zaniepokoi"y te objawy tak, Å»e zg"osi"a si´ do
neurologa. Mia"a teraz wykonane badanie eeg,
Epitafia
w którym wyst´powa"y liczne uogólnione wy"a-
dowania fal theta i fal ostrych. Wykonane
Wielkim lekarzom i wiel-
badanie tomografii komputerowej g"owy by"o
prawid"owe.
kim chorym przesz"oĘci.
1/ Jakie rozpoznanie moŻna w tym
John Hughlings-
John Hughlings-
wypadku postawiç ?
2/ Czy konieczne jest w"Ä…czenie
-Jackson (1835-1911)
-Jackson (1835-1911)
leczenia farmakologicznego ?
i Elizabeth Dade-
i Elizabeth Dade-
-Jackson (1835-1876)
-Jackson (1835-1876)
Odwróç gazet´!
Odwróç gazet´!
John Hughlings-Jackson to
ojciec wspó"czesnej epileptolo-
gii. Jego definicja napadu
padaczkowego jest jednÄ… lat póęniej otrzymaç tytu" doktora medycyny.
z niewielu chyba dziewi´tna- Podczas pracy w National Hospital w Londy-
stowiecznych definicji w neuro- nie by" asystentem m.in. Charlesa Brown-Se-
logii, a moÅ»e ca"ej medycynie, quarda. JuÅ» wtedy zaczÄ…" publikowaç
które zachowa"y do dziĘ swÄ… aktualnoĘç. pierwsze prace naukowe, poczÄ…tkowo o na-
KaÅ»dy z nas przecieÅ» w swoim myĘleniu padach cz´Ä˜ciowych (stanach pomrocznych
o padaczce na w"asny uÅ»ytek pos"uguje si´ padaczkowych), a potem o innych formach
okreĘleniem Jacksona, Å»e napad jest to padaczki. JednoczeĘnie zajmowa" si´ okuli-
nag"e, szybkie i szerzÄ…ce si´ wy"adowanie stykÄ…, a zw"aszcza badaniem dna oka, by" na-
w substancji szarej mózgu. Dla kaŻdego leka- wet przewodniczącym stowarzyszenia oftal-
rza zajmujÄ…cego si´ padaczkÄ… okreĘlenie mologicznego. Jako pierwszy opisa" nie tylko
napady jacksonowskie jest tak codzienne, napady cz´Ä˜ciowe proste ruchowe, nazwane
Å»e nieraz zapominamy, Å»e wywodzi si´ dzisiaj jego imieniem, ale takÅ»e stworzy" w"a-
ono od nazwiska wielkiego londył
skiego snÄ… teori´ i klasyfikacj´ napadów padaczko-
neurologa. wych, traktujÄ…cÄ… je jako form´ zaburzonej
Mimo Å»e swojÄ… karier´ zawodowÄ… zwiÄ…za" równowagi funkcjonalnej, co prowadzi do
z angielskÄ… stolicÄ…, Jackson urodzi" si´ na  eksplozji wy"adowania.
prowincji, w hrabstwie Yorkshire, a w mieĘcie Mimo wielkiej klasy naukowej i precyzji
York ukoł
czy" szko"´ medycznÄ…. Jako 20-la- myĘlenia, s"aboĘciÄ… Jacksona by" brak
tek zaczÄ…" dalsze studia w Londynie, by pi´ç uzdolnieÅ‚
literackich - pisa" niejasno, z trud-
noĘcią, by" raczej s"abym mówcą. W pierw-
szych latach kariery medycznej i naukowej
wielkÄ… pomocÄ… by"a dla niego w tej materii
jego Żona, Elizabeth Dade Jackson. By"a
ona nie tylko autorką opowiadał
dla dzieci,
ale teÅ» sekretarkÄ… m´Å»a, przepisywa"a i po-
prawia"a jego prace, przygotowywa"a wyk"a-
dy. To szcz´Ä˜liwe ma"Å»eÅ‚
stwo zakoł
czy"o
si´ po jedenastu latach. Elizabeth zmar"a po
krótkiej chorobie, w czasie której dosz"o
prawdopodobnie do zakrzepowego zapale-
nia zatok Żylnych. Podczas swojej choroby
mia"a napady padaczkowe, o charakterze
napadów cz´Ä˜ciowych ruchowych, dok"adnie
takie, jakie bada" i opisywa" jej mÄ…Å». Dzisiaj
nazywamy je drgawkami jacksonowskimi
- na czeĘç jego, a moÅ»e ich obojga?
Zagadka z epikryzÄ…
Do poradni neurolo- istnie po kilku godzinach. Ataki te nie by"y cz´-
gicznej zg"osi"a si´ 32-let- ste, wyst´powa"y Ęrednio raz na kilka miesi´cy.
nia kobieta, u której od Pacjentka nie przyjmowa"a z tego powodu na
wczesnej m"odoĘci wyst´- sta"e Å»adnych leków. Kiedy w wieku 29 lat za-
powa"y ataki bólów g"owy. sz"a w ciÄ…Å»´, ataki ustÄ…pi"y i nie pojawi"y si´
Rozpoczyna"y si´ one za- przez ca"y okres ciÄ…Å»y. W kilka miesi´cy po uro-
wsze zaburzeniami widzenia trwajÄ…cymi oko"o dzeniu dziecka zacz´"y wyst´powaç napady
kwadransa. Przed oczami pojawia" si´ jej zwy- wyglÄ…dajÄ…ce nieco inaczej niÅ» poprzednie. Na
kle migoczÄ…cy, zygakowaty kszta"t. Gdy wraÅ»e- poczÄ…tku pojawia"o si´ wraÅ»enie mrowienia lub
nia wzrokowe ust´powa"y, zaczyna" si´ ból g"o- dr´twienia lewej po"owy ust i lewych koÅ‚
czyn,
wy obejmujÄ…cy prawy oczodó" i po"ow´ g"owy trwajÄ…ce kilka minut, po tym nast´powa"o krót-
po tej stronie. By" on pulsujący, bardzo silny kotrwa"e uczucie os"abienia koł
czyny górnej
i narastający. Towarzyszy"y temu nudnoĘci i dolnej po lewej stronie. W kilka minut po ustą-
i ogólne z"e samopoczucie, utrudniajÄ…ce wyko- pieniu tych dolegliwoĘci znów pojawia" si´ do-
nywanie pracy. Wszystko to ust´powa"o samo- kuczliwy, d"ugotrwa"y ból g"owy. Pacjentk´
Wydawca: Sanofi-Synthelabo Sp. z o.o.
Redakcja: Redaguje zespó"
Adres redakcji: Gazeta o padaczce, Sanofi-Synthelabo Sp. z o.o.
02-672 W-wa, ul. Domaniewska 41, tel. [phone], fax [phone]
www.padaczka.net
stwierdza si´ zmian. Badanie EEG
nie
badaniach obrazowych
neurologicznej i
ocenie
w
nych niepokojących objawów, a
Chorzy mi´dzy napadami nie majÄ… Å»ad-
migrenowy.
godziny, rozpoznajemy wówczas stan
72
g"owy. JeĘli napad przed"uÅ»a si´ ponad
psychiczna czy nawet migrena bez bólu
przedsionkowa, siatkówkowa, brzuszna,
nich np. migrena okoporaęna, podstawna,
okreĘlane jako warianty migreny. NaleŻy do
róŻnia si´ takÅ»e rzadkie formy napadów,
Oprócz typowych ataków migreny, wy-
poprzedza aura inna niÅ» wzrokowa.
jak równieŻ skojarzoną, gdyŻ ból g"owy
dawniej nazwalibyĘmy po"owiczoporaęną,
TakÄ… postaç migreny
dow"adu po"owiczego.
nostronnych parestezji oraz przejĘciowego nie-
stosowanie kwasu walproinowego.
postaci jed-
ciÄ…Å»y atakach pojawia si´ aura w
której podstawowym elementem moÅ»e byç
wyst´pujÄ…cych od zakoÅ‚
czenia
charakter. W
czenia przewlek"ej terapii zapobiegawczej,
czasem zmieni"y swój
której napady z
cjentki, u
siÄ…cu, naleÅ»a"oby rozwaÅ»yç moÅ»liwoĘç w"Ä…-
pa-
innÄ… jej odmianÄ… mamy do czynienia u
z
mie-
stoĘç napadów zwi´kszy"a si´ do 2-3 w
w"aĘnie
jednak kilka innych rodzajów aury i
omawianej pacjentki cz´-
Gdyby jednak u
nudnoĘciami. Istnieje
stronny, po"Ä…czony z
(istnieje obecnie kilka takich preparatów).
charakterze pulsujÄ…cym, zwykle jedno-
wy, o
grupy tryptanów
wykazujÄ… obecnie leki z
st´puje charakterystyczny d"ugotrwa"y ból g"o-
mego napadu najskuteczniejsze dzia"anie
zosta"a klasyczna aura wzrokowa, po której na-
doraęnym leczeniu sa-
profilaktycznego. W
Opisana tu
wiem ataków migreny bez aury.
st´pujÄ…ce rzadko nie wymagajÄ… leczenia
szoĘç przypadków, ok. 80%, dotyczy bo-
chorych, uwaÅ»a si´, Å»e napady migreny wy-
aurÄ…. Wi´k-
majÄ…cych napady migreny z
cz´sto dolegliwoĘciÄ… bardzo przykrÄ… dla
osoba naleÅ»y do mniejszej cz´Ä˜ci chorych
ChociaŻ migrenowe bóle g"owy są
2/
przewag´ nad m´Å»czyznami. Ta konkretna
padaczkÄ….
chorych z
spotykamy u
ym wzgl´dzie mniej wi´cej trzykrotnÄ…
w
t
zapisie, cz´sto podobne do tych, jakie
w
. MajÄ…
migrenowe bóle g"owy
cierpiÄ… na
wykazuje zmiany
jest nieprawid"owe i
cent,
reprezentuje t´ grup´ m"odych kobiet, które
0 pro-
3
d"ug niektórych danych nawet u
oĘç typowy sposób
d
opisanej sytuacji, w
w
nacznej cz´Ä˜ci pacjentów, we-
z
natomiast u
którÄ… spotykamy si´
Pacjentka, z
1/
www.padaczka.net
ISSN 1509 - 4782
G A Z E T A
Rozwiązywanie problemów w codziennej praktyce
Nr 8
o padaczce
marzec / kwiecieł
2001
Szanowni Pał
stwo!
Pami´tajÄ…c o tym, Å»e wi´kszoĘç padaczek zaczyna si´ w dzieciÅ‚
stwie, a pacjenci dotkni´ci mioklonicznej, a trzeci poĘwi´cony b´dzie specyficznym problemom leczenia padaczki w tej grupie
padaczkami wieku dzieci´cego zajmujÄ… niema"o miejsca w praktyce epileptologa, Redakcja wiekowej. Mamy nadziej´, Å»e cykl ten spotka si´ z uznaniem naszych czytelników.
postanowi"a wyjĘç naprzeciw oczekiwaniom PaÅ‚
stwa i trzy kolejne artyku"y g"ówne Gazety
o padaczce poĘwi´ciç temu zagadnieniu. Zaproszeni przez nas wybitni specjaliĘci z zakresu ZbliÅ»ajÄ… si´ Âwi´ta Wielkanocne. Z tej okazji chcielibyĘmy z"oÅ»yç
neurologii dzieci´cej zgodzili si´ podzieliç swojÄ… wiedzÄ…. Pierwszy artyku" z tej serii dotyczy "agodnej PaÅ‚
stwu Å»yczenia zdrowych i radosnych ÂwiÄ…t.
padaczki z iglicami w okolicy centralno-skroniowej, kolejny zaĘ, m"odzieł
czej padaczki Redakcja
w czuwaniu, jak i we Ęnie, najcz´Ä˜ciej pod-
Padaczki idiopatyczne to padaczki
ELÚBIETA SZCZEPANIK czas zasypiania lub wybudzania.
o przewaŻającej etiologii genetycznej.
Najbardziej typowy obraz tej padaczki to
Zgodnie z obecnym stanem wiedzy przyj- napady wyst´pujÄ…ce u 5-10 letniego dziec-
muje si´, Å»e tylko 1-2% padaczek dziedziczy ka, które przychodzi do rodziców, nie moÅ»e
¸agodna padaczka
si´ w sposób monogenowy (zgodnie z prawem mówiç, ma wykrzywionÄ… twarz, wskazuje na
Mendla). Padaczki idiopatyczne dziedziczące usta, z których wycieka Ęlina. Po ustąpieniu
si´ w sposób monogenowy to: napadu trwajÄ…cego od kilku sekund do 1-2
rolandyczna
"agodne rodzinne drgawki noworodkowe, minut pacjent zwykle jest w stanie opisaç
"
Padaczki stanowią heterogenną pod związane z uszkodzeniem, mają niekorzystne padaczka uogólniona z drgawkami gorącz- swoje odczucia (np. uczucie d"awienia
"
wzgl´dem etiologii grup´ zaburzeÅ‚
. Jeszcze rokowanie co do moŻliwoĘci ustąpienia napa- kowymi plus, w gardle czy pulsowania policzka, dziąse").
do lat 60. XX wieku wyst´powanie napadów dów. autosomalnie dominujÄ…ca nocna padaczka Napady takÅ»e mogÄ… obejmowaç wy"Ä…cznie
"
padaczkowych, zw"aszcza o zlokalizowanym Obecnie wiadomo, Å»e w etiologii aÅ» czo"owa, mi´Ä˜nie mimiczne po"owy twarzy, koÅ‚
czyny
poczÄ…tku, wiÄ…zano z organicznym uszkodze- 40-60% padaczek i zespo"ów padaczkowych padaczka cz´Ä˜ciowa z objawami s"uchowy- górnej bÄ…dÄ™ teÅ» dolnej i mogÄ… byç zmienne co
"
niem mózgu. WiÄ…za"o si´ z tym jednoczeĘnie czynnik genetyczny ma znaczenie dominujÄ…- mi oraz do strony cia"a. Oko"o 20-30% napadów to
przekonanie, Å»e padaczki ogniskowe jako ce. Nazywamy je padaczkami idiopatycznymi. "agodne rodzinne drgawki niemowl´ce. napady toniczno-kloniczne lub kloniczne
"
U pod"oÅ»a pozosta"ych padaczek idiopa- wyst´pujÄ…ce zwykle przysennie. Ta róŻnorod-
tycznych leÅ»y z"oÅ»ony typ dziedziczenia (poli- noĘç w obrazie klinicznym wynika z charakte-
genowy lub wieloczynnikowy). Ten typ dziedzi- rystycznej dla padaczek idiopatycznych
czenia dotyczy mi´dzy innymi "agodnej zmiennoĘci w lokalizacji ogniska padaczkowe-
cz´Ä˜ciowej padaczki dzieci´cej z iglicami go, jego zasi´gu oraz jedno- lub obustronno-
w okolicy centralno-skroniowej, czyli tzw. pa- Ęci. Czynnikiem determinującym obraz kliniczny
daczki rolandycznej. Jest to zespó" padaczko- jest takŻe wiek dziecka. U dzieci starszych
wy, który wyst´puje jedynie u dzieci i naleÅ»y do cz´Ä˜ciej wyst´pujÄ… napady bardziej zlokalizo-
najcz´stszych zespo"ów spotykanych wĘród wane, a u m"odszych mniej zlokalizowane
pacjentów tej grupy wiekowej. W zaleŻnoĘci od (np. po"owicze).
przedzia"u wiekowego danej grupy, padaczka W piĘmiennictwie moÅ»na znaleÄ™ç opisy
rolandyczna stanowi 11-25% wszystkich pada- chorych z padaczką rolandyczną, u których po-
czek. Wyst´puje ona zwykle u dzieci z prawi- za klasycznymi napadami cz´Ä˜ciowymi i wtór-
d"owym rozwojem umys"owym i bez nie uogólnionymi wyst´powa"y typowe napady
wyraęnych deficytów w badaniu neurologicz- nieĘwiadomoĘci. Napadom padaczkowym cza-
nym, z poczÄ…tkiem zachorowania pomi´dzy sami towarzyszÄ… objawy wegetatywne, takie jak
18. miesiÄ…cem a 13. rokiem Å»ycia. Napady naj- Ęlinotok, bladoĘç, wymioty czy bóle g"owy. Naj-
cz´Ä˜ciej jednak ujawniajÄ… si´ mi´dzy 5. a 10. cz´Ä˜ciej jednak po napadzie nast´puje szybki
rokiem Życia. powrót do dobrego samopoczucia. Niekiedy po
napadzie stwierdza si´ niedow"ad typu Todda
¸agodna cz´Ä˜ciowa padaczka z iglicami
ust´pujÄ…cy w ciÄ…gu kilku, kilkunastu minut.
w okolicy centralno-skroniowej (rolan-
U przewaŻającej liczby dzieci, zw"aszcza
dyczna) to jedna z cz´stszych padaczek
takich, u których choroba rozpoczyna si´
wieku dzieci´cego.
w wieku szkolnym, liczba napadów jest nie-
Morfologia napadów w padaczce rolan- wielka. U oko"o 70% dzieci z padaczką rolan-
dycznej jest odzwierciedleniem lokalizacji dyczną liczba wszystkich napadów w Życiu
ogniska padaczkowego w obr´bie tzw. pola nie przekracza pi´ciu. Tylko kilka procent
rolandycznego obejmujÄ…cego kor´ ruchowÄ… chorych ma kilkanaĘcie do kilkudziesi´ciu na-
i czuciowÄ… zakr´tu przedĘrodkowego i za- padów. Wi´cej napadów obserwuje si´ u dzie-
Ęrodkowego wokó" bruzdy Rolanda (stąd na- ci, które zachorowa"y w wieku przedszkolnym.
zwa zespo"u), nad szczelinÄ… Sylwiusza.
Ognisko padaczkowe najcz´Ä˜ciej jest zlokali-
zowane w dolnej okolicy rolandycznej, gdzie
W tym
znajduje si´ reprezentacja korowa twarzy,
ust, gard"a i j´zyka. Dlatego napady pocho-
numerze:
dzÄ…ce z tej okolicy nazywane sÄ… ustnogard"o-
wymi (orofaryngealnymi). Obraz kliniczny
Padaczka rolandyczna
takich napadów obejmuje zaburzenia mowy
(dyzartria, anartria), uczucie d"awienia w gar-
Czynniki prowokujÄ…ce
dle, dr´twienie, pulsowanie policzka i j´zyka
napady
po jednej stronie, a takÅ»e dÄ™wi´ki gard"owe
zwracajÄ…ce uwag´ rodziców na napady nocne
Pał
stwo Jacksonowie
opisywane przez nich jako  krztuszenie lub
 rz´Å»enie . Napady te wyst´pujÄ… zarówno
"
Podstawowym badaniem laboratoryj- wszyscy pacjenci z padaczkÄ… rolandycznÄ…
nym potwierdzajÄ…cym rozpoznanie padaczki wymagajÄ… farmakoterapii.
Epicentrum wiadomoĘci
rolandycznej jest zapis elektroencefa- Przy podejmowaniu decyzji odnoĘnie
lograficzny (EEG). W typowym zapisie mi´- wskazaÅ‚
do leczenia moÅ»na kierowaç si´ na-
dzynapadowym w czasie czuwania, na tle st´pujÄ…cymi kryteriami opracowanymi na pod-
prawid"owej czynnoĘci podstawowej stwierdza stawie dotychczasowych badał
i obserwacji. O PROWOKACJI oczekiwaç wystÄ…pienia napadu pod wp"ywem
si´ jedno- lub obustronne wyst´powanie Leczenie nie jest konieczne, gdy napady nie S¸Ã“W KILKA zm´czenia. Uwzgl´dniajÄ…c zróŻnicowanie
zespo"ów iglica  fala wolna (tzw. iglic rolan- wp"ywajÄ… na jakoĘç Å»ycia dziecka, gdy l´k wiekowe pacjentów w badanej grupie, autorzy
dycznych) w okolicy centralno-skroniowej rodziców i dziecka moÅ»na uĘmierzyç wyjaĘnie- stwierdzili, Å»e wp"yw stresu i braku snu by"
Ęrodkowej, choç inna lokalizacja nie jest wcale niem charakteru choroby, jej przebiegu i roko- Co moÅ»e sprowokowaç napad bardziej widoczny u chorych w starszym wie-
rzadka (okolica czo"owa, ciemieniowa, poty- wania. Z kolei naleÅ»y zastanowiç si´ nad padaczkowy? ku, a napady we Ęnie by"y bardziej typowe dla
liczna). MoÅ»liwa jest zmienna lokalizacja ogni- rozpocz´ciem leczenia, gdy napady wyst´pu- RóŻne czynniki, zarówno o naturze chorych m"odszych. WĘród kobiet w wieku
ska w kolejnych badaniach u danego chorego jące w dzieł
zaburzajÄ… Å»ycie dziecka, stajÄ… si´ endogennej, jak i te zewn´trzne, które po- powyÅ»ej 12 lat analizowano takÅ»e wp"yw
(tzw.  migracja ognisk ). Zmiany ogniskowe dla niego ęród"em powaŻnego stresu, budzą chodzą z otoczenia. Bardzo dobrze znany miesiączek na wywo"ywanie napadów, czyn-
w zapisie EEG nie sÄ… wraÅ»liwe na fotostymula- l´k, gdy napady sÄ… liczne lub bardzo ci´Å»kie jest prowokujÄ…cy wp"yw stresu na napady, nik ten znalaz" si´ w tej szczególnej grupie na
cj´ i hiperwentylacj´, ulegajÄ… natomiast akty- oraz kiedy napady wtórnie uogólniajÄ… si´ do o którym mówi znaczna cz´Ä˜ç chorych na trzecim miejscu po stresie i deprywacji snu.
wacji w sennoĘci i Ęnie. U oko"o 30% dzieci tonicznych lub toniczno-klonicznych (Tabela). padaczk´. Wiemy równieÅ» o tym, Å»e w pa-
z padaczkÄ… rolandycznÄ… charakterystyczne W oparciu o taki schemat omawia si´ z rodzi- daczce czo"owej napady wyst´pujÄ… g"ów- Czy moÅ»na wyjaĘniç mecha-
iglice wyst´pujÄ… jedynie w zapisie snu. W kry- cami wskazania do ewentualnego leczenia. nie w czasie snu nocnego, a mioklonie nizm dzia"ania wymienionych
teriach rozpoznawania padaczek cz´Ä˜ciowych To oni, poinformowani o istocie schorzenia, w m"odzieÅ‚
czej padaczce mioklonicznej, czynników prowokujących?
idiopatycznych dopuszcza si´ takÅ»e wyst´po- przebiegu i rokowaniu, korzyĘciach i moÅ»li- najcz´Ä˜ciej po przebudzeniu. Autorzy artyku"u zauwaÅ»yli, Å»e niektóre
wanie krótkich uogólnionych wy"adował
wych zagroÅ»eniach wiąŻących si´ z leczeniem Naukowcy z Wirginii (Epilepsia, 41(12): czynniki o odmiennej naturze majÄ… podobne
zespo"ów iglica-fala, nie nasilajÄ…cych si´ farmakologicznym, podejmujÄ… ostatecznÄ… 1534-1539, 2000) zebrali grup´ 400 chorych znaczenie u tych samych chorych, co mog"o-
w czasie snu wolnofalowego NREM (na ogó" decyzj´. majÄ…cych róŻne rodzaje napadów, których by wskazywaç na ich zbliÅ»ony mechanizm
bez towarzyszÄ…cych im objawów klinicznych). Ze wzgl´du na "agodny charakter padacz- pytali o znaczenie takich czynników, jak: prowokowania napadów padaczkowych. Naj-
Normalizacja zapisu nast´puje zwykle póę- ki rolandycznej zaleca si´ unikanie stosowa- alkohol, kofeina, bycie na czczo, zm´czenie, silniejszÄ… korelacj´ wykazywa"y: stres, zm´-
niej niÅ» ustÄ…pienie napadów, na ogó" do 16.-20 nia zarówno zbyt duÅ»ych dawek leków, jak gorÄ…czka lub choroba, b"yskajÄ…ce Ęwiat"a, czenie i brak snu i cz´Ä˜ciej wyst´powa"y
roku Å»ycia. Warto tu podkreĘliç, Å»e ogniska iglic i politerapii. Leczenie prowadzi si´ zwykle sto- wysoka temperatura otoczenia lub wilgot- u chorych z objawowymi padaczkami ogni-
rolandycznych, choç tak charakterystyczne dla sujÄ…c klasyczne leki przeciwpadaczkowe, noĘç, cykl miesi´czny, sen, pozbawienie skowymi. Ze zm´czeniem korelowa" teÅ», choç
omawianego zespo"u padaczkowego, nie sÄ… takie jak preparaty karbamazepiny lub kwasu snu, stres emocjonalny oraz inne. Ponad w mniejszym stopniu, wp"yw gorÄ…czki. Nato-
jednak patognomoniczne. Stwierdzenie ich walproinowego. Ten ostatni powinien byç sto- po"owa ca"ej grupy (62%) (cz´Ä˜ciej kobiety) miast wyst´powanie napadów w czasie snu
w zapisie EEG nie musi bowiem oznaczaç, Å»e sowany zw"aszcza wtedy, gdy w zapisie EEG zg"osi"a istnienie przynajmniej jednego negatywnie korelowa"o z innymi czynnikami.
dziecko ma padaczk´ rolandycznÄ…. Iglice ro- wyst´pujÄ… uogólnione wy"adowania zespo"ów czynnika prowokujÄ…cego. WĘród najcz´Ä˜ciej Wyniki te potwierdzajÄ… istnienie sytuacji,
landyczne wyst´pujÄ… u 1-2% zdrowych dzieci, iglica  fala wolna. Odstawienie leczenia, wymienianych by" stres (30% chorych) i brak w których chorzy na padaczk´ mogÄ… si´ czuç
u dzieci z róŻnymi zespo"ami padaczkowymi, zgodnie z aktualnymi poglÄ…dami, zaleca si´, snu (18%), nast´pnie sen oraz wystÄ…pienie bardziej zagroÅ»eni moÅ»liwoĘciÄ… wystÄ…pienia
a takÅ»e u chorych z bólami g"owy, sennow"ódz- inaczej niÅ» w wi´kszoĘci padaczek, po jedynie dodatkowej choroby lub gorÄ…czki (14%), napadu. Zanim chorzy sami nauczÄ… si´ rozpo-
twem, l´kami nocnymi. rocznym lub dwuletnim okresie bez napadów. a najrzadziej zg"aszanymi: kofeina, g"odze- znawaç w"aĘciwe dla siebie czynniki prowoku-
Warto tu wspomnieç, Å»e u oko"o 20-40% nie i alkohol. U pojedynczych osób napad jÄ…ce, mogÄ… skorzystaç z porady neurologa.
Stwierdzenie u dziecka zmian w zapisie
dzieci napady utrzymujÄ… si´ pomimo leczenia. mog"y wywo"aç inne czynniki, np. ból, wysi- Kobiet´ chorujÄ…cÄ… na padaczk´ p"ata skronio-
EEG o typie iglic rolandycznych, bez
PrzeglÄ…d piĘmiennictwa wykazuje jednak, "ek fizyczny, przebudzenie, zmiany oĘwietle- wego moÅ»e on poinformowaç o prowokujÄ…cej
typowych napadów klinicznych, nie
Å»e rokowanie co do pe"nego ustÄ…pienia napa- nia, specyficzny zapach, Ęmiech, g"oĘne roli nadmiernych emocji, zm´czenia i braku
upowaŻnia do postawienia rozpoznania
dów, a takÅ»e odnoĘnie sytuacji spo"ecznej dÄ™wi´ki lub niektóre pokarmy. Jedna trzecia snu, ale uspokoiç, Å»e napady raczej nie b´dÄ…
"agodnej padaczki z iglicami w okolicy
i póęniejszej zawodowej tych dzieci jest do- chorych zg"osi"a tylko jeden czynnik, pozo- zdarzaç si´ w nocy. O ryzyku nocnych napa-
centralno-skroniowej.
bre, niezaleÅ»nie od tego, czy by"y one leczo- sta"a cz´Ä˜ç stwierdzi"a obecnoĘç kilku, dów warto zaĘ powiadomiç chorego z rozpo-
ne lub nie leczone, czy napady ustÄ…pi"y po a jedna osoba nawet dziewi´ciu czynników znaniem napadów z uk"adu pozalimbicznego,
Obraz kliniczno-elektroencefalograficzny zastosowaniu leków, czy teŻ pomimo leczenia prowokujących napady. np. padaczki czo"owej. Choremu z padaczką
padaczki rolandycznej jest tak dobrze okreĘlo- utrzyma"y si´ dalej. Natomiast istotnym czyn- idiopatycznÄ…, np. m"odzieÅ‚
czÄ… padaczkÄ… mio-
ny i charakterystyczny, Å»e rozpoznanie zespo- nikiem determinujÄ…cym sytuacj´ Å»yciowÄ… Czy prowokowanie napadów klonicznÄ…, z pewnoĘciÄ… warto by"oby doradzaç
"u nie powinno przedstawiaç trudnoĘci. UwaÅ»a dziecka jest fakt, czy "agodna padaczka rolan- przez niektóre czynniki ma zwiÄ…- odpowiedniÄ… iloĘç snu.
si´, Å»e u dzieci z typowym przebiegiem choro- dyczna by"a rozpoznawana w"aĘciwie - wtedy zek z rodzajem zespo"u padaczko- DodatkowÄ… wartoĘç tych spostrzeÅ»eÅ‚
do-
by nie ma koniecznoĘci wykonywania badał
rokowanie co do funkcjonowania pacjenta jest wego? cenimy w czasie diagnostyki w kierunku
metodami neuroobrazowania (TK, MR). dobre, czy teŻ potraktowano ją mylnie To w"aĘnie by"o przedmiotem badania. padaczki, kiedy dla wywo"ania róŻnego rodza-
Liczne d"ugofalowe badania chorych z pa- jako padaczk´ objawowÄ… ze wszystkimi U 309 chorych moÅ»liwe by"o postawienie ju napadów przydatne b´dzie zastosowanie
daczką rolandyczną wykazują, Że przebieg konsekwencjami poinformowania rodziców rozpoznania konkretnego zespo"u padaczko- odpowiedniej prowokacji.
choroby jest na ogó" "agodny i Å»e rokuje ona i dziecka o powaÅ»nej chorobie wymagajÄ…cej wego. Uwzgl´dniajÄ…c podzia" padaczek na
pomyĘlnie co do ustąpienia napadów (najpóę- d"ugotrwa"ego leczenia. idiopatyczne, objawowe i kryptogenne oraz
niej do okresu dojrzewania), i to niezaleÅ»nie cz´Ä˜ciowe i pierwotnie uogólnione, chorych po- ZAPISANE
od tego, czy dziecko by"o leczone czy nie. Dr n. med. ElŻbieta Szczepanik jest neurolo- dzielono na 8 grup. Z analizy wykluczono przy- W KRZYWEJ
giem dzieci´cym, autorem licznych prac po-
Z powyÅ»szych wzgl´dów, a takÅ»e ze wzgl´du padki pacjentów z drgawkami gorÄ…czkowymi EEG
Ęwi´conych padaczce wieku dzieci´cego. Pe"ni
na krótkotrwa"oĘç napadów, por´ ich obecnie obowiÄ…zki kierownika Kliniki Neurologii oraz izolowanymi napadami indukowanymi.
Dzieci i M"odzieŻy w Instytucie Matki i Dziecka
wyst´powania (przewaÅ»nie przysennie), od lat Chorzy z padaczkÄ… cz´Ä˜ciowÄ… kryptogennÄ… To, co kryje si´ w zapisie EEG, tym reje-
w Warszawie.
80. przewaŻa pogląd, Że zdecydowanie nie oraz padaczką p"ata skroniowego byli tymi, któ- strowanym elektrodami powierzchniowymi,
rzy najcz´Ä˜ciej zg"aszali moÅ»liwoĘç sprowoko- szczególnie w czasie napadu padaczkowego,
Tabela. Decyzja o wdroŻeniu leczenia farmakologicznego w padaczce rolandycznej.
wania napadu, natomiast najmniej takich cho- stanowi na ogó" bardzo cennÄ… wskazówk´ co
rych by"o w grupie z uogólnioną padaczką do lokalizacji ogniska padaczkowego, z które-
kryptogennÄ…. W grupie padaczek skroniowych go wychodzÄ… pobudzenia. Ale czy zawsze tak
NIE powinno si´ wdraÅ»aç leczenia, gdy:
najbardziej wyróŻnia" si´ wp"yw stresu i emocji, si´ dzieje? OczywiĘcie od kaÅ»dej zasady znaj-
1. napady sÄ… rzadkie i nieliczne,
a najrzadziej napady mog"y byç prowokowane dziemy wyjÄ…tki.
2. napady nie wp"ywajÄ… w istotny sposób na Å»ycie dziecka (np. wyst´pujÄ… stanem snu. Ten ostatni z kolei czynnik by" Dane z literatury mówiÄ… o moÅ»liwoĘci do-
cz´sty wĘród chorych z padaczkÄ… uogólnionÄ… k"adnego okreĘlenia ogniska padaczkorodne-
wy"ącznie we Ęnie), a dzieci oraz rodzice akceptują, po wyjaĘnieniu
kryptogennÄ… i objawowÄ…, w grupie cz´Ä˜cio- go na podstawie badania EEG w 57-61%
rokowania, obecnoĘç napadów,
wych padaczek kryptogennych oraz wyst´po- przypadków napadów cz´Ä˜ciowych z"oÅ»onych
3. poczÄ…tek choroby ma miejsce w wieku szkolnym (czas trwania choroby
wa" u 2 spoĘród 3 chorych z idiopatyczną pa- z p"ata skroniowego i tylko w 12-21% napa-
jest wtedy krótszy). daczkÄ… cz´Ä˜ciowÄ…. Chorzy z kryptogennÄ… dów czo"owych. TrudnoĘç w ustaleniu precy-
padaczkÄ… uogólnionÄ… najrzadziej potwierdzali zyjnej lokalizacji pojawia si´ wówczas, gdy
to, Å»e stres lub deprywacja snu moÅ»e wywo"aç g"´boko umiejscowione ognisko korowe jest
NaleÅ»y rozwaÅ»yç wdroÅ»enie leczenia, gdy:
u nich napad. Tymczasem brak snu okaza" si´ niedost´pne dla powierzchniowych elektrod,
1. napady są ęród"em stresu dla dzieci bądę teŻ rodziców (np. napady
waÅ»nym czynnikiem prowokujÄ…cym napady a aktywnoĘç neuronalna w czasie napadu
w szkole), u chorych z padaczkami idiopatycznymi i do- nie jest przez te elektrody rejestrowana.
datkowo w tej grupie pacjenci majÄ…cy napady Takim obszarem moÅ»e byç np. okolica oczo-
2. napady sÄ… liczne i ci´Å»kie (ale nie wczeĘniej niÅ» po trzecim napadzie),
cz´Ä˜ciowe byli bardziej wraÅ»liwi na wp"yw in- do"owo-czo"owa. InnÄ… przyczynÄ… moÅ»e byç
3. poczÄ…tek choroby ma miejsce w wieku przedszkolnym (przewidywany d"uÅ»-
fekcji lub gorÄ…czki niÅ» chorzy z napadami gwa"towne rozprzestrzenianie si´ pobudzenia,
szy czas choroby).
uogólnionymi. Chorzy w róŻnych grupach duÅ»y obszar mózgu obj´ty tym pobudzeniem,
z napadami cz´Ä˜ciowymi cz´Ä˜ciej takÅ»e mogli czy krótki czas trwania napadu. GdzieĘ na
"
ostatnim miejscu znajdÄ… si´ jeszcze utrudnia- g"ównie urojenia i omamy, wydajÄ… si´ wcale Istnieje ca"y nie tylko jako zmniejszenie cz´stoĘci napa-
jÄ…ce ocen´ zapisu artefakty, wynikajÄ…ce np. nierzadkim zjawiskiem towarzyszÄ…cym szereg czynni- dów, ale w miar´ normalne Å»ycie chorego
z gwa"townych ruchów chorego w czasie napadom padaczkowym. Wed"ug niektórych ków wp"ywają-  ukoł
czenie przez niego szko"y, podj´cie
napadu. danych, roczna cz´stoĘç psychoz mi´dzy- cych na przebieg pracy zawodowej, uprawianie satysfakcjonu-
W artykule opublikowanym takŻe w mie- napadowych u doros"ych chorych z padacz- choroby, ale tak- jącego hobby.
si´czniku Epilepsia (41 (11): 1450-1455,2000) kÄ… wynosi ok. 0,3%. Å»e na to, jak  le- Okazuje si´, Å»e wi´kszoĘç gwa"townych
autorzy spróbowali dokonaç oceny uÅ»ytecz- ProwadzÄ…cy obecne badanie japoÅ‚
skie czy si´ pacjent pogorszeÅ‚
w przebiegu padaczki zwiÄ…za-
noĘci powierzchniowego EEG Ęródnapa- przyjrzeli si´ 246 chorym z rozpoznaniem chory na padacz- nych z nag"ym odstawieniem leków bÄ…dÄ™
dowego w padaczkach cz´Ä˜ciowych ze padaczki, u których wyst´powa"y objawy k´. Cz´Ä˜ç z nich ich nieregularnym przyjmowaniem, wynika
Epi
Ekspert
stwierdzonym ogniskiem w obr´bie nowej ko- psychotyczne mi´dzy napadami, rozpozna- to czynniki o cha- z obaw pacjentów. Cz´sto podejmujÄ… oni
ry. BadanÄ… grup´ stanowi"o 86 doros"ych cho- ne w oparciu o kryteria ICD-10. Mia"y one rakterze czysto decyzj´ o przerwaniu leczenia nieĘwiadomi
rych, którzy w latach 1995-97 przeszli zabieg charakter epizodów trwajÄ…cych ponad 24 biologicznym, takie jak rodzaj padaczki, konsekwencji odstawienia leku, l´kajÄ…c si´
operacyjnego usuni´cia ogniska padaczko- godziny, nie poprzedzonych bezpoĘrednio cz´stoĘç napadów i ich forma, obecnoĘç do- dzia"aÅ‚
niepoŻądanych, uszkodzenia wątro-
rodnego zlokalizowanego w nowej korze. jawnym napadem padaczkowym i wyst´pu- datkowych kalectw. Inne czynniki zwiÄ…zane by, uzaleÅ»nienia. Czym wi´ksza ich wiedza
U wszystkich rozpoznano jeden z czterech jących w stanie pe"nej ĘwiadomoĘci chorego. są z sytuacją rodzinną oraz zdolnoĘcią o mechanizmach powstawania napadów,
typów padaczki: padaczk´ p"ata czo"owego, Stany psychozy ponapadowej i objawów pacjenta i jego najbliÅ»szych do radzenia so- dzia"aniach niepoŻądanych leków, tym "a-
p"ata ciemieniowego, p"ata potylicznego lub psychotycznych w czasie napadu nie by"y bie z chorobą przewlek"ą i niepe"nosprawno- twiejsze podejmowanie przez chorych Ęwia-
padaczk´ p"ata skroniowego bocznego. wzi´te pod uwag´. Pacjenci przed poczÄ…t- ĘciÄ…. Jako lekarze nie mamy tak naprawd´ domych, odpowiedzialnych decyzji.
W sumie w ca"ej grupie w czasie badania kiem padaczki nie mieli nigdy stwierdzonej wielkiego wp"ywu na czynniki biologiczne, Wielu lekarzy ma nieraz problemy z prze-
wideometrycznego zarejestrowano 394 napa- psychozy, jak równieÅ» nie wykazywali cech do których przywiÄ…zujemy cz´sto wielkÄ… wa- kazywaniem chorym informacji medycznych
dy, z których kaÅ»dy by" oceniany przez dwóch ot´pienia starczego, naduÅ»ywania substancji g´, natomiast zdarza si´ nam lekcewaÅ»yç w sposób dla nich zrozumia"y, a jed-
niezaleÅ»nych ekspertów. Analizowano obec- czy obecnoĘci post´pujÄ…cej zmiany orga- czynniki psychologiczne, które w znacznej noczeĘnie nie budzÄ…cy l´ku. Zgodnie
noĘç rytmicznej czynnoĘci w zapisie w czasie nicznej w OUN. mierze zaleÅ»ne sÄ… takÅ»e od post´powania z oczekiwaniami zarówno Ęrodowiska
pierwszych 30 sekund napadu. SpoĘród kilku Autorzy, przyznajÄ…c si´ do pewnych nie- lekarzy. medycznego, jak i pacjentów, firma Sanofi-
wyróŻnionych wzorców zapisu Ęródnapado- doskona"oĘci badania, np. tego, Że w anali- W czasie zorganizowanego przy udziale -Synthelabo w ramach programu EpiEkspert
wego, dwa uznano za pozwalajÄ…ce na lokali- zie nie uwzgl´dniono takich zmiennych, jak firmy Sanofi-Synthelabo w wielu krajach przygotowa"a materia"y szkoleniowe (np. ze-
zacj´ ogniska. Pierwszy, gdy poczÄ…tkowa cz´stoĘç napadów, czy zmiany w zapisach Europy badania o nazwie SPOKE, dotyczÄ…- stawy przeÄ™roczy), u"atwiajÄ…ce lekarzom
rytmiczna czynnoĘç rejestrowana w czasie EEG, czy teÅ» nie ujednolicono rodzaju badaÅ‚
cego wiedzy pacjentów chorych na padacz- zorganizowanie spotkania informacyjnego
napadu w obr´bie jednej elektrody mia"a obrazowych, jakie chorzy mieli wykonywane, k´ o ich chorobie, ustalono, Å»e czym wi´cej dla chorych na padaczk´ i ich bliskich.
amplitud´ przekraczajÄ…cÄ… o 200% amplitud´ wyróŻnili kilka czynników, które ich zdaniem chory wie, tym lepiej radzi sobie z chorobÄ…, WiadomoĘci zawarte na przeÄ™roczach odpo-
w pozosta"ych odprowadzeniach oraz drugi pozwalajÄ… przewidywaç wystÄ…pienie psycho- tym dok"adniej przestrzega zaleceÅ‚
lekarza. wiadajÄ… na najcz´stsze pytania, które zadajÄ…
gdy poczÄ…tkowa rytmiczna czynnoĘç by"a zy u chorego z padaczkÄ…. Osoby nie majÄ…ce podstawowych informacji sobie i lekarzowi pacjenci. Czasami sÄ… to
ograniczona do jednego p"ata lub dotyczy"a o napadach padaczkowych postrzega"y informacje pozornie oczywiste, jak np. to, Że
dwóch sÄ…siednich elektrod. Wyst´powanie psychoz w wy- siebie jako najbardziej chore i napi´tnowane padaczka nie jest chorobÄ… zakaÄ™nÄ…, ale teÅ»
"
W badanej grupie u 53 pacjentów (62%) wiadzie rodzinnym przez epilepsj´. Wynika z tego, Å»e lekarz, zawierajÄ… one istotne wskazówki dotyczÄ…ce
uda"o si´ zarejestrowaç przynajmniej jeden Czynnik ten wydaje si´ szczególnie waÅ»ny. zwi´kszajÄ…c wiedz´ pacjenta, u"atwia sobie leczenia, np. jak post´powaç w przypadku,
napad z zapisem EEG, umoÅ»liwiajÄ…cym oce- Taki pozytywny wywiad rodzinny zwi´ksza" prac´. Zwi´ksza takÅ»e szanse na osiÄ…gni´- gdy zostanie przez zapomnienie pomini´ta
n´ lokalizacji ogniska, tzn. spe"niajÄ…cym wy- prawie 40-krotnie ryzyko wystÄ…pienia psy- cie sukcesu terapeutycznego, rozumianego jedna dawka stosowanego leku.
mienione wyŻej warunki (w sumie 167 takich chozy u chorego z padaczką. W tworzeniu
napadów). Statystycznie znacznie cz´Ä˜ciej ta- tej indywidualnej podatnoĘci na zaburzenia
kie zapisy EEG wyst´powa"y u chorych z pa- psychiczne prawdopodobny jest udzia"
daczkÄ… skroniowÄ… lub z p"ata potylicznego, niÅ» czynnika genetycznego.
w przypadkach napadów czo"owych i ciemie-
niowych. Stwierdzono teÅ» mniejszÄ… wartoĘç Wczesny poczÄ…tek padaczki
"
lokalizacyjną zapisów EEG w przypadkach PoniewaŻ początek napadów we wczesnym
napadów cz´Ä˜ciowych prostych. Jak wykaza- dzieciÅ‚
stwie zwi´ksza ryzyko niekorzystne-
"a analiza, najcz´stszym rodzajem czynnoĘci go ich wp"ywu na rozwój intelektualny
bioelektrycznej o zlokalizowanym poczÄ…tku pacjenta, moÅ»na przypisywaç zjawiskom
by" rytm fal theta, dominujÄ…cy w czasie napa- psychotycznym pojawiajÄ…cym si´ u takich
dów skroniowych oraz niskonapi´ciowy rytm chorych znaczenie pewnych podstaw biolo-
beta, cz´Ä˜ciej zwiÄ…zany z wy"adowaniami gicznych podobnych do tych, jakie wynikajÄ…
z p"ata potylicznego. Rytm ten rejestrowano z wczesnego uszkodzenia mózgu.
przez ok. 10-12 sekund w tych przypadkach
i krócej, bo przez 4-5 sekund w napadach Rodzaj napadów padaczko-
"
czo"owych i ciemieniowych. wych
WystÄ…pienie mi´dzynapadowej psychozy
JeĘli widzimy u chorego cz´- u chorego pozwala w znacznej mierze
Ęciowy napad padaczkowy, któ- przewidzieç obecnoĘç u niego pewnego
rego morfologia wskazywa"aby typu napadów, mianowicie napadów cz´-
na lokalizacj´ w p"acie skronio- Ęciowych z"oÅ»onych. Ryzyko wzrasta wte-
wym lub potylicznym, to istnieje dy dwukrotnie. RóŻni autorzy podają,
wi´ksze prawdopodobieÅ‚
stwo, Że w proces powstawania incydentów psy-
Å»e znajdziemy odzwierciedlenie chotycznych cz´sto bywajÄ… zamieszane
tego w zapisie eeg, niÅ» w przy- p"aty skroniowe. Zdaniem niektórych, wi´k-
padkach napadów, które zaczy- sze znaczenie niŻ lokalizacja ogniska pa-
najÄ… si´ w p"acie czo"owym lub daczkorodnego, odgrywa fakt zwiÄ…zanych
ciemieniowym. Problem tego ro- z napadami zaburzeł
ĘwiadomoĘci.
dzaju, niezaleŻnie od lokalizacji Drugim czynnikiem zwiastującym moŻli- Kiedy klasyczny lek  bloker kana"u sodowego zawodzi,
moÅ»e warto dodaç lek o zupe"nie innym mechanizmie dzia"ania.
ogniska, cz´Ä˜ciej sprawiÄ… takÅ»e woĘç psychozy sÄ… napady uogólnione
Gabitril jest wybiórczym inhibitorem wychwytu GABA,
napady cz´Ä˜ciowe proste. toniczno-kloniczne, cz´sto wiąŻące si´ dzia"a zatem w inny sposób niÅ» blokery kana"u sodowego.
Badania udowodni"y wysokÄ… skutecznoĘç Gabitrilu w terapii dodanej.
z uszkodzeniem mózgu.
Nast´pnym razem, gdy pacjent potrzebuje terapii dodanej,
warto dodaç coĘ rzeczywiĘcie innego.
OCZAMI Poziom inteligencji
Jest wiele leków przeciwpadaczkowych&
"
& jeden selektywny inhibitor wychwytu GABA
PSYCHIATRY Prawdopodobnie chorzy z pewnym stop-
niem upoĘledzenia funkcjonowania intelek-
Sk"ad: Tabletki powlekane zawierajÄ… substancj´ czynnÄ…: odpowiednio 5 mg, 10 mg lub 15 mg tiagabiny (w postaci chlorowodorku). Wskazania: Leczenie skojarzone z innymi lekami
przeciwpadaczkowymi napadów cz´Ä˜ciowych lub cz´Ä˜ciowych wtórnie uogólnionych, które nie poddawa"y si´ leczeniu po zastosowaniu innych leków przeciwpadaczkowych.
Autorzy kolejnego tualnego np. typu borderline, cz´Ä˜ciej
Przeciwwskazania: Nie stosowaç w nadwraÅ»liwoĘci na tiagabin´, ci´Å»kiej niewydolnoĘci wÄ…troby, w napadach uogólnionych, szczególnie w padaczce idiopatycznej z napadami typu
absence, w zespo"ach specyficznych np. Lennoxa-Gastauta, u dzieci do lat 12. Ârodki ostroÅ»noĘci: Przy odstawianiu leku zalecane jest stopniowe zmniejszanie dawki w ciÄ…gu
2-3 tygodni. OstroÅ»noĘç nakazuje nie stosowaç tiagabiny w okresie ciÄ…Å»y i karmienia piersiÄ…. Tiagabina moÅ»e wp"ynÄ…ç na zdolnoĘç prowadzenia pojazdów i obs"ugiwania urzÄ…dzeÅ‚

artyku"u (Neurology 2000; 55: 1310-1314), miewają objawy psychotyczne. MoŻna przy-
mechanicznych. Interakcje: Fenytoina, karbamazepina, fenobarbital i prymidon, indukujÄ…c enzymy wÄ…trobowe, przyspieszajÄ… metabolizm tiagabiny. Dawkowanie: Podawaç doustnie,
razem z posi"kami, trzy razy dziennie. Zazwyczaj dawka poczÄ…tkowa wynosi 7,5-15 mg/dob´, zwi´kszana co tydzieÅ‚
o 5-15 mg/dob´. Dawka podtrzymujÄ…ca wynosi zwykle
powo"ujÄ…c si´ takÅ»e na doniesienia innych puszczaç, Å»e osoby te posiadajÄ…c moÅ»li- 30-50 mg/dob´ u chorych przyjmujÄ…cych leki indukujÄ…ce enzymy wÄ…trobowe. Dawki do 70 mg/dob´ sÄ… dobrze tolerowane. U chorych nie przyjmujÄ…cych leków indukujÄ…cych enzymy
wÄ…trobowe dawk´ podtrzymujÄ…cÄ… naleÅ»y wst´pnie zmniejszyç do 15-30 mg/dob´. W przypadku upoĘledzenia czynnoĘci wÄ…troby, dawk´ naleÅ»y zmniejszyç. Przedawkowanie:
Zaleca si´ leczenie objawowe. Dzia"ania niepoŻądane: SÄ… "agodne lub umiarkowanie nasilone. Wi´kszoĘç dzia"aÅ‚
niepoŻądanych pojawia si´ w okresie leczenia poczÄ…tkowego
badaczy, publikujÄ… w"asne spostrzeÅ»enia na woĘç licznych konfrontacji z otoczeniem,
i zwykle przemija. Najcz´Ä˜ciej obserwowanymi dzia"aniami niepoŻądanymi sÄ…: zawroty g"owy, uczucie zm´czenia i nadmierna sennoĘç. Rzadziej wyst´pujÄ…: niepokój, drÅ»enia,
zaburzenia koncentracji, biegunka, obniÅ»enie nastroju i labilnoĘç emocjonalna oraz wybroczyny. Opakowanie: 1 opakowanie zawiera 100 tabletek po 5 mg, 10 mg lub 15 mg
temat roli róŻnych czynników w powstawaniu majÄ… ograniczonÄ… zdolnoĘç radzenia sobie tiagabiny. Tabletki preparatu Gabitril sÄ… podzielne. Informacji udziela: Sanofi~Synthelabo Sp. z o.o.; ul. Domaniewska 41, 02-672 Warszawa; tel. [phone], fax [phone].
epizodów psychotycznych u chorych na w sytuacjach spo"ecznych i rozwiązywania
padaczk´, w okresach mi´dzy napadami. problemów, dlatego wyst´puje u nich wi´k-
Mi´dzynapadowe objawy psychotyczne, sza podatnoĘç na zaburzenia psychiczne.