia:
A. KATEGORIA SZKÓL PODSTAWOWYCH
Klasy I - III
I miejsce
Aleksandra Urbańska, uczennica klasy I a Szkoły Podstawowej Nr 4 im.
Sybiraków w Białymstoku - za du\
ą wra\
liwość plastyczną i subtelny koloryt;
opiekunowie: Lucyna Lenart, Barbara Karabowicz
II miejsce
Michalina Artysiewicz, uczennica klasy III a Szkoły Podstawowej Nr 28
w Białymstoku - za ekspresję i trafny dobór środków plastycznych plakatu;
opiekunowie: Halina Wakuluk, Barbara Kozłowska
III miejsce
Bartosz Wierzbicki, uczeń klasy III b Szkoły Podstawowej Nr 5 w Bia-
łymstoku - za czystą formę plakatu; opiekun: Małgorzata Klepacka
Jakub Klepadło, uczeń klasy II c Szkoły Podstawowej Nr 16 w Białym-
stoku - za bogactwo formy i znajomość lektur szkolnych; opiekunowie: Jolanta
Urszula Brzozowska - Rybnik, Agata śebrowska
Wyró\
nienia:
Paulina śukowska, uczennica klasy III b Szkoły Podstawowej w Zespole
Szkół w Augustowie - za ciekawą formę plastyczną; opiekun: Edyta Siergiejuk
Patryk Ignatiuk, uczeń klasy III b szkoły Podstawowej w Zespole Szkół
w Augustowie. - za ciekawą formę plastyczną; opiekun: Edyta Siergiejuk
Marta Banel, uczennica klasy III b Szkoły Podstawowej im. Króla Zyg-
munta Augusta w Wasilkowie - za ciekawą formę plastyczną; opiekun: Ewa Ba-
ranowska
Jakub Tymiński, uczeń klasy .III b Szkoły Podstawowej im. Króla Zyg-
munta Augusta w Wasilkowie - za ciekawą formę plastyczną; opiekun: Ewa Ba-
ranowska
Klasy IV - VI
I miejsce
Dominika Bylińska, uczennica klasy VI d Szkoły Podstawowej Nr 11 im.
Kornela Makuszyńskiego w Białymstoku - za czystą formę wypowiedzi twór-
czej; opiekunowie: Joanna Zarzecka, Agnieszka Białous
Aspekty 3(41)/2008 strona 37
 CEN informuje
II miejsce
Aurela Mikołajczuk, uczennica klasy VI b Szkoły Podstawowej w Mi-
chałowie - za czytelność przekazu i subtelny koloryt; opiekunowie: Anna Choło-
łowicz, El\
bieta Januszkiewicz
Wiktoria Januszyk, uczennica klasy IV Szkoły Podstawowej Nr 1 im. Pa-
pie\
a Jana Pawła II w A
apach - za bogactwo i ró\
norodność formy plastycznej;
opiekun: Krystyna Kozub
III miejsce
Jolita Keller, uczennica klasy IV Szkoły Podstawowej im. Adama Mic-
kiewicza w Krasnowie - za estetykę, wra\
liwość, subtelność i czytelny przekaz;
opiekun: Jadwiga Kalwejt
Przemysław Brzozowski, uczeń klasy VI Szkoły Podstawowej im. Adama
Mickiewicza w Zespole Szkół w Sokołach - za czystość formy plakatu; opiekun:
Dorota Brzozowska
Wyró\
nienia:
Justyna Grabowska, uczennica klasy VI b Szkoły Podstawowej im. Ada-
ma Mickiewicza w Zespole Szkół w Sokołach - za interesującą formę plakatu;
opiekun: Dorota Brzozowska
Paula Kundzicz, uczennica klasy VI b Szkoły Podstawowej w Kuz
nicy -
za interesującą formę plakatu; opiekun: Barbara Zysk
Aleksandra Matwiejuk, uczennica klasy VI c Szkoły Podstawowej Nr 20
w Zespole Szkół Nr 1 w Białymstoku - za dobre hasło; opiekun: Urszula Korol -
Nepelska
KATEGORIA SZKÓA
GIMNAZJALNYCH
I miejsce
Kamila Sańczyk, uczennica klasy III e Gimnazjum im. Ks. Wacława Rab-
czyńskiego w Wasilkowie - za efektowną formę plakatu; opiekun: Izabela Dani-
lewska
II miejsce
Paulina Matuszewska, uczennica klasy II d Gimnazjum im. Ks. Wacława
Rabczyńskiego w Wasilkowie - za ekspresję; opiekun: Izabela Danilewska
Karolina Owczarek, uczennica klasy I e Publicznego Gimnazjum Nr 9 w
Białymstoku - za trafny przekaz, adekwatny dla grupy wiekowej; opiekunowie:
Ewa Walecka, Bo\
ena Hermanowska
Aspekty 3(41)/2008 strona 38
 CEN informuje
III miejsce
Luiza Osmólska, uczennica klasy II c Gimnazjum im. Papie\
a Jana Pawła
II w Sokołach - za ró\
norodność wypowiedzi twórczej; opiekun: Hanna Śnieciń-
ska
Izabela Ostrowska, uczennica klasy III a Gimnazjum im. Jana Pawła II w
Jaświłach - za ró\
norodność wypowiedzi twórczej; opiekun: Anna Bruzgo - A
a-
tacz
Maciej Tomaszewski, uczeń klasy I c Publicznego Gimnazjum Nr 8 w
Białymstoku - za ró\
norodność wypowiedzi twórczej; opiekunowie: Helena
Gumieniak, Dorota Jabłońska, Halina Skiepko
Wyró\
nienie
Anna Dzitowska, uczennica klasy III a Gimnazjum w Zespole Szkół
im.ks. Jerzego Popiełuszki w Juchnowcu Górnym - za estetykę wykonania;
opiekun: Agnieszka Zajkowska
Gabriela Sołowiej, uczennica klasy III d Publicznego Gimnazjum Nr 14 w
Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 9 w Białymstoku - za estetykę wykona-
nia; opiekunowie: Marlena Klim, Helena Lewczuk, Kira Lewczuk, Ewa Rudnik
- Depczyńska
Paula Pawlik,uczennica klasy III bg w Zespole Szkół z DNJB w Hajnów-
ce - za estetykę wykonania; opiekunowie: Irena Ignatowicz, Halina Iwaniuk
Ewelina Gryc, uczennica klasy III w Zespole Szkół Sportowych w Supra-
ślu - za ciekawy pomysł plastyczny; opiekun: Ewa Mieleniewska
KATEGORIA SZKÓA
PONADGIMNAZJALNYCH
I miejsce
Justyna Hapunik, uczennica III Liceum Ogólnokształcącego w Białym-
stoku - za plakatowe myślenie i dowcip; opiekunowie: Teresa Leszczyńska -
Koziak, Małgorzata Tomaszewska, Krystyna Ratasiewicz
II miejsce
Zuzanna Puszcz, uczennica klasy II g II Liceum Ogólnokształcącego im.
Ks. Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w Białymstoku - za dowcip, skrót myślowy
i estetykę wykonania; opiekunowie: Cecylia Sołyjan, El\
bieta Kackieło, Alicja
Kamińska
Grzegorz Jaczewski, uczeń klasy IV a Zespołu Szkół Budowlano - Geo-
dezyjnych w Białymstoku - za wypowiedz
adekwatną do grupy wiekowej;
opiekun: Aleksandra Powojewska
Aspekty 3(41)/2008 strona 39
 CEN informuje
III miejsce
Marek Patryk Kuczyński, uczeń klasy I ZI Zespołu Szkół Nr 4 im. Zie-
mi Podlaskiej w Bielsku Podlaskim - za sprawne u\
ycie techniki rysunkowej w
formie plakatu; opiekun: Halina Gierasimowicz
Wyró\
nienie:
Magdalena Panasko, uczennica klasy II a IV Liceum Ogólnokształcącego
im. Cypriana Kamila Norwida w Białymstoku - za dowcip w ujęciu tematu i
trafną formę plastyczną
KATEGORIA SZKÓA
INNYCH  szkoły specjalne
- za zmierzenie się z tematem
Wyró\
nienie:
Barbara Rybarczyk, uczennica klasy III a Zespołu Szkół Specjalnych w
Bielsku Podlaskim; opiekun: Halina Car
Monika Harasimczuk, uczennica klasy IV a Szkoły Podstawowej w Za-
błudowie (uczennica realizuje program szkoły specjalnej); opiekun: Anna Zda-
nowicz
Piotr Worobiej, uczeń klasy VI b Zespołu Szkół Specjalnych w Bielsku
Podlaskim; opiekun: Nina Nesteruk
Informacja o wynikach
i nagrodach
w Konkursie Matematycznym  KANGUR 2008
W dniu 27 marca 2008 r. odbyły się zawody Konkursu Matema-
tycznego  KANGUR 2007 . Była to w naszym regionie 15 edycja tego cieszą-
cego się niesłabnącym zainteresowaniem konkursu.
Regionalna uroczystość podsumowania wyników odbyła się 2 czerwca
2008r. w Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku o godz. 14.00.
Konkurs narodził się w Australii, gdzie został zainaugurowany na począt-
ku lat osiemdziesiątych przez światowej sławy popularyzatora matematyki 
Petera O Hallorana. Następnie dzięki matematykom francuskim zyskał nazwę
KANGUR i trafił do Europy. W 1994r. w Strasburgu zgromadzenie 10 krajów 
Aspekty 3(41)/2008 strona 40
 CEN informuje
w tym Polski  utworzyło przy Radzie Europy Stowarzyszenie  KANGO-
UROU SANS FRONTIERS z siedzibą w Pary\
u.
Polska była jednym z pierwszych krajów, któremu matematycy francuscy
zaproponowali współorganizowanie konkursu. Ju\
w roku szkolnym 1991/1992
odbyła się pierwsza polska edycja KANGURA zorganizowana przez Toruński
Komitet Organizacyjny, który jest jedynym posiadaczem licencji na jego prze-
prowadzanie w naszym kraju.
Na terenie regionu białostockiego inicjatorem konkursu była pani Wiera
Greczan  konsultant ds. edukacji matematyczno-przyrodniczej w Ośrodku Do-
skonalenia Nauczycieli. Od roku 1994 do dziś organizatorem KANGURA jest
Centrum Edukacji Nauczycieli z Lokalnym Komitetem Organizacyjnym.
Uczniowie starują w pięciu kategoriach wiekowych:
MALUCH  kl. III i IV szkoły podstawowej,
BENIAMIN  kl. V i VI szkoły podstawowej,
KADET  kl. I i II gimnazjum,
JUNIOR  kl. III gimnazjum i kl. I szkoły ponadgimnazjalnej,
STUDENT  kl. II i II w szkole ponadgimnazjalnej.
Po raz drugi w KANGURZE wzięli udział uczniowie klas drugich szkoły pod-
stawowej w kategorii KANGUREK
Celem konkursu jest popularyzacja matematyki w szkole, a tak\
e:
" przełamanie dość powszechnej niechęci do tego przedmiotu,
" zachęcenie jak największej liczby młodych ludzi do lepszego opanowania
pojęć i metod matematycznych,
" wdra\
anie do ścisłego rozumowania,
" doskonalenie umiejętności szacowania wyników,
" rozwijanie intuicyjnych pomysłów matematycznych,
" wyłonienie talentów matematycznych.
KANGUR MATEMATYCZNY wcią\
cieszy się ogromną popularnością  w
tym roku ok. 3mln uczniów na świecie zmierzyło swe siły w kangurowych zma-
ganiach.
LICZBY UCZESTNIKÓW KONKURSU  KANGUR MATEMATYCZNY
W LATACH 1992-2008
edycja rok Liczba uczestników edycja rok Liczba uczestników w regio-
w Polsce nie białostockim *
1. 1992 5 000 - - -
2. 1993 17 000 - - -
Aspekty 3(41)/2008 strona 41
 CEN informuje
3. 1994 52 000 1. 1994 2 900
4. 1995 120 000 2. 1995 4 700
5. 1996 200 000 3. 1996 5 880
6. 1997 229 000 4. 1997 6 250
7. 1998 240 000 5. 1998 6 470
8. 1999 250 000 6. 1999 7 090
9. 2000 319 000 7. 2000 9 980
10. 2001 385 000 8. 2001 10 707
11. 2002 406 000 9. 2002 11 703
12. 2003 415 000 10. 2003 11 030
13. 2004 400 000 11. 2004 10 739
14. 2005 348 400 12, 2005 9 767
15. 2006 300 000 13. 2006 8 263
270 000
16. 2007 14. 2007 8 658
306 198
17. 2008 15. 2008 9 104
* region białostocki obejmuje następujące powiaty: białostocki grodzki i ziemski, bielski, hajnowski, moniecki,
sokólski, siemiatycki.
W tegorocznej edycji uczestniczyli uczniowie z 276 szkół:
" Liczba szkół podstawowych: 156
" Liczba szkół gimnazjalnych: 92
" Liczba szkół ponadgimnazjalnych: 28
Najliczniej reprezentowane były szkoły:
" SP 49 Białystok 168
" III LO Białystok 165
" I LO Białystok 160
Pierwsze miejsca wśród zawodników poszczególnych klas
w konkursie KANGUR MATEMATYCZNY 2008 uzyskali:
SZKOA
A PODSTAWOWA
Klasa I i II - 1275 uczestników
" Michał Falkowski - 72 pkt SP w Domanowie
Klasa III - 1274 uczestników
" Wojciech Michałowski - 120 pkt SP 4 w Białymstoku
" Marcin Wojtkowski - 120 pkt SPiG Sióstr Misjonarek w Białymstoku
Klasa IV - 1300 uczestników
" Adam Aponiewicz - 120 pkt SP 4 w Białymstoku
" Dawid Anchimiuk - 120 pkt SP 50 w Białymstoku
" Anna Białokozowicz - 120 pkt ZS PTO, ul. Dzielna w Białymstoku
" Marek Ciborowski - 120 pkt SP 2 w Mońkach
Aspekty 3(41)/2008 strona 42
 CEN informuje
" Paweł Karny - 120 pkt SP 2 w Białymstoku
" Dominik Korzątkowski - 120 pkt SP 49 w Białymstoku
" Maciej Mucha - 120 pkt SP 50 w Białymstoku
" Anna Muszyńska - 120 pkt SP 32 w Białymstoku
" Damian Rakus - 120 pkt SP 7 w Białymstoku
" Szymon Sidoruk - 120 pkt SP 19 w Białymstoku
" Marek Smolarczyk - 120 pkt SP 6 w Białymstoku
" Mateusz Wendołowicz - 120 pkt SP 47 w Białymstoku
" Dominika Zajkowska - 120 pkt SP 2 w Białymstoku
Klasa V - 1223 uczestników
" Przemysław Perkowski  146,25 pkt SP 19 w Białymstoku
Klasa VI - 1046 uczestników
" Magdalena Szarkowska - 145 pkt SP 6 w Białymstoku
GIMNAZJUM
Klasa I - 732 uczestników
" Hubert Kamiński - 143,75 pkt PG 3 w Białymstoku
Klasa II - 925 uczestników
" Paweł Komorowski - 150 pkt ZSIntegr. 1 w Białymstoku
" Hubert Markowski - 150 pkt ZS STO, ul.Narewska w Białymstoku
Klasa III - 653 uczestników
" Marek Socha - 123,5 pkt PG 6 w Białymstoku
SZKOA
A PONADGIMNAZJALNA
Klasa I - 470 uczestników
" Aleksandra Baranowska - 135 pkt I LO w Białymstoku
" Adrian Jaskółka - 135 pkt I LO w Białymstoku
" Jakub Seweryn - 135 pkt I LO w Białymstoku
Klasa II - 267 uczestników
" Andrzej Skrodzki - 140 pkt I LO w Białymstoku
Klasa III - 192 uczestników
" Joachim Jelisiejew  150 pkt I LO w Białymstoku
Informacja o przydziale nagród i dyplomów w konkursie
KANGUR MATEMATYCZNY 2008
LAUREAT BARDZO WYRÓśNIENIE
DOBRY
M 1 [120.115] (115,105] (105,82]
M2 [120.115] (115,111] (111,95]
B1 [150,140] (140,112] (112,88]
B2 [150,140] (140,123] (123,99]
K1 [150,140] (140,125] (125,96]
K2 [150,140] (140,131] (131,107]
J1 [150,140] (140,121] (121,98]
J2 [150,140] (140,126] (126,104]
Aspekty 3(41)/2008 strona 43
 CEN informuje
S1 [150,140] (140,122] (122,95]
S2 [150,140] (140,131] (131,105]
KA [72,49]
Laureaci :
kategoria pkt szkoła
Nazwisko i imię
L 1M 120 SP S.Misjonarek
Wojtkowski Marcin
L Michałowskii Wojciech 1M 120 SP4 w Białymstoku
L Jaroszuk Mateusz 1M 115 ZSO 8 w Białymstoku
L Białokozowicz Anna 2M 120
ZS PTO ul. Dzielna
L Muszyńska Anna 2M 120 SP 32 w Białymstoku
L Aponiewicz Adam 2M 120 SP 4- w Białymstoku
L Anchimiuk Dawid 2M 120 SP 4- w Białymstoku
L Ciborowski Marek 2M 120 SP 2-w Mońkach
L Korzątkowski Dominik 2M 120 SP 49 w Białymstoku
L Mucha Maciej 2M 120 SP50 w Białymstoku
L Rakus Damian 2M 120 SP 7 w Białymstoku
L Sidoruk Szymon 2M 120 SP 19 w Białymstoku
L Smolarczyk Marek 2M 120 SP 6 w Białymstoku
L Wendołowicz Mateusz 2M 120 SP 47 w Białymstoku
L Zajkowska Dominika 2M 120 SP 2 w Białymstoku
L Karny Paweł 2M 120 SP 2 w Białymstoku
L Szymański Adam 2M 115 SP 47 w Białymstoku
L Staniak Michał 2M 116,25 SP S.Misjonarek
L Gierda Piotr 2M 116,25 SP 6 w Białymstoku
L Perkowski Przemysław 1B 146,25 SP 19 w Białymstoku
L Szarkowska Magdalena 2B 145 SP 6- w Białymstoku
L Wasiluk Martyna 2B 143,75 SP 14 w Białymstoku
L Nastały Tomasz 2B 143,75 SP 2 w Białymstoku
L Kamiński Hubert 1K 143,75 PG3 w Białymstoku
L Komorowski Paweł 2K 150 ZSIntegr.1 w Białymstoku
L Markowski Hubert 2K 150 ZS STO w Białymstoku
L Broniewicz Filip 2K 145 ZS 1 w Białymstoku
L Bogić Miłosz 2K 145 ZSMuz. w Białymstoku
L Białokozowicz Andrzej 2K 145 ZS PTO w Białymstoku
L Antoniuk Mateusz 2K 143,75 ZS STO w Białymstoku 2
L Seweryn Aleksandra 2K 143,75 ZSS 1 w Białymstoku
L Golonko Anna 2K 143,75 PG 18 w Białymstoku
L 2K 143,75 ZSS ul. Kalinowa
Obidziński Tomasz
L Paszkiewicz Artur 2K 141,25 Społ. Gim. 8 w Białymstoku
L Bochen Kamil 2K 140 G S.Misjonarek w Białymstoku
L Andrzej Skrodzki 1S 140 I LO w Białymstoku
L Mrugacz Krzysztof 2S 145 III LO w Białymstoku
L Skiepko Jakub 2S 143,75 III LO w Białymstoku
L Koz
niewski Marcin 2S 140,00 ZS Katolickich w Białymstoku
L Jelisiejew Joachim 2S 150 I LO w Białymstoku
Serdeczne podziękowania składamy dyrektorom i nauczycielom szkół, w których od-
bywały się tegoroczne zawody oraz wszystkim, którzy przyczynili się do sprawnego przebie-
gu konkursu.
Przewodnicząca
Lokalnego Komitetu Organizacyjnego w CEN
Aspekty 3(41)/2008 strona 44
 CEN informuje
Alina Mikołajczuk
Sz.P.
Dyrektorzy, Nauczyciele
Przedszkoli, Szkół Podstawowych,
Gimnazjalnych i Ponadgimnazjalnych
Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku serdecznie zapra-
sza na cykl spotkań edukacyjnych pod wspólna nazwą  Nowy rok szkolny z
CENem .
W części pierwszej, w sesji plenarnej, przedstawimy wybrane, wa\
-
ne, aktualne zagadnienia związane z rozpoczynającym się nowym rokiem
szkolnym. Część druga to zajęcia warsztatowe, które zostaną przeprowa-
dzone w grupach specjalistycznych.
Spotkania odbędą się na terenie Białegostoku i miast powiatowych
dawnego województwa białostockiego. Zapraszamy nauczycieli do udziału w
spotkaniach
w wybranych miejscowościach.
Terminarz spotkań  Nowy rok szkolny z CEN-em
LP Termin Miejsce Adres
1. 28.08 Mońki Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych
godz. 10.00
ul. Tysiąclecia 15
2. 29.08 Siemiatycze Szkoła Podstawowa nr 3
godz. 10.00
ul. Gen. Wł. Andersa 4
3. 1.09 Hajnówka Zespół Szkół Zawodowych
godz. 11.30
ul. 3-go maja 25
4. 2.09 Bielsk Podla- II LO z BJN
godz. 14.30 ski
Kopernika 4
5. 3.09 Sokółka Szkoła Podstawowa nr 2
godz. 14.30
ul. Szkolna 2
6. 4.09 Białystok CEN, Złota 4
godz. 14.30
Aspekty 3(41)/2008 strona 45
 CEN informuje
Propozycje tematów na  Nowy rok szkolny z CENem
Część plenarna
Temat Realizator
Aspekty prawne awansu zawodowego nauczyciela w kontekście Krystyna Grabowska
zmian w Rozporządzeniu MEN
Środki UE na projekty edukacyjne Artur Brzeziński
Planowanie pracy nauczyciela w kontekście zmieniającej się Ala Mikołajczuk, Anna
podstawy programowej. Karpowicz,
Wiktoria Blakicka
Uczeń niepełnosprawny intelektualnie w klasie Anna Florczak
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkole Dorota Ksok-Borowska
Europejskie Portfolio Językowe. Krystyna A
uniewska
Tablica interakcyjna  nowe narzędzie wspomagające dydaktykę Zdzisław Babicz
Anna Krawczuk
Warsztaty
Temat Realizator
Aspekty prawne awansu zawodowego nauczyciela w kontekście Krystyna Grabowska
zmian w Rozporządzeniu MEN
Jak praktycznie wykorzystać "energię" okresu dojrzewania, czyli Dorota Ksok-Borowska
wybór tematów i metod aktywnych do planowania godzin wy-
chowawczych w gimnazjum
Uaktywnianie uczniów niepełnosprawnych intelektualnie po- Anna Florczak
przez organizowanie sytuacji sprzyjających zadawaniu pytań.
Jak wybrać temat projektu finansowanego ze środków UE? Artur Brzeziński
Planowanie pracy nauczyciela w kontekście zmieniającej się Ala Mikołajczuk,
podstawy programowej. Anna Karpowicz,
Wiktoria Blakicka
Dlaczego warto pracować z Europejskim Portfolio Językowym Krystyna A
uniewska
na lekcjach języków obcych?
Wykorzystanie tekstów literackich do rozwijania umiejętności Jadwiga Czy\
ewska
społecznych dzieci na I etapie edukacji.
Tablica interakcyjna  nowe narzędzie wspomagające dydaktykę Zdzisław Babicz
Anna Krawczuk
Czy jestem w zasięgu wypalenia zawodowego; Gra\
yna A
aniewska
symptomy i stopnie wypalenia zawodowego, koło bezpieczni-
ków.
Szczegółowych informacji udziela sekretariat CEN  tel. [phone]
Serdecznie zapraszamy do udziału w spotkaniach.
Harmonogram pracy CEN w okresie wakacyjnym
Aspekty 3(41)/2008 strona 46
 CEN informuje
Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku w okresie wakacyjnym
t.j. od 23.06.2008 do 29.08.2008 pracuje w trybie jednozmianowym.
W tym okresie budynek CEN będzie czynny w godzinach 7:30 - 15:30
Aspekty 3(41)/2008 strona 47