ŹRÓDŁA INFORMACJI

2009/10

modele systemów informacyjno-wyszukiwawczych

M. Jaskowska

Rozwój modeli wyszukiwania informacji wiedzie

• od modeli wąskich, odzwierciedlających samo jądro tego procesu, czyli selekcjonowanie z bazy systemu tekstów, które spełniają założone kryteria wyszukiwawcze (modele algorytmiczne),

• poprzez modele rozbudowane, uwzględniające aspekty konstytucyjne (modele

zadaniowe),

• po modele kompleksowe uwypuklające interakcyjność i wielopoziomowość procesu wyszukiwawczego (modele kognitywne i konwersacyjne).

Między modelami przebiega granica jakościowa, wyznaczona przez pozycję, jaką zajmuje w poszczególnych modelach użytkownik, będący podmiotem wyszukiwania informacji

MODELE ALGORYTMICZNE

• Odzwierciedlenie operacji wykonywanych przez system wyszukiwawczy,

prowadzących do wyselekcjonowania z bazy systemu tych obiektów, które spełniają sformułowane przez użytkownika kryteria wyszukiwawcze

• Podstawową czynnością realizowaną przez system, gwarantującą osiągnięcie celu jest porównanie reprezentacji pytań użytkownika (instrukcji wyszukiwawczych) z

reprezentacjami obiektów (rekordami zawierającymi charakterystyki wyszukiwawcze) przechowywanych w zasobach systemu

• W wyniku porównywania wyodrębniane są – na podstawie przyjętego kryterium

zgodności – rekordy trafne (relewantne). Kryterium zgodności jest precyzyjnie

zdefiniowane

• Podział bazy na podzbiór odpowiedzi (rekordów relewantnych) i podzbiór rekordów nierelewantnych jest dla systemu równoznaczny z zakończeniem procedury

wyszukiwawczej

Cechy funkcjonalne interfejsu:

• Wspomaganie użytkownika w doborze terminów wyszukiwawczych (słowniki języków sztucznych)

• Wskazywanie wieloznacznych i niezrozumiałych terminów w wyrażeniu

wyszukiwawczym

• Pomaganie użytkownikowi w tworzeniu złożonych wyrażeń wyszukiwawczych

(operatory)

• Modele algorytmiczne w wysokim stopniu zdominowały praktykę projektowania w dziedzinie wyszukiwania informacji i wykorzystuje się je nadal, pomimo znacznego postępu wiedzy o zachowaniach użytkowników informacji

• Postęp ten unaocznił, że modele algorytmiczne są wystarczające jedynie do

reprezentowania tych procedur wyszukiwawczych, które są związane z zamkniętymi i dobrze zdefiniowanymi zadaniami

MODELE ALTERNATYWNE

Uwzględnia się w nich algorytmiczny mechanizm wyboru rekordów z bazy, ale równocześnie dostrzega, iż jest on osadzony w poprzedzających go oraz następujących po nim

skomplikowanych procesach o charakterze heurystycznym, zachodzących w umyśle

użytkownika. Ich rezultatem jest sformułowanie pytania, przekształconego następnie w wyrażenie wyszukiwawcze, oraz dokonanie oceny i selekcji rezultatów wyszukiwania i wyodrębnienie ze zbioru odpowiedzi systemu podzbioru rekordów trafnych z punktu 1

ŹRÓDŁA INFORMACJI

2009/10

modele systemów informacyjno-wyszukiwawczych

M. Jaskowska

widzenia użytkownika (pertynentnych), zawierających informację stanowiącą odpowiedź na pytanie.

MODELE ZADANIOWE

Modele zadaniowe ograniczone są do reprezentowania procesów wyszukiwania informacji związanych z precyzyjnie zdefiniowanymi zadaniami

Werbalizowanie potrzeby informacyjnej oraz budowanie reprezentującego ją pytania nie ma charakteru jednorazowego aktu. Jest to proces, w trakcie którego potrzeba informacyjna, powstająca w umyśle jednostki, przechodzi przez kolejne etapy redukowania

niedookreśloności

Badacze wyróżnili 4 etapy redukowania niedookreśloności potrzeby informacyjnej: 1/ potrzeba wewnętrzna, niemożliwa do wyrażenia za pomocą środków językowych

2/ konkretyzacja potrzeby i jej wyrażenie przy użyciu narzędzi lingwistycznych 3/ potrzeba osiąga sformalizowaną postać pytania

4/ osiągnięcie potrzeby kompromisowej, uwzględniającej ograniczenia systemu

2