Jean Maisonneuve - Rytualy dawne i wspolczesne




2. Klasyfikacja proponowana przez J.Cazeneuve'a.

Wychodzi on takze od refleksji o mozliwych postawach czlowieka wobec
przeznaczenia i laczy je bezposrednio z ta problematyka. Kiedy zadajemy
sobie pytanie, co stwarza w spoleczenstwach potrzebe rytualow, zauwazamy,
ze czlowiek miotany sprzecznymi uczuciami, czujac sie zarazem wolny i zagrozony
przez nieznane sily, moze z jednej strony pragnac
okreslenia odwiecznego losu, a z drugiej znalezc sie ponad regulami i przekraczac
wszelkie granice.

Wobec tego konfliktu myslowego rytual oferuje trzy rozwiazania:


Dodaje otuchy w obliczu trwogi i niebezpieczenstw zwiazanych ze
wszystkim, co przekracza nasze mozliwosci, z elementem nadludzkim,
ktory R.Otto okreslil jako mroczny, implikujacy
przerazajaca, ale i przyciagajaca moc. Rytualy moga wiec sluzyc ochranianiu
(tabu), oczyszczeniu (zmycie skazy) lub przygotowaniu przeistoczenia (obrzedy
przejscia).

Poszukiwanie mocy przez kontakt z silami nadprzyrodzonymi, czesto
kosztem bezpieczenstwa. Jest to przypadek obrzedow zwiazanych z magia
i szamanizmem. Praktykowanie ich wymaga stosowania odrazajacych lub skalanych
przedmiotow (kosci, trupy, odchody), przekroczenia najwazniejszego tabu
(zabojstwo, kazirodztwo), a przede wszystkim uczestnictwa postaci niezwyklych
przez swoj wyglad, zachowanie, magnetyzm lub zwiazki z tajemnymi
silami, czesciej zlymi (diably, demony) niz dobrymi (duchy opiekuncze).

Dazenie do kontaktu z transcendentnym, najwyzszym bostwem, ktore
pozwala czlowiekowi zarazem uczestniczyc w swym bycie, jak i oddzielic
sfere swieta, od swieckiej, a nawet madrze kierowac codziennym zyciem.
Taki jest przedmiot religii, ktore
zmierzaja doprzekroczenia systemow tabu, czarow i przesadow, lecz posluguja
sie zarazem systemem obrzedow negatywnych (zakazy, posty, proby), jak i
pozytywnych (modlitwa, ofiary, komunie).


Istnieja rowniez inne podzialy, w ktorych odnajdujemy wiekszosc poprzednio
wymienionych kategorii. Niektorzy autorzy zajmuja sie jednym typem rytualow
i przeprowadzaja jego doglebna analize, np. A. Van Genepp przedstawia obrzedy
przejscia, R.Caillois - obrzedy swiateczne, C.Riviera i J.-P.Sironneau
mowia o obrzedach laickich, E.Goffmann analizuje codzienne rytualy wspoloddzialywania,
a de J.-T.Maertens - rytualy cielesne.

W nastepnych dwoch rozdzialach sprobujemy pogrupowac i omowic wiekszosc
tych prac wedlug przyjetego podzialu:


rytualy magiczno-religijne, lacznie z obrzedami przejscia na tle
znaczenia pojecia sacrum,

rytualy swieckie, uroczyste lub powszednie, grupowe, prywatne, polityczne
czy cielesne.


Wspomniana problematyka znajdzie kontynuacje w analizie najnowszych
ruchow religijnych, politycznych estetycznych. Zostanie ona jeszcze raz
podjeta i poglebiona w rozdziale IV, ktory mowi o glownych teoriach usilujacych
wyjasnic znaczenie i istote rytualow. W tym przegladzie nalezy ponadto
pamietac o wystrzeganiu sie wszelkich przejawow dogmatyzmu w dziedzinie,
w ktorej trudniej niz gdziekolwiek indziej pogodzic porzadek materii
i rozumu.


This page hosted by
Get your own Free Home
Page