1. WPROWADZENIE
Od dnia 8 sierpnia 2007 roku obowiązuje Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli
i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz.U.2007 nr133 poz.921). Ustawa reguluje zagadnienia z zakresu
hodowli i oceny wartości u\
ytkowej i hodowlanej, ochrony zasobów genetycznych, prowadzenia ksiąg
hodowlanych i rejestrów, a tak\
e nadzoru nad hodowlą i rozrodem zwierząt gospodarskich, w tym
pszczół.
W Art.2 Ustawy zdefiniowano znaczenie terminów i określeń, jakimi posługujemy się w hodowli
zwierząt. Zgodnie z definicją ustawową, hodowla pszczół to zespół zabiegów zmierzających do
poprawienia zało\
eń dziedzicznych (genotypu) pszczół, w których zakres wchodzi ocena wartości
u\
ytkowej i hodowlanej, selekcja i dobór osobników do kojarzenia. Zgodnie z ustawą, hodowlane matki
pszczele mogą być wpisywane do ksiąg lub rejestrów dla linii hodowlanych pszczół, je\
eli spełnią
minimalne wymagania wpisu, na podstawie wyników oceny wartości u\
ytkowej i hodowlanej.
Na podstawie przepisów ww. Ustawy, Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt, które od 1 stycznia 2007
roku zostało przekształcone w jednostkę bud\
etową i działające poprzez utworzone w tym roku
Gospodarstwo Pomocnicze KCHZ, prowadzi księgi i rejestry oraz ocenę wartości hodowlanej i
u\
ytkowej pszczół. Ustawa stwarza mo\
liwość przekazania tych zadań związkom pszczelarskim lub
innym podmiotom, gdy będą organizacyjnie przygotowane do ich prowadzenia. Zgodę na prowadzenie
ksiąg lub rejestrów dla linii hodowlanych pszczół wydaje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi po
przedstawieniu krajowych programów hodowlanych lub programów krzy\
owania pszczół przez
podmioty ubiegające się o prowadzenie ksiąg lub rejestrów. Podmiotem prowadzącym ocenę, księgi i
niektóre rejestry dla linii hodowlanych pszczół w 2007 r. jest Gospodarstwo Pomocnicze Krajowego
Centrum Hodowli Zwierząt.
Do czasu wydania nowych rozporządzeń wykonawczych lub ich uchylenia, obowiązują
rozporządzenia wydane do ustawy z 1997r. (z póz
n. zmianami ) , z których najistotniejsze w regulowaniu
spraw związanych z hodowlą pszczół są:
Rozporządzenie z dn. 5 maja 1999 r. w sprawie zakresu i metod prowadzenia oceny wartości
u\
ytkowej i hodowlanej zwierząt oraz sposobu oznakowania i identyfikacji zwierząt do celów
hodowlanych ( Dz.U. Nr47 poz.470, oraz z 2002 r. Nr169, poz.1389),
Rozporządzenie z dn. 29 sierpnia 2002 r. w sprawie ksiąg i rejestrów zwierząt hodowlanych oraz
programu hodowlanego ( Dz.U. Nr 150, poz. 1244),
Rozporządzenie z dn. 19 maja 2004 r. w sprawie dodatkowych wymagań wobec związków hodowców
lub innych podmiotów prowadzących księgi zwierząt hodowlanych lub ubiegających się o ich
otwarcie lub prowadzenie( Dz.U. Nr131, poz.1410),
Rozporządzenie z dn. 19 maja 2004 r. w sprawie dodatkowych wymagań wobec związków hodowców
lub innych podmiotów ubiegających się o otwarcie lub prowadzenie rejestrów zwierząt hodowlanych
(Dz. U. Nr 131,poz.1409).
Hodowla pszczół w Polsce rozwija się dynamicznie od trzydziestu lat, po wprowadzeniu w
\
ycie w 1975 roku rozporządzenia Ministra Rolnictwa w sprawie uznawania pasiek za zarodowe i
reprodukcyjne. Od tego czasu pszczoły stały się pełnoprawnym zwierzęciem gospodarskim, dzięki czemu
hodowla pszczół została objęta państwowymi programami dotyczącymi ochrony i doskonalenia pogłowia
oraz systemem dotowania.
Zgodnie z przepisami Ustawy, do ksiąg mogą być wpisywane zwierzęta, a więc matki pszczele,
wyselekcjonowane w wyniku realizacji krajowych programów hodowlanych genetycznego doskonalenia
zwierząt lub ochrony zasobów genetycznych zwierząt. W 2007 r. obowiązuje Krajowy Program
Hodowlany Genetycznego Doskonalenia Pszczół opracowany przez KCHZ, oraz cztery Krajowe
Programy Hodowlane Ochrony Zasobów Genetycznych dla pszczół rasy środkowoeuropejskiej.
W oparciu o te programy realizowanych jest 38 programów genetycznego doskonalenia pszczół dla
linii w rasie kraińskiej (car), 9 programów dla rasy kaukaskiej (cau) i 1 dla linii w rasie
środkowoeuropejskiej (M), a programami ochrony zasobów genetycznych pszczół objęte są 4 linie.
Podstawą wpisu do księgi jest stwierdzenie na podstawie wyników oceny, \
e matki pszczele odpowiadają
wzorcowi - standardowi hodowlanemu dla linii.
Rejestry są prowadzone przez hodowców indywidualnych, firmy pszczelarskie, a tak\
e przez jeden
Wojewódzki Związek Pszczelarzy, którzy realizują programy krzy\
owania pszczół dla linii powstałych w
wyniku wielokrotnego krzy\
owania czystoliniowego materiału hodowlanego, zakupionego z linii
selekcjonowanych u hodowców krajowych i zagranicznych. Od 2007 r. rejestry są prowadzone tak\
e
przez Gospodarstwo Pomocnicze KCHZ na zlecenie hodowców. W 2007 r. realizowanych jest 21
programów krzy\
owania, a dalsze 4 są w przygotowaniu.
Linie hodowlane pszczół doskonalone genetycznie ró\
nią się cechami u\
ytkowymi, które są
opisywane we wzorcach-standardach hodowlanych w ujednoliconym schemacie. W standardach
zostały opisane wszystkie cechy linii hodowlanych podlegające ocenie stacjonarnej oraz weryfikacji
zgodnie z minimalnymi wymaganiami wpisu do księgi, określonymi dla ka\
dej linii. Zamieszczony dalej
przykład wzorca  standardu ujęty w tabeli wraz z minimalnymi wymaganiami wpisu do księgi dla
hipotetycznej linii xy pozwoli Państwu na zorientowanie się jak skonstruowany jest ujednolicony schemat.
Kryteria minimalnych wymagań, zamieszczone w kolumnie trzeciej tabeli, są opisane w metodykach
stacjonarnej oceny wartości u\
ytkowej i hodowlanej dla poszczególnych linii hodowlanych pszczół,
które hodowcy uzgadniają z prowadzącym ocenę Krajowym Centrum Hodowli Zwierząt. Metodyki
prowadzenia oceny stacjonarnej nie są ujednolicone, poniewa\
odnoszą się do ró\
nych cech opisanych w
poszczególnych wzorcach linii hodowlanych.
Ocena terenowa prowadzona jest według jednolitej metodyki, opisanej w załączniku Nr 12 do
cytowanego wy\
ej rozporządzenia MRiGś z dn. 5 maja 1999 r. Ocenie terenowej poddawane są grupy
matek z poszczególnych linii hodowlanych unasienione trutniami z tej samej linii lub krzy\
owo. Wyniki
oceny terenowej są wykorzystywane przez hodowców w selekcji linii oraz przez odbiorców matek w celu
weryfikacji przydatności ró\
nych linii i zestawów krzy\
owniczych do ró\
nych warunków klimatyczno 
po\
ytkowych w pasiekach produkcyjnych.
The questions related to bee breeding in Poland are coordinated by the National Animal Breeding
Center in Warsaw that conducts recording of use and breeding value and herdbooks for breeding
bee lines.
Since the year 1975 According to the National Breeding Program there has been realized genetic
improvement of lines derived from three bee races: Middle European ( Black Bees ), Carniolan and
Caucasian. Since the year 2000 there are conducted herdbooks and registers for bee breeding lines
accordingly to the Act about Breeding Organization and Farm Animals Reproduction from the 20th
August 1997 and now from the 29th June 2007.
The selection in breeding apiaries realizing breeding programs is conducted on ground of results of
double recording system of breeding material:
- Stationary recording in breeding apiaries and
- Field recording of various crossbreeds in manufacture apiaries.
The instrumental insemination with the semen of specially bred and isolated drones are a
guarantee of pure mating selection. In Poland the instrumental insemination of bee queens is used not
only for breeding purpose but also on large scale, and scores about 70,000 bee queens yearly.
The inseminators are trained by the NABC and Polish firms produce the equipment.
2. Przykład opracowania standardu hodowlanego dla linii hodowlanej pszczół
Wzorzec - standard hodowlany oraz minimalne wymagania dla matek pszczelich
wpisywanych do części wstępnej księgi dla linii hodowlanej pszczół
Rasa : x Linia: y
Minimalne wymagania
Wzorzec =
wg kryteriów opisanych w
Cechy wzorcowe
standard hodowlany szczegółowej metodzie
oceny stacjonarnej
I. Cechy produkcyjne
1. Miodność Bardzo silna cecha miodności 2 pkt
Nie określa się
Skłonność do gromadzenia pierzgi na du\
ej
2. Produkcja pyłku /mieści się w zakresie
powierzchni plastrów przygniazdowych
wzorca - standardu
II. Cechy biologiczne
Utrzymują rodziny o średniej sile przez cały
1. Rozwój Nie określa się
sezon
Ostro\
nie podejmuje czerwienie na wiosnę, Rozwój średni
a. - wczesność rozwoju
w dostosowaniu do warunków pogodowych = 1 pkt.
- dostosowanie do Dostosowane do po\
ytków spadziowych w dobry zbiór spadzi
b.
po\
ytków drugiej części sezonu = 2 pkt
Pszczoły wybitnie nierojne w nielicznych
przypadkach podczas okresu bezpo\
ytkowego Znikoma skłonność
2. Skłonność do rójki
zakładają miseczki matecznikowe, do rójki = 2 pkt.
po podkarmieniu nastrój rojowy znika
Sposób zachowania
Odznacza się łagodnością, ale zwiększa Pszczoły łagodne
3. wskazujący na ich
agresywność przy gorszej pogodzie = 2 pkt.
łagodność lub złośliwość
Zimuje dobrze, ale przy opóz
niającej się
Zimotrwałość średnia
4. Zimotrwałość wiośnie mo\
e wymagać redukcji plastrów po
= 2 pkt.
zimie
III. Cechy zachowania
Pszczoły trzymają się plastra, ale mogą
1. Ruchliwość na plastrze wykazywać ruchliwość przy gorszych Lekka ruchliwość :  +
warunkach pogody
Wykazuje silną tendencje do składania
Miejsce gromadzenia Mieści się w zakresie
2. zapasów miodowych w gniez
dzie  nie
zapasów wzorca  standardu
zagospodarowuje nadstawek
Wykazuje skłonność do rabunków w okresach
3. Skłonność do rabunków Nie określa się
bezpo\
ytkowych w drugiej części sezonu
Sposób zasklepiania Mieści się w zakresie
4. Suchy, a na starych plastrach półmokry
plastrów wzorca  standardu
Nie określa się.
Ograniczanie matek w Skłonność do ograniczania matki w czerwieniu
(wykorzystane jako
5.
czerwieniu na po\
ytkach obfitych kryterium w ocenie
miodności)
IV. Cechy fenotypowe  morfologiczne
Ubarwienie osobników:
Wszystkie osobniki szare,
- robotnic Mieści się w zakresie
1. z dopuszczalnym wystąpieniem
- matek
wzorca - standardu
ciemnobrązowego paska na IV tergicie
- trutni
Wartości z pomiarów
(zakres,wskaz
niki): Mieści się w zakresie
2. - długość języczka min. 6,7 mm +/-3 wartości
- szerokość IV tergitu 2,22  2,34 mm wskaz
nika Z dla rasy
- indeks kubitalny 48-54
3. ZAMAWIANIE MATEK PSZCZELICH
Przed zło\
eniem zamówienia na matki pszczele wskazane jest wybranie odpowiednich do własnej
pasieki linii lub zestawów krzy\
owniczych po uprzednim zapoznaniu się z ich wartością u\
ytkową
na podstawie wyników oceny terenowej, opublikowanych przez GP KCHZ.
Nale\
y pamiętać, \
e pasieki hodowlane produkując matki u\
ytkowe na ogół stosują unasienianie
krzy\
owe, tj. międzyliniowe lub międzyrasowe tak, aby cechy pszczół w rodzinach produkcyjnych były
lepiej dostosowane do warunków panujących w pasiekach. Dlatego nawet matki pszczele hodowlane
przeznaczone dla pasiek produkcyjnych, gdzie od nich prowadzona jest reprodukcja matek u\
ytkowych
unasienionych naturalnie, mogą być sztucznie lub na trutowisku unasienione międzyliniowo (w obrębie tej
samej rasy), a nawet międzyrasowo. Prowadzi to do poprawy \
ywotności matek u\
ytkowych oraz do efektu
heterozji w rodzinach pszczelich, do których trafiają matki u\
ytkowe.
Przy zamawianiu matek nale\
y dokładnie poinformować hodowcę o warunkach panujących w
pasiece i cechach, jakimi ma odznaczać się zamawiany materiał hodowlany lub u\
ytkowy. Takie
postępowanie zwiększa szanse uzyskania jak najlepszych efektów produkcyjnych i satysfakcji z obsługi pasieki..
Odbiorcy, którym zale\
y na materiale czystoliniowym, powinni uprzednio uzgodnić z hodowcą
pochodzenie matek ojcowskich u\
ywanych w unasienianiu.
Odbiorcy matek pszczelich z kontrolowanym pochodzeniem z pasiek hodowlanych mogą
zaopatrywać się w matki:
<& hodowlane (tzw. reprodukcyjne), sztucznie unasienione lub unasienione na
trutowisku, czystoliniowe, ,unasienione trutniami z tej samej linii lub
unasienione krzy\
owo, pochodzące od matek wpisanych do ksiąg,
<& hodowlane( tzw. reprodukcyjne), mieszańce, sztucznie unasienione lub
unasienione na trutowisku, pochodzące od matek wpisanych do rejestrów,
<& u\
ytkowe, unasienione sztucznie lub na trutowisku, krzy\
owo lub jako czystoliniowe ,
pochodzące z linii hodowlanych,
<& u\
ytkowe, unasienione naturalnie lub nieunasienione, pochodzące z linii
hodowlanych.
Przed dokonaniem zamówienia warto upewnić się, czy pasieka posiada dokumenty poświadczające wpis
matek lub ich przodków do ksiąg lub rejestrów.
4. SZKOLENIA Z ZAKRESU INSEMINACJI MATEK PSZCZELICH
Zgodnie z Ustawą o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich z dnia 29 czerwca
2007r. (Dz.U.2007 nr133 poz.921) zabiegi sztucznego unasieniania mogą być wykonywane wyłącznie przez
osoby, które zło\
yły z wynikiem pozytywnym egzamin kończący szkolenie w ww. zakresie obejmujący
zagadnienia, które zostały określone w Ustawie, lub posiadający zaświadczenie potwierdzające nabycie
uprawnień do wykonywania zabiegów sztucznego unasienniania w innym państwie członkowskim Unii
Europejskiej. Osoby, które chcą wykonywać zabiegi sztucznego unasienniania i które nie posiadają
kwalifikacji niezbędnych do wykonywania takich zabiegów, powinny zgłosić się do podmiotu
uprawnionego do prowadzenia szkoleń i uzyskać ww. uprawnienia.
Podmiotem upowa\
nionym przez Ministra Rozwoju i Wsparcia Rolnictwa do prowadzenia kursów
sztucznego unasienniania matek pszczelich jest Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt. Szkolenia odbywają
się corocznie pod koniec czerwca. Od 2003 r. we współpracę w tym zakresie włączono Zespół Szkół
Rolniczych - Centrum Kształcenia Praktycznego w Pszczelej Woli, który udostępnia zaplecze szkoleniowe
i sprzęt niezbędny do prowadzenia ćwiczeń.
Szkolenie podstawowe, konsultacja lub szkolenie połączone z egzaminem trwają po 18 godzin.
Minimum to 30 godzin szkolenia dla ka\
dego kursanta - w jednym roku lub w ciągu dwóch lat. Eksterni
nie posiadający wykształcenia pszczelarskiego mogą zgłaszać się tak\
e na 30 godzinny kurs połączony z
egzaminem. Na konsultacje lub egzamin nale\
y przyje\
d\
ać z własnym aparatem do inseminacji matek
pszczelich.
Szczegółowych informacji nt. kursów udzielają pracownicy biura KCHZ w Warszawie, specjaliści z
GP KCHZ, a tak\
e sekretariat ZSR CKP w Pszczelej Woli pod adresem:
Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego, 23-109 Pszczela Wola
tel.: [phone], fax: [phone], e-mail: [e-mail]
5. WZORCE LINII HODOWLANYCH, DLA KTÓRYCH PROWADZONE S
KSI
GI
Wymaganiem podstawowym dla wszystkich matek pszczelich jest wygląd prawidłowy bez wad
anatomicznych i uszkodzeń mechanicznych. Wszystkie matki( tj. pszczoły od tych matek ) powinny
spełniać warunek zgodności z wzorcem morfologicznym dla rasy, w zakresie +/- 3 wartości wskaz
nika
podobieństwa (Z) w cechach:
długość języczka, szerokość IV tergitu i indeksu kubitalnego.
1/ RASA ŚRODKOWOEUROPEJSKA,
linie objęte programami hodowlanymi ochrony zasobów genetycznych pszczół
Linia M Augustowska (A)
Wszystkie osobniki (matki, trutnie, robotnice) o ubarwieniu jednolicie ciemnym, bez za\
ółceń; matki o
kształcie wydłu\
onym. U czerwiących matek dopuszczalne brązowe rozjaśnienie sternitów, tergitów i odnó\
y
(bez za\
ółceń) oraz jaśniejsze ubarwienie owłosienia. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 5,750 - 6,500
szerokość IV tergitu odwłokowego w mm 2,040 - 2,600
indeks kubitalny % 50 - 80
Zasklep na świe\
o poszytych plastrach (po po\
ytku głównym)  na sucho lub półmokro. Pszczoły, jak
równie\
matki w czasie przeglądu gniazda wykazują znaczny niepokój i są ruchliwe, robotnice szybko biegają
po plastrze, spływają w dół, tworząc grona. Bardzo dobrze wykorzystują po\
ytki ubogie. Wykorzystują po\
ytki
od wczesnych do póz
nych (od rzepaku do spadzi). Przy po\
ytku bardzo intensywnym wykazują skłonność do
ograniczenia czerwienia matek.. Zapasy miodu gromadzą wokół czerwiu. Niezbyt chętnie przechodzą do
nadstawek. Pyłek zbierają intensywnie gromadząc go wokół czerwiu lub w komórkach między czerwiem,
układając go w sposób nieuporządkowany na ró\
nych plastrach. Dobrze zimują, wykazują małe zu\
ycie
pokarmu w czasie zimowli, kończą zimowlę z małym lub średnim osypem. Wiosną zaczynają intensywny
wychów czerwiu w momencie dopływu pyłku do gniazda. Rozwijają się bardzo dynamicznie doprowadzając
rodziny do średniej wielkości. Na brak po\
ytku i zbyt ciasne gniazdo reagują trudnym do opanowania
nastrojem rojowym. W okresach bezpo\
ytkowych nie obserwuje się skłonności do rabunków. Nie reagują
zwiększoną złośliwością na przerwy w dopływie nektaru. Wykazują nieco zwiększoną złośliwość przy złej
pogodzie.
Linia M Kampinoska (K)
Wszystkie osobniki (matki, trutnie, robotnice) o ubarwieniu jednolicie ciemnym, bez za\
ółceń; matki o
kształcie wydłu\
onym. U czerwiących matek kampinoskich dopuszczalne brązowe rozjaśnienie sternitów,
tergitów i odnó\
y(bez za\
ółceń), oraz jaśniejsze ubarwienie owłosienia. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 5,75 - 6,50
szerokość IV tergitu odwłokowego w mm 2,04 - 2,60
indeks kubitalny % 50 - 80
Zasklep na świe\
o poszytych plastrach (po po\
ytku głównym)  na sucho lub półmokro. Pszczoły, jak
równie\
matki w czasie przeglądu gniazda wykazują znaczny niepokój i są ruchliwe, robotnice szybko
biegają po plastrze, spływają w dół, tworząc grona. Dobrze wykorzystują po\
ytki ubogie od wczesnych do
póz
nych (od rzepaku do spadzi).Dobrze zimują, kończą zimowlę z małym lub średnim osypem. Po
ustabilizowaniu się pogody rozwijają się intensywnie. Na przerwy w po\
ytku i zbyt ciasne gniazdo reagują
powstawaniem nastroju rojowego. Złośliwość pszczół przeciętna, zwiększona agresja podczas
niesprzyjających warunków atmosferycznych, a tak\
e w okresach bezpo\
ytkowych.
Linia M Północna (Pn)
Wszystkie osobniki o ubarwieniu jednolicie ciemnym, bez za\
ółceń. U czerwiących matek dopuszczalne
jest brązowe rozjaśnienie tergitów. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 5,75 - 6,50
szerokość IV tergitu odwłokowego w mm 2,04 - 2,60
indeks kubitalny % 50 - 80
Pszczoły osiągają pełnię rozwoju wiosennego na rzepak. Utrzymują du\
ą siłę rodzin w ciągu całego
sezonu, dzięki czemu mogą wykorzystywać wszystkie po\
ytki w sezonie, równie\
w gospodarce
wędrownej. Pszczoły i matki na plastrach są ruchliwe, po wyjęciu ramki z ula  spływają w dół plastra, a
przy nadmiernym dymieniu podrywają się do lotu. Linia zimuje dobrze. Po zimie nie daje du\
ych osypów.
Zapasy miodu gromadzi wokół czerwiu, zasklepiając je na sucho. Pyłek gromadzony jest blisko czerwiu,
w sposób nieuporządkowany. Pszczoły są łagodne, ale zwiększają agresywność w gorszych warunkach
pogody i w okresach bezpo\
ytkowych.
Linia M Asta
Ubarwienie szaro-ziemiste do szarobrązowego. Trutnie ciemnobrązowe z du\
ą ilością włosków na
grzbiecie o nieco jaśniejszym ubarwieniu. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,000 - 6,332
szerokość IV tergitu odwłokowego w mm 2,29 - 2,37
indeks kubitalny % 53,0 - 70,0
Podczas przeglądu gniazd reagują na światło i schodzą z ramek na dennice, pszczoły są rozbiegane na
plastrach, część pszczół zrywa się do lotu. Wymagają pracy z dymem zwłaszcza przy niesprzyjającej
pogodzie. Typową cechą jest cicha wymiana matek.
Pszczoły nie ograniczają matki w czerwieniu, dlatego linia M Asta najlepiej nadaje się do gospodarki intensywnej
w ulach wielokorpusowych. Pszczoły dobrze zagospodarowują następne korpusy i nadstawki.
Zimują bardzo dobrze przy średnim zu\
yciu pokarmu. Wykorzystują bardzo dobrze po\
ytki obfite.
Wiosną po ustabilizowaniu się pogody rozwijają się bardzo dynamicznie i gromadzą du\
o pyłku. Odbudowują
szybko węzę, chętnie zabudowują wolne przestrzenie. Charakterystyczny zasklep zapasów jest suchy lub
półmokry.
2/ RASA ŚRODKOWOEUROPEJSKA,
linia, dla której realizowany jest krajowy program doskonalenia genetycznego
pszczół
Linia M Norweska (NOR)
Pszczoły robotnice, trutnie i matki o barwie ciemnej, prawie czarnej o silnej budowie ciała. Matki
wydłu\
one, jednolicie ciemne lub lekko rozjaśnione od strony brzusznej. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 5,75  6,70
szerokość IV tergitu w mm powy\
ej 2,10
indeks kubitalny % 48 - 90
Wcześnie rozwijają się i utrzymują bardzo silne rodziny. Pszczoły łagodne, dobrze trzymają się plastrów.
Gromadzą du\
e zapasy pyłku, miód zasklepiają na sucho. Nale\
ą do pszczół dobrze zimujących. A
atwo
wpadają w nastrój rojowy, wymagają ograniczania czerwienia matek. Pszczoły dobrze wykorzystujące
po\
ytki od średnich do bardzo du\
ych, od wiosny do póz
nej jesieni.
3/ RASA KRAIC
SKA,
linie, dla których realizowane są krajowe programy doskonalenia gnetycznego
pszczół z zastosowaniem systemów hodowli zachowawczej
Linia car Pogórska (Cb)
Linia wyselekcjonowana z populacji pszczół miejscowych z okolic Pogórza Tatrzańskiego. Pszczoły
średniej wielkości o szarym ubarwieniu. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,40 - 6,70
szerokość IV tergitu w mm 2,27 - 2,35
indeks kubitalny % 39,0 - 51,00
Linia dostosowana na po\
ytki średniowczesne oraz póz
ne i spadziowe, miód składa zarówno w gniez
dzie
jak i w nadstawce. Odznacza się umiarkowanym tempem rozwoju, pełnię rozwoju osiąga w połowie maja.
Pszczoły są łagodne, dobrze trzymają się plastra. Linia jest nierojliwa, skłonna do cichej wymiany matek.
W silnych rodzinach zakłada miseczki matecznikowe, które nie są zaczerwiane. Zimuje przy średnim
zu\
yciu pokarmu, nawet na zapasach z domieszką spadzi. Wiosną na ogół nie wymaga ścieśniania
gniazda. Gromadzi du\
e ilości pyłku, na skrajnych plastrach gniazda i w pobli\
u czerwiu.
Linia car CT46
Ubarwienie matek brązowe i jasnobrązowe, robotnic  jasnobrązowe. Zarówno u matek, jak i u robotnic
mo\
e przejawiać się za\
ółcenie I tergitu. Wówczas cecha ta występuje zarówno u matki jak i u wszystkich
robotnic pochodzących po tej matce. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,380 - 6,700
szerokość IV tergitu w mm 2,210 - 2,340
indeks kubitalny % 39,00 - 56,00
Miód składają przede wszystkim w nadstawce, oraz w plastrach bocznych gniazda. Pszczoły bardzo
dobrze wykorzystują po\
ytki spadziowe. Po\
ytki bardzo wczesne wykorzystuje jako rozwojowe. Pełnię
rozwoju uzyskują w okresie kwitnienia jabłoni. Linia tworzy rodziny o średniej sile. Pszczoły
charakteryzują się bardzo wysoką łagodnością nawet w gorszych warunkach, ale wymagają spokojnej
obsługi. Wykazują znikomą rojliwość. Rodziny bardzo dobrze znoszą nawet długie zimowlę o niskich
temperaturach. Gromadzą du\
e ilości pyłku, układając go przede wszystkim na plastrach zewnętrznych w
gniez
dzie. Latem zbierają du\
e ilości kitu, a na zimę mocno kitują wszelkie szczeliny. Pszczoły dobrze
trzymają się plastra. Przy obsłudze nie tolerują nadu\
ywania dymu - większa ilość dymu powoduje
uciekanie pszczół z plastrów.
Linia car Beskidka
Pszczoły są ubarwione jasnoszaro, matki i trutnie ciemno. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,35 - 6,74
szerokość IV tergitu w mm 2,25 - 2,40
indeks kubitalny % 41 - 54
Linia wyselekcjonowana w warunkach południowej Polski, dostosowana do zbioru wczesnych po\
ytków
występujących na tych terenach. Linia charakteryzuje się bardzo wczesnym rozwojem i tworzy du\
e
rodziny wymagające przestronnych uli, dzięki czemu nadaje się do gospodarki intensywnej. Wykorzystuje
po\
ytki wczesne, póz
niejsze i spadziowe, gromadząc zapasy w nadstawkach. Miód sklepi na sucho. Linia
bardzo łagodna  pozwala na dokonywanie przeglądów bez dymu i osłony nawet podczas gorszej
pogody, oraz przy częstych przeglądach. Pszczoły dobrze trzymają się plastrów. Przy prawidłowo
prowadzonej gospodarce pasiecznej w obszernym gniez
dzie nie wykazuje skłonności do rojliwości.
Dobrze zimuje przy średnim zu\
yciu pokarmu, nawet na zapasach z domieszką spadzi. Wymaga
ścieśniania gniazda do zimowli. Gromadzi du\
e ilości pyłku, lokując go na plastrach bocznych w
gniez
dzie, niewielkie ilości dookoła czerwiu.
Linia car Dobra (D)
Linia reprezentuje rodzime pszczoły kraińskie, obecnie w stanie naturalnym występujące w niektórych
pasiekach nowosądecczyzny (okolice Limanowej, Tymbarku, Dobrej). Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,330 - 6,700
szerokość IV tergitu w mm 2,235 - 2,430
 indeks kubitalny % 35,0 - 52,1
Charakteryzuje je:
- miodność dobra w całym sezonie , tendencja do lepszego wykorzystania po\
ytków średnich i
póz
nych,
- póz
niejsze i ostro\
niejsze rozpoczynanie czerwienia przez matki na wiosnę,
- dynamiczny rozwój po ustaleniu się pogody w maju, pozwalający na pozyskiwanie miodu z mniszka
w odpowiednich warunkach pogodowych sprzyjających jego nektarowaniu,
- brak tendencji do rójki lub bardzo szybka reakcja na zabiegi przeciwrojowe,
- łagodność pszczół, komfort przy obsłudze rodzin pszczelich ,
- dobre wykorzystywanie po\
ytków pyłkowych,
- dobra zimowla, równie\
na zapasach z domieszką spadzi,
- pszczoły trzymają się plastra, są niepłochliwe
- dobrze wyra\
one zachowanie higieniczne przejawiające się intensywnym oczyszczaniem gniazda z
chorych osobników, co jest istotnym czynnikiem odporności kolonijnej m.in. na grzybicę wapienną.
Linia jest przystosowana do trudnych klimatycznie warunków w terenach górskich i podgórskich,
zarówno pod względem zimowli, rozwoju wiosennego oraz wykorzystywania po\
ytków, w tym spadzi
iglastej.
4/ RASA KRAIC
SKA,
linie, dla których realizowane są krajowe programy hodowlane doskonalenia genetycznego
pszczół
Linia car PWJOT
Linia wywodzi się z pszczół sprowadzonych z Węgier, uzyskanych z rezerwy genetycznej ISK Oddziału
Pszczelnictwa w Puławach oraz po importach z Austrii. Pszczoły o oskórku ciemnymi i bardzo jasnych
włoskach. Charakteryzuje się wczesnym i dynamicznym rozwojem, oraz tworzeniem silnych i bardzo
silnych rodzin, mimo tego jest średnio lub mało rojliwa. Pszczoły są łagodne, dobrze trzymające się
plastrów. Wykorzystuje wszystkie po\
ytki w sezonie, dając miód towarowy równie\
z po\
ytków
wczesnych.
Linia car Kujawska ( kd)
Ubarwienie pszczół jest ciemnoszare, z wyraz
nymi jasnoszarymi paskami włosków na tergitach , mo\
liwe
jest sporadyczne występowanie \
ółtych przebarwień na tergitach.Linia odznacza się tendencją do
budowania silnych rodzin, nadających się do gospodarki intensywnej w ulach systemu wielokorpusowego.
Rodziny wchodzą silne do zimowli. Pszczoły wykazują cechę oczyszczania gniazda. Po pojawieniu się
pierwszego pyłku matki rozpoczynają intensywne czerwienie wiosenne. Cecha ta pozwala rodzinom
dochodzić do siły na pierwszy po\
ytek towarowy, jakim jest rzepak ozimy. Linia wykorzystuje dobrze
wczesne i letnie po\
ytki, a podczas występowania obfitych po\
ytków pszczoły znoszą zapasy do górnych
kondygnacji. Cecha rojliwości nie jest silnie zaznaczona - dodanie plastrów z suszem likwiduje objawy
nastroju rojowego, przy silnym nastroju rojowym nale\
y jednak zabierać z rodzin plastry z czerwiem lub
pszczoły. Podczas przeglądów pszczoły są łagodne, dobrze trzymają się plastrów.
Linia car Kortówka
Ubarwienie pszczół jest jednolite, ciemno brązowe prawie czarne o jasnoszarych pierścieniach filcowych.
Linia jest selekcjonowana w warunkach Polski północno  wschodniej w trudnych warunkach
klimatyczno - po\
ytkowych. Pszczoły tworzą bardzo silne rodziny. Z tego powodu przeznaczone są
głównie do gospodarki intensywnej w ulach stojakach.
Podczas przeglądów pszczoły są łagodne, nawet w złą pogodę. Bardzo dobrze zimują w warunkach
ostrych zim. Wiosenny rozwój przebiega bardzo dynamicznie, rodziny szybko dochodzą do siły i
wykorzystują wczesne po\
ytki. W okresie bezpo\
ytkowym narasta u nich nastrój rojowy, z którego łatwo
wychodzą, po zastosowaniu prostych zabiegów przeciwrojowych. Przez cały sezon zbierają du\
o pyłku.
Bardzo dobrze trzymają się plastra, podczas przeglądów są spokojne, nie wykazują ruchliwości. Miód
sklepią na sucho lub półmokro.. Podczas intensywnego po\
ytku silnie ograniczają matkę w czerwieniu.
Linia car J
Linia wywodzi się z pszczół pochodzących z importu z Jugosławii. Cechuje ją łatwość obsługi rodzin
pszczelich, oraz bardzo dobre cechy produkcyjne - odznaczają się wysoką miodnością. Pszczoły są
łagodne, niepłochliwe, dobrze trzymają się plastrów. Wymagają dobrego przygotowania do zimowli, gdy\

słabe z
le zimują i wolno dochodzą wiosną do siły.
Linia car N
Linia wyprowadzona w oparciu o import z Niemiec. Pszczoły szare, jasno ubarwione. Wykazują bardzo
du\
ą łagodność, oraz bardzo wysoką miodność. W wyniku pracy hodowlanej poprawiono w tej linii
plenność w skutek zmniejszenia inbredu.. Odznaczają się doskonałą dynamiką rozwoju. Są mało ruchliwe,
silnie trzymające się plastra. Bardzo dobrze zimują.
Linia car T
Populacja pszczół tej linii wywodzi się z importu z Austrii. Jest wyspecjalizowana w wykorzystywaniu po\
ytków
średniopóz
nych i póz
nych, zwłaszcza spadzi. Tworzy rodziny silne i bardzo silne. Pszczoły są łagodne,
dobrze trzymają się plastrów. Przy bardzo silnych po\
ytkach występuje ograniczenie matek w czerwieniu.
Na wiosnę gniazdo jest wyraz
nie oddzielone od miodni, ale wraz z rozwojem matka penetruje cały ul,
składając jaja w wolnych komórkach. Dobrze zimuje.
Linia car PA
Linię wyprowadzono na bazie importów z Austrii. Pszczoły tej linii cechuje dobre wykorzystanie
zarówno wczesnych jak i póz
nych po\
ytków (wrzos). Tworzą silne rodziny. Pszczoły te wykazują dobrą
dynamikę i wczesność rozwoju z niewielką skłonnością do ograniczania matek w czerwieniu przy silnych
po\
ytkach.. Bardzo dobrze zimują. Są bardzo łagodne. Dobrze trzymają się plastra, choć są dość ruchliwe.
Linia car SK
Pszczoły są szaro ubarwione z mo\
liwością pojawienia się rudawego tergitu. Średnie cechy
morfologiczne:
długość języczka w mm 6,4
szerokość IV tergitu w mm 2,30
indeks kubitalny % 45,00
Pszczoły linii car SK odznaczają się dobrą produkcją miodu.. Miód sklepią na sucho. Są łagodne i
umo\
liwiają przeglądy w ró\
nych warunkach pogodowych, niezale\
nie od pory dnia. Dobrze zimują.
Odznaczają się wczesnym rozwojem, umo\
liwiającym wykorzystanie wczesnych po\
ytków, a tak\
e
umiarkowaną rojliwością. Nastrój rojowy jest rozładowywany przez pojawienie się po\
ytku i powiększanie
gniazda. Przy braku po\
ytków matki przerywają czerwienie. Umiarkowanie kitują gniazdo.
Linia car Nieska
Pszczoły linii car Nieska są jasno ubarwione (w odcieniach brązu i szarości) i mają wyraz
nie zaznaczone
pierścienie filcowe na tergitach. Są bardzo łagodne, mało ruchliwe, silnie trzymają się plastrów.
Odznaczają się du\
ą dynamiką rozwoju wiosennego i tworzą silne rodziny. Charakteryzuje je bardzo
wysoka miodność. Często pojawia się skłonność do ograniczania matki w czerwieniu przy po\
ytkach
wczesnych. Z powodu ograniczania czerwienia, wykazują tendencje do cichej wymiany matek. Wykazują
cechę nierojliwości. Bardzo dobrze zimują. Matki z tej linii wykazują cechę ostro\
nego podejmowania
czerwienia na wiosnę, w dostosowaniu do warunków pogodowych.
Linia car Jugo
Pszczoły jasno ubarwione (w tonacji brązu i szarości) z szerokimi pierścieniami filcowymi na tergitach.
Często spotykane rozjaśnienie pierwszego i drugiego tergitu, lecz bez przebarwień. Pszczoły są łagodne i
niepłochliwe, łatwo dają się strząsać z plastrów - łatwe w obsłudze. Dynamika rozwoju bardzo dobra,
lecz na po\
ytkach często jest hamowana przez ograniczenie matki w czerwieniu. Linia wykazuje brak
tendencji do rojliwości nawet w sprzyjających warunkach. Pszczoły o bardzo dobrych cechach
produkcyjnych, zwłaszcza cechuje je wybitna miodność w pełni sezonu. Wymagają dobrego
przygotowania do zimowli, gdy\
słabe rodziny z
le zimują i wolno dochodzą do siły.
Linia car Alpejka
Linia ta wywodzi się z populacji pszczół sprowadzanych z Alp austriackich. Pszczoły o wyrównanym
pokroju, o wyraz
nie zaznaczonych pierścieniach filcowych na tergitach. Ubarwienie oskórka jasne, szare
lub be\
owe. W miodności linia jest wyspecjalizowana w po\
ytkach średnio wczesnych i póz
nych,
zwłaszcza spadzi. Zimuje bardzo dobrze, odznacza się wczesnością i dobrą dynamiką rozwoju. Tworzy
rodziny silne i bardzo silne. Rzadko wchodzi w nastrój rojowy, który jest łatwy do zwalczania. Pszczoły są
łagodne, dobrze trzymają się plastrów, choć są dość ruchliwe. Na wiosnę nie wykazuje tendencji
ograniczania matki w czerwieniu, co mo\
e nastąpić dopiero przy po\
ytkach intensywnych i póz
nych.
Linia car CNT
Ubarwienie matek i robotnic jest szare i ciemnoszare. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,390 - 6,810
szerokość IV tergitu w mm 2,215 - 2,320
indeks kubitalny % 39,00 - 56,00
Matki rozpoczynają czerwienie wcześnie, lecz dopiero w okresie kwitnienia wierzby zaczynają czerwić
intensywnie. Rodziny wykorzystują wszystkie po\
ytki, od wczesnych nektarowych do spadzi. Przy
intensywnym po\
ytku miód składają tak\
e wśród czerwiu, ograniczając czerwienie matki. Pszczoły
wykazują się bardzo wysoką łagodnością w ka\
dych warunkach pogodowych. W drugiej połowie lata i
póz
nym popołudniem wykazują lekką agresywność i rozbieganie. Nie wykazują prawie cechy rojliwości.
Po dodaniu węzy i poszerzeniu gniazda nastrój rojowy zanika. Dobrze zimują rodziny o średniej sile i
odpowiednim ścieśnieniu. Gorzej znoszą długie zimowle bez mo\
liwości oblotu pszczół, z
le zimują na
zapasach z domieszką spadzi, po takiej zimowli najczęściej wymagają ścieśnienia.
Inne cechy charakterystyczne dla linii:
- miód sklepi na sucho na młodych plastrach,
- składa du\
e ilości pyłku blisko czerwiu,
- na zimę mocno kituje gniazdo,
- pszczoły mocno trzymają się plastra, jedynie przy u\
yciu większej ilości dymu część populacji staje
się bardziej ruchliwa.
- w trudnych warunkach górskich uzyskuje gorsze wyniki miodności.
Linia car CJ10
Zarówno matki jak i pszczoły tej linii mają ubarwienie szare, ale mo\
e pojawiać się kolorowe zabarwienie
I tergitu u pszczół- robotnic. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,320 - 6,750
szerokość IV tergitu w m 2,235 - 2,330
indeks kubitalny % 38,00 - 51,00
Linia o wczesnym, bardzo dynamicznym rozwoju wiosennym Tworzy silne rodziny. Pełnię rozwoju
osiąga w okresie kwitnienia jabłoni. Pszczoły słabo ograniczają matkę w czerwieniu. Rodziny wymagają
intensywnego poszerzania gniazda węzą. W okresie bezpo\
ytkowym linia wykazuje nastrój rojowy łatwy
do zlikwidowania. Linia polecana do tworzenia odkładów lub do wykorzystania jako rodziny
wychowujące. Bardzo dobrze wykorzystuje po\
ytki nektarowe. Dobrze wykorzystuje po\
ytki ciągłe i
mo\
e być u\
ytkowana w gospodarce wędrownej. Miód składa przede wszystkim w nadstawce,
pozostawiając niewielkie ilości w gniez
dzie nad czerwiem. Pszczoły bardzo łagodne, dobrze trzymające
się plastrów. Dobrze zimują rodziny mocno ścieśnione. Inne cechy charakterystyczne tej linii to:
- miód sklepi na sucho, a na starszych plastrach półmokro,
- odbudowuje du\
o węzy,
- pyłek składa na wszystkich plastrach w gniez
dzie, najczęściej nad czerwiem.
Linia car Alsin
Matki są jasno ubarwione o lekko za\
ółconej stronie brzusznej. Ubarwienie pszczół jest jednolite -
jasnoszare. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,305 - 6,675
szerokość IV tergitu w mm 2,180 - 2,300
indeks kubitalny % 33,00 - 49,00
W sezonie utrzymuje rodziny o średniej sile. Bardzo dobrze pracuje na wszystkich po\
ytkach. Miód
składają zarówno w nadstawce jak i w gniez
dzie. Przy intensywnym po\
ytku nadbudowuje plastry. W
okresie ładnej pogody i w czasie po\
ytku pszczoły łagodne. Agresywność pszczół nieznacznie wzrasta w
okresie bezpo\
ytkowym lub przy nagłej zmianie pogody. Rodziny wykazują znikomą rojliwość.
Skłonność do ograniczania czerwienia matek w okresie po\
ytku nie daje mo\
liwości do nadmiernego
rozwoju rodzin. Przy dostosowaniu szerokości gniazda do ilości zimujących pszczół nie ma potrzeby
wiosennego ścieśniania gniazda. Gorzej znosi długie, zimne wiosny.
Inne cechy, charakterystyczne dla linii:
- du\
e ilości pyłku składa w całym gniez
dzie, blisko czerwiu,
- zbiera du\
e ilości propolisu przyklejając ramki do ściany ula,
- na jasnych plastrach miód sklepi na sucho, na starszych na półmokro.
Linia car Cp
Pszczoły średniej wielkości o szarym ubarwieniu, często z rudawo  pomarańczowym paskiem na
przednim tergicie. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,30 - 6,70
szerokość IV tergitu w mm 2,24 - 2,34
indeks kubitalny % 40,0 - 52,0
Linia odznacza się wysoką miodnością, wykorzystuje po\
ytki nektarowe i spadziowe. Gorzej wykorzystuje
po\
ytki bardzo wczesne przy chłodnej wiośnie. Miód chętnie składa zarówno w gniez
dzie jak i w
nadstawce. Bardzo dobrze pracuje na niewielkich i krótkotrwałych po\
ytkach. Charakteryzuje się szybkim
tempem rozwoju wiosennego, które jest wolniejsze przy chłodnej wiośnie. Linia jest łagodna, ale w
okresach bezpo\
ytkowych, oraz w rodzinach bezmatecznych mo\
e reagować zwiększoną agresywnością.
Mimo tworzenia silnych rodzin jest nierojliwa. Zimuje dobrze przy niskim zu\
yciu zapasów. Zbiera
dobrze pyłek, lokując go na skrajnych plastrach i wokół czerwiu
Linia car Cr
Linia została wyselekcjonowana z materiału pochodzenia rumuńskiego. Pszczoły średniej wielkości, o
szarym ubarwieniu.Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,30 - 6,70
szerokość IV tergitu w mm 2,24 - 2,34
indeks kubitalny % 40,0 - 52,0
Dobrze wykorzystuje po\
ytki nektarowe z wyjątkiem bardzo wczesnych, gorzej pracuje na spadzi.
Wykorzystuje nawet najmniejsze po\
ytki, nawet w niesprzyjających warunkach. Charakteryzuje się
szybkim tempem rozwoju wiosennego, pełnię rozwoju osiąga w połowie maja. Pszczoły tej linii są
łagodne, jednak przy braku po\
ytku w drugiej połowie sezonu mogą wykazywać zwiększoną obronność
gniazda. Jest nierojliwa, ale przy ciasnych gniazdach mo\
e wchodzić w nastrój rojowy, łatwy do
zlikwidowania. Dobrze zimuje, przy dość du\
ym zu\
yciu zapasów zimowych, czasem wymaga redukcji
plastrów po zimie. Gromadzi średnie ilości pyłku.
Linia car Ca
Pszczoły średniej wielkości o szarym ubarwieniu. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,30 - 6,70
szerokość IV tergitu w mm 2,24 - 2,34
indeks kubitalny % 40,0 - 52,0
Linia jest bardzo miodna, uniwersalna w wykorzystaniu ró\
nego rodzaju po\
ytków, od wczesnych do
póz
nych i spadziowych. Miód składa chętnie zarówno w gniez
dzie jak i w nadstawce. Charakteryzuje się
bardzo wczesnym i dynamicznym rozwojem wiosennym, pełnię rozwoju osiąga w pierwszej dekadzie
maja. Pszczoły są łagodne i dobrze trzymają się plastrów. W nastrój rojowy linia mo\
e wchodzić w
okresach bezpo\
ytkowych i niepogody, jednak szybko reaguje na zabiegi przeciwrojowe. Dobrze zimuje
w czasie zim typowych, stabilnych, nawet bardzo mroz
nych, ale bez gwałtownych ociepleń. Przy wzroście
temperatury matki bardzo wcześnie podejmują czerwienie, co wpływa niekorzystnie na zwiększenie
zu\
ycia zapasów zimowych. y
le znosi zimowlę na zapasach z domieszką miodu spadziowego. Gromadzi
du\
o pyłku.
Linia car Tb
Ubarwienie szare w odcieniu ciemniejszym, włoski krótkie i gęste w kolorze srebrzystoszarym.
Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,30 - 6,80
indeks kubitalny 39,0 - 55,0
Linia tworzy rodziny du\
e i średnie. Przystosowana do wykorzystywania po\
ytków nektarowych i
spadziowych. Pszczoły zapasy gromadzą w nadstawkach, a przy obfitych po\
ytkach ograniczają
czerwienie matek w części gniazdowej. Miód poszywają na sucho i pół-mokro. Pyłek gromadzą w du\
ych
ilościach, równomiernie rozmieszczając go na plastrze.. Linia nie wykazuje silnych tendencji rojowych,
jedynie w okresie słabych po\
ytków, lub w okresie bezpo\
ytkowym wykazuje nastrój rojowy łatwy do
opanowania. Linia wykazuje się łagodnością, pszczoły trzymają się plastra i wymagają odymiania głównie
w okresach bezpo\
ytkowych. Dobrze zimuje, ale w gorszych warunkach środowiskowych wykazuje
tendencje do pora\
enia grzybicą wapienną.
Linia car Ab
Ubarwienie pszczół jest jasnoszare z krótkimi i gęstymi włoskami. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,30 do 6,80
indeks kubitalny % 39,00 do 57,00
Pszczoły tej linii wykorzystują po\
ytki nektarowe i spadziowe. Wykazują tendencję do składania miodu w
nadstawce, a przy obfitych po\
ytkach w części gniazdowej, ograniczają matkę w czerwieniu.
Umiarkowanie kitują gniazdo, wykazują zapobiegliwość przy zbieraniu pyłku. Miód poszywają na sucho.
Linia wykazuje wczesny rozwój wiosenny, ale jest nierojliwa, chocia\
w okresach bezpo\
ytkowych w
silnych rodzinach mo\
e pojawiać się łatwy do opanowania nastrój rojowy. Jest łagodna i pszczoły dobrze
trzymają się plastra. Nie wymaga u\
ywania dymu przy większości prac pasiecznych. Dobrze zimuje i
oszczędnie gospodaruje zapasami zimowymi.
Linia car Marynka ( Mr)
Ubarwienie tej linii jest typowe dla rasy kraińskiej. W wyniku selekcji odznacza się znacznym
wyrównaniem cech morfologicznych w populacji, przy znacznej zmienności wewnątrzrojowej.
Średnie wartości cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,485
szerokość IV tergitu w mm 2,290
indeks kubitalny % 45,03
Linia charakteryzuje się miodnością. Dobrze wykorzystuje po\
ytki zarówno wczesne oraz póz
ne. Miód
sklepi na sucho. Chętnie przechodzi do nadstawki. Jest zimotrwała. Cechuje się du\
ą dynamiką rozwoju,
ale jest nierojliwa. Pszczoły są łagodne i dobrze trzymają się plastrów.
Linia jest selekcjonowana w kierunku zachowania higienicznego objawiającego się usuwaniem chorego i
zamarłego czerwiu z plastrów.
Linia car R
Powłoki chitynowe koloru ciemnobrązowego z połyskiem. W populacji pojawiają się pszczoły z wyraz
nie
widocznymi paskami na odwłoku. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,359 - 6,550
szerokość IV tergitu w mm 2,270 - 2,327
indeks kubitalny % 40,1 - 55,5
Podczas przeglądów przy wyjmowaniu ramek utrzymują się na plastrze. Z reguły są łagodne, ale
najbezpieczniej pracuje się w kapeluszu, przy lekkim odymianiu. Bardzo dobrze wykorzystuje po\
ytki
wczesne. Matki intensywnie czerwią, tworzą silne rodziny przystosowane do wykorzystywania kolejnych
po\
ytków. Pszczołom tej linii nale\
y zapewnić ciągły po\
ytek stosując gospodarkę wędrowną,
w przeciwnym wypadku występuje nastrój rojowy. Linia zalecana jest na po\
ytki ciągłe i obfite. Podczas
obfitych po\
ytków pszczoły tej linii nie ograniczają matki w czerwieniu, dlatego wymagają prowadzenia
intensywnej gospodarki pasiecznej. Pszczoły przechodzą chętnie do nadstawek i kolejnych korpusów. Z
uwagi na dostateczne karmienie larw mleczkiem oraz tendencje do rojenia rodziny tej linii wykorzystuje
się do wychowu matek oraz do produkcji mleczka pszczelego. Wyró\
nia się dobrą zimotrwałością.
Linia car S
Powłoki chitynowe ciemno szare. Zakres cech morfologicznych
długość języczka w mm 6,35 - 6,64
szerokość IV tergitu w mm 2,265 - 2,353
indeks kubitalny % 42,0 - 53,8
Podczas przeglądu gniazd pszczoły są spokojne, o wysokim stopniu łagodności, co pozwala w dni pogodne
pracować bez kapelusza przy niewielkim odymianiu. Pszczoły odznaczają się miodnością. Wykorzystują
po\
ytki wczesne i póz
ne. Tworzą silne rodziny, które mają dynamiczny i wczesny rozwój. Dobrze zimują.
Produkują du\
o mleczka i gromadzą dostateczną ilość pyłku. Mogą być wykorzystywane do wychowu
matek pszczelich. Pomimo tworzenia silnych rodzin rzadko wchodzą w nastrój rojowy. Nadają się do
gospodarki stacjonarnej i wędrownej. Dobrze wykorzystują po\
ytki spadziowe.
Linia car Niw
Powłoki chitynowe szaro-ziemiste z lekko zaznaczonymi paseczkami koloru jasno szarego.
Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,372 - 6,572
szerokość IV tergitu w mm 2,265 - 2,322
indeks kubitalny % 41,5 - 52,3
Podczas przeglądu gniazd pszczoły zachowują się bardzo spokojnie. Z uniesionej ramki bardzo powoli
przesuwają się na powałkę ula. W dni pogodne jak i lekko zachmurzone mo\
na pracować bez kapelusza
przy niewielkim odymianiu. Linia wyró\
nia się wysoką wydajnością miodową. Podczas obfitych po\
ytków
pszczoły ograniczają matkę w czerwieniu. Bardzo dobrze wykorzystują po\
ytki średnio - wczesne i
średnie o ró\
nym stopniu nasilenia. Niezbyt chętnie przechodzą do nadstawek. Matki intensywnie
czerwią, tworząc rodziny silne i średnie, ale pszczoły nie wykazują tendencji do rójki. Dobrze zimują.
Linia ma tendencje do gromadzenia du\
ej ilości mleczka pod larwami, dobrego odbudowywania plastrów
i gromadzenia du\
ych ilości pyłku układanego regularnie na plastrach.
Linia car Bałtycka
Wyhodowana została z materiału pochodzącego od matek importowanych oraz sprowadzonych z pasiek
krajowych, selekcjonowana w trudnych warunkach klimatycznych Warmii.
Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm 6,29 - 6,68
szerokość IV tergitu w mm 2,22 - 2,36
indeks kubitalny% 40,09 - 56,8
Pszczoły tej linii charakteryzują się wczesnym oraz dynamicznym rozwojem wiosennym, do siły dochodzą
na okres po\
ytku rzepakowego. Pszczoły łagodne  wykazujące niewielką tendencję do agresywności w
złych uwarunkach pogodowych. W sezonie budują bardzo du\
e rodziny. Pszczoły ograniczają czerwienie
matek podczas obfitych po\
ytków. Dobrze trzymają się plastra. Mają umiarkowane skłonności do rójki,
nastrój rojowy nasila się w okresach bezpo\
ytkowych, ale eliminują go proste zabiegi przeciwrójkowe. Są
miodne, dobrze wykorzystują po\
ytki rzepakowe lub inne wczesne o tej porze roku.
Linia car Kamianka
Linia wyhodowana w warunkach klimatu górskiego w okolicach Krynicy i Kamiannej. Bardzo dobrze
wykorzystuje po\
ytki średnie nektarowe oraz spadz
iglastą. Miód układa w nadstawce. Rodziny rozwijają
się powoli, siła produkcyjna osiągana jest w okresie kwitnienia maliny, a maksymalna siła przypada na
sierpień - wrzesień, na po\
ytki spadziowe. Pszczoły są nierojliwe. Dobrze znoszą długą i ostrą zimę,
nawet po po\
ytkach ze spadzi iglastej. Pszczoły są łagodne i trzymają się plastra, choć po wyjęciu z ula są
ruchliwe na plastrach. Wykazują du\
ą zdrowotność, szczególnie w warunkach po zbiorach miodu
spadziowego.
Linia car GR1
Ubarwienie pszczół jest ciemnoszare,z wyraz
nymi jaśniejszymi paskami włosków na tergitach. W
potomstwie niektórych matek mo\
liwa jest obecność niewielkiej liczby robotnic z \
ółto  brązowymi
paskami na drugim tergicie odwłokowym. Linia charakteryzuje się odpornością na grzybicę wapienną,
której mechanizm polega na wczesnym usuwaniu przez pszczoły chorego czerwiu. Rodziny dobrze się
rozwijają - pełnia rozwoju przypada na czerwiec. W okresie po\
ytków pszczoły zagospodarowują
nadstawki i odznaczają się dobrą miodnością. Pszczoły są bardzo łagodne i dobrze zimują.
Linia car Zosia (Zo)
Ubarwienie pszczół jest ciemnoszare z wyraz
nymi jasnoszarymi paskami włosków na tergitach,
sporadycznie mogą pojawiać się pszczoły z \
ółtymi przebarwieniami na tergitach. Linia odznacza się
wczesnym i dobrym rozwojem. Pszczoły dobrze zimują, są łagodne. Odznacza się dobrą miodnością, a w
okresie po\
ytków pszczoły zagospodarowują nadstawki. Linia wykazuje tendencję do odporności na
grzybicę wapienną.
Linia car Wielka
Pszczoły tej linii maja szare ubarwienie, z mo\
liwością wystąpienia brązowego paska na IV tergicie. Linia
odznacza się dynamicznym rozwojem wiosennym i tworzy rodziny silne i bardzo silne. Linia miodna,
pszczoły wykazują tendencję do ograniczania czerwienie matki przy obfitych po\
ytkach. Linia jest
przystosowana do gospodarki w ulach stojakach, gromadząc zapasy w nadstawkach. Pszczoły są łagodne,
dobrze trzymają się plastra. Są wybitnie nierojne, po po\
ytku rzepakowym rzadko wchodzą w nastrój
rojowy łatwy do zwalczenia. Linia bardzo dobrze zimuje nawet w warunkach łagodnych zim.
Linia car AGA
Linia selekcjonowana jest w warunkach klimatyczno  po\
ytkowych Beskidu Niskiego. Pszczoły
robotnice i matki o ubarwieniu jednolicie szarym, trutnie o ubarwieniu brunatnym. Linia odznacza się
dobrą miodnością z tendencją do wykorzystywania po\
ytków wczesnych. Zapasy gromadzi w górnej
części plastrów lub w nadstawkach. Rodziny utrzymują du\
ą siłę rodzin przez cały sezon. Pszczoły są
nierojliwe i łagodne. Linia wykazuje dobrą zimotrwałość nawet po wystąpieniu spadzi w poprzednim
sezonie.
Linia car Gema
Pszczoły odznaczają się dobrą miodnością, szczególnie dobrze wykorzystując po\
ytki średnio wczesne i
póz
ne. Linia o dobrej dynamice rozwoju wiosennego, tworzy silne i bardzo silne rodziny. Ograniczanie
matek w czerwieniu występuje przy po\
ytkach intensywnych i póz
nych. Nastrój rojowy, w który wchodzi
rzadko, jest łatwy do zwalczania. Pszczoły łagodne, dość ruchliwe ale dobrze trzymają się plastrów.
Bardzo dobrze zimują.
Linia car Prima
Pszczoły chrakteryzuje dobra miodność i wykorzystanie po\
ytków w ciągu całego sezonu. Linia o bardzo
dobrej dynamice rozwoju wiosennego, tworzy silne rodziny. Przy po\
ytkach wczesnych przejawia
skłonność do ograniczania matki w czerwieniu. Pszczoły silnie trzymają się plastrów, są mało ruchliwe i
bardzo łagodne. Nierojliwe. Zimują bardzo dobrze.
Linia car Karpatka
Linia jest selekcjonowana z populacji pszczół kraińskich z terenów Karpat Wschodnich. Linia wykazuje
wszelkie cechy typowe dla pszczół rasy kraińskiej. Charakteryzuje ją dobra zimowla i dynamiczny rozwój
wiosenny. Wykorzystuje wszelkie po\
ytki, od najwcześniejszych po póz
ne po\
ytki spadziowe. Wyniki
oceny wskazują szczególnie na bardzo wysoką miodność. W celu utrzymania nastroju roboczego wymaga
sukcesywnego poszerzania gniazd. Pszczoły tej linii są łagodne i dobrze trzymają się plastrów.
Linia car Wanda
Pszczoły tej linii charakteryzuje wysoka wydajność miodu w ciągu całego sezonu. Tworzą silne rodziny,
odznaczające się bardzo dobrym rozwojem wiosennym. Przy intensywnych po\
ytkach przejawiają
tendencję do ograniczania matki w czerwieniu. Pszczoły z tej linii są bardzo łagodne, o małej ruchliwości,
podczas przeglądów silnie trzymają się plastrów. Rzadko wchodzą w nastrój rojowy. Zimują bardzo
dobrze.
Linia car Majówka
Linia wywodzi się z pszczół kraińskich z terenów Europy Środkowej, selekcjonowanych w ubogim
po\
ytkowo rejonie centralnej Polski. Ubarwienie pszczół jest szarobrązowe. Pszczoły są mało ruchliwe na
plastrze i łagodne. Rodziny w okresie po\
ytkowym nie wykazują cechy rojliwości. Charakteryzują się
wczesnym rozwojem wiosennym, a zapasy miodu gromadzą nad gniazdem, dzięki czemu doskonale
nadają się do wykorzystania w ulach korpusowych.. Rodziny osiągają du\
e wydajności w produkcji miodu.
6/ RASA KAUKASKA,
linie dla których realizowane są programy hodowlane doskonalenia genetycznego
pszczół
Linia cau Woz
nica
Linia została utworzona na bazie pszczół z populacji muchurskiej. Są ciemno, prawie czarno ubarwione z
jasnymi (szarymi lub be\
owymi) włoskami. Pszczoły dobrze trzymają się plastrów. Są niepłochliwe i
łagodne, lecz zwiększają agresywność przy niskich temperaturach. Wykazują cechę nierojliwości z
tendencją do cichej wymiany matek. Pszczoły o wybitnych cechach miodności. W czystej linii rodziny
często nie osiągają odpowiedniej siły produkcyjnej, wskutek silnej tendencji do ograniczania matki w
czerwieniu oraz inbredu. Nadają się do wykorzystania po\
ytków zarówno intensywnych, jak i słabych,
lecz póz
niejszych, ze względu na wolne tempo rozwoju. Dobrze zimują w nieocieplanych ulach.
Linia cau KPW
Matki i pszczoły ciemnoszare. U niektórych pokoleń matek i pszczół występuje za\
ółcenie I tergitu - nie
ma powiązania między występowaniem tej cechy u matki i jej robotnic. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm min. 6,70
szerokość IV tergitu w mm 2,200 - 2,325
indeks kubitalny % 43,0 - 57,00
Miód towarowy uzyskują ju\
z rzepaku. Pszczoły łagodne. Objawy rojliwości występują bardzo rzadko i
tylko u najsilniejszych rodzin. Okres bezpo\
ytkowy nie powoduje narastania nastroju rojowego. Bardzo
dobrze zimują rodziny silne Słabsze rodziny po zimowli wymagają ścieśnienia i póz
niej dochodzą do siły.
Inne cechy charakterystyczne dla linii.:
- miejsce składania pyłku - w całym gniez
dzie obok i wśród czerwiu
- skłonność do gromadzenia miodu w nadstawkach i na plastrach bocznych w gniez
dzie. Nie wykazuje
tendencji do nadbudowywania plastrów z miodem.
- zasklep miodu - mokry
- zachowanie pszczół na plastrze - w czasie obsługi pszczoły trzymają się plastra, ale nagłe u\
ycie
du\
ej ilości dymu powoduje wzrost ruchliwości pszczół.
Linia cau Pb
Ubarwienie ciemnoszare ze srebrzystym odcieniem. W części rodzin spotyka się pszczoły posiadające
\
ółte przebarwienia na początkowych segmentach odwłoka. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm powy\
ej 6,65
indeks kubitalny % powy\
ej 45,0
Linia jest przystosowana do wykorzystywania po\
ytków nektarowych średnich i póz
nych oraz nektarowo-
spadziowych. Dochodzi do szczytu rozwoju w okresie kwitnienia lipy. Dobrze wykorzystuje po\
ytki z
roślin motylkowych. Pszczoły niechętnie wchodzą do nadstawek, natomiast ograniczają matki w
czerwieniu w części gniazdowej. Miód poszywają na mokro. Wykazują tendencję do mostkowania
plastrów, oraz do silnego kitowania. Rozwijają się wolno, szczególnie przy wiosennych wahaniach
temperatury. Zimują dobrze, gorzej przy zimowych wahaniach temperatury. Nastrój rojowy pojawia się
rzadko. Linia wykazuje w znacznym stopniu cechę łagodności.
Linia cau PwK
Pszczoły i matki średniej wielkości. Powłoki chitynowe koloru szaro- ziemistego bez połysku. W
populacji pojawiają się pszczoły z jasno- brązowymi paskami na odwłoku. Zakres cech morfologicznych:
długość języczka w mm powy\
ej 6,77
szerokość IV tergitu odwłokowego w mm 2,210 - 2,303
indeks kubitalny % 47,4 - 54,5
Podczas przeglądu są łagodne. W dni pogodne mo\
na pracować bez dymu. Wykorzystują po\
ytki o
ró\
nym stopniu nasilenia, są bardzo pracowite. W okresie obfitego po\
ytku pszczoły bardzo ograniczają
matkę w czerwieniu. Są miodne i mają tendencje do zagospodarowywania nadstawek. Linia wykazuje
skłonność do cichej wymiany matek. Rzadko wchodzą w nastrój rojowy, który łatwo zlikwidować. Zimują
średnio.
Linia cau W
Barwa chityny ciemna, owłosienie ciemno  szare, wpadające w barwę ołowianą. Linia o wybitnych
cechach miodności. Pszczoły miód najchętniej składają w części gniazdowej. Wykazuje zdolność do
ograniczenia matek w czerwieniu przy silnych po\
ytkach. Posiadają zdolność wykorzystywania po\
ytków
tak słabych jak i silnych. Pszczoły wybitnie łagodne, spokojnie przebywające na plastrach w czasie
przeglądów. Plastry budują nierówne, często łącząc je ze sobą. Silnie kitują gniazdo i wylot. Są mało
rojliwe. Pszczoły tej linii wykazują wysoką zdolność do wyszukiwania ró\
norodnych z
ródeł po\
ytków.
Linia cau M
Pszczoły są szare z mo\
liwością pojawiania się \
ółtego ubarwienia na dwóch pierwszych tergitach.
Średnie cechy morfologiczne:
długość języczka w mm: 6,9
szerokość IV tergitu w mm 2,27
indeks kubitalny % 57,00
Linia wywodzi się z importu pszczół rasy kaukaskiej populacji muchurskiej. Pszczoły odznaczają się
dobrą miodnością. Są małorojliwe i łagodne. Gromadzą znaczne ilości pyłku i silnie kitują. Trzymają się
dobrze plastrów. Ograniczają matki w czerwieniu przy większych po\
ytkach. Sklepią miód na mokro.
Linia cau KP
Pszczoły są ubarwione szaro. Średnie cechy morfologiczne:
długość języczka w mm: 6,9
szerokość IV tergitu w mm 2,27
indeks kubitalny % 55,00
Linia cau KP wywodzi się z importu pszczół rasy kaukaskiej z Krasnej Polany. Pszczoły linii cau KP
cechują się łagodnością, małą rojliwością, i dobrą miodnością. Gromadzą du\
o pyłku, szczególnie wiosną.
Silnie kitują. Są doskonałe w poszukiwaniu i wykorzystywaniu nawet najmniejszych po\
ytków. Trzymają
się plastrów. Ograniczają matkę w czerwieniu przy większych po\
ytkach. Miód sklepią na mokro.
Linia cau Puławska (P)
Ubarwienie jest niejednolite i odbiega od powszechnie opisywanego ubarwienia pszczół kaukaskich.
Oprócz typowego dla tej rasy ubarwienia tzn. ciemnego oskórka i szarego owłosienia spotyka się tak\
e
osobniki o owłosieniu płowym i brązowym. U części osobników spotyka się tak\
e jaśniej ubarwiony
oskórek z obecnością nawet do trzech jasnych pasków na odwłoku. Linia charakteryzuje się
następującymi średnimi wartościami cech morfologicznych
długość języczka w mm 6,80
szerokość IV tergitu w mm 2,27
indeks kubitalny % 55,20
Linia charakteryzuje się wysoką miodnością, szczególnie na po\
ytkach póz
niejszych. Niez
le wykorzystuje
po\
ytki wczesne. Miód składa w gniez
dzie, sklepiąc na mokro. Do nadstawek przechodzi niechętnie. Jest
zimotrwała. Jak na pszczoły kaukaskie, cechuje się du\
ą dynamiką rozwoju. Jest małorojna i łagodna,
chocia\
zdarzają się rodziny o zwiększonej złośliwości. Pszczoły dobrze trzymają się plastrów. Linia jest
selekcjonowana w kierunku zachowania higienicznego objawiającego się usuwaniem chorego i zamarłego
czerwiu z plastrów
Linia cau WG
Pszczoły dobrze trzymające się plastrów, łagodne, niepłochliwe, jedynie w ni\
szych temperaturach mogą
wykazywać niewielkie przejawy złośliwości. Bardzo miodne zarówno na po\
ytkach intensywnych jak i
słabych, lecz póz
niejszych. W czystej linii przejawiają silną tendencję do ograniczania matek w czerwieniu.
Nierojliwe -nastrój rojowy pojawia się rzadko. Dobrze zimują w nieocieplonych ulach.
6. WZORCE LINII HODOWLANYCH, DLA KTÓRYCH PROWADZONE S
REJESTRY
1/ Cechy charakterystyczne linii hodowlanych pochodzących z krzy\
owania, dla których
prowadzone są rejestry :
Linia Apipol 2
Linia hodowana na potrzeby pasiek pracujących w systemie intensywnym, wykorzystujących po\
ytki od
wczesnych do póz
nych, w tym spadzi oraz przerobu ziołomiodów. Cechy charakterystyczne linii:
- bardzo wczesny i dynamiczny rozwój,
- obfite i nieprzerwane czerwienie matek w ciągu całego sezonu,
- łagodność pszczół i trzymanie się plastra,
- wykorzystywanie wszystkich po\
ytków i przerabianie ziołomiodów.
Linia AGA-3
Linia selekcjonowana w pasiekach usytuowanych na terenie wschodniej części Beskidu Niskiego. Obszar
ten charakteryzuje się zimami trwającymi średnio 5 miesięcy oraz póz
nymi wiosnami. Główny po\
ytek
stanowi tu mniszek, lipa, spadz
. Charakteryzuje się:
 du\
ą miodnością, z uwzględnieniem wykorzystywania wczesnych po\
ytków takich jak mniszek, lipa
oraz wykorzystywaniem po\
ytku ze spadzi,
 wczesny rozwój pozwalający na wykorzystywanie po\
ytku z mniszka,
 pszczoły są łagodne, pozwalają na pracę przy ulu podczas pochmurnej , wietrznej pogody,
 pszczoły nierojliwe lub o małej rojliwości, łatwej do opanowania po zastosowaniu prostych zabiegów
przeciwrojowych,
 dobra zimotrwałość, nawet po wykorzystaniu jesienią po\
ytków spadziowych,
 siła rodziny utrzymująca się podczas całego sezonu na poziomie co najmniej 2 korpusów
wielkopolskich, oraz w ulach dadanta korpus + nadstawka
Matki u\
ytkowe rozprowadzane będą głównie na terenie wschodniej części Beskidu Niskiego. Linia
polecana do pasiek wędrownych ukierunkowanych na wykorzystanie kolejno występujących po sobie
po\
ytków.
Linia MJ
Linia selekcjonowana w województwie Lubelskim, oferowana na cały kraj. Cechy u\
ytkowe linii:
- dostosowanie do gospodarki intensywnej,
- dobrze znosi długie zimy i kapryśne przedwiośnia,
- du\
a miodność,
- dynamiczny rozwój wiosenny,
- łagodność i nierojność.
Linia Brzezinka
Linia selekcjonowana na potrzeby pasiek z terenu całego kraju, prowadzących intensywną gospodarkę
pasieczną, gospodarujących w ulach korpusowych, tak\
e w systemie wędrownym. Cechy linii:
- dobra miodność, z ukierunkowaniem na wykorzystanie intensywnych po\
ytków
- dynamiczny rozwój wiosenny umo\
liwiający wykorzystanie po\
ytków wczesnych,
- nierojliwość rodzin pszczelich,
- łagodne zachowanie, umo\
liwiające obsługe przy znikomym u\
ywaniu dymu,
- dobra zimotrwałość w warunkach centralnej Polski.
Linia Karolinka
Linia jest przeznaczona na potrzeby intensywnej gospodarki pasiecznej i selekcjonowana w południowej
Polsce w dwóch typach u\
ytkowych, odznaczających się następującymi cechami:
Typ u\
ytkowy nizinny:
- dobra miodność w warunkach gospodarki intensywnej (wędrówek),
- dobra zimowla i dynamiczny rozwój pozwalający na dobre wykorzystanie wczesnych po\
ytków
szczególnie rzepaków,
- niska skłonność do rojenia nawet po po\
ytkach rzepakowych dająca mo\
liwość utrzymania bardzo
silnych rodzin w całym sezonie,
- łagodność pszczół w całym sezonie i przy ka\
dych warunkach pogodowych, dobre trzymanie się
plastrów,
- skłonność do gromadzenia zapasów w nadstawkach , przydatna w gospodarce wielokorpusowej.
Typ u\
ytkowy spadziowy:
- dobra miodność w całym sezonie, z ukierunkowaniem na wykorzystanie spadzi,
- dobra zimowla w warunkach długiej zimy i odporność na pozostałości spadzi w zapasach zimowych,
- szybki rozwój po zimowli pozwalający na wykorzystanie wczesnych po\
ytków nektarowych i
pyłkowych,
- niska skłonność do rojenia oraz niska skłonność do ograniczania czerwienia matek , dająca
mo\
liwość utrzymania silnych rodzin w całym sezonie przygotowanych do wykorzystania po\
ytków
spadziowych zwłaszcza na przełomie sierpnia i września,
- łagodność pszczół w całym sezonie i przy ka\
dych warunkach pogodowych,
- skłonność do gromadzenia zapasów w nadstawkach , przydatna w gospodarce wielokorpusowej.
Linia Viking
Linia selekcjonowana jest na potrzeby pasiek usytuowanych w zmiennych warunkach kształtowanych
bliskością morza , takich jak teren województw Zachodniopomorskiego i Pomorskiego. Cechy linii:
- wczesny rozwój wiosenny, umo\
liwiający wykorzystanie po\
ytków rzepakowych,
- utrzymywanie du\
ej siły rodzin w okresie całego sezonu (na poziomie co najmniej 2 korpusów
wielkopolskich), do póz
nych po\
ytków (lipa, gryka) włącznie,
- szybka reakcja na zabiegi przeciwrojowe,
- du\
a łagodność pszczół,
- dobra miodność od po\
ytków wczesnych po dobre wykorzystanie po\
ytku z gryki,
- skłonność do ograniczania matek w czerwieniu przy intensywnym po\
ytku.
Linia Viktoria
Linia jest przeznaczona na potrzeby pasiek w całym kraju, zarówno dla intensywnej gospodarki
pasiecznej, jak i dla pasiek amatorskich, selekcjonowana w trzech typach u\
ytkowych, odznaczających się
następującymi cechami:
Typ u\
ytkowy intensywny:
- silna cecha miodności, dostosowana do gospodarki intensywnej, w tym wędrownej,
- szybkie dochodzenie do siły w porze wczesnych po\
ytków,
- zdolność do wykorzystywania intensywnych po\
ytków (na du\
ych plantacjach rzepaku lub gryki),
- skłonność do gromadzenia zapasów w nadstawkach , przydatna w gospodarce wielokorpusowej,
- szybka reakcja na zabiegi przeciwrójkowe,
- du\
a łagodność pszczół,
- budowanie silnych rodzin wykorzystujących dobrze tak wczesne jak i póz
ne po\
ytki,
- zdolność do dobrej zimowli, równie\
w warunkach długiej i ostrej zimy,
- tendencja do wykazywania odporności na grzybicę.
Typ u\
ytkowy spadziowy :
- dobra miodność w całym sezonie , wykorzystywanie po\
ytków nektarowych i spadzi,
- dobra zimowla w warunkach długiej i ostrej zimy , nawet na pozostałości spadzi w zapasach
zimowych,
- szybki rozwój po zimowli pozwalający na wykorzystanie po\
ytków rzepakowych,
- niska skłonność do rojenia oraz niska skłonność do ograniczania czerwienia matek , dająca
mo\
liwość utrzymania silnych rodzin w całym sezonie przygotowanych do wykorzystania
po\
ytków spadziowych zwłaszcza na przełomie sierpnia i września,
- łagodność pszczół w całym sezonie i przy ka\
dych warunkach pogodowych,
- skłonność do gromadzenia zapasów w nadstawkach,
- wykazywanie odporności na grzybicę i choroby pospadziowe.
Typ u\
ytkowy amatorski:
- silna cecha miodności, dostosowana do gospodarki ekstensywnej,
- szybkie dochodzenie do siły w porze wczesnych po\
ytków,
- zdolność do wykorzystywania po\
ytków w ciągu całego sezonu (od rzepaku do gryki) skłonność do
ograniczania czerwienia matek, zwłaszcza podczas intensywnych po\
ytków,
- skłonność do gromadzenia pierzgi na du\
ej powierzchni plastrów,
- skłonność do gromadzenia zapasów w nadstawkach,
- szybka reakcja na zabiegi przeciwrojowe,
- du\
a łagodność pszczół i dobre trzymanie się plastra,
- zdolność do dobrej zimowli, równie\
w warunkach długiej i ostrej zimy,
- tendencja do wykazywania odporności na grzybicę.
Linia MDZ
Linia hodowana na obszarach zachodniej i centralnej Polski, a w szczególności województw: Lubuskiego,
Wielkopolskiego i Zachodniopomorskiego. Cechy uzytkowe linii:
- silnie rozwinięta cecha miodności,.
- dostosowanie do po\
ytków wczesnych,
- skłonność do gromadzenia miodu w plastrach ponad czerwiem oraz w nadstawce, pszczoły nie
ograniczają czerwienia matek podczas obfitych po\
ytków,
- szybki i wczesny rozwój wiosenny dzięki czemu tworzy rodziny silne i bardzo silne, rokujące
wykorzystywanie po\
ytków w okresie kwitnienia rzepaku ozimego,
- wysoka łagodność,
- rodziny są nierojliwe, i rzadko wchodzą w nastrój rojowy po po\
ytku rzepakowym,
- bardzo dobrze zimują nawet w warunkach łagodnych zim. Nie wymagają na ogół potrzeby
ścieśnienia gniazda po zimowli,
- pszczoły trzymają się plastra, ale podczas przeglądów w gorszych warunkach atmosferycznych mogą
wykazywać ruchliwość na plastrze.
Linia DolKa
Linia hodowana na terenach Dolnego Śląska i Wielkopolski, dostosowana do warunków przyrodniczych
tych okolic. Charakteryzują ją:
- wczesny i dynamiczny rozwój, umo\
liwiający wykorzystanie pierwszych po\
ytków,
- intensywność czerwienia przez cały sezon występowania po\
ytków, co umo\
liwia ich dobre
wykorzystanie,
- silnie rozwinięta cecha miodności,
- dobre zagospodarowanie nadstawek, przydatne w gospodarce w ulach wielokorpusowych,
- skłonność do gromadzenia zapasów pierzgi w plastrach przygniazdowych,
- mała rojliwość, nastrój rojowy łatwy do zwalczania,
- łagodność, jedynie przy niesprzyjających warunkach lekki wzrost agresywności, pszczoły dobrze
trzymają się plastrów, są niezbyt ruchliwe,
- dobra zimotrwałość, jedynie po bardzo długiej zimie mogą wymagać redukcji plastrów na wiosnę.
Linia AM
Hodowana na terenach Małopolski charakteryzującym się du\
ym zró\
nicowaniem klimatycznym i
po\
ytkowym. Cechy uzytkowe linii:
- bardzo wczesny i dynamiczny rozwój wiosenny,
- pszczoły wykazują du\
ą łagodność, co pozwala na komfortową pracę w pasiece,
- dobra miodność wyra\
ająca się wykorzystaniem wszystkich dostępnych po\
ytków naturalnych, nawet
występującej póz
no spadzi,
- dobra zimotrwałość, w ró\
nych warunkach klimatycznych oraz po zbiorze spadzi iglastej,
- du\
a siła rodzin w całym sezonie, przy ograniczonej skłonności do rójki ,
- wykazuje tendencję do gromadzenia du\
ej ilości pyłku.
2/ Cechy charakterystyczne linii hodowlanych pochodzących z krzy\
owania, dla
których w 2007 r. rozpoczęto realizację programów hodowlanych:
Linia Bielka
Linia powstała z krzy\
owania pszczół w obrębie rasy kraińskiej. Przeznaczona zarówno do pasiek
towarowych, jak i amatorskich usytuowanych w zmiennych klimatycznie warunkach Polski Centralnej.
Pszczoły z linii Bielka cechuje:
 dobra zimotrwałość w warunkach południowego Mazowsza;
 tworzenie silnych rodzin na okres kwitnienia sadów;
 wysoka miodność z po\
ytków kwiatowych;
 bardzo mała skłonność do rójki (dopuszcza się znikomą rojliwość w okresach bezpo\
ytkowych i
dłu\
szej niepogody);
 du\
a łagodność umo\
liwiająca prowadzenia większości prac przy pszczołach bez u\
ycia dymu.
Matki u\
ytkowe rozprowadzane będą głownie w okolicach Radomia.
Linia Dąbrówka
Linia selekcjonowana w warunkach centralnej Polski (powiat płoński województwa mazowieckiego). Do
krzy\
owania u\
yto linii hodowlanych pszczół rasy kraińskiej i kaukaskiej. Linia jest przeznaczona do
gospodarki pasiecznej prowadzonej w pasiekach wędrownych i stacjonarnych we wszystkich typach uli.
Charakteryzuje ją:
 ukierunkowanie na wykorzystanie po\
ytków wielokwiatowych t.j. rzepak, akacja, rośliny łąkowe i
leśne, lipa itp.,
 rozwój wiosenny umo\
liwiający pozyskanie miodu z rzepaku, akacji i pó\
niejszych niedu\
ych
po\
ytków,
 ograniczenie rojliwości rodzin,
 łagodność pszczół w czasie przeglądów i podczas pracy pszczół w terenie,
 utrzymanie dobrej zimotrwałości w warunkach centralnej Polski,
 magazynowanie miodu przy intensywnym po\
ytku w ramkach bez czerwiu.
Linia Anna
Linia przystosowana do warunków klimatycznych i po\
ytkowych Mazowsza, Lubelszczyzny, Podkarpacia
oraz regionu Świętokrzyskiego. Materiał u\
ytkowy pochodzi z krzy\
owania rasy kraińskiej i kaukaskiej.
Przeznaczony jest dla pasiek amatorskich, jak równie\
na potrzeby gospodarki intensywnej.
Cechy u\
ytkowe linii Anna:
 wykorzystanie wczesnych po\
ytków (rzepak na du\
ych obszarach, mniszek) akacja, lipa oraz
póz
nych: gryczanych,
 rozwój pozwalający na wykorzystywanie po\
ytków wczesnych, głównie rzepakowych oraz póz
nych
gryczanych,
 sposób zachowania pozwalający na pracę nawet w czasie złej pogody,
 pszczoły nierojliwe lub o małej rojliwości, ewentualnie: łatwej do opanowania po zastosowaniu
prostych zabiegów przeciwrojowych,
 dobra zimotrwałość nawet podczas bardzo ostrych zim,
 du\
a siła rodziny utrzymująca się podczas całego sezonu (bez wpływu na rojenie pszczół) -
niezbędna do wykorzystania intensywnych ciągłych po\
ytków.
Matki u\
ytkowe rozprowadzane będą głównie na terenie województwa mazowieckiego, świętokrzyskiego
i lubelskiego, gdzie dominują ww. specyficzne warunki po\
ytkowe. W miarę zapotrzebowania przewiduje
się rozprowadzanie matek na pozostały teren kraju.
Linia Brnianka
Linia selekcjonowana w zmiennych warunkach klimatycznych województwa podkarpackiego pochodząca
od matek rasy kraińskiej z linii hodowanych w Polsce. Linia o wczesnym rozwoju wiosennym, przydatna
na ww. terenach, gdzie główny po\
ytek stanowią akacja i lipa, a w południowo-wschodniej części
występuje spadz
. Cechują ją:
 wysokie zbiory miodu z po\
ytków wczesnych i póz
nowiosennych,
 wczesny i dynamiczny rozwój rodzin, umo\
liwiający pszczołom wykorzystanie po\
ytków wczesnych,
 łagodność umo\
liwiająca obsługę pasieki nawet przy gorszych warunkach atmosferycznych,
 mała rojliwość, łatwa do opanowania po zastosowaniu prostych zabiegów przeciwrojowych,
 dobra zimotrwałości nawet po wykorzystaniu po\
ytków spadziowych.
Matki pszczele u\
ytkowe rozprowadzane będą na terenie całej Polski, ale przede wszystkim na terenie
województwa podkarpackiego.
Linia Ró\
a
Linia selekcjonowana w pasiekach usytuowanych na Warmii i Mazurach. Główny po\
ytek stanowi tu
rzepak. Pszczoły charakteryzują się:
 dobrą miodnością z uwzględnieniem wykorzystywania wczesnych po\
ytków takich jak uprawy
rzepaku na du\
ych obszarach, mniszek, lipa oraz wykorzystywaniem po\
ytku z gryki,
 rozwojem pozwalającym na wykorzystywanie po\
ytków wczesnych, głównie rzepakowych,
 łagodnością pozwalającą na pracę nawet w czasie złej pogody,
 pszczoły są nierojliwe lub o małej rojliwości, ewentualnie łatwej do opanowania po zastosowaniu
prostych zabiegów przeciwrojowych,
 dobrą zimotrwałością nawet podczas bardzo ostrych zim,
 siłą rodziny utrzymującą się podczas całego sezonu na poziomie co najmniej 2 korpusów Ostrowskiej
Matki u\
ytkowe rozprowadzane będą głównie w okolicach Warmii i Mazur, gdzie dominują specyficzne
warunki zimowli i przedwiośnia.
Linia śuławska
Linia selekcjonowana w pasiekach usytuowanych w zmiennych klimatycznie warunkach śuław (teren
województwa pomorskiego i warmińsko-mazurskie). Pszczoły charakteryzują się dobrą zimowlą oraz
wczesnym rozwojem wiosennym. Cechy u\
ytkowe linii śuławska:
 miodność z uwzględnieniem wykorzystywania wczesnych po\
ytków takich jak uprawy rzepaku na
du\
ych obszarach, mniszek, lipa,
 rozwój pozwalający na wykorzystywanie po\
ytków wczesnych, głównie rzepakowych,
 łagodność pozwalająca na pracę nawet w czasie złej pogody,
 pszczoly nierojliwe lub o małej rojliwości, ewentualnie łatwej do opanowania po zastosowaniu
prostych zabiegów przeciwrojowych,
 dobra zimotrwałość nawet podczas bardzo ostrych zim,
 siła rodziny utrzymująca się podczas całego sezonu na poziomie co najmniej 2 korpusów Ostrowskiej
Matki u\
ytkowe rozprowadzane będą głównie w okolicach Pomorza, gdzie dominują specyficzne warunki
zimowli i przedwiośnia.
Linia Wrzosówka
Linia selekcjonowana w pasiekach usytuowanych w warunkach regionu Kaszub i Pojezierza Drawskiego
(teren Pomorza Środkowego). Główny po\
ytek stanowi tu gryka i wrzos. Pszczoły o póz
nym rozwoju
wiosennym, tworzące du\
e rodziny zdolne wykorzystywać obfite po\
ytki średnie i póz
ne (intensywna
gospodarka wędrowna), charakteryzujących się szybką reakcją na zabiegi przeciwrojowe oraz łagodnością
pozwalającą na pracę na po\
ytkach gryczanych nawet w czasie złej pogody. Pszczoły powinny dobrze
znosić długie zimy, gromadzić du\
e ilości pyłku i propolisu co pozwoli na podniesienie opłacalności
produkcji pasiecznej. Pszczoły tej linii charakteryzują się:
- du\
ą miodnością z uwzględnieniem wykorzystywania obfitych po\
ytków letnich głównie gryki i lipy
oraz po\
ytków póz
nych głównie wrzosu.
- siłą rodzin utrzymującą się podczas całego sezonu na poziomie co najmniej 3 korpusów ula o ramce
1/2 Dadanta,
- rozwój, pozwalający na intensywne wykorzystywanie po\
ytków średnio wczesnych i póz
nych,
- łagodnością pozwalająca na pracę bez dymu lub przy znikomym u\
ywaniu dymu na po\
ytkach
gryczanych nawet w czasie złej pogody,
- pszczoły nierojliwe lub o małej rojliwości reagujące pozytywnie na proste zabiegi przeciwrojowe,
- dobra zimotrwałość, nawet po wykorzystywaniu póz
nych po\
ytków wrzosowych oraz podczas
bardzo ostrych i długich zim.
Matki u\
ytkowe rozprowadzane będą na terenie całego pasa pomorskiego (woj. pomorskie i
zachodniopomorskie), ewentualnie w innych regionach Polski na potrzeby pasiek prowadzących
intensywną gospodarkę pasieczną wykorzystujących obfite po\
ytki nektarowe średnio wczesne do
póz
nych.
Linia Alwa
Linia selekcjonowana w pasiekach usytuowanych w zmiennych klimatycznie warunkach Mazur (teren
województwa warmińsko-mazurskiego). Pszczoły, charakteryzują się dobrą zimowlą oraz wczesnym
rozwojem wiosennym. Cechy u\
ytkowe linii Alwa:
 du\
a miodność z uwzględnieniem wykorzystywania wczesnych po\
ytków takich jak uprawy rzepaku
na du\
ych obszarach, mniszek, lipa.
 rozwój pozwalający na wykorzystywanie po\
ytków wczesnych, głównie rzepakowych.
 łagodność pozwalająca na pracę nawet w czasie złej pogody.
 pszczoły nierojliwe lub o małej rojliwości ewentualnie łatwej do opanowania po zastosowaniu
prostych zabiegów przeciwrojowych,
 dobra zimotrwałość  nawet podczas bardzo ostrych zim.
 siła rodziny utrzymująca się podczas całego sezonu na poziomie, co najmniej 12 ramek Dadanta.
Matki u\
ytkowe rozprowadzane będą głównie w okolicach Warmii i Mazur, gdzie dominują specyficzne
warunki zimowli i przedwiośnia oraz w miarę zapotrzebowania na pozostałym terenie kraju.
Linia Warmianka
Linia selekcjonowana w pasiekach usytuowanych w zmiennych klimatycznie warunkach Warmii i Mazur
(teren województwa warmińsko-mazurskiego). Pszczoły przystosowanych do ww. warunków
klimatycznych i po\
ytkowych, które charakteryzować się będą dobrą zimowlą oraz wczesnym rozwojem
wiosennym, a w póz
niejszym okresie (w przypadku wystąpienia przerwy w po\
ytkach) nie będą rojliwe.
Pszczoły tej linii charakteryzują się:
 du\
ą miodnością z uwzględnieniem wykorzystywania wczesnych po\
ytków takich jak uprawy rzepaku
na du\
ych obszarach, mniszek, lipa,
 rozwój pozwalający na wykorzystywanie po\
ytków wczesnych, głównie rzepakowych,
 łagodność pozwalająca na pracę nawet w czasie złej pogody,
 pszczół nierojliwe lub o małej rojliwości ewentualnie łatwej do opanowania po zastosowaniu
prostych zabiegów przeciwrojowych,
 dobra zimotrwałość nawet podczas bardzo ostrych zim.
 siła rodziny w utrzymująca się podczas całego sezonu na poziomie, co najmniej 2 korpusów
wielkopolskich.
Matki u\
ytkowe rozprowadzane będą głównie w okolicach Warmii i Mazur, gdzie dominują specyficzne
warunki zimowli i przedwiośnia.
Linia Hetmanka
Linia selekcjonowana w warunkach klimatycznych południowej Polski: na terenie powiatu tarnogórskiego
w województwie śląskim oraz na terenie powiatu włoszczowskiego w województwie świętokrzyskim.
Linia o wcześniejszym rozwoju wyra\
onym dostosowaniem siły rodzin pszczelich do wczesnych i
krótkich po\
ytków, zwłaszcza rzepaku. Pszczoły charakteryzują się równie\
: ograniczeniem rojliwości
przy zachowaniu du\
ej siły rodzin w ciągu sezonu, łagodnością, dobrą zimotrwałością oraz tolerancją na
zapasy spadziowe z drzew iglastych. Pszczoły przydatne dla intensywnej gospodarki w pasiekach
stacjonarnych i wędrownych, przy szczególnym uwzględnieniu wczesnych po\
ytków nektarowych.
Linia A
ado
Linia przydatna do intensywnej produkcji pszczelarskiej, zwłaszcza dla pasiek wędrownych i
wykorzystujących więcej ni\
jeden po\
ytek główny w pasiekach rejonu środkowo-wschodniej Polski.
Cechy u\
ytkowe linii A
ado:
 du\
a miodność, z uwzględnieniem wykorzystywania wczesnych po\
ytków takich jak uprawy rzepaku
na du\
ych obszarach, mniszek, akacja, malina,
 wczesny rozwój pozwalający na wykorzystywanie po\
ytków wczesnych,
 wysoka łagodność pszczół,
 pszczoły nierojliwe lub o małej rojliwości, łatwej do opanowania po zastosowaniu prostych zabiegów
przeciwrojowych,
 dobra zimotrwałość nawet podczas bardzo długich i niesprzyjających zim.