PERIODYZACJA - z pierwszego wykładu z dr Krakowiak w zeszłym semestrze
1890 - umowny początek Młodej Polski, modernizmu
1901 - w historii literatury apogeum MP, pismo literackie Chimera Z. Przesmycki
1905 - Rewolucja, zmiana sytuacji polityczno - społecznej wpłynęła na kształt literatury.
Ignacy Fik, krytyk literacki pisał w 1938 roku:
1905 to początek nowej jakości w literaturze, do głosu doszły nowe warstwy społeczne do tej pory marginalizowane (robotnicy, chłopi), pisarze pochodzenia chłopskiego opisują swoje środowisko.
Kabaret i rewolucja - dwa główne nurty ideowe, Kabaret „Zielony balonik” w Krakowie, to wg Fika fakt epokowy.
Kształtowanie życia kulturowego w epoce międzywojennej.
Dojście do głosu kultury mieszczańskiej, nowe poglądy, kpina z tejże kultury.
Tomasz Burek - wszystko co nowatorskie rozpoczęło się w 1905
I wojna światowa 1914 - 1918 (ruch literatury pacyfistycznej w literaturze europejskiej)
1907 - 1914 Prokop Jan wskazuje na umowność, po rewolucji przed I wojną światową nastąpiły istotne i nowe zjawiska w lit.: proza rewolucyjna, proza groteskowa, poezja
1918 - Michał Głowiński, autorytatywnie stwierdza, że wtedy zaczął się wiek XX, wraz z odrodzeniem państwa polskiego tematyka i forma zmieniły się
1918-1939, 20-lecie, 10 lat witalistyczne, optymistyczne, 10 lat mroczne i katastroficzne
1927 - cenzura w obrębie 20-lecia, kończy się 2 seria Zwrotnicy Peipera; pogrzeb Słowackiego
1928 - koniec 1 serii miesięcznika „Skamander”, Karol Wiktor Zawodziński krytyk skamandrytów.
1932 - Stefan Kołaczkowski prof. UJ, „Rocznik literacki” synteza poezji, prozy i dramatu;
dwa pierwsze tomy „Nocy i dni” - powieść rzeka o charakterze panoramicznym
Morcinek Gustaw „Wyrąbany chodnik”
Chormański Michał „Zazdrość i medycyna”
Uniłowski Zbigniew „Wspólny pokój”
Dołęga - Mostowicz Tadeusz „Kariera Nikodema Dyzmy”
Zmiana nastroju, tendencji w życiu społecznym, kulturowym i literackim
Całe spektrum dokonań prozatorskich
1932 - Ludwik Fryde: na arenę wkracza pokolenie 1910 (ludzie urodzeni ok. 1910)
krytycy: Ignacy Fik, Kazimierz Wyka, Stefan Żółkiewski
prozaicy: Witold Gombrowicz, Jerzy Andrzejewski, Zbigniew Uniłowski
poeci: Konstanty Ildefons Gałczyński, Czesław Miłosz, Jerzy Zagórski (Żagaryści)
mroczne, pesymistyczne postrzeganie świata, katastrofizm miedzywojenny
Stefan Żółkiewski, socjolog literatury, życie społeczno-kulturowe i jego zmiany ok. 1930
wzrasta państwo jako organizm, unifikacja systemów prawnych, karnych, cywilnych
ujednolicenie przepisów dot szkolnictwa średniego i wyższego
powstaje Polska Akademia Literatury
'31. radiostacja w Raszynie
film dźwiękowy, zmiana tematów filmowych, anegdoty współczesne
upowszechnia się literatura popularna, reportaże, tłumaczenia (więcej literatury anglojęzycznej)
społeczno-kulturowe czynniki które udowadniają cenzurę 1932
1939 - 1945 II wojna światowa
Anna Nasiłowska „Trzydziestolecie - 1914 - 1944”
Nie należy wydzielać literatury po wojnach, wg wojen.
1949 - St. Barańczak, okres wojenny w literaturze kończy się w '49 w styczniu w Szczecinie zjazd Związku Literatów Polskich, gdzie proklamowany jest socrealizm jako jedyna, obowiązująca w kraju metoda twórcza.
PERIODYZACJA literatury po 45 roku - z pierwszego wykładu z dr Gontarz w tym semsestrze
Polska - cenzura wojenna, koniec wojny, koniec wcześniejszego okresu periodyzacji
Anna Nasiłowska „Trzydziestolecie 1914 - 1944” -> nie 45 formalne zakończenie wojny
1944 rok ostatecznej utraty złudzeń co do jakości państwa: stłumienie powstania warszawskiego, 22.07.1944 - manifest PKWN -> władza z nadania bolszewickiego, pożegnanie suwerennej państwowości.
1 OKRES
1945 - 56 -> przełom październikowy, przełom w rozkładzie władzy: Gomółka przywódcą przemian w obozie komunistycznej władzy tzw. Odwilż październikowa
1949 -> w styczniu zjazd Związku Literatów Polskich w Szczecinie (zjazd szczeciński), uchwała dotycząca przyjęcia realizmu socjalistycznego jako jedynej, obowiązującej metody twórczej dla pisarzy krajowych. Przyjecie wzorca radzieckiego.
Metoda twórcza - zespół reguł dot. tego jak pisać, utworzonych przez ideologów radzieckich od '34.
Do '49 okres swobody twórczej w literaturze, 1949 - 56 -> REALIZM SOCJALISTYCZNY
Edward Balcerzan, klasyczna periodyzacja, 2 kryteria
różnorodność w literaturze polskiej
rozbicie w literaturze polskiej
Ad. 2
rok 49 okres swobody i zniewolenia twórców przez ideologię
lit krajowa i emigracyjna (45 rok w sposób formalny), część pisarzy którzy wyjechali na zachód do Francji, Anglii, USA, postanowiła pozostać za granicą po 45 roku -> postawa ideologiczna -> protest przeciwko układom politycznym konferencji w Jałcie gdzie ustalono granice wpływów ideologicznych -> Polska pod wpływem ideologii, polityki, władzy ZSRR (aż do roku 89 - przemiany polityczne i uniezależnienie się)
literatura emigracyjna - diaspora (rozłam)
Ad. 1
literatura krajowa - status instytucji życia literackiego; Związek Literatów Polskich; pisma literackie; po wojnie funkcjonowały wydawnictwa, czasopisma prywatne, a obok nich państwowe. Prywatne prowadziły politykę wydawniczą, zważały na gusta czytelników, prowadziły prognozy marketingowe. Państwowe były zideologizowane.
Warszawa przestała być ośrodkiem kulturalnym (została zrównana ze ziemią) więc Kraków się nim stał (nie dotknęły go działania wojenne) reaktywowały się filharmonie, teatry, UJ, związki literatów polskich, prywatne wydawnictwa rozpoczęły publikację tekstów lit. Uchodźcy z Warszawy: profesorowie, pisarze, krytycy
Periodyki
44 rok, Lublin, gazeta związana z władzą PKWN-owską, „Odrodzenie” tygodnik opiniotwórczy, w 45 przeniesiono redakcję z Lublina do Krakowa, redaktor St. Żółkiewski
wyraźnie zideologizowana „Kuźnia” (ideologia marksistowska), spory na temat literatury, o kształt literatury. Jan Kot pisał ideologiczne teksty, znawca twórczości Szekspira.
„Tygodnik Powszechny” pismo społeczno- kulturalne, światopogląd chrześcijański (z nadania kurii arcybiskupa Krakowa) red. Ks. Jan Piwowarczyk, Jan Turowicz (osoba świecka) ks. Adam Boniecki
46 w Krakowie pismo stricte literackie „Twórczość” (ukazuje się do tej pory). Pierwszym red był K. Wyka, badacz, krytyk literatury, organizator życia kulturalnego podczas okupacji (po wojnie w Krakowie, UJ); miesięcznik konspiracyjny, odkrywca K. K. Baczyńskiego. Publikowano literaturę bieżącą, powszechną. Pismo nie miało profilu ideologicznego, szerokie spektrum propozycji literackich. Ankieta dot. oceny 20-lecia międzywojennego (Dąbrowska, Miłosz, Iwaszkiewicz, Przyboś), oceniano pozytywnie dokonania: awangardy, twórczość Witkacego, Gombrowicza, Schulza (reformatorów prozy), Czechowicza, Miłosza, Przybosia.
Propagatorzy realizmu socjalistycznego:
Żółkiewski, postępowa, nowoczesna metoda twórcza, negatywna ocena 20-lecia, behawioryzmu, psychologizmu
Realizm socjalistyczny - wszyscy pisali o tym samym, w ten sam sposób, kolektywizm, brak indywidualności.
Pisarze na emigracji mięli swobodę wyboru treści i formy, tematyka martyrologiczna, rozliczanie z doświadczeniami łagrowymi, dotknięcia przez władze komunistyczne, Katyń, przeżycia w obozach.
Styl anachroniczny - nawiązanie do wzorca romantycznego np. Czapski
2 OKRES
1956 („odwilż”) - 1976 - opozycja polityczna w Polsce, KOR ukonstytuował się wobec wydarzeń czerwcowych przeciwko władzy komunistycznej. Warszawa, Radom wystąpienia robotników przeciwko władzy -> miało to społeczny charakter: wzrost cen żywności, propozycja reglamentowania żywności społeczeństwu, sprzeciw wobec rygorystycznej polityce ekonomicznej, pomoc adwokacka dla strajkujących i pomoc ekonomiczna dla rodzin. Wprowadzono poprawkę do konstytucji -> przewodnia rola PZPR, upolityczniono państwo, zapis o wiecznej przyjaźni państwa polskiego i ZSRR.
„Odwilż” odcięcie się od polityki stalinowskiej, zideologizowania i upolitycznienia. W literaturze zakończono okres realizmu socjalistycznego. Rozpoczął się okres względnej różnorodności:
doganianie, uzupełnianie literatury powszechnej
publikowanie twórców emigracyjnych, rzut tekstów Gombrowicza
tłumaczenia lit powszechnej, egzystencjalnej
pewna swoboda wyboru tematów i formy, kontrolowana przez państwo swoboda twórcza
rozbicie na literaturę krajową i emigracyjną - nie wszyscy chcieli być publikowani w kraju
Rozbicie na dwie postawy
# postawa zaangażowana (politycznie, ideologicznie) rozliczanie się z systemem stalinowskim, wojną, okupacją. Polskie Państwo Podziemne, AK, walki z Niemcami i Bolszewikami, kontrola cenzury
#postawa neutralna - omijanie tematyki politycznej, swoboda pełna tylko w zakresie eksperymentów literackich kiedy nie miały charakteru politycznego: poezja lingwistyczna, Białoszewski, teatr osobny. Różewicz - forma literacka. Andrzejewski - rozbicie formy powieściowej.
3 OKRES 1976 - 89
1976 - pojawienie się 2go obiegu kulturalnego, rozbicie na literaturę oficjalna i drugoobiegową:
konspiracyjne wydawnictwa, niezależne od państwowych, kontrolowanych przez władzę
2gi obieg pozwolił publikować pisarzom ograniczanym przez cenzurę: Andrzejewski, Barańczak, Szczepański, ponad 100 pisarzy krajowych, „kara za protest”
marny papier i jakość, niewielki nakład, kolportaż ograniczony, nieoficjalny
publikacje pisarzy emigracyjnych
różnorodność w zakresie postawy zaangażowanej politycznie: twórcy Nowej Fali np. Barańczak
zbliżenie literatury krajowej i emigracyjnej - oficjalnie trwało rozbicie, ale w 2gim obiegu publikowano i na emigracji zaczęto publikować pisarzy krajowych objętych zakazem publikacji
1989 - zakończenie periodyzacji
przemiany polityczne, niezależna władza od ZSRR, ustalenia z Magdalenki, pierwsze wolne wybory do sejmu
po 89 unieważniony podział na literaturę krajową i emigracyjną, swoboda publikacji
Globalizacja, przemiany środków komunikacji, przemiany ogólno kulturowe zbiegły się w Polsce z politycznymi
I to by było na tyle z wykładów, nie mam bladego pojęcia czy to wyczerpuje pytanie 1. Jeśli ktoś jest bardziej dociekliwy może sięgnąć do opracowań przesłanych przez Pawła, tam np. literatura emigracyjna jest opisana max szczegółowo.