-Essling, ale pod Wagram poniós" kl´-
sk´, zosta" ranny i wycofa" si´ z czyn-
nej s"uŻby wojskowej.
Został

Epitafia
MajÄ…c 44 lata, poĘlubi" Henriett´
(3)
von Nassau-Weilburg, wówczas osiem-
Wielkim lekarzom
Asem wywiadu
nastoletniÄ… dziewczyn´, z którÄ… zdÄ…Å»y"
mieç 4 dzieci.
i wielkim chorym przesz"oĘci
ArcyksiÄ…Å»´ Karol Ludwik
ArcyksiÄ…Å»´ Karol Ludwik
PróbujÄ…c ustaliç, z jakim rodzajem sko aury. To, co nazywamy aurÄ…, a co
incydentów napadowych mamy do jest w"aĘciwie napadem cz´Ä˜ciowym
Habsburg, ksiÄ…Å»´ von Teschen
Habsburg, ksiÄ…Å»´ von Teschen
czynienia u pacjenta, i podejrzewajÄ…c, prostym czuciowym, wskazuje na
Å»e mogÄ… to byç napady padaczkowe, ogniskowy poczÄ…tek napadu. Wra-
(1771 1847)
(1771 1847)
musimy zebraç wywiad dotyczÄ…cy Å»enie aury, cz´stsze u chorych z na-
morfologii napadu. Trzeba pami´taç padami skroniowymi, ale takÅ»e wy- Ma"o komu wiadomo, kim by" arcy- oÅ‚
skich, a rok póęniej by" juŻ guber-
o tym, Å»e pytania kierujemy zarówno st´pujÄ…ce nawet u 50% pacjentów ksiÄ…Å»´ Karol Ludwig. Tymczasem natorem generalnym austriackiej cz´-
do samego chorego jak równieŻ, z padaczką p"ata czo"owego, moŻe w swoim czasie by" jedną z najwaŻ- Ęci Niderlandów. W wieku 25 lat zosta"
a moÅ»e przede wszystkim, do jego ro- mieç postaç aury epigastrycznej, któ- niejszych osób w cesarstwie austriac- marsza"kiem polowym, dowodzi" kilko- Niewiele wiadomo o jego padacz-
dziny i bliskich. Zebranie informacji od rÄ… chory opisuje jako uczucie fali w´- kim, a zatem i w Europie. Ten trzeci ma zwyci´skimi bitwami, prowadzi" na- ce  prawdopodobnie cierpia" na niÄ…
osoby, która mia"a okazj´ obserwowa- drujÄ…cej od Å»o"Ä…dka w gór´, w kierun- syn cesarza Leopolda II i Marii Ludwi- wet w 1799 roku ca"Ä… kampani´ woj- od dzieciÅ‚
stwa, moŻna domniemy-
nia incydentów u chorego ma szcze- ku gard"a i g"owy, lub okreĘla je jako ki Hiszpał
skiej urodzi" si´ we Floren- skowÄ… nad Renem, ale zrezygnowa" waç, Å»e napady nie by"y bardzo cz´-
gólne znaczenie w przypadku dzieci, wraŻenie motylich skrzyde". Innym ob- cji. Od wczesnego dziecił
stwa, jak na z dowództwa po nieporozumieniach ste, skoro, praktycznie nieleczony, do-
a takÅ»e w bardzo wielu przypadkach jawem moÅ»e byç krótkotrwa"y ból m"odszego syna cesarza przysta"o, z rosyjskim marsza"kiem Suworowem. brze funkcjonowa" i doÅ»y" s´dziwego
chorych, u których napady przebiega- brzucha lub nudnoĘci. Warto pytaç sposobiony by" do kariery wojskowej. Jednak wielkoĘç arcyksi´cia Karola wieku. Choroba mog"a wp"ynÄ…ç na je-
jÄ… z zaburzeniami ĘwiadomoĘci, a wi´c chorego o moÅ»liwoĘç odczuwania S"uÅ»b´ rozpoczÄ…" jako bardzo m"ody Ludwika jako wojskowego nie wynika- go osobowoĘç, przez historyków jest
takich, kiedy pacjent nie pami´ta zmienionego zapachu lub smaku, na cz"owiek w ksi´stwie Saxe-Teschen, "a z wygranych bitew. W 1802 roku bowiem zgodnie opisywany jako cz"o-
przebiegu napadu. Im bardziej szcze- ogó" wraÅ»enia w´chowe sÄ… nieprzy- zaadoptowany przez ostatniego, bez- zosta" ministrem wojny, dokona" refor- wiek niezwykle "agodny, nieĘmia"y,
gó"owy b´dzie ów wywiad, tym lep- jemne, jak np. zapach palonej gumy. dzietnego ksi´cia tego paÅ‚
stewka, co my armii austriackiej, unowoczeĘni" jÄ… doĘç zamkni´ty w sobie. Niezwyk"y to
szy. JeĘli zadowolimy si´ jedynie Aura czuciowa moÅ»e obejmowaç tak- by"o cz´sto stosowanym przez Habs- (troch´ na wzór napoleoÅ‚
ski), popra- opis dla skutecznego wodza i znako-
ogólnÄ…, niepe"nÄ… informacjÄ… od pa- Å»e wraÅ»enie dr´twieÅ‚
, np. policzka, j´- burgów sposobem wcielania do impe- wi" poziom jej wyszkolenia. mitego reformatora armii, toczÄ…cego
cjenta lub rodziny, "atwo o pomy"k´ zyka, jednej koÅ‚
czyny. MoÅ»e mieç rium ma"ych paÅ‚
stw, z pozornym za- W czasie kolejnych wojen z ce- sta"Ä…, konsekwentnÄ… walk´ z przys"o-
w stawianiu diagnozy. Pacjent i oso- takÅ»e charakter objawów psychicz- chowaniem ich odr´bnoĘci. Mia" 22 sarzem Francuzów dowodzi" w zwy- wiowÄ… g"upotÄ… austriackiej biurokracji
by z jego rodziny w pierwszej relacji nych, które pacjent moÅ»e opisywaç ja- lata, kiedy walczy" w wojnach napole- ci´skiej dla Austrii bitwie pod Aspern- wojskowej.
na ogó" nieprecyzyjnie opisują napad, ko wraŻenie obcoĘci lub znajomoĘci
nie zawsze zwracajÄ… uwag´ na wszyst- sytuacji, otoczenia (wraÅ»enia  juÅ» wi-
kie swoje odczucia, uÅ»ywajÄ… cz´sto dzianego ,  juÅ» przeÅ»ytego bÄ…dÄ™  ni-
niew"aĘciwych okreĘleł
lub teŻ stosu- gdy nie widzianego ), wraŻenie nie-
ją te same s"owa dla opisu róŻnych realnoĘci sytuacji czy teŻ w"asnej
objawów  np. tak cz´sto uÅ»ywanym osoby. Pytania winny dotyczyç takÅ»e
s"owem drgawki okreĘlaç mogÄ… róŻne konkretnych halucynacji wzrokowych
zjawiska. Z tych powodów bardzo lub s"uchowych  wraŻenie muzyki,
waŻne jest, aby sposób zbierania widzenie obrazów, zmienione spo-
wywiadu mia" w pewnym sensie okre- strzeganie przedmiotów, uczucie zmia-
ĘlonÄ… konstrukcj´ i zawiera" pytania ny ich kszta"tu, wielkoĘci, np. zmniej-
nakierowujÄ…ce chorego na opis ca"e- szanie si´ lub powi´kszanie widzianych
go przebiegu incydentu od początku przedmiotów. Pacjent moŻe nam po-
do koł
ca. wiedzieç o pojawiajÄ…cym si´ na po-
ZaczÄ…ç moÅ»emy od ustalenia, co czÄ…tku incydentu uczuciu l´ku lub
pacjent odczuwa przed napadem. Cho- o zwiÄ…zanym z objawami wegetatyw-
ry zapytany o to, czy w jakiĘ sposób nymi odczuwaniu przyspieszonego bi-
wie, Å»e moÅ»e wystÄ…piç u niego napad, cia serca, pocenia. Koniecznie naleÅ»y
moÅ»e odpowiedzieç, Å»e istotnie od- zapytaç chorego o powtarzalnoĘç
czuwa takÄ… zapowiedÄ™, co nieko- i stereotypowoĘç tych objawów wyst´-
niecznie nast´puje tuÅ» przed incyden- pujÄ…cych na poczÄ…tku kaÅ»dego napa-
tem, bywa, Że odbierane jest kilka du oraz o czas ich trwania. Chory
czy kilkanaĘcie godzin wczeĘniej. Pró- z napadami padaczkowymi potwier-
ba sprecyzowania takiego wraŻenia dzi, Że zawsze odczuwa np. mrowie-
moÅ»e sprawiaç k"opot i cz´sto pacjent nia i dr´twienia prawego policzka, za-
mówi wtedy o trudnym do opisania, wsze s"yszy takÄ… samÄ… muzyk´, widzi
dziwnym wraŻeniu zmienionego sa- podobne obrazy i Że zawsze trwa
mopoczucia czy teŻ np. dziwnego to kilka, kilkanaĘcie, kilkadziesiąt se-
uczucia w g"owie. PotwierdzajÄ… to licz- kund.
ne przyk"ady chorych z padaczkÄ…. Po-
winniĘmy zapytaç, czy chory odczuwa
coĘ na początku w"aĘciwego napadu.
Pacjenci majÄ…cy napady pierwotnie Sprostowanie:
uogólnione odpowiedzą na to prze-
cząco, jako Że w przypadku pierwot- Redaktorem Naczelnym  Nowinek
nego uogólnienia nie wyst´puje zjawi- Psychiatrycznych jest
dr Tomasz Jaroszewski, a nie jak
mylnie podaliĘmy w poprzednim
wydaniu, dr ¸ukasz Âwi´cicki.
Konkurs  odpowiedzi
Uprzejmie przepraszamy obu
Panów za pomy"k´.
1  a, 2  c, 3  d.
Wydawca: Sanofi-Synthelabo Sp. z o.o.
Redakcja: Redaguje zespó"
Adres redakcji: Gazeta o padaczce, Sanofi-Synthelabo Sp. z o.o.
ul. Domaniewska 41, 02-672 W-wa, tel. [phone], fax [phone]
www.padaczka.net
Numer  Gazety o padaczce , który w"aĘnie trafi" do Pał
stwa rąk, jest szczególny, i to nawet
Najcz´stsze b"´dy
potrójnie szczególny. Po pierwsze  Ęwi´tujemy pi´ciolecie Gabitrilu w Polsce, dlatego teÅ» ten
numer gazety dedykujemy Gabitrilowi. 5-letnie dobre doĘwiadczenia kliniczne potwierdzi"y, Że jest
to lek na 5. Po drugie  zdecydowaliĘmy si´ na obszerny artyku" g"ówny, gdyÅ» leczenie padaczki
pope"niane w leczeniu
wciÄ…Å» jest rzeczÄ… trudnÄ…. Mamy nadziej´, Å»e skrupulatny opis 10 najcz´stszych b"´dów pomoÅ»e
uzyskaç PaÅ‚
stwu jak najlepsze efekty terapeutyczne. A po trzecie  to nasz ma"y jubileusz, 20.
wydanie Gazety. Chcemy wierzyç, Å»e b´dzie ona  jak dotychczas  PaÅ‚
stwa niezawodnym
padaczki
pomocnikiem w codziennej praktyce.
Zespó"
Prof. dr hab. n. med. Wojciech Kozubski jest
kierownikiem Katedry i Kliniki Neurologii AM im. K. Marcinko-
wskiego w Poznaniu. Od 1998 r. pe"ni funkcj´ wiceprezesa
ZG Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. Jest autorem
i wspó"autorem ponad 100 publikacji naukowych doty-
czących g"ównie patofizjologii i terapii migreny oraz po-
krewnych bólów g"owy, patofizjologii i terapii udaru mózgu,
wspó"autorem monografii o afazji i udarze niedokrwiennym
mózgu, wspó"redaktorem przygotowywanego przez PZWL
podr´cznika neurologii klinicznej dla lekarzy. Jest przewodni-
czÄ…cym Rady Naukowej czasopisma  THE LANCET
NEUROLOGY. WYDANIE POLSKIE , cz"onkiem Rady Redakcyjnej  NEUROLOGII
I NEUROCHIRURGII POLSKIEJ oraz zast´pcÄ… redaktora naczelnego czasopisma
 MIGRENA .
B"Ä…d I:
Dwa europejskie, ostatnio prze-
prowadzone badania nad padaczkÄ…
NiemoÅ»noĘç zapewnienia maksy-
ujawni"y, Że od 51 do 53% pacjen-
malnej tolerowanej dawki leku
tów leczonych jest nieadekwatnie,
w niekontrolowanych napadach
tzn. pomimo  w"aĘciwego leczenia
doznaje cz´stych napadów (Pfäfflin W opinii ekspertów jest to naj-
i wsp., 1997). Co wi´cej  u oko"o cz´stszy b"Ä…d w leczeniu padaczki.
20% chorych pojawia" si´ wi´cej Zarówno kontrolowane badania farma-
niÅ» jeden napad w miesiÄ…cu (Hart kokliniczne, jak i praktyka wskazujÄ…,
i Shorvon, 1995). Pomimo tej sytu- Å»e w przypadku wi´kszoĘci klasycz-
acji jedynie nieco ponad 7% tych nych leków przeciwpadaczkowych
pacjentów by"o kierowanych przez (LPP), np. kwas walproinowy (Bey-
leczących ich neurologów do spe- doun i wsp., 1995), jak i nowszych
cjalistycznych oĘrodków leczenia (okskarbazepina, topiramat, wigaba-
padaczki (Pfäfflin i wsp., 1997). tryna) (Faught i wsp., 1996) istnieje
Wynika z powyÅ»szego, Å»e to b"´- dobrze udokumentowana zaleÅ»noĘç
dy w leczeniu mog"yby byç najcz´st- efektu terapeutycznego od dawki le-
szą przyczyną niepowodzeł
w sa- ku. W przypadku niektórych leków
tysfakcjonującej kontroli napadów. nowszej generacji, np. lamotryginy,
Nie"atwo, jednakowoÅ», dookre- maksymalna dawka tolerowana musi
Ęliç precyzyjnie rol´ b"´du terapeu- byç dopiero ustalona w wyniku zarów-
tycznego w niepowodzeniu kontro- no badał
farmakoklinicznych IV fazy,
li napadów  nie znamy w istocie jak i w codziennej praktyce klinicznej.
cz´stoĘci pope"nianych b"´dów ani B"Ä…d ten moÅ»na omówiç na przy-
ich rodzaju. Dla celów identyfikacji k"adzie tiagabiny  LPP nowej ge-
najcz´stszych b"´dów pope"nia- neracji  inhibitora wychwytu zwrotne-
nych w leczeniu padaczki powo"a- go kwasu gamma-aminomas"owego
ny zosta" panel ekspertów, których (GABA) (Walker, 2002).
zadaniem by"o okreĘlenie i  wyska- Dawki dobowe leku róŻniÄ… si´ in-
lowanie pi´ciu najcz´Ä˜ciej pope"- dywidualnie od 10 mg do 60 mg/dob´.
nianych przez nich, a takŻe spoty- W przypadku stosowania tiagabiny
kanych u innych lekarzy b"´dów z lekami indukujÄ…cymi enzymy mikro-
terapii padaczki (Schmidt i Schach- somalne wÄ…troby, np. z karbamaze-
ter, 2000). pinÄ… czy fenytoinÄ…, konieczne jest
Zebrani w panelu eksperci wyli- zastosowanie dawek zbliŻonych do
czyli ogó"em 69 b"´dów pope"nia- górnego zakresu dawki terapeutycz-
nych w terapii epileptologicznej; nej. W przypadku "Ä…cznego podawa-
w niniejszym artykule 10 z nich b´- nia z lekami nie indukujÄ…cymi enzy-
dzie omówionych dok"adniej. mów mikrosomalnych, np. z kwasem
"
walproinowym, dawka dobowa wyno- padaczce jest skuteczniejsze niŻ sto- ków referencyjnych po wielu latach
si zwykle 15 30 mg. sowanie jednego leku. Supozycje te ęle kontrolowanych napadów, prezen-
Najcz´stsze b"´dy
Z wielu obserwacji wynika, Że le- oparto w przesz"oĘci na pojedyn- tując trudne do leczenia problemy
karze, zw"aszcza w codziennej prak- czych, obejmujÄ…cych niewielkie grupy psychologiczne. Co wi´cej, oko"o 20 %
tyce poradnianej, cz´sto d"ugotrwale pacjentów badaniach, np. na próbie pacjentów kierowanych z powodu  le-
stosujÄ… lek w zbyt niskiej dawce dobo- z opornymi terapeutycznie, czystymi koopornych napadów nie choruje na -EEG moÅ»e w tej sytuacji, przy odpo- zumieniu z lekarzem, mogÄ… odroczyç
wej (ok. 30 mg), rzadko przekraczajÄ…c napadami nieĘwiadomoĘci, u których padaczk´, prezentujÄ…c niepadaczko- wiednio cz´stych napadach, s"uÅ»yç wdroÅ»enie leku w padaczce rolan-
dziennÄ… iloĘç 40 mg leku. NaleÅ»y za- zastosowanie po"Ä…czenia soli kwasu we stany napadowe. Cz´sto, w tych nieocenionÄ… pomocÄ…. dycznej u dzieci z rzadkimi i s"abo wy-
znaczyç, Å»e ponad 50% redukcj´ cz´- walproinowego z etosuksymidem by- przypadkach, wyst´pujÄ… trudnoĘci 2. JeÅ»eli bezskuteczne okazujÄ… raÅ»onymi napadami. Co wi´cej, bada-
stoĘci napadów uzyskuje si´ u 40% "o skuteczniejsze niÅ» uÅ»ycie które- w dost´pie do wyników uprzednio si´ adekwatne dawki standardowych nie MRI nie jest niezb´dne w tym
pacjentów stosujÄ…c dawk´ dobowÄ… gokolwiek z leków stosowanego od- przeprowadzonych badaÅ‚
laborato- LPP, rozwaÅ»yç naleÅ»y rozpoznanie  w duÅ»ej mierze opartym na dzie-
12 36 mg, a u 55% chorych  dawk´ dzielnie (Rowan i wsp., 1983), oraz ryjnych, co naraÅ»a chorego na ko- napadów psychogennych. dziczeniu  zespole, w odróŻnieniu
dopiero 40 64 mg (Ben-Menachem, badaniu przeprowadzonym w grupie niecznoĘç wykonywania powtórnych 3. NaleÅ»y byç Ęwiadomym moÅ»- od diagnozowania napadów, których
1995).  czasoch"onnych i cz´sto kosztow- liwoĘci wspó"wyst´powania u tego u podstaw patofizjologicznych leÅ»y
Nie budzi wątpliwoĘci fakt, Że nie- nych testów. W tej sytuacji wynik kon- samego pacjenta zarówno padaczko- uszkodzenie p"ata czo"owego (Gram,
moÅ»noĘç osiÄ…gni´cia maksymalnej sultacji, w której zarówno pacjent, jak wych, jak i niepadaczkowych incyden- 1990).
dawki tolerowanej jest powaŻnym czyn- i jego opiekunowie pok"adają duŻe na- tów napadowych. Innym przyk"adem tego rodzaju
nikiem ograniczajÄ…cym sukces w lecze- dzieje, mocno rozczarowuje. 4. U kaÅ»dego pacjenta z rozpo- rozbieÅ»noĘci moÅ»e byç m"odzieÅ‚
cza
niu padaczki. W jednym z kolejnych ba- znaniem napadów psychogennych padaczka miokloniczna. Jest to idio-
dał
11 z 35 pacjentów konsultowanych Co robiç? powinno byç przeprowadzone pe"ne patyczny, rozpoczynajÄ…cy si´ w wieku
ze wzgl´du na  opornoĘç terapeutycz- 1. KaÅ»dy pacjent prezentujÄ…cy badanie neurologiczne, w tym  z ba- pokwitania zespó", na który sk"adajÄ…
ną padaczki uwolniono od napadów, oporne terapeutycznie napady padacz- dał
laboratoryjnych  badanie MRI. si´ uogólnione napady kloniczno-
przepisując im po prostu wyŻszą daw- kowe pomimo pobierania w"aĘciwej -toniczne wspó"istniejące z napadami
k´ LPP (Schmidt, 1983). Na kanwie te- dawki odpowiedniego LPP powinien mioklonicznymi. Zespó" wymaga uwaÅ»-
B"Ä…d V:
go wyniku sÄ…dziç naleÅ»y iÅ», kontrolowa- pacjentów z napadami cz´Ä˜ciowymi, byç w przeciÄ…gu 1 roku konsultowany nego procesu diagnozowania: napa-
NiemoÅ»noĘç lub nieumiej´tnoĘç
nie stosowania si´ pacjenta do zaleceÅ‚
u których korzystniejsza niÅ» pojedyn- w specjalistycznym oĘrodku diagnosty- dy wyst´pujÄ… cz´sto w godzinach
rozpoznania wyst´pujÄ…cego u pa-
terapeutycznych lekarza wydaje si´ czy lek okaza"a si´ kombinacja feny- ki i leczenia padaczki. nadrannych, po obudzeniu si´; sto-
cjenta zespo"u padaczkowego
mieç podstawowe znaczenie. toiny z karbamazepinÄ… (Hakkarainen, 2. MoÅ»liwoĘç leczenia chirurgicz- sunkowo skutecznie oddzia"ujÄ… w tym
1980). Ten ostatni efekt jest tym dziw- nego napadów  w"ączając w to sty- zespole sole kwasu walproinowego.
Co robiç? niejszy, Å»e o ile zdrowy rozsÄ…dek na- mulacj´ nerwu b"´dnego  powinna W 1989 roku ukaza"a si´  akcep- Nierozpoznanie wiedzie do wyboru
1. NaleÅ»y upewniç si´, Å»e pacjent kazywa"by stosowanie w terapii "Ä…- byç rozwaÅ»ana u kaÅ»dego pacjenta towana przez Mi´dzynarodowÄ… Lig´ niew"aĘciwego leku, takiego jak feny-
leczony jest lekiem pierwszego wybo- czonej leków o innym mechanizmie z opornymi terapeutycznie napadami. PrzeciwpadaczkowÄ…  mi´dzynaro- toina, karbamazepina, wigabatryna,
ru w"aĘciwym zarówno dla danego ty- dzia"ania, to zarówno fenytoina, jak 3. KaŻdy pacjent prezentujący psy- dowa klasyfikacja zespo"ów padacz- tiagabina lub gabapentyna, co jest nie
pu napadów, jak i dla danego zespo- i karbamazepina dzia"ają w padaczce chologiczne, psychiatryczne i/lub so- kowych (Commission on Classifica- tylko nieefektywne, ale w przypadku
"u padaczkowego. poprzez oddzia"ywanie na napi´cio- cjalne problemy zwiÄ…zane z wyst´pujÄ…- tion..., 1989). Zespó" padaczkowy pojawiania si´ w zespole napadów
2. JeÅ»eli  po spe"nieniu powyÅ»- wozaleÅ»ny kana" sodowy. cymi u niego napadami padaczkowymi jest, zgodnie z przyj´tÄ… definicjÄ…, za- nieĘwiadomoĘci i mioklonicznych mo-
szego  u pacjenta nadal wyst´pujÄ… W konkluzji: zarówno wyniki kon- powinien byç konsultowany w specjali- burzeniem o pod"oÅ»u padaczkowym, Å»e je wr´cz nasilaç (Schmidt, 1999).
napady  sprawdziç stosowanie si´ trolowanych badaÅ‚
farmakoklinicz- stycznym, dysponujÄ…cym wielodyscy- charakteryzujÄ…cym si´ "Ä…cznym, ze-
pacjenta do terapeutycznych zaleceł
nych, jak i codzienna praktyka wska- plinarnym zespo"em terapeutów oĘrod- spo"owym wyst´powaniem swoistych Co robiç?
lekarza. zują na uzasadnione stosowanie ku diagnostyki i leczenia padaczki. skarg oraz objawów klinicznych i elek- 1. NaleŻy nie tylko zidentyfiko-
3. Sprawdziç, czy rzeczywiĘcie politerapii jedynie w przypadku nie- trofizjologicznych. Ten sam typ napa- waç rodzaj napadów wyst´pujÄ…cych
przepisana zosta"a maksymalna tole- skutecznoĘci adekwatnie prowadzo- du moÅ»e wyst´powaç w róŻnych ze- u pacjenta, ale takÅ»e próbowaç
B"Ä…d IV:
rowana dawka LPP. Nie naleÅ»y pole- nej monoterapii (Schmidt, 1991). spo"ach padaczkowych, ale równieÅ» okreĘliç moÅ»liwy zespó" padaczko-
B"´dne rozpoznanie napadów po-
gaç w nadmiernym stopniu na bada- róŻne typy napadów mogÄ… naleÅ»eç do wy, zanim zleci si´ wykonanie bada-
chodzÄ…cych z okolicy p"ata czo-
niu st´Å»enia leku w surowicy, zamiast Co robiç? jednego zespo"u padaczkowego. nia neuroobrazowego. W przypadku
"owego jako niepadaczkowych
tego powinno si´ stopniowo zwi´k- 1. JeÅ»eli pierwszy z LPP jest nie- Wyodr´bnienie zespo"ów padacz- idiopatycznego (dziedzicznego) ze-
napadów psychogennych
szaç dawk´ dziennÄ…, aÅ» do uzyskania skuteczny, przy maksymalnej dawce kowych umoÅ»liwia wi´kszÄ… precyzj´ spo"u padaczkowego badanie neuro-
spodziewanego efektu. tolerowanej, naleÅ»y powoli podawaç rozpoznania i, co waÅ»ne, pozwala na obrazowe nie jest niezb´dne.
4. W przypadku, gdy pacjent nie drugi. U chorych prezentujÄ…cych wy- W przesz"oĘci wielu chorych pre- postawienie prognozy i wyborów opty- 2. Upewniç si´ co do typu zespo-
reaguje satysfakcjonujÄ…co na maksy- raÄ™nie k"opotliwe objawy uboczne zentujÄ…cych napady wywodzÄ…ce si´ malnego post´powania leczniczego. "u padaczkowego przed wdroÅ»eniem
malnÄ… tolerowanÄ… dawk´  stopnio- przy zastosowaniu dawki maksymal- z okolicy p"ata czo"owego, zw"aszcza Przewaga rozpoznania zespo"u pa- leczenia: w przypadku cz´Ä˜ci zespo-
wo zmniejszyç dawk´ leku (dla unik- nej nie naleÅ»y obawiaç si´ istotnego o morfologii napadów cz´Ä˜ciowych daczkowego nad rozpoznaniem okre- "ów padaczkowych, takich jak padacz-
ni´cia przewlek"ej toksycznoĘci) oraz klinicznie wzrostu cz´stoĘci napadów z symptomatologiÄ… z"oÅ»onÄ…, by"o b"´d- Ęlonego typu napadów tkwi w fakcie, ka rolandyczna, leczenie farmakolo-
rozwaÅ»yç w"Ä…czenie drugiego LPP. przy redukcji dawki. nie kwalifikowanych jako prezentujÄ…- Å»e rozpoznanie zespo"u dostarcza, tym giczne nie jest niezb´dne. Zamiast
2. JeÅ»eli pacjent w pozytywny cych niepadaczkowe napady psycho- samym, informacji nt. wieku, w którym leczenia wystarczajÄ…cym post´powa-
sposób reaguje na drugi w"Ä…czony genne i vice versa. Sytuacja obecnie pojawi"y si´ incydetny padaczkowe, niem moÅ»e okazaç si´ jedynie unika-
B"Ä…d II:
LPP, decyzj´ redukcji dawki pierwsze- zdaje si´ ulegaç poprawie  ukaza"o etiologii (czy chociaÅ»by patogenezy), nie sytuacji/czynników prowokujÄ…-
Dodanie drugiego leku przeciw-
go z leków pozostawia si´ do uzna- si´ wiele dobrych opracowaÅ‚
s"uŻą- rodzaju napadów i czynników je pro- cych. Upewniç si´ naleÅ»y równieÅ» co
padaczkowego przed upewnie-
nia/wyboru lekarza leczÄ…cego. Nie cych precyzyjnÄ… pomocÄ… w rozróŻnie- wokujÄ…cych, cz´stoĘci i nawrotowoĘci do diagnozy zespo"u przed udziela-
niem si´, Å»e nie skutkuje pierw-
moÅ»na przy tym wykluczyç sytuacji, niu wymienionych stanów. NiemoÅ»- ataków, rokowania, a takÅ»e moÅ»liwo- niem informacji nt. rokowania w pa-
szy z przepisanych leków
w której chory b´dzie pozytywnie noĘç czy nieumiej´tnoĘç rozpoznania Ęci terapeutycznych. Z uwagi na fakt, daczce.
reagowa" na monoterapi´ drugim le- napadów psychogennych wiÄ…Å»e si´ Å»e pojawienie si´ objawów w wielu
Nie potwierdzi"y si´ wysuwane do kiem (tzw. alternatywna monoterapia). w rezultacie z niepotrzebnym lecze- zespo"ach padaczkowych jest zwiÄ…za-
B"Ä…d VI:
niedawna supozycje, Że dodanie dru- W przypadku braku oddzia"ywania le- niem przeciwpadaczkowym, co oprócz ne z wiekiem pacjenta, ustalenie wie-
Stosowanie zbyt ma"ych dawek
giego LPP w niewielkiej dawce zwi´k- ku dodanego pierwszy ze stosowa- objawów niepoŻądanych LPP przyno- ku pojawienia si´ objawów stanowiç
leków przeciwpadaczkowych no-
sza skutecznoĘç leczenia przy jedno- nych leków powinien byç zastÄ…piony si opóęnienie wdroÅ»enia w"aĘciwego moÅ»e cennÄ… wskazówk´ diagnostycz-
wej generacji
czesnym zmniejszeniu toksycznoĘci przez inny preparat. w tych przypadkach leczenia przeciw- nÄ…. Co wi´cej, rozpoznanie zespo"u
terapii (Schmidt i Gram, 1995). W rze- depresyjnego. I odwrotnie  u pacjen- padaczkowego nak"ada okreĘlone wy-
czywistoĘci niemoÅ»noĘç zapewnienia tów z napadami z p"ata czo"owego mogi terapeutyczne, jako Å»e dobór Ze wzgl´du na fakt ciÄ…g"ego nie-
B"Ä…d III:
maksymalnej tolerowanej dawki pierw- zdiagnozowanych jako prezentują- leku zaleŻny jest nie tylko od typu na- mal wprowadzania nowych LPP na
Zbyt póęne kierowanie chorego
szego leku, zanim doda si´ do terapii cych ataki psychogenne opóęnia padów, ale i od rodzaju zespo"u wy- rynek ich w"aĘciwe w"Ä…czanie do le-
do referencyjnego oĘrodka lecze-
jakikolwiek nast´pny, wybitnie utrud- si´ wdroÅ»enie adekwatnego leczenia st´pujÄ…cego u pacjenta. Jako przyk"ad czenia padaczki jest cz´sto proble-
nia padaczki
nia ocen´ wp"ywu któregokolwiek z le- przeciwpadaczkowego, zarówno far- s"uÅ»yç moÅ»e róŻnica w podejĘciu matyczne. NiesatysfakcjonujÄ…ca jest
ków. CiÄ…gle wielu lekarzy, w nadziei makologicznego, jak i chirurgicznego terapeutycznym z jednej strony do szczególnie wiedza cz´Ä˜ci lekarzy nt.
osiÄ…gni´cia szybkiego efektu, dodaje Jak wynika z ostatnio przepro- (Schmidt i wsp., 1991). padaczki rolandycznej (dobrze skÄ…d- swoistoĘci wskazaÅ‚
i ograniczeł

homeopatyczne wr´cz dawki kolejne- wadzonych badaÅ‚
, nieca"e 10% pa- inÄ…d oddzia"ujÄ…cej na leczenie far- w stosowaniu nowych LPP, co najcz´-
go LPP, nie zdajÄ…c sobie w pe"ni spra- cjentów z padaczkÄ… lekoopornÄ… jest Co robiç? makologiczne i ust´pujÄ…cej sponta- Ęciej odzwierciedla si´ ma"Ä… skutecz-
wy z faktu, Å»e podobny efekt osiÄ…gn´- kierowanych do specjalistycznych, re- 1. W przypadku wÄ…tpliwoĘci co do nicznie po ok. 16. r.Å».), z drugiej do noĘciÄ… leczenia lub wyst´powaniem
liby, zwi´kszajÄ…c odpowiednio dawk´ ferencyjnych oĘrodków leczenia pa- charakteru napadów wyst´pujÄ…cych padaczki z napadami cz´Ä˜ciowymi, nasilonych objawów niepoŻądanych.
pierwszego z leków. ZaskakujÄ…co s"a- daczki (Pfäfflin, 1997). u pacjenta naleÅ»y skierowaç go do zwiÄ…zanymi z patologiÄ… p"ata czo"owe- Przyk"adem moÅ»e byç stosowanie le-
bo ugruntowane sÄ… mniemania, Å»e Na nieszcz´Ä˜cie, wi´kszoĘç pa- specjalistycznego oĘrodka diagnosty- go, zwykle Ä™le poddajÄ…cej si´ lecze- ków GABA-ergicznych (gabapentyna,
stosowanie dwóch LPP w lekoopornej cjentów kierowanych jest do oĘrod- ki i leczenia padaczki; badanie wideo- niu. Dodatkowo rodzice sami, w poro- tiagabina, wigabatryna) w napadach
"
zauwaÅ»alnej redukcji cz´stoĘci napa- jednym LPP, naleÅ»y dÄ…Å»yç do mono-
dów. W pozosta"ych przypadkach terapii.
w leczeniu padaczki
dawka leku powinna byç obniÅ»ona do 3. U kaÅ»dego pacjenta, który nie re-
tego poprzedniego poziomu, który za- aguje satysfakcjonująco na maksy-
pewnia" ten sam efekt; pisano juÅ» malnÄ… tolerowanÄ… dawk´ LPP, naleÅ»y
nieĘwiadomoĘci lub mioklonicznych, Żądanymi i niebezpiecznymi poten-  kontynuowanie u pacjenta terapii za rozwaÅ»yç moÅ»liwoĘç interwencji chirur-
co u cz´Ä˜ci pacjentów moÅ»e nasilaç cjalnie interakcjami. pomocÄ… maksymalnie tolerowanej gicznej, w"Ä…czajÄ…c w to stymulacj´ ner-
wyst´powanie napadów (Steinhoff 3. NaleÅ»y si´ upewniç, Å»e nie prze- dawki w sytuacji jej nieskutecznoĘci wu b"´dnego.
i wsp., 1997). Problem ulega dalszemu oczono niczego nietypowego w obja- jest cz´sto pope"nianym b"´dem i, eo
skomplikowaniu, gdy weÄ™miemy pod wach klinicznych u chorych otrzymujÄ…- ipso, cz´stÄ… przyczynÄ… przewlek"ej tok- B"Ä…d VIII: za pomocÄ… karbamazepiny, fenytoiny
uwag´ moÅ»liwoĘç wyst´powania zróŻ- cych nowy LPP: w tych sytuacjach sycznoĘci wywo"anej LPP. Nie zwraca lub nowych selektywnych leków GA-
NiemoÅ»noĘç lub nieumiej´tnoĘç
nicowanych objawów niepoŻądanych. "atwiej o niespodziewane objawy nie- si´ naleÅ»ytej uwagi na paradoksalny BA-ergicznych, takich jak: gabapenty-
dobrania odpowiedniego leku
I tak np.: poŻądane. z pozoru fakt, Å»e u cz´Ä˜ci chorych mo- na, tiagabina czy wigabatryna, ponie-
przeciwpadaczkowego do dane-
pacjenci z kamicÄ… nerkowÄ… w wywia- Å»e dojĘç do redukcji cz´stoĘci napa- waÅ» napady te mylnie rozpoznawane
go typu napadów
dzie nie powinni byç leczeni topira- dów po zmniejszeniu dawki s"abo sÄ… jako kloniczne napady cz´Ä˜ciowe.
B"Ä…d VII:
matem, który  u niektórych chorych dzia"ajÄ…cego LPP (Schmidt, 1983). Cz´Ä˜ç lekarzy nie przyjmuje do wia-
Nieuzasadnienie wysoka dawka
 stwarza tendencj´ do tworzenia ka- Cz´ste sÄ…  w terapii padaczki domoĘci, Å»e uogólnione z natury na-
leku przeciwpadaczkowego
mieni w uk"adzie moczowym, Co robiç?  b"´dy polegajÄ…ce na stosowaniu nie- pady miokloniczne w padaczce m"o-
pacjenci z hiponatremiÄ… otrzymu- 1. U kaÅ»dego pacjenta, u którego w"aĘciwego LPP w b"´dnie rozpozna- dzieÅ‚
czej mogÄ… pojawiaç si´ jedynie
jÄ…cy leki moczop´dne lub z ci´Å»kÄ… Stosowanie zbyt wysokich dawek nie dochodzi do zauwaÅ»alnej redukcji nym uprzednio typie napadów. Nie- jednostronnie, nawet w obecnoĘci
niewydolnoĘciÄ… nerek wymagajÄ… LPP zdarza si´ g"ównie na poczÄ…tku cz´stoĘci napadów w wyniku stoso- rzadkie jest np. mylenie czystych obustronnych wy"adowaÅ‚
czo"owych
szczególnej ostroÅ»noĘci w czasie terapii pacjentów dotÄ…d nieleczonych, wania maksymalnej tolerowanej dawki napadów nieĘwiadomoĘci z krótko- w zapisie EEG. B"´dne rozpoznanie
przyjmowania okskarbazepiny, z padaczkÄ… wczesnÄ… oraz  nawet LPP, naleÅ»y stopniowo dawk´ t´ redu- trwa"ymi napadami cz´Ä˜ciowymi o sym- napadów niepadaczkowych i przez to
równieÅ» u pacjentów otrzymujÄ…cych cz´Ä˜ciej  u chorych z przewlek"ym kowaç. Zmniejsza to ryzyko pojawienia ptomatologii z"oÅ»onej i nieskuteczne zaniechanie leczenia wyst´pujÄ…cej
sole kwasu walproinowego dawka przebiegiem choroby, cz´Ä˜ciowo re- si´ objawów niepoŻądanych bez wp"y- leczenie ich za pomocÄ… fenytoiny lub u chorego padaczki by"o juÅ» omawia-
w"Ä…czanej dodatkowo lamotryginy po- agujÄ…cych na leczenie. Najcz´Ä˜ciej wu na cz´stoĘç napadów. karbamazepiny. DrugÄ… cz´stÄ… pomy"- ne. Cz´sty niegdyĘ b"Ä…d leczenia na-
winna byç zwi´kszana bardzo powo- u chorych tych zalecano zwi´kszenie 2. U kaÅ»dego pacjenta, u którego kÄ…, która owocuje b"´dnym, a przez to padów kloniczno-tonicznych za po-
li, gdyÅ» kwas walproinowy gwa"tow- dawki dotychczas stosowanego LPP. nie dochodzi do znaczÄ…cej redukcji nieskutecznym leczeniem, jest terapia mocÄ… etosuksymidu to juÅ» niejako
nie hamuje metabolizm lamotryginy. Optymalnie kaÅ»dy pacjent ze napadów w czasie terapii wi´cej niÅ» m"odzieÅ‚
czej padaczki mioklonicznej przesz"oĘç, i to nie z powodu stale
Choç kontrolowane badania far- ĘwieÅ»o rozpoznanÄ… padaczkÄ… powi-
makokliniczne nowej generacji LPP nien  w poczÄ…tku terapii  byç leczo-
(takich jak lamotrygina, okskarbazepi- ny najmniejszÄ… dzia"ajÄ…cÄ… dawkÄ…
na i gabapentyna, tiagabina) wykaza- LPP. Wy"aniajÄ… si´ jednak w tej sytu-
"y, Å»e leki te sÄ… skuteczne w napa- acji dwa problemy: w przypadku wi´k-
dach cz´Ä˜ciowych, to jednak duÅ»a szoĘci LPP nie okreĘlono najmniejszej
cz´Ä˜ç ekspertów jest przeciwna ich dzia"ajÄ…cej dawki i  w tym stanie rze-
wdraŻaniu jako pierwszorzutowych, czy  wielu lekarzy dąŻąc do jak naj-
po prostu ze wzgl´du na koszty tak szybszej redukcji cz´stoĘci napadów
prowadzonego leczenia, a radzi uÅ»y- jest sk"onna zalecaç raczej wyÅ»sze
waç je, gdy zawiodÄ… klasyczne LPP, (niÅ» niezb´dne) dawki LPP, aniÅ»eli ry-
takie jak kwas walproinowy czy karba- zykowaç wystÄ…pienie kolejnego napa-
mazepina. NaleŻy jednakŻe zazna- du. W istocie  wielu pacjentów jest
czyç, Å»e wiele z LPP nowej generacji leczonych zbyt wysokimi dawkami
ma przewag´ nad lekami klasycznymi LPP, podczas gdy skutecznie oddzia-
(np. mniej zaznaczony wp"yw seda- "ywa"oby na dawki niŻsze. Zakoł
czo-
tywny  gabapentyna, lamotrygina, ne ostatnio badanie farmakoklinicz-
tiagabina), co jest szczególnie istotne ne nad zastosowaniem soli kwasu
w leczeniu pacjentów w podesz"ym walproinowego w m"odzieł
czej pa-
wieku. daczce mioklonicznej pokazuje, Że
Natomiast brak istotnych klinicz- wst´pna dzienna dawka 500 mg by"a-
nie interakcji z innymi lekami (np. ga- by wystarczajÄ…ca i Å»e wi´kszoĘç cho-
bapentyna, lamotrygina, lewetirace- rych z tym rodzajem padaczki leczo-
tam, tiagabina) waŻny jest u chorych na jest nieuzasadnienie wysokimi
wymagających leczenia wspó"istnieją- początkowymi dawkami kwasu wal-
cych (obok padaczki) schorzeł
lub proinowego (De Toffel i wsp., 1996).
u kobiet stosujÄ…cych antykoncepcj´. Nieznana jest, niestety, skala zjawi-
ska stosowania nadmiernie wysokich
Co robiç? dawek LPP w poczÄ…tku leczenia.
1. U kaÅ»dego pacjenta ze s"abo Okazuje si´ równieÅ», Å»e wst´pna te-
kontrolowanymi farmakologicznie na- rapia izolowanych napadów klonicz-
padami przy leczeniu standardowymi no-tonicznych pozwala na niÅ»sze st´-
LPP naleÅ»y rozwaÅ»yç wdroÅ»enie le- Å»enie LPP w surowicy (a co za tym
ków nowej generacji. Nie naleŻy przy idzie  na mniejsze dawki doustne
tym spodziewaç si´ ani tym bardziej LPP) niÅ» terapia pacjentów z napada-
obiecywaç ustÄ…pienia napadów w efek- mi cz´Ä˜ciowymi (Schmidt i wsp., 1984).
cie dodanego nowego LPP: jak si´ U cz´Ä˜ci chorych, u których pomi-
szacuje, jedynie nie wi´cej niÅ» 10% mo leczenia wyst´pujÄ… napady, zwi´k-
chorych ze s"abo kontrolowanÄ… pa- szenie dawki leku moÅ»e przynieĘç
daczkÄ… moÅ»e byç wolnych od na- popraw´ kontroli ataków (Schmidt,
padów (Walker i wsp., 1996). NaleŻy 1983). Niestety, wiele danych wska-
dodaç, Å»e z podobnym sukcesem zuje, Å»e pozostali pacjenci nie osiÄ…-
spotykano si´ w przypadku soli kwa- gajÄ… istotnej korzyĘci ze zwi´kszenia
su walproinowego jako dodanego dawki stosowanego dotychczas LPP,
LPP (Willmore i wsp., 1996). nawet do maksymalnie tolerowanej.
2. NaleÅ»y si´ upewniç, Å»e jako lek Paradoksalnie  u cz´Ä˜ci chorych mo-
dodany wybrano jeden oddzia"ujÄ…cy Å»e dojĘç do wzrostu cz´stoĘci ataków
potencjalnie w napadach cz´Ä˜cio- przy podwyÅ»szeniu dawki LPP (Pe-
wych, a jeden w uogólnionych o typie rucca i wsp., 1998). Jak juŻ pisano le-
napadów nieĘwiadomoĘci i mioklo- czenie maksymalną tolerowaną daw-
nicznych. NaleÅ»y dobrze zapoznaç kÄ… leku powinno byç kontynuowane
si´ ze wskazaniami nowo wdraÅ»ane- jedynie u pacjentów, u których docho-
go LPP, moŻliwymi dzia"aniami niepo- dzi  przy jej stosowaniu  do istotnej,
"
wy i lamotrygin´, co wywo"a"o dal-
Pacjent,
Epizody
sze zwi´kszenie cz´stotliwoĘci
napadów padaczkowych do 8-10
którego pami´tam:
na dob´.
towarzyskie
W trzydziestym tygodniu ciąŻy
Lek. med. Monika Kopeç, Klinika Neurologii AM wystÄ…pi" u pacjentki stan padacz-
w Bia"ymstoku, kierownik doc. dr hab. Wies"aw Drozdowski kowy. Ze wzgl´du na zagroÅ»enie
zamartwicÄ… p"odu w dramatycz-
Celem leczenia napadów pa- stwa leczona wieloma lekami nych okolicznoĘciach rozwiązano
daczkowych u kobiet w wieku roz- przeciwpadaczkowymi w róŻnych ciÄ…Å»´ drogÄ… cesarskiego ci´cia.
rodczym jest uzyskanie ich opty- kombinacjach. Ostatnio otrzymy- BezpoĘrednio po porodzie dosz"o
malnej kontroli przy minimalizacji wa"a kwas walproinowy, karba- do zatrzymania krąŻenia u nowo-
zagroÅ»enia dla p"odu. mazepin´, topiramat i lamotrygin´. rodka, natomiast u matki nadal
U oko"o jednej trzeciej ci´- Pomimo politerapii i duÅ»ych dawek utrzymywa"y si´ napady gromad-
Å»arnych pogarsza si´ kontrola na- terapeutycznych leków napady ne. W trzeciej dobie po porodzie
padów. Cz´sto ma to zwiÄ…zek wyst´powa"y z duŻą cz´stotliwo- uda"o si´ je opanowaç.
z gorszym przestrzeganiem zaŻy- Ęcią (2-3 razy w tygodniu). Prezentowany przypadek do-
wania leków lub zmniejszeniem W trakcie modyfikacji leczenia wodzi, jak groęne skutki moŻe
ich dawkowania przez same pa- przeciwpadaczkowego pacjentka nieĘç ze sobÄ… radykalna zmiana
cjentki lub lekarza w zwiÄ…zku zasz"a w ciÄ…Å»´. W ciÄ…Å»y dosz"o do leczenia przeciwpadaczkowego
z obawami o niekorzystny wp"yw zwi´kszenia cz´stotliwoĘci napa- w ciÄ…Å»y. Wiadomo, Å»e organoge-
leków przeciwpadaczkowych na dów (3-4 razy na dob´) i zmiany neza koÅ‚
czy si´ w pierwszym
p"ód. ich charakteru  pojawi"y si´ na- trymestrze ciÄ…Å»y i bardziej groÄ™ne W tym roku obchodzimy 5-lecie Gabitrilu w Polsce. 5 lat dobrych doĘwiad-
Pacjentka 22-letnia, od trze- pady wtórnie uogólnione z nie- mogÄ… byç nast´pstwa odstawie- czeÅ‚
lekarzy i tysiące zadowolonych pacjentów to dla nas powód do dumy.
ciego roku Å»ycia z napadami pa- dow"adem po"owiczym prawo- nia leków przeciwpadaczkowych Wspólnie Ęwi´towaliĘmy na ZjeÄ™dzie Polskiego Towarzystwa Epileptologii
daczkowymi o charakterze cz´- stronnym typu Todda. Wykonane niÅ» politerapia w kolejnych mie- w ¸odzi, gdzie 350 goĘci mia"o okazj´ spróbowaç specjalnych jubileuszowych
Ęciowych z"oŻonych i wtórnie wówczas badanie MRI g"owy nie siącach ciąŻy. Przed podejmo- ciasteczek gabitrilowych. W trakcie zjazdu Pa"ac Poznał
skich otworzy" swe
uogólnionych, o etiologii związa- wykaza"o odchyleł
. waniem jakichkolwiek decyzji podwoje dla goĘci Depakiny i Gabitrilu.
nej prawdopodobnie z urazem W dwunastym tygodniu ciąŻy o zmianie leczenia przeciwpa- Kolejną okazją do wspólnego spotkania by" Zjazd Polskiego Towarzystwa
oko"oporodowym, wielokrotnie ho- radykalnie zmodyfikowano lecze- daczkowego w ciÄ…Å»y naleÅ»y zaw- Neuropediatrów w Zamku Ujazdowskim w Warszawie, którÄ… upami´tni" okoliczno-
spitalizowana. Chora od dziecił
- nie: odstawiono kwas walproino- sze rozwaÅ»yç ich nast´pstwa. Ęciowy tort gabitrilowy. A dla ducha w sesji plenarnej o naszym gabitrilowym
5-latku mówi" dr n. med. Andrzej Kozik. Pan doktor omówi" wyniki stosowania
Gabitrilu u 150 dzieci, które by"y w"Ä…czone do badania oceniajÄ…cego skutecznoĘç
i bezpieczeł
stwo stosowania Gabitrilu. Grupa dzieci by"a tylko cz´Ä˜ciÄ… duÅ»ego
badania przeprowadzonego w Polsce.
Epicentrum wiadomoĘci
Wyniki ca"ej próby z udzia"em 1 337 pacjentów b´dÄ… wkrótce opublikowane
w  Neurologii i Neurochirurgii Polskiej .
Zainteresowanie tematem za- nia te pozostajÄ… cz´Ä˜ciowo zgod- trycznych oraz rozpowszechnienia
burzeł
psychicznych w padaczce ne z wynikami wczeĘniejszymi, opieki psychiatrycznej wĘród dzie- Úyczymy PaÅ‚
stwu i sobie kolejnych jubileuszy.
wydaje si´ ostatnio wzrastaç, cho- które wskazywa"y na zjawisko ci´cych pacjentów z padaczkÄ…
ciaŻ dotycząca tych zagadnieł
wzmoŻonego przep"ywu krwi w zaleŻnoĘci od czynników de-
literatura, a zarazem liczba prowa- w korze jednostronnie w obr´bie mograficznych, Ęrodowiskowych,
dzonych badał
jest wciÄ…Å» niewy- lewego p"ata czo"owego. Wzorce zwiÄ…zanych z rozwojem funkcji
starczajÄ…ca. Oto jakie informacje te wydajÄ… si´ róŻniç od tych uzy- poznawczych dziecka i rodzajem
przynosi jeden z numerów tak skiwanych w badaniach SPECT napadów. Pos"ugujÄ…c si´ róŻnymi
cz´sto przeglÄ…danego przez nas wykonanych w czasie napadów kwestionariuszami do oceny za-
pisma [ Epilepsia 2003; 44 (4)]. cz´Ä˜ciowych z"oÅ»onych. Zdaniem burzeÅ‚
psychicznych, zaburzeł

autorów, dane te mogÄ… dowodziç, zachowania, rozwoju funkcji j´-
*** Że wystąpienie objawów ponapa- zykowych i poziomu inteligencji,
Objawy psychiczne mogÄ… zda- dowej psychozy u chorych z na- przebadano doĘç duŻą grup´,
rzaç si´ wcale nierzadko u pacjen- bo liczÄ…cÄ… 114 dzieci w wieku
tów z padaczką, przede wszystkim od 5 do 16 lat. Byli to chorzy z pa-
p"ata skroniowego. Przyjmowaç daczkÄ… cz´Ä˜ciowÄ… i napadami
mogÄ… postaç ponapadowych psy- cz´Ä˜ciowymi z"oÅ»onymi lub z pier-
choz, które zwykle charakteryzuje wotnie uogólnioną padaczką
"agodny przebieg. Mechanizmy z napadami nieĘwiadomoĘci.
związane ze ęród"em tego rodzaju Rozpoznanie wspó"istniejących
objawów nie są do koł
ca jasne. zaburzeł
psychicznych stawiano
Z okazji jubileuszu Gabitrilu proponujemy Pał
stwu zabaw´
Austriaccy neurolodzy z Wiednia zgodnie z klasyfikacjÄ… DSM-IV.
 sprawdzenie swojej wiedzy o Gabitrilu.
wspólnie z naukowcami z niemiec- Wyniki pokaza"y, Że u oko"o 60%
kiego Instytutu Maxa Plancka wy- dzieci z ca"ej grupy postawiono
1. DoĘwiadczenia kliniczne z Gabitrilem w Polsce rozpocz´"y si´ w roku:
korzystując badanie przep"ywów takie rozpoznanie, ale aŻ ponad
a) 1998
Ęródmózgowych metodą SPECT, po"owa z nich nie by"a z tego po-
b) 1999
analizowali, czy i jak zmienia si´ wodu leczona. Brak opieki psy-
c) 2000
ów przep"yw w zwiÄ…zku ze stanem chiatrycznej wiÄ…za" si´ statystycz-
d) 2001
ponapadowej psychozy. Obser- padami skroniowymi moÅ»e byç nie cz´Ä˜ciej z m"odszym wiekiem
wacja dotyczy"a pi´ciu chorych zwiÄ…zane z nadmiernÄ… aktywacjÄ… dziecka, niÅ»szym poziomem wy-
2. Gabitril dodany do leków indukujących enzymy wątrobowe np.
z padaczką p"ata skroniowego, struktur, zarówno p"atów czo"o- kszta"cenia rodziców, mniejszą
karbamazepiny, wymaga dawki podtrzymujÄ…cej w zakresie:
u których objawy ponapadowej wych, jak i skroniowych. Zwi´k- liczbÄ… przyjmowanych leków prze-
a) 10-20 mg
psychozy wystąpi"y w trakcie mo- szony przep"yw związany ze sta- ciwpadaczkowych oraz wyŻszym
b) 20-30 mg
nitorowania metodą wideometrii. nem ponapadowej psychozy IQ pacjenta. ZauwaŻono takŻe,
c) 30-50 mg
U kaÅ»dego z nich wykonano ba- moÅ»e stanowiç wyraz równocze- Å»e z opieki psychiatry rzadziej
d) 5-15 mg
danie SPECT w czasie incydentu snego wyst´powania wy"adowaÅ‚
korzystali pacjenci z pierwotnie
psychotycznego i tuŻ po jego podkorowych, aktywacji mechani- uogólnioną padaczką z napadami
3. Gabitril jest dobrze tolerowany do nast´pujÄ…cych dawek:
zakoł
czeniu. Uzyskane wyniki zmów hamujących, które koł
czą nieĘwiadomoĘci. Autorzy podkre-
a) do 30 mg
pokaza"y, Å»e wszystkie obrazy napad, lub Ęwiadczyç po prostu ĘlajÄ…, Å»e wyniki ich obserwacji
b) do 50 mg
SPECT wykonane u pacjentów o zaburzeniach regulacji mózgo- mogÄ… byç wskazówkÄ… dla lekarzy
c) do 45 mg
w czasie trwania psychozy, w od- wego przep"ywu krwi. i rodziców zach´cajÄ…cÄ… do zwró-
d) do 70 mg
róŻnieniu od obrazów w stanie cenia wi´kszej uwagi na wyst´po-
mi´dzynapadowym, potwierdza"y *** wanie zaburzeÅ‚
psychicznych
Poprawne odpowiedzi znajdą Pał
stwo
obecnoĘç obszarów zwi´kszone- Autorzy amerykaÅ‚
scy przepro- u dzieci z padaczkÄ… oraz koniecz-
na ostatniej stronie gazety.
go przep"ywu w p"atach czo"o- wadzili badanie dotyczÄ…ce wy- noĘç otoczenia takich pacjentów
wych i skroniowych. SpostrzeÅ»e- st´powania zaburzeÅ‚
psychia- specjalistycznÄ… opiekÄ….
rosnÄ…cej wiedzy o terapii w epilepto- metod neuroobrazowych i elektrofizjolo-
logii, ale po prostu ze wzgl´du na co- Najcz´stsze b"´dy pope"niane gicznych  ulegajÄ… usprawnieniu. W tej
raz rzadsze stosowanie pochodnych sytuacji nie moŻna, a z deontologiczne-
imidu kwasu bursztynowego. go punktu widzenia nie powinno si´
w leczeniu padaczki z góry rezygnowaç z podejmowania
Co robiç? prób leczenia pacjenta nowÄ… generacjÄ…
1. U kaŻdego pacjenta, u którego LPP bądę przy pomocy metod niefar-
napady nie oddzia"ujÄ… na pierwszo- B"Ä…d IX: B"Ä…d X:
Co robiç? makologicznych (np. stymulacja nerwu
rzutowe dla danych napadów lecze- 1. KaÅ»dy pacjent, u którego roz- b"´dnego), majÄ…cych zwykle, w porów-
B"´dnie rozpoznana remisja
NiemoÅ»noĘç lub nieumiej´tnoĘç
nie, powinno dokonaç si´ rewizji roz- pocz´"a si´ remisja napadów, powi- naniu z LPP, przewag´ niewielkich
i przedwczesne zakoł
czenie
konsekwentnej realizacji celów
poznania ze wzgl´du na moÅ»liwoĘç: nien byç oceniany takÅ»e w aspekcie dzia"aÅ‚
niepoŻądanych.
leczenia
leczenia
a. b"´dnego rozpoznania napa- moÅ»liwoĘci ich nawrotu; okreĘlone
dów i  przez to  wdroÅ»enia i konty- powinny byç takÅ»e metody zabezpie- Co robiç?
nuowania niew"aĘciwego leczenia, Nie"atwo jest zdecydowaç o termi- czenia pacjenta przed moÅ»liwoĘciÄ… Zrozumia"e jest, Å»e pacjent z prze- 1. NaleÅ»y corocznie dokonywaç re-
b. nierozpoznania lub b"´dnego nie zakoÅ‚
czenia leczenia w padacz- nawrotów. Okres 1 roku jest minimal- wlek"ymi, opornymi terapeutycznie na- wizji skutków dotychczasowego lecze-
rozpoznania zespo"u padaczkowego ce, zw"aszcza u chorych, u których nym czasem remisji. padami oraz jego bliscy mogÄ…, z cza- nia, a pacjent powinien byç na bieŻąco
ze skutkami jak wyÅ»ej, napady nie wyst´pujÄ…  od pewnego 2. Dwuletni okres jest minimal- sem, straciç zaufanie zarówno do informowany o nowo pojawiajÄ…cych si´
c. mylenia padaczki z napadowy- czasu . To nie"atwe zadanie wymaga nym czasem remisji u chorych, u któ- metod terapii, jak i do lekarza leczą- na rynku LPP i nowych metodach nie-
mi zespo"ami niepadaczkowymi i od- pogodzenia dwóch, pozornie przeciw- rych do ustÄ…pienia napadów docho- cego. Po niepowodzeniach przedsi´- farmakologicznych leczenia padaczki.
wrotnie. stawnych regu" leczenia w padaczce. dzi nie"atwo. Natomiast u wszystkich branych wysi"ków terapeutycznych za- 2. Nie powinno si´ zbyt "atwo pod-
2. W sytuacji trudnoĘci z okreĘle- Jak wiadomo z praktyki klinicznej, nie- chorych z jakimikolwiek czynnikami równo pacjent, jak i lekarz mogÄ… straciç dawaç nastrojom fatalizmu i niemoÅ»no-
niem, czy u chorego wyst´pujÄ… napa- którzy pacjenci nalegajÄ… na zakoÅ‚
cze- ryzyka nawrotu napadów minimal- motywacj´ do aktywnego poszukiwa- Ęci terapeutycznej.
dy cz´Ä˜ciowe, czyste napady nieĘwia- nie leczenia w kilka miesi´cy po wej- nym okresem remisji powinny byç nia nowych sposobów/metod kontroli 3. NaleÅ»y zasi´gnÄ…ç opinii innego,
domoĘci, czy teÅ» ataki miokloniczne, Ęciu w stan remisji, inni  dla odmiany trzy lata. napadów czy to poprzez osiÄ…ganie cieszÄ…cego si´ zaufaniem epileptologa
lepiej wdroÅ»yç leczenie za pomocÄ…  godzÄ… si´ z faktem leczenia, sk"on- 3. Nie naleÅ»y nak"aniaç pacjenta maksymalnej dawki LPP, czy teÅ» w sytuacji  ocenianych przez lekarza
LPP o wzgl´dnie szerokim spektrum ni stosowaç je moÅ»liwie juÅ» zawsze. do skracania okresu wycofywania poprzez stosowanie opcji chirurgicz- lub pacjenta  miernych wyników le-
klinicznym (sole kwasu walproinowe- Nie zadowalają  bo nie mogą  oba LPP; ewentualny nawrót napadów nych w przypadku niepowodzenia far- czenia.
go, klobazam czy topiramat). scenariusze. Zdecydowanie cz´Ä˜ciej b´dzie wówczas  w oczach pacjen- makologicznego. Pacjent, a takÅ»e le- Wojciech Kozubski
3. W przypadku, gdy nie moÅ»emy dochodzi do przedwczesnego wyco- ta  winÄ… lekarza. NaleÅ»y w okresie karz mogÄ… byç zrezygnowani i pozornie PiĘmiennictwo u autora.
stwierdziç, czy mamy do czynienia fania si´ z leczenia, co zdaje si´ lek- wycofywania si´ ze stosowania leku pogodzeni z  dalekim od idea"u  sta- [W artykule wykorzystano sugestie
z uogólnionÄ… czy cz´Ä˜ciowÄ… morfo- cewaÅ»yç dane mówiÄ…ce, Å»e im d"uÅ»ej poinformowaç pacjenta o konieczno- tus quo. Jest to sytuacja niebezpieczna zawarte w pracy D. Schmidt: The ten
logiÄ… napadów, najlepiej zastosowaç utrzymuje si´ remisja napadów, tym Ęci unikania okolicznoĘci, które mo- w Ęwietle faktu, Å»e ciÄ…gle na rynku po- most common treatment errors in epi-
LPP o szerokim spektrum klinicznym, mniejsze sÄ… szanse ich nawrotu (Me- g"yby stwarzaç ryzyko nawrotu, oraz jawiajÄ… si´ nowe LPP, a techniki lecze- lepsy; W: D. Schmidt, S. C. Schater:
takie jak kwas walproinowy czy lamo- dical Research Council Antiepileptic gdzie i jak szukaç pomocy, gdy na- nia chirurgicznego padaczki  g"ównie Epilepsy Problem Solving in Clinical
trygina. Drug..., 1991). pad wystÄ…pi. w oparciu o doskonalenie badawczych Practice. M. Dunitz, 2000, 303.]
Rejestracja a refundacja
Rejestracja (pozwolenie na dopuszczenie Lek refundowany  rozporządzeniem Ministra Lek nierefundowany  taki, który nie znajduje
do obrotu)  decyzja wydana przez Ministra Zdro- Zdrowia ca"a lub cz´Ä˜ç ceny produktu leczniczego, si´ w wykazie leków podstawowych i uzupe"niajÄ…-
wia, potwierdzajÄ…ca, Å»e dany produkt leczniczy mo- w zaleÅ»noĘci od tego, w jakim wykazie leków refun- cych oraz w wykazie chorób i leków, które ze wzgl´-
Å»e byç przedmiotem obrotu na terytorium Rzecz- dowanych zosta" umieszczony, jest pokrywana du na te choroby mogÄ… byç przepisywane za op"a-
pospolitej Polskiej. KaŻdy zarejestrowany produkt przez budŻet pał
stwa. Wykaz obejmuje m.in. na- tÄ… rycza"towÄ… lub cz´Ä˜ciowÄ… odp"atnoĘciÄ… (30% lub
leczniczy posiada Ęwiadectwo rejestracji. Rejestra- st´pujÄ…ce jednostki chorobowe: nowotwory z"oĘli- 50%). Cena leku nierefundowanego jest w ca"oĘci
cja nie oznacza, Å»e dany produkt leczniczy jest au- we, schizofreni´ opornÄ… na leczenie, choroby psy- pokrywana przez pacjenta.
tomatycznie refundowany w danym wskazaniu. chiczne lub upoĘledzenie umys"owe, padaczk´,
padaczk´ opornÄ… na leczenie.
Na podstawie RozporzÄ…dzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2002 r.
Leki bezp"atne w leczeniu padaczki Leki refundowane w leczeniu padaczki
opornej na leczenie*
Amizepin
Gabitril
Clonazepamum
Lamictal
Convulex
Neurontin
Depakine Chrono
Sabril
Dipromal
Topamax
Luminalum
Trileptal
Mizodin
Neurotop
Orfiril
Petinimid
Phenytoinum
Rivotril
Tegretol
* Refundacja dotyczy wy"ącznie pacjentów z rozpoznaniem
Timonil
padaczki lekoopornej, w innych rozpoznaniach leczenie
Vupral jest pe"nop"atne.

'