Rozwój mowy dziecka (ćwiczenia)
mgr Martyna Krajewska
I. Jak dziecko komunikuje się ze swoim otoczeniem w 1. roku życia?
1. Początkowo należy zaznaczyć jaki wpływ na póz
niejszy rozwój noworodka oraz niemowlęcia
ma okres prenatalny.
" Rozwój zmysłów w okresie prenatalnym  dziecko rodzi się z wykształconym zmysłem
równowagi, zmysłem dotyku, zmysłem smaku, zmysłem węchu, zmysłem słuchu, zmysłem
wzroku.
2. Komunikacja nie oznacza jedynie komunikacji werbalnej, ale także komunikację pozawerbalną.
3. Rola płaczu w komunikacji dziecka z otoczeniem
E. B. Hurlock (1960) wyróżnił kilka form płaczu w zależności od barwy, siły i ciągłości krzyku:
" płacz podstawowy,
" płacz z bólu,
" płacz gniewny.
Płacz ma dla dziecka także wartość komunikacyjną, różną w różnych okresach rozwoju (4, 5, 9
miesiąc życia dziecka).
4. Rola gestów w komunikacji dziecka w okresie przedwerbalnym:
" gesty naturalne,
" gesty wskazujące,
" połączenie gestów i pierwszych słów.
5. Rozwój wokalizacji dziecięcej w podejściach wielu badaczy psychologii oraz lingwistyki
Rozwój wokalizacji według R. Starka (Stark, 1979):
" Stadium odruchowego krzyku i życiowych odgłosów (0  8 tydzień),
" Stadium gruchania i śpiewu (8  20 tydzień),
" Stadium zabaw wokalnych (16  30 tydzień),
" Stadium samonaśladującego gaworzenia (25  50 tydzień),
" Stadium gaworzenia i ekspresywnej mowy niezrozumiałej (9  18 miesiąc).
Podejście Wilhelma Wundta
" język jest reakcją na bodz
ce, najpierw emocjonalne, póz
niej intelektualne;
" treściom emocjonalnym towarzyszą naturalne ruchy ekspresywne  mięśni kończyn, twarzy i
narządów artykulacyjnych, które są rozładowaniem napięcia po afektach;
" język poziomem ewolucji odpowiada poziomowi rozwoju świadomości ludzkiej.
Podział środków niewerbalnych:
" symptomy,
" sygnały, apele.
Kształtowanie się sygnalizacyjnej roli krzyku (Paweł Smoczyński):
" 0  4 mż - krzyk o podłożu wyłącznie biologicznym (ustaje kiedy znika przyczyna),
" 5  10 mż  krzyki sygnalizacyjne kształtujące się pod wpływem organizacji życia społecznego,
" 9 mż  naśladownictwo mowy dorosłych bez jej rozumienia,
" 10 mż  naśladownictwo (echolalia).
Rozwój mowy dziecka w ujęciu tradycyjnym (Leon Kaczmarek):
" Okres melodii:
ć% krzyku i płaczu (0  2/4 miesiąc życia),
ć% głużenia (2  4/6 miesiąc życia),
ć% gaworzenia (6  12 miesiąc życia),
" Okres wyrazu (12  18/24 miesiąc życia).
Rozwój języka w ujęciu strukturalistycznym (Roman Jakobson):
" Dziecko jest imitujące i jednocześnie kreatywne,
" Niemalże wszystkie elementy języka dziecka stanowią odbicie procesu zmian dz
więkowych w
aspekcie historycznym,
" W okresie gaworzenia dziecko wytwarza różnego rodzaju dz
więki w torze głosowym, które nie mają
żadnego odniesienia do zachowania językowego.
" Podczas przechodzenia od okresu gaworzenia do okresu przyswajania wyrazów może nastąpić utrata
zdolności generowania niektórych dz
więków.
" Nabywanie dz
więków mowy, przeciwnie do gaworzenia, polega na również na umiejętności
rozumienia dz
więków, których producentem jest dziecko.
" Kolejność nabywania dz
więków jest uniwersalna i ściśle regulowana przez strukturalne prawa
językowe.
Stadia rozwoju mowy dziecka (Józef Porayski-Pomsta):
" Stadium niemowlęctwa lub przedjęzykowe (prelingwalne)  0  9/12 mż:
ć% 0  6/12 tydzień  zachowania symptomatyczne,
ć% 6/12 tydzień życia  5/7 mż  faza apeli i sygnałów oraz pierwotnej wokalizacji (głużenia) 
wytwarzanie dz
więków niesystemowych w torze głosowym,
ć% 5/7  9/12 mż  wytwarzanie w torze głosowym dz
więków systemowych,
ć% ok. 8 mż  naśladownictwo intonacji bez jej rozumienia,
ć% ok. 10 mż  echolalia, jako wstępny etap nabywania pierwszych niby-wyrazów.
" Stadium komunikacji językowej (werbalnej) lub komunikacji przedszkolnej  9/12  36 mż:
ć% faza tworzenia wypowiedzi nierozczłonkowanej lub wypowiedzi o jednej izolowanej funkcji
komunikacyjnej.
Maria Chmura-Klekotowa określa 1. rok życia dziecka okresem przedmownym.
II. Rozwój sprawności komunikacyjnych dziecka: systemowej, społecznej, sytuacyjnej i
pragmatycznej.
Kompetencja komunikacyjna  niejawna bądz
intuicyjna wiedza, która jest przyswajana przez
użytkownika na podstawie kontaktów językowych, pozwala tworzyć wypowiedzi zgodne z obowiązującymi
regułami gramatycznymi oraz ze zwyczajami językowymi.
Sprawności komunikacyjne  umiejętność swobodnego kreowania wypowiedzi czy też umiejętność
respektowania społecznych i indywidualnych (fizycznych i umysłowych) konieczności.
Kompetencja komunikacyjna----> sprawność komunikacyjna (S. Grabias, 1999):
" systemowa,
" społeczna,
" sytuacyjna,
" pragmatyczna.