Czynności procesowe
Czynnością procesową jest zachowanie uczestnika procesu, wywołujące skutki przewidziane przez prawo procesowe. Czynnością procesową jest:
tylko zachowanie uczestnika procesu,
takie zachowanie, z którym obowiązujące przepisy prawa karnego procesowego łączą odpowiednie skutki.
Czynność procesowa jest aktywnym zachowaniem, tj. działaniem, a nie zaniechaniem. Zaniechanie polega na niewykonaniu czynności procesowej, czyli oznacza jej brak, np. niewniesienie apelacji.
Od czynności procesowych należy odróżnić zdarzenie procesowe, którymi są fakty procesowe nie polegające na zachowaniu uczestników procesu, lecz wywołujące skutki procesowe; są to zjawiska niezależne od uczestników procesu, np. śmierć oskarżonego, powodująca umorzenie postępowania.
Czynności procesowe może podejmować podmiot posiadający tzw. legitymację procesową, czyli uprawnienie do osobistego przedsiębrania czynności procesowych w ramach posiadanego upoważnienia, np. obrońca może wykonywać czynność na korzyść oskarżonego.
Ze względu na podmiot wyróżnia się czynności:
organów procesowych,
stron procesowych,
innych uczestników procesu.
Czynności procesowe organów procesowych
Czynnościami procesowymi organów procesowych są decyzje procesowe, tj. oświadczenia woli organu procesowe. Mają one postać orzeczeń lub zarządzeń. Orzeczenia dzielą się na:
wyroki,
postanowienia.
Wyroki wydaje się wówczas, gdy ustawa wymaga tej formy, np. w art. 414 § 1 przewidziano umorzenie postępowania wyrokiem w razie ujawnienia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie. Odmianą wyroku jest wyrok nakazowy, który wydaje się w postępowaniu nakazowym ( 500 § 1 k. p. k.). Wyrok wydaje zawsze sąd lub trybunał ( art. 174 Konstytucji RP). Generalnie można powiedzieć, że postać wyroki powinno mieć orzeczenie rozstrzygające o zakresie przedmiotu procesu, ustalające winę lub niewinność oskarżonego. Wyroki są wydawane w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej ( art. 174 Konstytucji). Wyrok może być: uniewinniający ( art. 413 § 1 k.p.k.), skazujący ( art. 413 § 2 k.p.k.), warunkowo umarzający postępowanie karne ( art. 414 § 1 i art. 341 k.p.k.), zaoczny ( art. 479 k. p. k.), wyrok łączny ( art. 569 k.p.k.).
Postanowienie wydaje sąd, jeżeli ustawa nie wymaga wydania wyroku, ( art. 93 § 1 k.p.k.). Postanowienie wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - sąd, prokurator lub inny uprawniony organ, np. Policja. Niekiedy ustawa wyraźnie wskazuje tę formę orzeczenia, np. co do zawieszenia postępowania ( art. 22 § 2 k.p.k., oddalenie wniosku dowodowego ( art. 170 § 3 k.p.k.). Postanowienia mogą kończyć postępowanie, np. o umorzeniu postępowania lub dotyczyć kwestii incydentalnych, np. zastosowanie tymczasowego aresztowania,
Podstawę orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia ( art. 92 k.p.k. ).
Postanowienie lub zarządzenie powinno zawierać ( art. 94 § 1 i 2 k. p. k.):
1) oznaczenie organu oraz osoby lub osób, wydających postanowienie,
2) datę wydania postanowienia,
3) wskazanie sprawy oraz kwestii, której postanowienie dotyczy,
4) rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej,
uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego wymagania.
Uzasadnienie postanowienia sporządza się na piśmie wraz z samym postanowieniem. W sprawie zawiłej lub z innych ważnych przyczyn można odroczyć sporządzenie uzasadnienia postanowienia na czas do 7 dni. Nie wymaga uzasadnienia dopuszczenie dowodu, jak również uwzględnienie wniosku, któremu inna strona nie sprzeciwiła się, chyba że orzeczenie podlega zaskarżeniu ( art. 98 § 1 - 3 k.. p. k.). Zarządzenie wymaga pisemnego uzasadnienia, jeżeli podlega zaskarżeniu ( art. 99 § 1 k.p.k.).
Zarządzenia wydaje się w kwestiach nie wymagających postanowienia, np. wezwanie do usunięcia braków pisma procesowego ( art. 210 § 1 k.p.k.). Wydaje je prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu orzekającego albo upoważniony sędzia, a w postępowaniu przygotowawczym podobnie jak postanowienia - prokurator oraz inny uprawniony organ, a sąd - w wypadkach przewidzianych w ustawie ( art. 93 § 2 k.p.k.); postanowienia nie może wydać sąd.
Polecenia wydawane są w wypadkach określonych w ustawie, np.-. w art. 326 § 3 pkt 4 k.p.k.; wydaje je sąd oraz prokurator Policji lub innym organom ( art. 93 § 4 k.p.k.). Nie są to rozstrzygnięcia procesowe. Organy do których zostały one skierowane są obowiązane je wykonać( art. 15 k.p.k.).
Tryb wydawania orzeczeń
Sąd orzeka na rozprawie w wypadkach przewidzianych przez ustawę, a w innych - na posiedzeniu. Orzeczenia podejmowane na posiedzeniu mogą zapadać również na rozprawie ( art. 95 k.p.k.).
Strony oraz osoby niebędące stronami, jeżeli ma to znaczenie dla ochrony ich praw lub interesów, mają prawo wziąć udział w posiedzeniu wówczas, gdy ustawa tak stanowi,np. w art. 343 § 5 k.p.k.. Jeżeli ustawa przewiduje, że ich udział jest obowiązkowy muszą brać udział, np. art. 354 pkt 2 k.p.k. ( art. 96 § 1 k.p.k.).
W pozostałych wypadkach mają one prawo wziąć udział w posiedzeniu, jeżeli się stawią, chyba że ustawa stanowi inaczej, np. w art. 500 § 4 k.p.k. ( art. 96 § 2 k.p.k.).
Z reguły na posiedzeniu wydawane są orzeczenia na podstawie materiału dowodowego zawarte w aktach sprawy. Jeżeli zachodzi potrzeba sprawdzenia okoliczności faktycznych przed wydaniem orzeczenia na posiedzeniu, sąd dokonuje tego sam albo w tym celu wyznacza sędziego ze składu orzekającego bądź zwraca się o wykonanie określonych czynności do sądu miejscowo właściwego ( art. 97 k.p.k.).
Promulgacja orzeczeń
Orzeczenie lub zarządzenie wydane na rozprawie ogłasza się ustnie ( art. 100 § 1 k.p.k.)
Orzeczenie lub zarządzenie wydane poza rozprawą doręcza się prokuratorowi, a także stronie i osobie nie będącej stroną, którym przysługuje środek zaskarżenia, jeżeli nie brali oni udziału w posiedzeniu lub nie byli obecni przy ogłoszeniu; w innych wypadkach o treści orzeczenia lub zarządzenia należy powiadomić strony ( art. 100 § 2 k.p.k.).
Wyrok zapadły na posiedzeniu oraz postanowienie, co do którego odroczono sporządzenie uzasadnienia wraz z uzasadnieniem doręcza się stronom ( art. 100 § 3 k. p. k.).
Po ogłoszeniu lub przy doręczeniu orzeczenia należy pouczyć uczestników postępowania o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym, że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu ( art. 100 § 6 k.p.k.).
Po ogłoszeniu lub doręczeniu orzeczenia nie można dokonywać żadnych poprawek. Jedynie oczywiste omyłki pisarskie i rachunkowe oraz w obliczeniu terminów w orzeczeniu lub zarządzeniu albo w ich uzasadnieniu można sprostować w każdym czasie.. Sprostowania dokonuje organ, który popełnił omyłkę. Jeżeli postępowanie toczy się przed instancją odwoławczą, może ona z urzędu sprostować orzeczenie pierwszej instancji. Sprostowanie orzeczenia lub jego uzasadnienia następuje w drodze postanowienia, a sprostowanie zarządzenia w drodze zarządzenia. Na postanowienie lub zarządzenie co do sprostowania wydane w pierwszej instancji służy zażalenie ( art. 105 § 1 - 4 k. p. k.).
Narada i głosowanie
Wydanie orzeczenia przez organ kolegialny poprzedza narada i głosowanie.
Naradą i głosowaniem kieruje przewodniczący, a jeżeli co do porządku i sposobu narady oraz głosowania podniesione zostaną wątpliwości, rozstrzyga je skład orzekający. Po naradzie przewodniczący zbiera głosy poczynając od najmłodszego, najpierw od ławników według ich wieku, następnie od sędziów według ich starszeństwa służbowego, a sam głosuje ostatni. Sprawozdawca, jeżeli nie jest przewodniczącym, głosuje pierwszy ( art. 109 § 1 i 2 k.p.k.). Narada i głosowanie nad wyrokiem odbywają się osobno co do winy i kwalifikacji prawnej czynu, co do kary, co do środków karnych oraz co do pozostałych kwestii ( art. 110 k. p. k.).
Orzeczenia zapadają większością głosów. Jeżeli zdania tak się podzielą, że żadne z nich nie uzyska większości, zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości ( art. 111 § 1 i 2 k. p.k.).
Sędzia, który głosował przeciwko uznaniu oskarżonego za winnego, może wstrzymać się od głosowania nad dalszymi kwestiami; wówczas głos tego sędziego przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego ( art. 112 k.p.k.).
Orzeczenie podpisują wszyscy członkowie składu orzekającego, nie wyłączając przegłosowanego, chyba że orzeczenie zamieszczono w protokole ( art. 113 k.p.k.).
Przy składaniu podpisu członek składu orzekającego ma prawo zaznaczyć na orzeczeniu swoje zdanie odrębne ( votum separatum) podając, w jakiej części i w jakim kierunku kwestionuje orzeczenie; wówczas zdanie to zaznacza się przy podpisywaniu uzasadnienia słowami: zdanie odrębne, lub zd. odr. albo votum separatum ewentualnie c.v.s. ( cum voto separato). Zdanie odrębne może dotyczyć również samego uzasadnienia orzeczenia. Zgłoszenie zdania odrębnego do wyroku podaje się do wiadomości, a także nazwisko sędziego, który je zgłosił, jeżeli wyraził na to zgodę ( art. 418 § 2 k.p.k.).
Zgłoszenie zdania odrębnego powoduje, że:
należy z urzędu sporządzić uzasadnienie wyroku w terminie 7 dni od wydania orzeczenia ( art. 114 § 3 k.p.k.),
uzasadnienie wyroku podpisu cały skład sądzący ( art. 115 § 2 k.p.k.),
składający zdanie odrębne dołącza w ciągu następnych 7 dni jego uzasadnienie; obowiązek ten nie dotyczy ławnika ( art. 114 § 3 k.p.k.).
Uzasadnienie orzeczenia podpisują osoby, które orzeczenie wydały, nie wyłączając osoby przegłosowanej ( art. 115 § 1 k.p.k.).
W sprawach rozpoznawanych w składzie sędziego i dwóch ławników uzasadnienie podpisuje tylko przewodniczący, chyba że zgłoszono zdanie odrębne. W sprawach rozpoznawanych w składzie dwóch sędziów i trzech ławników uzasadnienie podpisują obaj sędziowie, chyba że zgłoszono zdanie odrębne ( art. 115 § 2 k.p.k.).
Jeżeli nie można uzyskać podpisu przewodniczącego lub innego członka składu orzekającego, jeden z podpisujących czyni o tym wzmiankę na uzasadnieniu z zaznaczeniem przyczyny tego faktu ( art. 115 § 3 k.p.k.).
orzeczenia sądów
Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem jest tajny, a zwolnienie od zachowania w tym względzie tajemnicy nie jest dopuszczalne. Jest to tajemnica bezwzględna. Podczas narady i głosowania oprócz członków składu orzekającego może być obecny jedynie protokolant, chyba że przewodniczący uzna jego obecność za zbędną ( art. 108 § 1 i 2 k.p.k.).
Prawomocność
Prawomocność stanowi cechę orzeczenia; jest nią niepodważalność. Wyróżnia się prawomocność formalna i prawomocność materialną.
Prawomocność formalna oznacza stan niepodważalności orzeczenia za pomocą zwyczajnego środka odwoławczego, wykluczający kontynuacje danego procesu karnego. Te prawomocność uzyskuje orzeczenie, które nie może być zaskarżone zwyczajnym środkiem odwoławczym.
Prawomocność materialna jest skutkiem prawomocności formalnej i oznacza niedopuszczalność wszczęcia i prowadzenia od nowa postępowania już formalnie zakończonego ( ne bis in idem crimen iudicetur); nie można dwa razy sądzić za to samo przestępstwo.
Czynności procesowe stron
Czynność procesowa stron wywołuje skutki procesowe przewidziane przez przepisy prawa procesowego jeżeli jest:
dopuszczalna - istnieje prawna możliwość jej dokonania; chodzi o czynność, która nie jest zabroniona przez prawo, np. zakazane jest ujawnienie zeznań świadka, który odmówił zeznań ( art. 186 § 1 k.p.k.).
skuteczna - gdy wywołuje skutki procesowe. Bezskuteczna jest czynność procesowa w wypadku, gdy nie zostały dopełnione warunki formalne lub nie został dotrzymany termin do jej dokonania.
Czynność jest wadliwa jeżeli w toku postępowania popełniono uchybienie, które mogło mieć wpływ na jej treść ( error procedendi) lub gdy tylko decyzja jest obarczona uchybieniem ( error decidendi). Wyróżnia się wadliwość:
względną - organ odwoławczy bierze pod uwagę uchybienie tylko wówczas, gdy strona podniosła je w środku odwoławczym, tzw. względy przyczyny odwoławcze ( art. 438 k.p.k.),
bezwzględną - organ bierze pod uwagę uchybienie bez względu na to, czy strona je podniosła w środku odwoławczym, tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze ( art. 439 k.p.k.).
Wadliwa czynność może być niekiedy naprawiona ( usunięta) w toku dalszego postępowania, które określa się mianem konwalidacji. Może to mieć miejsce:
z mocy prawa- organ procesowy, jak i strona nie podejmuje żądnej czynności w tym kierunku, a skutek ten wywołuje sama ustawa, np. w wypadku, gdy małoletni sam wniósł akt oskarżenia, a w trakcie procesu skończył 18 lat.
z inicjatywy organów procesowych - organ procesowy powtarza czynność procesową, która była poprzednio wykonana wadliwie, np. ponownie przesłucha świadka.
z inicjatywy strony - strona dokonuje ponownie tej samej czynności, np. wnosi nowe zażalenie bez braków formalnych.
Konwalidacja jest wyłączona w wypadku, gdy powstał stan nieodwracalny, np. nie można konwalidować niesłusznego tymczasowego aresztowania.
Forma czynności procesowych
Strony mogą składać wnioski i inne oświadczenia na piśmie albo ustnie do protokołu, chyba że ustawa nie stanowi inaczej ( art. 116 k. p. k.), np. kasację można wnieść tylko na piśmie.
Znaczenie czynności procesowej ocenia się według treści złożonego oświadczenia. Niewłaściwe oznaczenie czynności procesowej, a zwłaszcza środka zaskarżenia, nie pozbawia czynności znaczenia prawnego. Pismo w sprawie należącej do właściwości sądu, prokuratora, Policji lub innego organu dochodzenia, skierowane do niewłaściwego organu, przekazuje się właściwemu organowi ( art. 118 § 1 - 3 k. p. k.).
Pismo procesowe musi spełniać określone warunki. I tak pismo procesowe zawierać powinno ( art. 119 § 1 k. p.k.):
1) oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy,
2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,
3) treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem,
4) datę i podpis składającego pismo.
Za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu ( art. 119 § 2 k. p. k.). Niektóre pisma muszą zawierać dodatkowe warunki, np. aktu oskarżenia ( art. 332 § 1 k.p.k.).
Jeżeli pismo nie odpowiada wymaganiom formalnym, a brak jest tego rodzaju, że pismo nie może otrzymać biegu, albo brak polega na niezłożeniu należytych opłat lub upoważnienia do podjęcia czynności procesowej, wzywa się osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia braku w terminie 7 dni ( art. 120 § 1 k. p. k.).
W razie uzupełnienia braku w terminie, pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia. W razie nieuzupełnienia braku w terminie, pismo uznaje się za bezskuteczne, o czym należy pouczyć przy doręczeniu wezwania ( art. 119 § 2 k. p.k.).
Jeżeli osoba uczestnicząca w czynności procesowej odmawia podpisu lub nie może go złożyć, organ dokonujący czynności zaznacza przyczynę braku podpisu ( art. 121 k. p.k.).
Terminy
Terminem nazywa się określony czas na dokonanie oznaczonej czynności. Wyróżnia się terminy:
a) zawite - czynność procesowa dokonana po upływie terminu zawitego jest bezskuteczna. ( art. 122 § 1 k.p.k.). Takimi są terminy do wnoszenia środków zaskarżenia oraz inne, które ustawa za zawite uznaje.
b) prekluzyjne - powodują wygaśnięcie uprawnienia, np. art. 328 § 3, art. 524 § 3 k.p.k. k.p.k.
c) instrukcyjne - nie powodują bezskuteczności czynności dokonanej po terminie, np. art. 341 § 2 k. p. k.
Terminy zawite mogą być przywrócone. Może to mieć miejsce wówczas, gdy ( art. 126 § 1 k. p. k.):
niedotrzymanie terminu nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych,
strona w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody zgłosiła wniosek o przywrócenie terminu,
dopełniła w tym terminie jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana, np. złożyła zażalenie lub apelację.
W kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności ( art. 126 § 2 k. p. k.). Na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie ( art. 126 § 3 k. p. k.).
Wniosek o przywrócenie terminu nie wstrzymuje wykonania orzeczenia, jednakże organ, do którego wniosek złożono, lub organ powołany do rozpoznania środka zaskarżenia może wstrzymać wykonanie orzeczenia; odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia ( art. 127 k.p.k.)
Obliczanie terminów
Do biegu terminu nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin ( art. 123 § 1 k.p. k.). Jeżeli termin jest oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach, koniec terminu przypada na ten dzień tygodnia lub miesiąca, który odpowiada początkowi terminu; jeżeli w danym miesiącu nie ma takiego dnia, koniec terminu przypada na ostatni dzień tego miesiąca ( art. 123 § 2 k.p.k.). Jeżeli koniec terminu przypada na dzień uznany przez ustawę za dzień wolny od pracy, czynność można wykonać następnego dnia ( art. 123 § 3 k. p. k.).
Termin jest zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego, w polskim urzędzie konsularnym lub złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej albo przez osobę pozbawioną wolności w administracji odpowiedniego zakładu, a przez członka załogi polskiego statku morskiego kapitanowi statku ( art. 124 k.p.k.).
Pismo omyłkowo wniesione przed upływem terminu do niewłaściwego sądu, prokuratora, organu Policji albo innego organu postępowania przygotowawczego uważa się za wniesione z zachowaniem terminu ( art. 125 k. p. k.).
Doręczenia
Orzeczenia i zarządzenia doręcza się w uwierzytelnionych odpisach, jeżeli ustawa nakazuje ich doręczenie ( art. 128 § 1 k.p.k.). Wszelkie pisma przeznaczone dla uczestników postępowania doręcza się w taki sposób, by treść ich nie była udostępniona osobom niepowołanym ( art. 128 § 2 k.p.k.). W wypadkach, gdy stawiennictwo jest obowiązkowe wysyła się wezwania, a w innych wypadkach - zawiadomienia.
W wezwaniu lub zawiadomieniu należy oznaczyć organ wysyłający oraz podać, w jakiej sprawie, w jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić adresat i czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedzić o skutkach niestawiennictwa ( art. 129 § 1 k. p. k.). Jeżeli od dnia doręczenia pisma biegnie termin wykonania czynności procesowej, należy pouczyć o tym adresata ( art. 129 § 3 k. p. k.).
Pisma doręcza się za pokwitowaniem odbioru. Odbierający potwierdza odbiór swym czytelnym podpisem zawierającym imię i nazwisko na zwrotnym pokwitowaniu, na którym doręczający potwierdza swym podpisem sposób doręczenia ( art. 130 k.p.k.).
orzeczenia sądów
Wezwania, zawiadomienia oraz inne pisma, od których daty doręczenia biegną terminy, doręcza się przez pocztę lub inny uprawniony podmiot zajmujący się doręczaniem korespondencji albo pracownika organu wysyłającego, a w razie niezbędnej konieczności - przez Policję ( art. 131 § 1 k.p.k.).
Jeżeli w sprawie ustalono tylu pokrzywdzonych, że ich indywidualne zawiadomienie o przysługujących im uprawnieniach spowodowałoby poważne utrudnienie w prowadzeniu postępowania, zawiadamia się ich poprzez ogłoszenie w prasie, radiu lub telewizji ( art. 131 § 2 k.p.k.).
Wyróżnia się doręczenia:
doręczenie bezpośrednie - pismo doręcza się adresatowi osobiście ( art. 132 § 1 k. p. k.),
doręczenie pośrednie - w razie chwilowej nieobecności adresata w jego mieszkaniu, pismo doręcza się dorosłemu domownikowi, a gdyby go nie było - administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli podejmą się oddać pismo adresatowi. ( art. 132 § 2 k. p. k.). Pismo może być także doręczone za pośrednictwem telefaksu lub poczty elektronicznej; w takim wypadku dowodem doręczenia jest potwierdzenie transmisji danych ( art. 132 § 3 k.p.k. ),
doręczenie zastępcze - jeżeli doręczenia nie można dokonać w sposób wskazany wyżej pismo przesłane pocztą pozostawia się w najbliższej placówce pocztowej operatora publicznego, a przesłane w inny sposób - w najbliższej jednostce Policji albo we właściwym urzędzie administracji samorządowej szczebla podstawowego. O pozostawieniu pisma w myśl § 1 doręczający umieszcza zawiadomienie w skrzynce do doręczania korespondencji bądź na drzwiach mieszkania adresata lub w innym widocznym miejscu ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono oraz że należy je odebrać w ciągu 7 dni; w razie bezskutecznego upływu tego terminu, należy czynność zawiadomienia powtórzyć jeden raz; tak samo należy postąpić w razie doręczenia pisma administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi. Można je również pozostawić osobie upoważnionej do odbioru korespondencji w miejscu stałego zatrudnienia adresata ( art. 133 § 1 - 3 k. p. k.).
doręczenie szczególne:
pisma adresowane do żołnierzy oraz funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej i Służby Więziennej można doręczyć adresatom za pośrednictwem ich przełożonych, przy czym wezwania przeznaczone dla żołnierzy pełniących zasadniczą służbę wojskową przesyła się do dowódcy jednostki wojskowej, w której żołnierz pełni służbę, w celu doręczenia i zarządzenia stawienia się stosownie do wezwania ( art. 134 § 1 k. p. k.),
osobom pozbawionym wolności doręcza się pismo za pośrednictwem administracji odpowiedniego zakładu ( art., 134 § 2 k.p.k.),
pismo przeznaczone dla adresata nie będącego osobą fizyczną albo dla obrońcy lub pełnomocnika doręcza się w biurze adresata osobie tam zatrudnionej ( art. 134 § 3 k.p.k.),
prokuratora zawiadamia się o rozprawach i posiedzeniach przez doręczenie wykazu spraw, które mają być w danym dniu rozpoznane ( art. 135 k.p.k.),
w wypadkach nie cierpiących zwłoki można wzywać lub zawiadamiać osoby telefonicznie albo w inny sposób stosownie do okoliczności, pozostawiając w aktach odpis nadanego komunikatu z podpisem osoby nadającej ( art. 137 k.p.k.
W razie odmowy przyjęcia pisma lub odmowy albo niemożności pokwitowania odbioru przez adresata, doręczający sporządza na zwrotnym pokwitowaniu odpowiednią wzmiankę; wówczas doręczenie uważa się za dokonane. Pismo nie przyjęte przez adresata zwraca się organowi wysyłającemu ( art. 136 § 1 i 2 k.p.k.).
Strona, a także osoba niebędąca stroną, której prawa zostały naruszone, przebywająca za granicą, ma obowiązek wskazać adresata dla doręczeń w kraju; w razie nieuczynienia tego pismo wysłane na ostatnio znany adres w kraju albo, jeżeli adresu tego nie ma, załączone do akt sprawy uważa się za doręczone ( art. 138 k.p.k.).
. Jeżeli strona, nie podając nowego adresu, zmienia miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie adresem, pismo wysłane pod tym adresem uważa się za doręczone, z wyjątkiem pism wysłanych po raz pierwszy po prawomocnym uniewinnieniu oskarżonego ( art. 139 § 1 i 3 k. p. k.).
Dokumentacja czynności procesowych
Dokumentacja czynności procesowych następuje w formie protokołu lub notatki urzędowej
Protokoły
Spisania protokołu wymagają ( art. 143§ 1 k.p.…k.)
1) przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o ściganie i jego cofnięcie,
2) przesłuchanie oskarżonego, świadka, biegłego i kuratora,
3) dokonanie oględzin,
4) dokonanie otwarcia zwłok oraz wyjęcie zwłok z grobu,
5) przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji oraz okazania,
6) przeszukanie osoby, pomieszczenia i rzeczy oraz zatrzymanie rzeczy,
7) otwarcie korespondencji i przesyłki oraz odtworzenie utrwalonych zapisów,
8) zaznajomienie podejrzanego z materiałami zebranymi w postępowaniu przygotowawczym,
9) przyjęcie poręczenia,
10) przebieg posiedzenia sądu, jeżeli stawią się na nim uprawnione osoby albo ich obecność jest obowiązkowa,
11) przebieg rozprawy.
Z innych czynności spisuje się protokół, jeżeli przepis szczególny tego wymaga albo przeprowadzający czynność uzna to za potrzebne. W innych wypadkach można ograniczyć się do sporządzenia notatki urzędowej ( art. 143 § 2 k.p.k.).
orzeczenia sądów
Jeżeli czynność procesową utrwala się za pomocą stenogramu, protokół można ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział. Stenograf przekłada stenogram na pismo zwykłe, przy czym czyni wzmiankę, jakim posługiwał się systemem; pierwopis stenogramu oraz jego przekład stają się załącznikami do protokołu ( art. 145 § 1 k.p.k.).
Przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony ponadto za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem urządzenia uprzedzić osoby uczestniczące w czynności. W takim wypadku protokół można ograniczyć do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących w niej udział. Zapis obrazu lub dźwięku, a także przekład zapisu dźwięku stają się załącznikami do protokołu ( art. 147 § 1 i 3 k.p.k.).
Protokół powinien zawierać:
1) oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących,
2) przebieg czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników,
3) wydane w toku czynności postanowienia i zarządzenia, a jeżeli postanowienie lub zarządzenie sporządzono osobno, wzmiankę o jego wydaniu,
4) w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności.
Wyjaśnienia, zeznania, oświadczenia i wnioski oraz stwierdzenia określonych okoliczności przez organ prowadzący postępowanie zamieszcza się w protokole z możliwą dokładnością. Osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać zamieszczenia w protokole z pełną dokładnością wszystkiego, co dotyczy ich praw lub interesów. W protokole nie wolno zastępować zapisu treści zeznań lub wyjaśnień odwoływaniem się do innych protokołów. Osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać odczytania fragmentów ich wypowiedzi wciągniętych do protokołu ( art. 148 § 1 - 4 k. p. k.).
Strony oraz osoby mające w tym interes prawny mogą złożyć wniosek o sprostowanie protokołu rozprawy i posiedzenia, wskazując na nieścisłości i opuszczenia ( art. 152 k. p. k.).