T. Szumlicz, UM UZ część 3

prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz

Ubezpieczenia

zdrowotne

część 3

Ubezpieczenie

w systemie

zabezpieczenia

zdrowotnego

T. Szumlicz, UM UZ część 3

PS (polityka społeczna)
– PZ (polityka zdrowotna)

SZS (system zabezpieczenia
społecznego)
– SZZ (system zabezpieczenia
zdrowotnego)

US (ubezpieczenie społeczne)
– UZ (ubezpieczenie zdrowotne)

T. Szumlicz, UM UZ część 3

„

„

Nowa” polityka społeczna

Nowa” polityka społeczna

„

„

Otoczenie” polityki społecznej:

Otoczenie” polityki społecznej:

•

policentryczny ład społeczny

policentryczny ład społeczny

•

rynkowy ład ekonomiczny.

rynkowy ład ekonomiczny.

T. Szumlicz, UM UZ część 3

W

“nowej”

polityce

społecznej
zaczynają

dominować

działania
o

charakterze

antycypacyjnym

Wyrazem

działań

antycypacyjnych jest

system

zabezpieczenia

społecznego

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Polityka społeczna jako

Polityka społeczna jako

zarządzanie ryzykiem

zarządzanie ryzykiem

społecznym

społecznym

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Ryzyko społeczne

= zagrożenie zdarzeniem,
którego zaistnienie spowoduje
stratę w (posiadanych i/lub
spodziewanych) zasobach
gospodarstwa domowego

T. Szumlicz, UM UZ część 3

System zabezpieczenia
społecznego

to sieć urządzeń

społecznych organizowana przez
państwo w celu zapewnienie
określonym podmiotom
ustalonego standardu
bezpieczeństwa socjalnego.

Uwaga:

Uwaga:

pojęcie zbiorcze używane w tylko w liczbie

pojęcie zbiorcze używane w tylko w liczbie

pojedynczej

pojedynczej

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Teoretyczne i praktyczne rozważania
nad systemem zabezpieczenia
społecznego.
Sześć

aspektów

tego

zabezpieczenia:

 przedmiotowy

 podmiotowy

 instrumentalny

 redystrybucyjny

 kompensacyjny

 legislacyjny.

T. Szumlicz, UM UZ część 3

(1) aspekt przedmiotowy

, czyli odpowiedź na

pytanie: od jakich ryzyk powinien "uwalniać"
system?

(2) aspekt podmiotowy

, czyli odpowiedź na

pytanie: kogo ma obejmować system?

(3) aspekt instrumentalny

, czyli odpowiedź na

pytanie: jakie zasady, metody i techniki
zabezpieczenia zastosować w systemie?

(4) aspekt redystrybucyjny

, czyli odpowiedź na

pytanie: jakie ustalić reguły partycypacji
finansowej w systemie?

(5) aspekt kompensacyjny

, czyli odpowiedź na

pytanie: w jakim zakresie powstałe straty ma
pokrywać system?

(6) aspekt legislacyjny

, czyli odpowiedź na pytanie:

jak w praktyce stanowić i stosować prawo
dotyczące rozwiązań systemowych?

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Aspekt przedmiotowy

Zakres przedmiotowy systemu
zabezpieczenia społecznego
wyznacza

katalog ryzyk

społecznych

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Zakres przedmiotowy

systemu zabezpieczenia społecznego

wyznacza katalog ryzyk społecznych:

 choroba

 macierzyństwo

 inwalidztwo

 śmierć żywiciela

 wypadek przy pracy

 bezrobocie

 starość

 nagłe wydatki
--------------------------------------------



ryzyko

niedołęstwa

starczego

(niesamodzielności)

 nagłego braku

 niedostatku

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Aspekt podmiotowy
System zabezpieczenia
społecznego obejmuje:

• obywateli (rezydentów)

• pracujących (w tym na własny
rachunek)

• pracujących i ich rodziny

• rodziny

• gospodarstwa domowe

• rodzinne gospodarstwa domowe

T. Szumlicz, UM UZ część 3

T. Szumlicz, UM UZ część 3

 zaopatrzeniowa

 ubezpieczeniowa

 filantropijna

podkreślenie:

modelowe

Aspekt instrumentalny systemu zabezpieczenia
społecznego
–

w konstruowaniu

systemu zabezpieczenia społecznego
trzeba odróżniać

modelowe

zasady

(metody i techniki)

zabezpieczenia:

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Kryterium źródła finansowania:

 zasada zaopatrzeniowa =

podatek – fundusze budżetowe

 zasada ubezpieczeniowa =

składka – fundusze ubezpieczeniowe

 zasada filantropijna =

darowizna – fundusze charytatywne

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Kryterium charakteru

uprawnienia:

 zasada zaopatrzeniowa =

uprawnienie obywatelskie

 zasada ubezpieczeniowa =

uprawnienie członka wspólnoty

ryzyka

 zasada filantropijna =

możliwość uzyskania wsparcia

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Schemat ideowy

metody

ubezpieczenia

T. Szumlicz, UM UZ część 3

zarządzanie ryzykiem:
czyim?

przedsiębiorstwa; gospodarstwa domowego;

kto?

przedsiębiorstwo; gospodarstwo domowe; państwo:

jak?

m. in. metoda ubezpieczenia

ubezpieczający

(ubezpieczony, uposażony, uprawniony,

beneficjent)

ryzyko > składka > zdarzenie losowe > strata >
świadczenie

ubezpieczyciel

(zakład ubezpieczeń)

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Schemat ideowy metody ubezpieczenia (ujęcie
horyzontalne)

ubezpieczający

ubezpieczający

ryzyko składka zdarzenie strata
świadczenie

losowe

zakład ubezpieczeń

zakład ubezpieczeń

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Składka ubezpieczeniowa (jako premium)

– kwota,

jaką ubezpieczający jest zobowiązany zapłacić zakładowi
ubezpieczeń za udzieloną ochronę ubezpieczeniową.
Suma składek netto stanowi odzwierciedlenie oczekiwań
ubezpieczyciela co do wysokości strat dotyczących
wspólnoty ryzyka.
Składka brutto.
Ze składek wpłacanych przez ubezpieczających zakład
ubezpieczeń tworzy

fundusze ubezpieczeniowe

.

Zasada ekwiwalentności

(equivalence principle) –

suma składek netto powinna być równa oczekiwanej
wartości świadczeń, które mogą wynikać z tytułu
zawartych umów ubezpieczenia.

Ekwiwalentność funduszowa
Ekwiwalentność kompensacyjna

Składka –

premium

a

składka –

contribution

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Źródło: opracowanie własne.

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Aspekt redystrybucyjny

• redystrybucja przymusowa
• redystrybucja dobrowolna
• redystrybucja losowa

Schemat funkcjonowania ubezpieczeniowej
wspólnoty ryzyka

Poszkodowa

ni

świadczenia

Fundusz
ubezpieczenio

wy

Źródło:

opracowanie

własne.

składki

T. Szumlicz, UM UZ część 3

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Aspekt kompensacyjny

miarkowanie kompensaty
straty:

• zakres pokrycia straty
• zróżnicowanie pokrycia
straty

Nowy system emerytalny ogólna
zasada obliczania emerytury:

E

=

K

pdtż

R +

60

65

T. Szumlicz, UM UZ część 3

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Aspekt prawny:

• stanowienie prawa
• stosowanie prawa

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Ubezpieczenie

w systemie

zabezpieczenia

zdrowotnego

Zdrowie

Zdrowie

jest jedną z

jest jedną z

czterech najważniejszych

czterech najważniejszych

sfer:

sfer:



zdrowie

zdrowie



edukacja

edukacja



mieszkalnictwo

mieszkalnictwo



zatrudnienie,

zatrudnienie,

polityki społecznej.

polityki społecznej.

T. Szumlicz, UM UZ część 3

zdrowie

edukacj
a

zatrudnien
ie

mieszkalnict
wo

T. Szumlicz, UM UZ część 3

System

System

zabezpieczenia

zabezpieczenia

zdrowotnego

zdrowotnego

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Dwa pytania i dwie zasadnicze
odpowiedzi:

(1) Co reformujemy?

(2) Jak reformujemy?

Zabezpieczenie społeczne
(zdrowotne)

z dominacją zasady
ubezpieczeniowej
???

T. Szumlicz, UM UZ część 3

(1)

System zabezpieczenia

zdrowotnego nie może być
zorganizowany

bezpośrednio i

wyłącznie

według zasad

ubezpieczeniowych.
Przesądzają o tym:

 cechy metody ubezpieczenia
 warunki „produktowe”
ubezpieczenia
 dominacja inicjatywy publicznej
w organizacji zabezpieczenia
zdrowotnego

T. Szumlicz, UM UZ część 3

(2)

Zabezpieczenie zdrowotne

wymaga odwoływania się do
solidaryzmu, zarówno w
znaczeniu:

 „solidaryzmu dochodowego”
 „solidaryzmu ryzyka”.

(3)

„Czyste” rozwiązania

publiczne
nie pozwalają na osiągnięcie

pożądanego zabezpieczenia
zdrowotnego.

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Zmiany w finansowaniu
systemu zabezpieczenia
zdrowotnego:

Problemu nie da się sprowadzić do
udziału środków na ochronę zdrowia w
finansach publicznych (zwiększenia
„składatku”).
Należy założyć:

 możliwość umiarkowanego
zwiększania finansowania
przymusowego
(różne formy „składatku”)

 konieczność znacznego zwiększenia
finansowania dobrowolnego
(składki na ubezpieczenia prywatne).

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Doubezpieczenie

w odniesieniu do realnego

zabezpieczenia

zdrowotnego

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Powstawanie pola dla doubezpieczenia

zdrowotnego

pożądane

zabezpieczenie

zdrowotne

istniejące

zabezpieczenie

zdrowotne

możliwe

*

zabezpieczenie zdrowotne

*

pojawienia się nowych procedur i standardów medycznych.

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Wyeksponowanie relacji między systemem
publicznego zabezpieczenia zdrowotnego a
„doubezpieczeniem” prywatnym.

Trzy

modelowe

typy powiązań:

 substytucyjne

(relacja

„zamiast”)

 komplementarne

(relacja

„ponad”)

 suplementarne

(relacja „obok”)

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Aktualne uwarunkowania
i minimalne wymogi dla
doubezpieczenia:

 brak akceptacji społecznej dla
wprowadzenia ubezpieczeń
substytucyjnych
 koszyk gwarantowanych świadczeń
jako warunek ubezpieczeń
komplementarnych
 konieczność zachęt podatkowych dla
ubezpieczeń suplementarnych

(zwolnienia podatkowe przede
wszystkim wydatków na ubezpieczenia
dobrowolne,
a także bezpośrednio wnoszonych
opłat).

T. Szumlicz, UM UZ część 3

„Doubezpieczenie społeczne” –

Teza ideowa dotycząca problemu
opodatkowania:

jeżeli państwo nie jest w stanie
zapewnić odpowiedniego poziomu
bezpieczeństwa socjalnego
(zwłaszcza zdrowotnego), to nie
powinno opodatkowywać
wydatków ponoszonych przez
gospodarstwa domowe w celu
podniesienia tego poziomu.

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Rozwiązanie docelowe

– system

społecznego zabezpieczenia
zdrowotnego (SSZZ):
koncepcja modelowego rozwiązania
zaopatrzeniowo-ubezpieczeniowego

 systemowe połączenie:

 zasady zaopatrzeniowej

(klarowne, zaopatrzeniowe
gromadzenie środków publicznych)

z

 zasadą ubezpieczeniową

(konsekwentne zastosowanie zasad
ochrony ubezpieczeniowej, o różnym
zakresie zabezpieczenia świadczeń
zdrowotnych).

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Zalety konstrukcji systemu (SSZZ):



w rozumieniu finansów

publicznych

zdrowie jako dobro społeczne

(a nie dobro stricte publiczne)

(finansowane ze środków

publicznych

i prywatnych)

 konsekwentne rozwiązanie

zaopatrzeniowo-ubezpieczeniowe

o charakterze publiczno-

prywatnym

T. Szumlicz, UM UZ część 3

 podmiotowość przez
pobudzenie inicjatywy prywatnej

(rodzinnych gospodarstw
domowych
w celu osiągnięcia wyższego
standardu bezpieczeństwa
zdrowotnego)

 dyspozycja realnymi środkami
publicznymi i zaangażowanie
własnych środków prywatnych

(w celu zwiększenia
zabezpieczenia poprzez ochronę
ubezpieczeniową)

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Problemy zasadnicze SSZZ:

 jakie rozwiązanie dotyczące
dyspozycji środkami publicznymi –
„bon–składka zdrowotna”

(ustalana

według jakich „stawek
kapitacyjnych”)

 jaka „cena” ochrony

ubezpieczeniowej

w zakresie ustalonego koszyka

gwarantowanych świadczeń

zdrowotnych

 jaka „cena” dodatkowej ochrony
ubezpieczeniowej

T. Szumlicz, UM UZ część 3

T. Szumlicz, UM UZ część 3

Sposób rozumowania dotyczący połączenia
środków publicznych i prywatnych

 wysokość uśrednionej stawki kapitacyjnej:
54 mld zł : 38 mln ≈

1.400 zł

 wysokość zróżnicowanych stawek kapitacyjnych
według wieku: 0 – 6 7 – 65 66 i więcej lat

wartość bonu-składki

1.600 zł 1.250 zł 1.800 zł

= koszt ubezpieczenia w zakresie koszyka świadczeń
gwarantowanych

 koszt ochrony ubezpieczeniowej w wybranym
zakresie
(szerszym od zakresu koszyka świadczeń
gwarantowanych)
według wieku: 0 – 6

7 – 65

66 i

więcej lat

wartość bonu-składki

1.600 zł 1.250 zł

1.800 zł

plus środki prywatne X

X X

T. Szumlicz, UM UZ część 3

wiek

0-4

5-15

15-60

60+

współczynnik wydatków

na ochronę zdrowia

1,2

0,8

1

2,9

Wiek

0-14

15-60

60+

współczynnik wydatków

na ochronę zdrowia

0,55

1

3,7

Stany Zjednoczone
– wyraźnie widać inny sposób organizacji
opieki,
inne zachowania zdrowotne

Polska