Ćw.1.Urazy sportowe

I.Pojęcie urazu

1.urazem nazywamy zadziałanie z zewnątrz energii, powodujące uszkodzenie żywego ustroju

2.czynniki urazowe

a)fizyczne (energia mechaniczne, termiczna)

b)chemiczne (kwasy i zasady)

c)mieszana

3.większość urazów związanych ze sportem mieści się w grupie wywołanej energia mechaniczną

II. Skutki urazu

1. dynamiczne przeniesienie dużej energii do żywych tkanek powoduje uszkodzenie struktur morfologicznych co prowadzi do zaburzeń ich czynności

2. następstwem urazu są uszkodzenia, które nazywamy obrażeniami

3. uszkodzeniem (urazem) sportowym nazywamy takie uszkodzenia ciała, które powstaje w trakcie zawodów, treningu lub innej aktywności o charakterze sportowym

III. Epidemiologia

1.rocznie ok. 10 mln. Obrażeń w USA jest spowodowanych uprawianiem ćwiczeń fizycznych

2. ok. 5% wszystkich obrażeń w Wlk. Brytanii stanowią obrażenia sportowe.

3. co 10 wypadek w Szwajcarii jest spowodowany uprawianiem sportu

4.W Polsce ok. 14% wszystkich wypadków jest spowodowanych uprawianiem sportu

5. wskaźnik ekstensywny - odsetek zawodników danej dyscypliny wśród wszystkich zgłaszających się z obrażeniami do wybranego ośrodka medycznego (nie uwzględnia ogólnej liczby sportowców uprawiających daną dyscyplinę sportu)

6. wskaźnik intensywny - liczba przypadków obrażeń na 100 sportowców danej dyscypliny w określonym przedziale czasowym

IV. Lokalizacja

-stawy kolanowe 40,1 %,-KKG 23,8%,-tułów 7,8%,-głowa 6,8%,-podudzia 6,1%,-Stawy biodrowe 5,6%,-stawy skokowe 5,1%,-stopy 2,0%,-inne 2,7%

V. Przyczyny urazów sportowych

A: Zewnętrzne

1.uchybienia i błędy w metodyce treningu (30 - 60%):

-brak przestrzegania regularności zajęć

-niedostateczne przygotowanie fizyczne

-jednostronna, wczesna specjalizacja

-brak warunków do właściwej restytucji powysiłkowej

-niewłaściwa technika wykonywania ćwiczeń

2. zła organizacja zajęć i zawodów:

-nieprawidłowe ułożenie programu zawodów,

-zbyt duża ilość startujących

-złe rozmieszczenie widzów itp.

3. niska jakość sprzętu i wyposażenia obiektów sportowych i zawodników

4. niekorzystne warunki higieniczne i meteorologiczne:

-zła wentylacja, oświetlenie

-chłód, deszcz wiatr

-złą nawierzchnia boiska, bieżni itp.

5. nieprawidłowe zachowanie się zawodników:

-umyślna brutalność

-niedostatki w wyszkoleniu

-liberalizm sędziów

6. brak właściwej kontroli lekarskiej:

-niedostateczna kontrola narządu ruchu przed rozpoczęciem zajęć treningowych

-nieregularne badania kontrolne - brak możliwości wczesnego rozpoznawania przeciążeń układu ruchu (szczególnie przy wczesnym treningu specjalistycznym)

B: Wewnętrzne:

1.stany przemęczenia:

-zaburzenia koordynacji

-upośledzenie zdolności koncentracji

-utrata szybkości, zręczności i precyzji przy wykonywaniu ruchów

2. uchybienia w anatomicznej budowie ciała i biomechanicznej strukturze ruchów

VI. Podział obrażeń sportowych

1.typowe:charakterystyczne dla jednej lub kilku dyscyplin sportowych

2. przypadkowe:nie są ściśle związane z określoną formą aktywności ruchowej

3.obrażenia ostre:jednorazowe zadziałanie urazu powoduje uchwytne objawy

-spowodowane są nagłym urazem, powodującym przekroczenie fizycznej wytrzymałości narządu ruchu

4.obrażenia przewlekłe:

a)pierwotnie przewlekłe

-są następstwem wielokrotnego powtarzania się czynnika urazowego, którego jednokrotne zadziałanie nie powoduje uchwytnych zmian chorobowych

-uszkodzenie pierwotnie przewlekłe określa się mianem przeciążeń

-przeciążenie jest formą zaburzeń adaptacji narządu ruchu

Określamy jako brak zachowania równowagi pomiędzy zmianami adaptacyjnymi narządu ruchu, a wymogami jakie stawiamy przed nim w czasie wykonywania ćwiczeń fizycznych.

Zakres każdego ruchu, szybkość i siła włożone w jego wykonanie SA zmienne i zależne od stopnia przygotowania (adaptacji). Ruch niefizjologiczny prowadzi do mikrouszkodzeń, które jeśli są nieliczne, to nie dają objawów. Sumujące się mikrouszkodzenia powodują zmiany w tkankach o charakterze biochemicznym i zapalnym, co w konsekwencji doprowadza do trwałych zmian morfologicznych i w efekcie do uszkodzenia lub upośledzenia funkcji narządu ruchu.

b)wtórnie przewlekłe

-obrażenia wtórnie przewlekłe są następstwem nie wyleczenia obrażeń ostrych

VII.Odpowiedź ustroju na uraz:

Obrażenia ostre i przewlekłe ->klasyczne reakcje zapalne:-samoistne wygojenie,-regeneracja uszkodzonej tkanki,-przewlekły stan zapalny,-gojenie przez tworzenie tkanki włóknistej

VIII. Procesy pourazowe:

-faza ostra (zapalna) : 48-72 godz.

-faza naprawy (regeneracja): od 48(72) godz. Do 3-6 tyg.

-faza przebudowy (remodelingu): od 3(6) tyg. Do 12 m-cy

IX.Rodzaje obrażeń ostrych:

1.obrażenia powłok ciała( rany i otarcia)

RANA

Wiąże się z przerwaniem ciągłości powłok skórnych. W sporcie najczęściej rany występują pod postacią otarcia skóry lub maceracji naskórka, rzadziej drobnych ran otartych lub kłutych (kolarstwo, piłka nożna, zapasy, hokej na trawie, sporty motocyklowe)

Gojenie się ran:-przez rychłozrost,-przez ziarninę

2.zamknięte uszkodzenia tkanek miękkich:

a)stłuczenia i miejscowe krwiaki

STŁUCZENIE

Powstaje na skutek bezpośredniego zadziałania jakiejś siły na nieuszkodzone tkanki (najczęściej upadek, uraz przedmiotem tępym, twardym, kopnięcie, itp.) W efekcie dochodzi do przerwania kapilarów (drobnych naczyń) i do wylewu krwawego. Stłuczenie może dotyczyć tkanki podskórnej jak i tkanek głębiej położonych. W miejscu stłuczenia powstaje stan zapalny. Objawy stłuczenia:

-obrzęk

-miejscowa bolesność (samoistna i uciskowa)

-ruchy w stawach zachowane, bolesne

-wzmożone ocieplenie skóry

-zaczerwienienie

-często otarcia naskórka i zasinienie

-krwiak (przy uszkodzeniu większych naczyń)

KRWIAK

Wyniku zadziałania urazu w większości przypadków dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych i powstania krwiaka. Ze względu na lokalizację mówimy o krwiaku:-podskórnym, -śródmięśniowym, -okołostawowym,-śródstawowym, -podokostnowym itp.

Badaniem palpacyjnym nad krwiakiem często można stwierdzić objaw chełbotania.

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU STŁUCZEŃ I KRWIAKÓW

-zapobiegani dalszemu wynaczynieniu krwi poprzez ochładzanie (okłady z lodu) oraz opatrunek uciskowy i unieruchomienie (PRICE)

-lekarz może wykonać punkcję krwiaka

-ułatwienie resorpcji krwiaka za pomocą środków farmakologicznych i zabiegów fizykoterapeutycznych

-ochrona okolicy krwiaka aż do wyleczenie

PRICE:

P- Protection (odciążenie, ochrona, bezwzględne lub względne unieruchomienie- laska , szyna, orteza, kula, bandaż, taśma)

R- Rest ( odpoczynek, ograniczenie aktywności ruchowej - ogólnej i lokalnej)

I- Ice (lód, schładzanie, zastosowanie zimna, krioterapia)

C- Compression (ucisk, bandaż, specjalne rękawy uciskowe

E - Elevation (uniesienie, ,,powyżej serca'', pozycja leżąca, klin, temblak itp.)

PRICE MM

M- Mediciaton (farmakoterapia, leki przeciwzapalne i inne środki_

M- Modalities (fizykoterapia - laser, UD, stymulacja elektryczne itp.)

b)uszkodzenie jednostki mięśniowo -ścięgnistej(strain)

c)uszkodzenie więzadeł i torebek stawowych w następstwie skręcenia (sprain)

d)obrażenia stawów (podwichnięcia, zwichnięcia)

e)uszkodzenia nerwów

3.uszkodzenia kości (złamania zamknięte i otwarte)

W zamkniętych uszkodzeniach tkanek miękkich narządu ruchu badanie lekarskie obejmuje:

1.wielokierunkowy wywiad lekarski

2.badanie palpacyjne

3.badanie zakresu ruchów czynnych i biernych

4.ocenę siły mięśniowej

5.ocene sprawności czynnościowej

Podstawowe objawy uszkodzeń to:

-ból,wrażliwość na dotyk i ucisk, zwiększone napięcie mięśni,ograniczony zakres ruchów,osłabieni siły mięśniowej,zmniejszenie sprawności czynnościowej,

ĆWICZENIA II

I. Torbiele dołu podkolanowego.

Są to różnorodne kuliste twory o różnej sprężystej konsystencji, którym tradycyjnie nadaje się nazwę CYST BAKERA. Najczęściej są to przerośnięte kaletki maziowe lub przepuklina błony maziowej tylnej części torebki stawowej zachowujące połączenie ze stawem. Przyczyna powstawania z reguły związana jest z sumowaniem się mikrourazów wynikłych ze skurczów mięśni przylegających do kaletek maziowych lub powtarzających się ruchów przeprostnych kolana. Często występuje u dzieci i młodocianych w okresie największej aktywności fizycznej. Objawy to:

-ból, -tkliwość,-osłabienie lub męczenie stawu kolanowego,-uczucie sztywności

Podczas badania stwierdza się namacalny twór, niekiedy sprężysty, najbardziej widoczny w wyproście stawu kolanowego.

II Zapalenie.

Jest to odpowiedź ustroju na zadziałanie bodźca zapaleniotwórczego. W zapaleniu mamy doczynienia z procesami lokalnymi w miejscu zadziałania bodźca zapaleniotwórczego oraz towarzyszącym im odczynowymi zaburzeniami dotyczącymi całego ustroju.

Przyczyny zapaleń:

-urazy mechaniczne ( główna przyczyna stanów zapalnych w sporcie)

-czynniki chemiczne egzo- i endogenne (kwasy, zasady, jady)

-czynniki fizyczne (ciepło, promieniowanie nadfioletowe)

-ciała obce

-czynniki biologiczne (wirusy, bakterie, pasożyty, grzyby, zmienione tkanki ustroju itp.)

Objawy zapalenia:

-zaczerwienienie (rumbor),-obrzęk (tumor),-zwiększone ocieplenie (?),-bolesność (?),-upośledzenie czynności

W ognisku zapalnym dochodzi do zaburzeń w krążeniu, zmian wstecznych (zwyrodnieniowych) i roplemowych. Powstaje naciek zapalny złożony z komórek krwi i niektórych komórek pochodzenia miejscowego.

Zmiany w krążeniu mają za zadanie usunięcie szkodliwego zadziałania bodźca.

Zmiany w krążeniu miejscowym:

-zastój krwi w naczyniach włosowatych , wzrost ciśnienia hydrostatycznego,

-zwiększenie przepuszczalności śródbłonka naczyń,

-wzrost ciśnienia osmotycznego w tkankach otaczających ognisko zapalne

Zmiany wsteczne:

-jako efekt niedotlenienia pojawiają się zmiany wodniczkowi, martwicze i stłuczenie komórek

Zmiany rozplemowi:

-rozrost tkanki łącznej, szczególny w zapaleniach przewlekłych

Zmiany zapalne wysiękowe ( surowicze i ropne).

Zmiany zapalne wytwórcze.

III. Zapalenie ścięgna Achillesa

1.Przyczyny:

a) przeciążenia treningowe ( wzrost obciążeń, trening w terenie górskim, twarde podłoże)

b) nieodpowiednie obuwie

c)czynniki biomechaniczne (wady w budowie stóp, szpotawość goleni itp.)

2. Objawy:

a)ból oraz obrzmienie tkanek otaczających ścięgno

b)ból występuje na początku biegu, zmniejsza się podczas biegu oraz nasila się ponownie po jego zakończeniu

c)bóle występują rano po nocnym wypoczynku i zmniejszają się stopniowo w ciągu dnia

d)badaniem stwierdza się bolesność ścięgna kilka cm powyżej guza piętowego, a także ,,trzeszczeniem'' ścięgna przy ruchach

IV. Enzelopatie (zmiany chorobowe przyczepów ścięgnistych mięśni do kośćca)

a)są wynikiem działania zbytnich naprężeń i obciążeń jednostki mięśniowo-ścięgnistej

b) istotą choroby jest uwalnianie się i przemieszczanie się w głąb ścięgna z chorobowo zmienionego podłoża chrząstki czy pozbawionej okostnej kości, pojedynczych włókien ścięgna wraz z komórkami chrząstki czy kości.

c) następuje patologiczne kościotworzenie - powstawanie tzw. ENTEZOFITÓW - czyli specyficznych wyrośli kostnych.

V. Kaletki maziowe.

Łącznotkankowe torebki wysłane błoną maziową w i wypełnione mazią identyczną z mazią stawową. Rozmieszczone są głównie w otoczeniu stawów, z którymi łączą się niekiedy wąskimi szypułami. Rola kaletek polega na zmniejszaniu ucisku działającego na tkanki znajdujące się pod nimi lub zmniejszanie tarcia przesuwających się ścięgien i mięśni podczas ruchów w stawach. Przyczynami chorób kaletek maziowych są głównie jednorazowe obrażenia, rzadziej powtarzające się wielokrotnie bodźce mechaniczne. Najczęściej zmianom chorobowym ulegają kaletki:

-łokciowe, wokół stawu kolanowego, wokół stawu barkowego, w okolicy krętarza kości udowej, kaletka ścięgna Achillesa,

-wskutek urazu w kaletkach dochodzi do wytworzenia się krwiaka

-w efekcie zakażenia może dojść do zapalnego stanu ropnego

-w zapaleniach przewlekłych w kaletce gromadzi się płyn wysiękowy.

Zapalenie kaletki maziowej ścięgna Achillesa.

Chodzenie w nieodpowiednim obuwiu może doprowadzić do podrażnienia kaletki maziowej, znajdującej się pomiędzy szczytem guza piętowego a ścięgnem Achillesa. Obuwie O zbyt niskich i sztywnych i ściśle obejmujących piętę , uciskających guz piętowy od tyłu.

ĆWICZENIA III

I.Bieg jako forma ruchu:

-bieg jest powtarzanym cyklem ruchowym angażującym całe ciało

-podczas 1 min biegu Stopa dotyka 50- 70 razy podłoża z siłą równą 3-8 krotnej masy ciała

-siła uderzenia stopy jest amortyzowana przez obuwie, a następnie przenoszona na mięśnie, ścięgna, stawy, więzadła KKD i kręgosłupa .

Faza podparta - faza powietrzna ( uderzenie piętowe, przejście podeszwowe, odbicie z palców).

Kołyszące się ramiona nasilają ruchy obrotowe miednicy i tułowia, rezultatem są zespoły bólowe mięśni grzbietu.

Ruchy huśtawkowe miednicy mogą powodować bóle w zakresie stawów biodrowo - krzyżowych oraz spojenia łonowego.

Podobne zespoły bólowe mogą być powodowane nadmiernym przodopochyleniem lub przeprostem kręgosłupa.

II.Chrondromalacja rzepki.

( np. u wioślarzy, podczas wiosłowania kolano 110 stopni przechodzi w gwałtowny wyprost na końcu.)

Chrondromalacja rzepki to proces zwyrodnieniowy chrząstki stawowej rzepki.

1.Przyczyny:

a)zaburzenia biomechaniki rzepki (dysproporcja siły włókien ścięgien i troczków, nieprawidłowa budowa anatomiczna stawów kolanowych)

b)wzrost wielkości i intensywności obciążeń, ćwiczenia siłowe obciążające stawy kolanowe

c)zaburzenia oddychania

2.Objawy:

a)bóle okołorzepkowe, szczególnie przy wchodzeniu na schody lub wzgórze

b)uczucie ,,sztywności'' kolan po dłuższym siedzeniu

c)bóle potreningowe, później także w trakcie biegu

d)ból podczas napinania mięśnia czworogłowego przy nacisku na rzepkę (wykonanie testu często jest bardzo bolesne)

3.Leczenie zachowawcze:

-wyłączenie ćwiczeń,

-zabiegi fizykalne, w I fazie kompresy z lodu, później zabiegi cieplne, masaże wirowe, jonoforeza,

-niesterydowe leki przeciwzapalne, wstrzyknięcia dostawowe

-wzmacnianie mięśnia czworogłowego (głowy przyśrodkowej)

4.Leczenie chirurgiczne.

-jest to zabieg oczyszczania rzepki (sparing) metodą artroskopową

III.Zespoły goleniowe

1. Zespół bólowy piszczelowy tylny.

a)przyczyny:

-duże obciążenie treningowe (często u rozpoczynających trening wytrzymałościowy)

-bieganie po twardej, nierównej powierzchni (skarpie)

-nieprawidłowe obuwie

b)mechanizm uszkodzenia:

-zwiększona Pronacja stopy i rotacja wewnętrzna piszczeli

-pociąganie ścięgna m. piszczelowego tylnego w miejscu jego przyczepów do piszczeli i błony międzykostnej prowadzi do zapalenia włókienek ścięgna (tendinitis) i zapalenia błony międzykostnej.

c)objawy:

-ból narastający stopniowo

-pojawia się w 2/3 dalszych piszczeli po jej wewnętrznej stronie

-początkowo występuje po bieganiu, następnie w trakcie biegania, a później utrudnia chodzenie, szczególnie po schodach

-w okolicy objętej bólem pojawia się obrzęk

d)leczenie:

-zmniejszenie obciążeń treningowych lub zupełny odpoczynek

-kompresy z lodu

-hydroterapia - masaż wirowy

-bandażowanie podudzi

Po powrocie do ćwiczeń :

-biegamy po płaskim terenie, ewentualnie używamy wkładek zmniejszających pronację stopy

2. Zespół bólowy piszczelowy przedni.

Związany jest z przeciążeniem w mięśniach:

-piszczelowym przednim,

-prostowniku długim palców

-prostowniku długim palucha

a)przyczyny:

-powstaje przy zmianie techniki biegu z biegania na całej stopie do biegania n palcach (krótkie sprinty na bieżni, wbieganie pod górkę)

-czasem związany z zespołem cieśni powięziowej przedziału przedniego, stosunkowo rzadki, związany z przeciążeniem w mięśniach : strzałkowym długim i krótkim

b)pojawia się przy:

-nadmiernej pronacji stopy

-u dorastających osób

-przy rozpoczynaniu długich dystansów

3.Zapalenie rozcięgna podeszwowego.

Zespół przeciążeniowy obejmujący proces zapalny w miejscu przyczepu rozcięgna podeszwowego do kości piętowej.

a)przyczyny:

-anatomiczne np. stopa ,,wydrążona''

-nadmierne obciążenia, złe obuwie

b)objawy:

-charakterystyczny ból poranny

-występuje na początku treningu i po jego zakończeniu

-kostnienie pozaszkieletowe - ostroga piętowa

c)leczenie:

-ograniczenie (zaprzestanie) wysiłków fizycznych

-wygodne, miękkie i elastyczne obuwie

-podparcie wkładką obniżonego łuku podłużnego stopy

-wkładka pod guz piętowy

-zabiegi fizykalne (jonoforeza, UD)

-miejscowe i ogólne podawanie leków przeciwzapalnych, w tym także kortykosteroidów

-niewielkie dawki promieni X

Zespół trzaskającego biodra , zespół łonowy

d)obuwie:

-musi być wysokie pod piętę aby zmniejszyć amplitudę rozciągania ścięgna Achillesa, gibkość podeszwy

-dobrany protektor do powierzchni, miękko wokół kostek

---