Awangarda Krakowska, Skamandryci:
Skamander- jest grupą sytuacyjną (ze względu na charakter, są też grupy funkcjonalne i propagandowe)
Tym co zainicjowało istnienie była sytuacja- odzyskanie niepodległości, zrezygnowanie z poezji tyrtejskiej ( walki słowem o sprawy narodowe)
Krystalizuje się już wcześniej- pisma „Pro arte et studio” Warszawa 1916,od 1919 „Pro arte”
Miesięcznik poetycki Skamander 1920
listopad 1918- towarzyskie spotkania „Pod Picadorem”, pokolenie Skamandrytów-urodzeni w ostatniej dekadzie XX wieku
grupa przyjaciół i znajomych- Julian Tuwim, Jan Lechoń (Serafinowicz), Kazimierz Wierzyński, Antoni Słonimski, Jarosław Iwaszkiewicz- Wielka 5
różnią się między sobą sposobem pisania wierszy
Lechoń- najsilniej osadzony w tradycji literackiej, klasyczny kształt wiersza, podejmuje wątki kulturowe charakterystyczne dla polskiej tradycji
Mniej dba o rytmiczność wiersza ( łamie rytm wiersza)
Wierzyński- młodzieńcza radość- „Wiosna i wino”- pierwszy tom, patrzy kolorem, barwą, kwintesencja optymistycznej postawy lata 20
Wczesny Tuwim- dytyramb „Wiosna” - 1916, „Czyhanie na Boga”, fascynacja słowem, umiejętność rymowania, szuka możliwości w słowie, bawi się słowem
Iwaszkiewicz- inna problematyka, interesuje go kultura śródziemnomorska, dionizyjskość, fascynacja tematyką rzeczy ostatecznych
Słonimski- „ Czarna Wiosna”- poemat „ gdy ojczyzna wolna zrzucam z ramion płaszcz Konrada”
Grudzień 1919- chęć założenia miesięcznika - grupa literacka nie może funkcjonować bez własnego organu prasowego
Literacki miesięcznik Skamander- seria 1- 1920-1928- Skamandryci robią karierę, wspierają się nawzajem
Seria 2 1935-39
1 numer- Lechoń- w słowie wstępnym, deklaracja bezprogramowości
Karol Irzykowski- jeden z najważniejszych krytyków literackich, zabiera głos w dyskusji inauguracyjnej- 2 numer 1920 rok- „Programofobia”- tekst Irzykowskiego, krytykuje Skamandrytów- program pozwala racjonalnie ocenić swoje możliwości
1924- Mieczysław Brydzewski- zakłada „Wiadomości literackie” - najbardziej opiniotwórczy tygodnik społeczno- kulturalny dwudziestolecia, od 1940-66 Brydzewski jest na emigracji
dygresja- drugim wybitnym redaktorem był Władysław Piasecki- „Prosto z mostu”
Marian Hemar- jeden z najważniejszych autorów kabaretowych ( także w poczecie Skamandrytów) autor piosenek ( np. dla Hanki Ordonówny)
Skamandryci potrafili znaleźć kontakt z szerokim gronem odbiorców
Krąg Skamandrycki- Maria Pawlikowska- Jaasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Józef Wittlin, Władysław Broniewski ( jeden z głównych poetów rewolucyjnych), Tadeusz Boy- Żeleński ( publicystyka społeczna „ Wiadomości literackich”), Irena Krzywicka
Stosunek Skamandrytów do poprzedników- deklarowali (jednak nie zawsze realizowany) krytyczny stosunek do Młodej Polski
Stara poezja- przeestetyzowana, nie zaangażowana, nic nie warta
Młodzi- pochwała młodości, witalizm, czyn- patronem „ Oda do młodości”
Punkty wspólne- poezja symboliczna była skupiona na możliwościach językowych, zainteresowanie możliwością słowa- także Skamandryci- wykorzystywanie możliwości tkwiących w słowie
Teraźniejszość, człowiek z ulicy- w Młodej Polsce nurt franciszkański (natura, prosty człowiek jako bohater liryczny)- u Skamandrytów człowiek z miasta
Ogłosili poezję wyzbytą służebności społecznej, tak jak Młoda Polska - model kultury niezaangażowanej
Twórczość kabaretowa, satyryczna- kontynuacja Młodej Polski
Po ukończeniu I serii Skamandra ich drogi się rozchodzą, spotykają się koło 1933-36 roku, zmiana poetyki- myślenie katastroficzne, piszą bardziej refleksyjnie, smutno, Tuwim „Treść gorejąca”, „Bal w operze”1936, Wierzyński- 1936 rok- „Wolność tragiczna” z tomu „Ojczyzna chochoła”
Awangarda krakowska:
Grupa programowa- Tadeusz Peiper- program doskonały
Debiutanckie tomiki „A”, „Żywe linie”
Zakłada grupę awangardową
Wielki ferment myślowy dotyczący zmieniającej się rzeczywistości - w Polsce i w Europie
Nowy kształt sztuki- ruchy awangardowe, futuryzm
Gromadził wokół siebie tych, którzy chcieli nowej poezji
Tadeusz Peiper, Julian Przyboś ( jest najlepszy z nich), Jan Brzękowski, Jalu Kurek, Adam Ważyk
„Zwrotnica”- organ prasowy, ukazuje się12 numerów, 2 serie: 1 seria- 1922-23, 2 seria 1926-27
pismo Peipera- robił tam wszystko
inne pisma: „Linia”- Jalu Kurek, „Sztuka współczesna”- Jan Brzękowski
program- zaplecze problemowe- zainteresowanie teraźniejszością postrzeganą przez pryzmat rozwoju cywilizacyjnego i kulturowego współczesnego człowieka (3xM)
środowisko miejskie, pozytywna waloryzacja przestrzeni urbanistycznej, miasto zamierzoną konstrukcją człowieka
Różnice- futuryści- patrzą w przyszłość, przed siebie, chcą niszczyć, burzyć, awangarda patrzy wokół siebie, teraźniejszość, Peiper to budowniczy, konstruktor, podejmuje dziedzictwo pozytywistyczne
Nowa poezja ma być przemyślaną konstrukcją
Futuryści- koncentrują się na słowie/ Peiper- nie słowo tylko zdanie, istotne są związki między słowami
Poezja to działalność intelektualna
Odnowienie metafory- „metafora teraźniejszości”- zderzenie pojęć, którym w świecie rzeczywistym nic nie odpowiada, stanowi zagadkę intelektualną ( metafora nie widziana tylko wiedziana)
Ważny jest wysiłek odbiorcy, zwrócenie uwagi na odbiorcę, wpisanie poezji w model komunikacyjny
„sztuka dla 12”- ci którzy zrozumieją tą trudną poezję będą ją przekazywać innym- jak apostołowie
jest to poezja trudna, „rozwijanie tworzydeł” - utarte frazeologizmy, trzeba je rozbić
chęć odnowienia języka poetyckiego, język ma być ekonomiczny- minimum słów, maksimum treści- rebusy słowne, elipsy, kontaminacje
nie można pisać o własnych uczuciach- ekwiwalenty uczuć i pseudonimy pojęć- dawały efekt odwrotny od zamierzonego, omówienia, peryfrazy zamiast konkretu, który jest bardziej ekonomiczny
rymy- jeżeli już są to odległe
układ rozkwitania- pomysł kompozycyjny- Peiper tom „Raz”- wiersz „Kwiat ulicy”
„Wróżba”- Peiper- polemika ze Skamandrytami
spór o kształt poezji był sporem jednostronnym, Skamandryci nie angażują się w ten spór
program Peipera jest długofalowy ( odżywa lata 50 potem od 1968 Nowa Fala nawiązuje)