MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Teresa Górny
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
713[04].B1.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Igor Lange
dr inż. Krzysztof Presz
Opracowanie redakcyjne:
mgr Teresa Górny
Konsultacja:
mgr Janusz Górny
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[04].B1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska zawartego w programie nauczania dla zawodu 713[04] monter
systemów rurociągowych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Przykładowe scenariusze zajęć 8
5. Ćwiczenia 12
5.1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Ochrona przeciwpożarowa 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Ochrona środowiska 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 18
7. Literatura 28
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie monter systemów rurociągowych.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć,
przykładowe scenariusze zajęć,
przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
do zespołowej pracy uczniów.
W podrozdziałach materiał nauczania został opisany w sposób ogólny. Podany zasób
wiadomości powinien być wystarczający dla przyszłego montera rurociągów. Szczegółowe
wiadomości uczeń będzie poznawał na zajęciach.
Nauczyciel powinien być pomocny uczniowi w doborze treści nauczania, wskazując
zagadnienia, zarówno te szczególnie ważne, jak i pomocnicze  potrzebne w wykonywaniu
czynności, określonych zawodem montera systemów rurociągowych.
Pomocne w prowadzeniu zajęć mogą okazać się zestawy pytań zamieszczonych
w Poradniku dla ucznia, w podrozdziałach Pytania sprawdzające, z których uczeń może
korzystać w różny sposób, a mianowicie może:
zapoznać się z pytaniami przed przystąpieniem do pracy z podrozdziałem Materiał
nauczania  poznając w ten sposób wymagania wynikające z potrzeb zawodu, a po
opanowaniu wskazanych treści odpowiedzieć na zadane pytania, by sprawdzić stan swojej
gotowości do wykonywania ćwiczeń,
zapoznać się z pytaniami i odpowiedzieć na nie po pracy z podrozdziałem Materiał
nauczania  sprawdzając w ten sposób stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń.
Wybór należy do ucznia.
W Poradniku dla ucznia podano kilka propozycji ćwiczeń do każdej grupy materiałowej,
sformułowanych w różny sposób. Te same ćwiczenia zamieszczone zostały w Poradniku dla
nauczyciela.
Nauczyciel może zlecić wykonanie wszystkich ćwiczeń lub wybierać określone ćwiczenia
i przeprowadzić je:
zgodnie z zapisanymi wskazówkami,
na stanowisku wyposażonym w określone środki dydaktyczne.
Nauczyciel może również przedstawić swoje propozycje i przeprowadzić ćwiczenia.
Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń uczeń ma możliwość sprawdzenia poziomu
postępów, odpowiadając na pytania w podrozdziale Sprawdzian postępów.
Według tego samego zestawu pytań, nauczyciel dokonuje oceny wiedzy i umiejętności
ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Uczeń powinien w tym celu samodzielnie:
przeczytać pytania i udzielić na nie odpowiedzi,
zaznaczyć odpowiedz
wstawiając X w podane miejsce Tak lub Nie
Odpowiedzi NIE wskazują luki w wiedzy ucznia, informują Cię również, jakich zagadnień
jeszcze dobrze nie poznał.
Poznanie przez ucznia określonej wiedzy o przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy
będzie stanowiło dla nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu
przyswojonych wiadomości i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonymi w rozdziale 6 zadaniami testowymi.
W tym rozdziale podano również:
klucz odpowiedzi,
instrukcję dla nauczyciela, w której zawarto czynności nauczyciela podczas
przeprowadzania sprawdzianu,
instrukcję dla ucznia, w której zawarto czynności ucznia podczas przeprowadzania
sprawdzianu,
przykładową kartę odpowiedzi, w której, w odpowiednich miejscach uczeń wpisuje
odpowiedzi na pytania.
W procesie sprawdzania i oceniania poziomu osiągnięć uczniów można stosować
sprawdziany ustne i pisemne, obserwację czynności ucznia podczas realizacji zadań, testów
sprawdzających z zadaniami praktycznymi (zachowanie się w sytuacjach zagrożenia).
Zaleca się prowadzenie badań diagnostycznych, kontroli bieżącej i końcowej. W ocenie
końcowej, która jest prowadzona na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej,
należy zastosować pomiar dydaktyczny. Wiadomości teoretyczne niezbędne do realizacji
czynności praktycznych mogą być sprawdzone za pomocą testów osiągnięć. Zadania w teście są
otwarte (krótkiej odpowiedzi) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego).
Podczas obserwacji czynności ucznia w trakcie wykonywania ćwiczeń należy zwrócić
uwagę na:
- wykonywanie pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska,
- udzielanie pierwszej pomocy,
- stosowanie sprzętu przeciwpożarowego oraz środków gaśniczych.
Kontrolę poprawności wykonania zadań należy prowadzić w trakcie i po realizacji ćwiczeń.
W ocenianiu osiągnięć uczniów należy uwzględnić:
- wynik sprawdzianu opanowania umiejętności powinien mieć charakter alternatywny, co
oznacza, że uczeń umie lub nie umie poprawnie wykonać ćwiczenia,
- może być różny poziom opanowania umiejętności; ćwiczenie może być wykonane szybciej
lub wolniej, bezbłędnie lub z błędem zauważonym i poprawionym przez ucznia.
Podstawą uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny jest między innymi poprawne
wykonanie ćwiczeń, zaproponowanych w programie jednostki modułowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
713[04].B1
Techniczne podstawy budowy systemów
rurociągowych
713[04].B1.01
Posługiwanie się podstawowymi
pojęciami z zakresu budowy rurociągów
713[04].B1.02
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
materiałów i wyrobów kowalskich
713[04].B1.03
Rozpoznawanie podstawowych
materiałów stosowanych do budowy
rurociągów
713[04].B1.04 713[04].B1.05
Magazynowanie, składowanie i
Posługiwanie się dokumentacją transportowanie materiałów
techniczną stosowanych do budowy
rurociągów
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej uczeń powinien umieć :
stosować jednostki układ SI,
posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu fizyki, takimi jak: masa, siła, prędkość,
energia, napięcie, natężenie prądu,
obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
korzystać z różnych z
ródeł informacji,
dokumentować, notować i selekcjonować informacje,
posługiwać się kalkulatorem,
interpretować związki wyrażone za pomocą wzorów, wykresów, schematów, diagramów,
tabel,
dostrzegać i opisywać związki między naturalnymi składnikami środowiska, człowiekiem
i jego działalnością,
oceniać własne możliwości w zakresie wymagań stanowiska pracy i wybranego zawodu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
 zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy,
związane z bezpieczeństwem i higieną pracy,
 dostrzec zagrożenia związane z wykonywaną pracą,
 zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
 zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego, zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,
 zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,
 zastosować zasady ochrony środowiska naturalnego,
 dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej w zależności od
prowadzonych prac montażowych,
 przewidzieć i zapobiec zagrożeniom dla życia i zdrowia pracowników,
 zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas styczności z urządzeniami elektrycznymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Monter systemów rurociągowych 713[04]
Moduł: Techniczne podstawy budowy systemów rurociągowych713[04].B1
Jednostka modułowa: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 713[04].B1.02
Temat: Obowiązki pracodawcy i pracownika dotyczące stosowania przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Cel ogólny: Opanowanie umiejętności interpretowania przepisów Kodeksu Pracy
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
rozróżniać prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bhp,
wyszukiwać i selekcjonować informacje z kodeksu pracy dotyczące wymagań bhp.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
organizowania i planowania pracy,
pracy w zespole,
oceny pracy zespołu.
Metody nauczania uczenia się:
mini wykład,
dyskusja w grupie.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
praca indywidualna,
praca w małych zespołach.
Czas trwania: 3 godziny zajęć.
Środki dydaktyczne:
Kodeks Pracy z komentarzem,
normy,
Dzienniki Ustaw,
literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Omówienie celów zajęć.
3. Plan zajęć:
A. Prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa i higieny
pracy:
Wstęp  należy wyjaśnić uczniom znaczenie Kodeksu Pracy, scharakteryzować inne akty
prawne, wyjaśnić znaczenie bezpieczeństwa i higieny pracy,
 uczniowie otrzymują Kodeks Pracy, normy lub inne akty prawne - dzienniki ustaw,
 uczniowie pracując indywidualnie wypisują prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy
dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,
 pracując w grupie uczniowie sporządzają wspólne listy obowiązków pracodawcy
w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
B. Wymagania bhp dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych :
Wstęp- należy scharakteryzować uczniom pojęcie pomieszczenia pracy, pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych:
 uczniowie otrzymują normy dotyczące różnych pomieszczeń pracy i pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych,
 uczniowie pracując samodzielnie wypisują przy nazwie określonego pomieszczenia wymogi
odnośnie bhp,
 pracując w grupie uczniowie sporządzają wspólną tabelę wymagań dotyczących
określonych przez nauczyciela pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
W trakcie wypełniania tabeli nauczyciel zwraca uwagę uczniom na specyfikę wymagań
pomieszczeń pracy i higieniczno-sanitarnych.
4. Podsumowanie zajęć:
uczniowie uzasadniają znaczenie Kodeksu Pracy,
określają korzyści wynikające z przestrzegania przepisów bhp,
określają podstawowe obowiązki pracodawców, pracowników wynikające z Kodeksu
Pracy,
określają wymagania dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych.
5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
- uczniowie prezentują swoje prace,
nauczyciel analizuje pracę ucznia i stwierdza czy czyni postępy,
uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.
Zakończenie zajęć
Praca domowa:
Odszukaj w Kodeksie pracy informacji na temat: Urlopy pracownicze. Wynotuj informacje
dotyczące urlopów wypoczynkowych.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
anonimowe pisemne wypowiedzi uczniów dotyczące sposobu prowadzenia zajęć
i opanowanych umiejętności .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Monter systemów rurociągowych 713[04]
Moduł: Techniczne podstawy budowy systemów rurociągowych713[04].B1
Jednostka modułowa: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 713[04].B1.02
Temat: Odzież robocza i środki ochrony indywidualnej stosowane przez montera
systemów rurociągowych.
Cel ogólny: Opanowanie przez uczniów zasad doboru odzieży roboczej i środków ochrony
indywidualnej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
dobrać odzież roboczą na stanowisku montera ,
dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanych prac,
scharakteryzować wymagania bezpieczeństwa dotyczące procesów pracy,
określić konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bhp podczas wykonywania zadań
zawodowych.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
organizowania i planowania pracy,
pracy w zespole,
oceny pracy zespołu.
Metody nauczania uczenia się:
mini wykład,
pokaz,
dyskusja w grupie.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
praca indywidualna,
praca w małych zespołach.
Czas trwania: 1 godzina zajęć.
Środki dydaktyczne:
Kodeks Pracy z komentarzem,
normy,
Dzienniki Ustaw,
literatura zgodnie z punktem 7 poradnika dla nauczyciela,
odzież robocza,
środki ochrony indywidualnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Omówienie celów zajęć.
3. Plan zajęć :
A. Prawa i obowiązki pracodawcy dotyczące zapewnienia środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży roboczej:
wstęp  należy wyjaśnić uczniom znaczenie środków ochrony indywidualnej,
scharakteryzować akty prawne dotyczące środków ochrony indywidualnej, wyjaśnić znaczenie
ich stosowania oraz wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy i zaprezentować przykłady
środków ochrony indywidualnej,
uczniowie otrzymują instrukcje , normy lub inne akty prawne,
uczniowie pracując indywidualnie wypisują obowiązki pracodawcy dotyczące stosowania
środków ochrony indywidualnej.
B. Wymagania bhp dotyczące stosowania odzieży roboczej:
wstęp- należy scharakteryzować uczniom pojęcie odzieży roboczej i zaprezentować
przykłady odzieży roboczej,
uczniowie otrzymują normy dotyczące odzieży roboczej,
pracując w grupie uczniowie sporządzają wspólną tabelę wymagań dotyczących odzieży
roboczej dla określonych przez nauczyciela stanowisk pracy.
W trakcie tworzenia tabeli nauczyciel zwraca uwagę uczniom na specyfikę poszczególnych
stanowisk pracy.
4. Podsumowanie zajęć:
uczniowie uzasadniają znaczenie stosowania odzieży roboczej oraz środków ochrony
indywidualnej,
określają korzyści wynikające z przestrzegania przepisów bhp,
określają podstawowe obowiązki pracodawców, pracowników wynikające z stosowania
odzieży roboczej oraz środków ochrony indywidualnej,
wyjaśniają wymagania dotyczące stosowania odzieży roboczej oraz środków ochrony
indywidualnej na poszczególnych stanowiskach pracy.
5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności:
uczniowie prezentują swoje prace.
uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prac,
nauczyciel analizuje pracę ucznia i stwierdza czy czyni postępy.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Odszukaj w internecie informacje na temat: Środki ochrony dróg oddechowych.
Wynotuj ich nazwy oraz zastosowanie.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i opanowanych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp na podstawie Kodeksu
Pracy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania oraz wyjaśnić uczniom zasady bezpiecznej pracy.
Oceniając pracę uczniów nauczyciel powinien zwrócić uwagę na:
stosowanie poprawnego nazewnictwa,
rozpoznawanie poszczególnych aktów prawnych,
stosowanie przepisów bhp na stanowisku pracy,
umiejętność pracy w grupie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w Kodeksie Pracy informacje o prawach i obowiązkach pracownika w zakresie
bhp,
2) zanotować numery artykułów z Kodeksu Pracy,
3) scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu Pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
Kodeks Pracy z komentarzem,
Dzienniki Ustaw,
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Określ wymagania bhp dotyczące prac montażowych rurociągów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania oraz wyjaśnić uczniom zasady bezpiecznej pracy.
Oceniając pracę uczniów nauczyciel powinien zwrócić uwagę na:
stosowanie poprawnego nazewnictwa,
rozpoznawanie wymagań bhp dotyczących prac montażowych rurociągów,
umiejętność pracy w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyszukać w Kodeksie Pracy , normach i dziennikach ustaw informacje o wymaganiach bhp
dotyczących prac montażowych rurociągów,
2) zanotować najważniejsze wymagania i je scharakteryzować,
3) scharakteryzować stanowisko montażowe rurociągu.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
Kodeks Pracy z komentarzem,
Dzienniki Ustaw,
Polskie Normy,
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Rozpoznaj zagrożenia wypadkowe występujące podczas prac montażowych rurociągów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania oraz wyjaśnić uczniom zasady bezpiecznej pracy.
Oceniając pracę uczniów nauczyciel powinien zwrócić uwagę na:
stosowanie poprawnego nazewnictwa,
rozpoznawanie poszczególnych zagrożeń występujących, na stanowisku montażowym
rurociągu,
stosowanie przepisów bhp na stanowisku pracy,
umiejętność pracy w grupie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją wykonywania prac polegających na montażu rurociągu,
2) zidentyfikować najważniejsze zagrożenia występujące na stanowisku pracy,
3) zanotować w zeszycie najważniejsze zagrożenia i je scharakteryzować.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
instrukcje wykonywania prac montażowych,
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Ochrona przeciwpożarowa.
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz sprzęt i środki gaśnicze w zależności od rodzaju pożaru.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania oraz wyjaśnić uczniom zasady bezpiecznej pracy.
Oceniając pracę uczniów nauczyciel powinien zwrócić uwagę na:
stosowanie poprawnego nazewnictwa,
rozpoznawanie sprzętu przeciwpożarowego,
rozpoznawanie sprzętu gaśniczego,
umiejętność pracy w grupie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać instrukcje przeciwpożarowe oraz instrukcje stosowania sprzętu i środków
gaśniczych,
2) określić rodzaje pożarów i je scharakteryzować,
3) zanotować możliwe do zastosowania środki gaśnicze i je scharakteryzować.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
instrukcje przeciwpożarowe, instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Wykonaj symulację stosowania podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia
pożaru.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania oraz wyjaśnić uczniom zasady bezpiecznej pracy.
Oceniając pracę uczniów nauczyciel powinien zwrócić uwagę na:
stosowanie poprawnego nazewnictwa,
rozpoznawanie i użycie sprzętu gaśniczego,
stosowanie przepisów bhp na stanowisku pracy,
umiejętność pracy w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dobrać sprzęt lub środek gaśniczy do określonego typu pożaru,
2) omówić sposób użycia danego sprzętu lub środka gaśniczego,
3) omówić najczęściej popełniane błędy podczas stosowania środków gaśniczych.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
sprzęt i środki gaśnicze,
instrukcje przeciwpożarowe, instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy.
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj instrukcję gospodarki odpadami na stanowisku montażowym rurociągu
przemysłowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania oraz wyjaśnić uczniom zasady bezpiecznej pracy.
Oceniając pracę uczniów nauczyciel powinien zwrócić uwagę na:
stosowanie poprawnego nazewnictwa,
rozpoznawanie odpadów powstających przy pracach montażowych rurociągów,
wyszukiwanie informacji w regulacjach prawnych,
umiejętność pracy w grupie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zidentyfikować rodzaje odpadów powstających w procesach prac montażowych rurociągu,
2) wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące metod składowania i utylizacji odpadów,
3) pogrupować odpady według metod składowania i utylizacji,
4) opisać w tabeli grupy odpadów i metody ich składowania i utylizacji,
5) scharakteryzować opracowaną instrukcję.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Środki dydaktyczne:
- dyrektywy Unii Europejskiej, Polskie Normy,
- przykładowa charakterystyka zakładu pracy (zawierająca charakter produkcji, proces
technologiczny, materiały potrzebne do procesu produkcyjnego, powstające odpady,
opakowania),
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Opracuj harmonogram wywozu odpadów dla wybranego zakładu wykonującego instalacje
przemysłowe.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania oraz wyjaśnić uczniom zasady bezpiecznej pracy.
Oceniając pracę uczniów nauczyciel powinien zwrócić uwagę na:
stosowanie poprawnego nazewnictwa,
zidentyfikowanie rodzaju i ilości odpadów,
umiejętność pracy w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zidentyfikować wielkość produkcji,
2) zidentyfikować rodzaje i ilość odpadów powstających w wybranym warsztacie instalacji
przemysłowych,
3) ocenić rozmiary pojemników na odpady,
4) zapisać w tabeli orientacyjną częstotliwość wywozu odpadów wg typu odpadu,
5) scharakteryzować opracowany harmonogram.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne
Środki dydaktyczne:
dyrektywy Unii Europejskiej, Polskie Normy,
przykładowa charakterystyka zakładu pracy (zawierająca charakter produkcji, proces
technologiczny, wielkość zatrudnienia, materiały potrzebne do procesu produkcyjnego,
powstające odpady, opakowania,),
literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska
Test składa się z 22 zadań wielokrotnego wyboru i otwartych, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 są z poziomu podstawowego,
- zadania 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający - za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego
- dostateczny - za rozwiązanie co najmniej 14 zadań z poziomu
podstawowego,
- dobry
- za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 zadań
z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry - za rozwiązanie 20 zadań, w tym co najmniej 4 zadań
z poziomu ponadpodstawowego.
Plan testu Klucz odpowiedzi
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Rozpoznać kolorystykę znaków
1. B P c
w zależności od ich rodzaju.
Określić wpływ hałasu na B P b
2.
zdrowie człowieka.
3. Określić zastosowanie znaków. a
C P
B P a
Zareagować w sytuacji lekkiego
4.
wypadku.
C P c
Określić zastosowanie sprzętu
5.
gaśniczego.
Gaśnice proszkowe, gaśnice
A P śniegowe, gaśnice i agregaty
Określić podstawowe rodzaje
6. pianowe, agregaty gaśnicze,
sprzętu gaśniczego.
samoczynne urządzenia
gaśnicze
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
C P c
Rozpoznać zagrożenie ze strony
7.
urządzeń.
Rozpoznać kolorystykę znaków B P c
8. zakazu, oznaczeń
przeciwpożarowych.
Niebieskie tło, biały symbol
Opisać kolorystykę znaków
9.
B P
nakazu.
Odzież robocza - jest to
B P odzież, która ułatwia
pracownikowi
Wyjaśnić pojęcia związane z wykonywanie czynności
10.
BHP. zawodowych w warunkach
nie zagrażających życiu lub
zdrowiu, chroni odzież
własną .
C PP b
Zareagować w sytuacji
11.
wypadku.
W razie gdy warunki pracy
D PP nie odpowiadają przepisom
bezpieczeństwa i higieny
Określić prawa przysługujące pracy i stwarzają
pracownikowi. bezpośrednie zagrożenie dla
zdrowia lub życia
12. pracownika, albo gdy
wykonywana przez niego
praca grozi takim
niebezpieczeństwem innym
osobom, pracownik ma
prawo powstrzymać się od
wykonywania pracy,
Odzież robocza - jest to
D PP odzież, która ułatwia
Rozróżnić pojęcia związane z pracownikowi wykonywanie
BHP. czynności zawodowych w
warunkach nie
13.
zagrażających życiu,
natomiast odzież ochronna
służy ochronie człowieka w
warunkach które mogą
spowodować utratę zdrowia
A - spalaniu ulegają ciała
stałe pochodzenia
D PP organicznego (paliwa stałe,
drewno, papier, tkaniny),
Rozpoznać typy pożarów.
14. B - ogień obejmuje ciecze
palne lub substancje stałe
przechodzące w stan płynny
pod wpływem wysokiej
temperatury (paliwa ciekłe,
alkohole, oleje, smary,
materiały bitumiczne ) ,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
alkohole, oleje, smary,
materiały bitumiczne ) ,
C - płoną gazy palne
(acetylen, metan, propan-
butan, wodór, gaz
koksowniczy lub ziemny)
D - zapaleniu uległy metale
lekkie (magnez, sód, potas),
E - pożary: instalacji i
urządzeń elektrycznych,
pojazdów samochodowych.
Ponieważ pożar opisany w
D PP pytaniu jest pożarem typu B
Dobrać sprzęt gaśniczy w dlatego do jego gaszenia
15.
zależności od rodzaju pożaru. nadają się wszystkie opisane
w pakiecie urządzenia
gaśnicze .
Należy wybrać numer 112
Opisać sposób alarmowania
16. B P lub numer 998 , użyć syreny
staży pożarnej.
alarmowej .
17. Określić stopień poparzenia. C P b
System prawidłowego
gospodarowania odpadami
składa się z trzech głównych
elementów:
Wyjaśnić zasady gospodarki
18. B P  gromadzenie (w miejscu
odpadami.
powstawania),
 usuwanie,
 unieszkodliwiane.
19. Zidentyfikować znaki. C P b
1.buty ochronne
2. osłona twarzy
3.rękawice ochronne
Określić środki ochrony
20. B P 4. fartuch skórzany
osobistej.
5. nakrycie głowy
(1 pkt. Jeżeli wymieni
przynajmniej 4 z nich)
Określić zakres informacji
21. zawartych w instrukcjach bhp B P d
urządzeń.
Określić sposób udzielenia
22 B P b
pomocy poszkodowanemu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych, jakie
będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
8. Stwórz odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru dydaktycznego (rozładuj
niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 22 pytania dotyczących przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
Pytania: 1, 2, 4, 5, 7, 8, 11, 17, 19, 21, 22 są to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedz
jest prawidłowa; pytania: 3, 6, 9 10, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 20 to pytania, na
które należy udzielić krótkiej odpowiedzi.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
- w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedz
prawidłową),
- w pytaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedz
w wyznaczone pole,
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 60 min.
Powodzenia
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Znak przedstawiony oznacza:
a) zakaz,
b) instrukcję,
c) ostrzeżenie,
d) bezpieczne warunki pracy.
2. Nadmierny hałas stanowi zagrożenie dla zdrowia, ponieważ:
a) powoduje natychmiastowe uszkodzenie słuchu,
b) przyspiesza normalną utratę słuchu, występującą wraz z wiekiem,
c) powoduje stres,
d) powoduje stałe drżenie rąk.
3. Opisz gdzie stosowany jest poniższy znak?
a) stosowany na drzwiach szafki hydrantowej,
b) stosowany w punkcie czerpania wody,
c) stosowany w przypadku podłączenia węża pożarniczego,
d) stosowany przez straż pożarną.
4. Po drobnym wypadku powinieneś:
a) wykonać wpis w książce wypadków lub wypełnić formularz wypadkowy,
b) zgłosić skargę przełożonemu,
c) nie robić nic, bo wypadki zawsze się zdarzają,
d) wyciągnąć wnioski dla siebie bez poinformowania innych osób.
5. Gaśnice śniegowe służą do gaszenia pożarów typu:
a) AC,
b) AB,
c) BC,
d) ABC.
6. Wymień podstawowe rodzaje sprzętu gaśniczego.
7. Urządzenia pracujące pod ciśnieniem to takie, w których ciecze i gazy znajdują się pod
ciśnieniem:
a) większym od atmosferycznego,
b) dwa razy większym niż atmosferyczne,
c) atmosferycznym,
d) mniejszym od atmosferycznego.
8. Barwa czerwona służy do oznaczania:
a) lokalizacji sprzętu telekomunikacyjnego,
b) pomieszczeń lub maszyn które mogą stwarzać niebezpieczeństwo,
c) lokalizacji sprzętu gaśniczego,
d) wyjść ewakuacyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
9. Opisz kolorystykę znaków nakazu.
10. Opisz co rozumiesz pod pojęciem  odzież robocza .
11. Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń chemikaliami polega na:
a) umieszczeniu czystego opatrunku na ranie i ścisłym zabandażowaniu,
b) znalezieniu najbliższego ujęcia wody i zmyciu żrącej substancji,
c) niezwłocznym udaniu się do szpitala,
d) posłaniu po fachową pomoc.
12. Opisz, w jakich sytuacjach pracownik ma prawo odmówić wykonania pracy.
13. Wypisz różnice pomiędzy odzieżą ochronną a odzieżą roboczą.
14. Wymień i opisz typy pożarów.
15. W zakładzie pracy, gdzie zostałeś zatrudniony wybuchł pożar w magazynie olejów. Wymień
środki gaśnicze, które w tak zaistniałej sytuacji będzie można użyć.
16. Opisz sposób alarmowania Straży Pożarnej.
17. Skutkiem bezpośredniego dotknięcia nieosłoniętej części ciała do rozgrzanego do
czerwoności metalu będzie:
a) lekkie zaczerwienienie tej części ciała.
b) oparzenia termiczne II stopnia.
c) silne krwawienie tej części ciała,
d) cieplne porażenie całego ciała.
18. Opisz zasady prawidłowej gospodarki odpadami.
19. Przedstawiony na rysunku znak oznacza:
a) nakaz stosowania osłony twarzy,
b) nakaz stosowania ochrony oczu,
c) nakaz stosowania osłony,
d) nakaz stosowania ochrony.
20. Wymień co najmniej 4 podstawowe środki ochrony osobistej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
21. W pobliżu każdego urządzenia ciśnieniowego w widocznym miejscu powinna być
umieszczona instrukcja zawierająca:
a) charakterystykę urządzenia ciśnieniowego,
b) opis czynności związanych z uruchomieniem i zatrzymaniem tego urządzenia,
c) wymagania określone w przepisach bhp, ochrony przeciwwybuchowej, przeciw
pożarowej i środowiska,
d) wszystkie informacje z punktów a), b), c).
22. Pomoc lekarska jest niezbędna przy poparzeniach powierzchni ciała powyżej:
a) 5%,
b) 15%,
c) 20%,
d) 25%.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujące części zdania lub opisz.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3.
4. a b c d
5. a b c d
6.
7. a b c d
8. a b c d
9.
10.
11. a b c d
12.
13.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
14.
15.
16.
17. a b c d
18.
19. a b c d
20.
21. a b c d
22. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Zadanie nr 2
Zadanie typu próba pracy
Udziel pomocy poszkodowanemu w czasie wypadku:
Opis zdarzenia:
Pracownik na stanowisku roboczym stracił przytomność
Na wykonanie zadania uczeń ma 30 minut
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
fantom,
środki medyczne.
Uczeń zaliczył zadanie, jeżeli zdobył co najmniej 75% wszystkich punktów.
W przypadku wykonania prawidłowej czynności wpisz 1 punkt.
Czynność Liczba punktów
1 Przywracanie drożności układu oddechowego
2 Sztuczne oddychanie
3 Kontrola tętna
4 Sprawdzanie akcji serca
5 Zewnętrzny masaż serca
6 Masaż wykonywany równocześnie ze sztucznym oddychaniem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. LITERATURA
1. Bernaciak A.: Przedsiębiorstwa wobec wymagań ochrony środowiska. Salamandra, Poznań
2000
2. Chałas J .Kwiatkowska H. Kodeks Pracy 2006 z komentarzem. Gazeta Prawna, Warszawa
2006
3. Hansem A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
4. Francuz W.: Dydaktyka w nowej szkole zawodowej Wydawnictwo Politechniki
Krakowskiej, Kraków 2004.
5. Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003
6. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 2004
7. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. Instytut Technologii Eksploatacji,
Radom 2000
8. Rączkowski B.: Bhp w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002
9. Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSIP, Warszawa 2001
10. Symela K. : Zarys metodologii konstruowania modułowego programu nauczania dla
zawodu. KOWEZiU, Warszawa 2002
11. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Wyższa Szkoła Inżynierska,
Radom 1995
12. Dziennik Ustaw  Ustawa o odpadach, Ustawa o ochronie środowiska
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28