Globalizacja i regionalizacja

Wykład 1

Aczkolwiek wcześniej były pewne zaczątki globalizacji itp., to w nieporównywalnie mniejszym stopniu niż dziś. Procesy globalizacji rozpoczęły się od lat '60 XX wieku. Proces globalizacji obejmuje wszystkie społeczeństwa, ale wkraczają one z różnych poziomów rozwoju.

6 cech globalizacji

• Uniwersalizacja - uniformizacja : upowszechnianie się na globie tych samych wzorów zachowań, działań, sposobów myślenia, kulturowych, ubierania się itd. Likwidacja różnorodności, upodabnianie się we wszystkich dziedzinach życia

• Holizm - tworzenie pewnego jednego, wielkiego organizmu społecznego, kulturalnego, politycznego. Każdy element jest zależny od innego, wzajemne powiązanie elementów struktury do tego stopnia, że nie są w stanie samodzielnie istnieć, wzajemnie uzależnienie od siebie

• Konsekwencjalizm planetarny - zjawiska do niedawna uznawane za lokalne dziś mają skutki globalne, nieprzewidywalne. Mogą doprowadzić do zachwiania się całego systemu globalnego (np. choroba ptaków w Chinach zakłóca cały rynek mięsny)

• Przyspieszenie innowacji - przyspieszenie procesu komunikacji

• Ograniczenie suwerenności państw - państwa są uwikłane w różne układy, stosunki. Nie mogą robić tego co im się podoba

• Hybrydyzacja - układy, struktury w ramach całości globalnej, względnie niezależne: regionalne, kulturowe, które mają charakter hybrydalny. Takimi hybrydami mogą być całe państwa. (np. wymuszana demokracja na Iranie)

Te zjawiska występują na całym świecie

3 wiodące procesy, które warunkują globalizację, motory globalizacji:

1. Rewolucja informatyczno-komunikacyjna

Cechy globalizacji są warunkowane przez tę rewolucję. Dotyczy ona: massmediów, przemysłu informatycznego, rozwoju wymiany międzyludzkiej.

Przemiany w mass mediach - zmiany organizacji, technologii w zakresie własności, oddziaływania, treści. Mass media stały się bardziej międzynarodowe, stacje dostępne są na całym globie. Dotyczy to jednak tylko niewielkiej ilości massmediów, najbardziej znanych. Mają prawie monopolistyczną pozycję na świecie. Tylko niewielka ilość stacji, ze względów finansowych jest w stanie zapełnić swoimi dziennikarzami wszystkie miejsca na globie - powód. Te lokalne stacje są więc skazane na te globalne, to one rządzą światem. Tylko kilka koncernów jest właścicielami stacji. Jesteśmy manipulowani, przekaz wybierany jest w interesie właścicieli. Ta ilość obrazów jest tak duża, że nie jesteśmy w stanie wszystkich odebrać, przemyśleć, przedyskutować. Obecnie mamy do czynienia z zalewem informacji. Obrazy zaczynają odrywać się od rzeczywistości. Żyjemy w świecie obrazów, a ten obraz się zmienia jak w kalejdoskopie i jesteśmy biernym odbiorcą. Rozwój technologiczny mass mediów wymusza pewną twórczość kulturową - wielką ilość produkcji. Wpływa to na obniżenie ich jakości.

Środki indywidualnej komunikacji (np. telefoniczne) są bardziej demokratyczne od masowych, możemy przekazywać co nam się podoba chociaż komórki np. też można kontrolować.

Przemysł informatyczny to przemysł, w którym się najbardziej wykorzystuje ludzi, powodowane to jest dużą konkurencją, dużymi wymogami. Teoria sieci - system informatyczny umożliwił utworzenie sieci komunikacji niezależnej od struktur politycznych itp. Umożliwia to stworzenie alternatywnego społeczeństwa. Rewolucja informatyczna ma wpływ nie tylko na gospodarkę itp.

2. Wzrost zagrożeń i patologii

V. Beck

- Wzrost zagrożeń broniami masowego rażenia, człowiek przy ich użyciu jest w stanie doprowadzić do zagłady ludzkości. Ryzyko przypadkowego wybuchu. Wzrost zagrożeń związany jest z nowymi technologiami np. produkcja różnych środków chemicznych. Produkty żywnościowe są coraz gorszej jakości.

- Choroby: AIDS

- Szerzenie się różnego rodzaju przestępstw. Kryminalizacja społeczeństw zachodnich, intensyfikacja działań kryminalnych. Przestępczość przynosi coraz większe dochody (handel narkotykami, bronią, handel ludźmi) Przestępczości sprzyja bieda, różnice w dochodach, lumpenproletariat. Wzrosły ambicje społeczne, każdy myśli, że mu się wszystko należy. Przestępczość staje się coraz brutalniejsza i coraz trudniej wykrywalna.

- Terroryzm

- Zagrożenia rykoszetowe - zanieczyszczenia usuwane są poza okręgi przemysłowe, ale ona i tak wracają do centrum

- Globalizacja reaktywna - dokonywane świadomie w zakresie prawodawstwa, powstaje dzięki umowom międzynarodowym, prawodawstwo w zakresie zbrojnym, ekologicznym, później inne dziedziny jak zwalczanie przestępczości. Prawodawstwo globalne rozszerza się. Celem jest zwalczanie patologii.

Wykład 2

3. Libertanizacja polityczno-gospodarcza

Bez działania człowieka żylibyśmy w zupełnie innej epoce. Ponosimy tego konsekwencje - pozytywne i negatywne. Globalizacja gospodarcza - nie powstała spontanicznie, przyczyną były decyzje podjęte przez rządy USA i Anglii. Reformy wewnętrzne w USA - w latach '70 zniesiono regulacje celne, koncesje na działalność gospodarczą, prywatyzacja przemysłów ciężkich, zbrojeniowych (likwidacja wielu przepisów, biurokracji), państwo przestało dopłacać do produktów rolnych, zniesiono przepisy zapewniające ochronę socjalną pracownikom, zniesiono obowiązek wypłacania rent, zniesiono minimum płacowe - na tym polega libertanizacja, zniesienie przepisów, ograniczeń rynku wewnętrznego.

Skutki:

- upadek przedsiębiorstw małokonkurencyjnych

- osłabienie roli biurokracji państwowej, urzędnik traci znaczenie

- osłabienie bezpieczeństwa socjalnego pracowników

- obniżka płac zwykłych, niewykwalifikowanych pracowników

- zmniejszenie stanowisk - urzędnicy, prace biurowe

- wzrost wydajności pracy

- odtajnienie cen

- skokowy wzrost produkcji towarów amerykańskich, wzrost ich konkurencyjności, dominująca rola na świecie

Amerykanie zaczęli wymuszać na innych krajach otwarcie granic gospodarczych - akceptowali tylko te usługi z krajów, które otworzyły granice.

Libertanizacja zewnętrzna, skutki w wymiarze globalnym:

- Powstanie i rozwój ponadnarodowych banków, giełd walutowych.

- Upadek firm nierentownych.

- Prywatyzacja coraz nowych dziedzin przemysłu - pod zarządem państwa często były nieefektywne.

- wzrost nierówności

- zaczęto wszędzie to samo produkować

Keynes- Państwo miało dbać o popyt i podaż. Kiedy następuje otwarcie granic to ta teoria nie funkcjonuje - porzucenie teorii Keynesa

Wprowadzono zasady gospodarki libertariańskiej. M. Friedmann, Hayck, Nozick - Państwo powinno się wycofać z gospodarki, ale w wymiarze globalnym.

USA uzyskało przewagę nad innymi. Systematyczny wzrost gospodarczy bez wzrostu bezrobocia. Nowe miejsca pracy, zwłaszcza a usługach. Osłabienie pozycji innych krajów w stosunku do USA. Osłabienie sfery socjalnej, koniec „państwa dobrobytu”.

Selektywny protekcjonizm - w tych sektorach, w których nie wytrzymują konkurencji tam państwo pomaga (albo jawnie, albo w bardziej wyrafinowanej formie)

Koncentracja kapitału gospodarczego - uniezależniona od kontroli państw narodowych. Rynek stał się bardziej „czuły”, nawet plotka może doprowadzić do załamania się gospodarki.

USA stały się supermocarstwem dzięki libertanizacji, jednak doprowadziła ona do zróżnicowania bogactwa. Z drugiej strony stworzyła szansę dla krajów biednych, gdzie jest tania siła robocza. Z tej szansy skorzystały kraje azjatyckie - Chiny, Indie.

Wykład 3

Religijność

1517 - tezy Lutra w Wittemberdze - krytyka Kościoła Katolickiego

- krytyka odpustów jako niezgodnych z koncepcją Boga, ludzie nie mają władzy, aby decydować o odpuszczaniu grzechów

- Kościół stał się potęgą ziemską, przestał odgrywać rolę przygotowania do zbawienia

- zmiany w liturgii - scholae skryptora - tylko pismo

Instytucja kościoła nie jest ważna do osiągnięcia zbawienia, Biblię trzeba czytać i rozumieć dosłownie

- kult wiary przeciwstawił kultowi uczynków (które wg kościoła pozwalały osiągnąć zbawienie)

- łaska Boża - jest potrzebna do zbawienia, nie można się zbawić samodzielnie w oparciu o własne uczynki. Nawiązał do Augustyna (należał do zakonu Augustynów) nauka Lutra spodobała się możnym świata. Przede wszystkim to, by zabrać kościołowi jego majątek.

Kościół Kalwiński w Szwajcarii

Kościół anglikański

Kościół katolicki utracił monopol na interpretację Pisma Świętego i na religię. Luter rozpoczął proces reformacji.

Sekularyzacja kościoła przez możnych

Pod wpływem krytyki purytan, Kalwina, Lutra, w latach: 1545-1563 obradował Sobór Trydecki, który miał na celu zreformowanie Kościoła Katolickiego. Miał oczyścić Kościół z wad.

Ustalono zasady: celibat księży, podkreślono wagę podstawowych zasad katolicyzmu (odprawianie mszy codziennie, odmawianie modlitw, żeby uduchowić). Przeciwko Lutrowi potwierdzono dogmaty takie jak rola uczynków dla zbawienia. Człowiek jest wolny i Bóg nie predestynuje człowieka do zbawienia. Wraz z życia kościelnego odniesiono się do nowego ustroju - krytyczne nastawienie do kapitalizmu i moderności. Kapitalizm bowiem przywiązuje człowieka do bogactw i odciąga od życia duchowego.

Rozwój myśli religijnej w XVI i XVII wieku, kościół katolicki bronił starych zasad, a inne kościoły się rozwijały. Dochodziło między nimi do konfliktów, występowały walki i spory, ważną rolę odgrywał fakt jaką wiarę przyjął władca - stąd brały się wojny religijne.

1618 - 1648 - wojna 30-letnia

Niemcy, Szwedzi, Duńczycy, Austryjacy. Wyniszczenie i pokój westfalski w 1648 - ustanowił zasady współpracy między narodami

- cuius regio eius religio

- istnienie państw narodowych (wcześniej prywatne)

XVIIw- wzmocniła się reformacja katolicka. Duchowieństwo było coraz bardziej krytyczne wobec kapitalizmu. Natomiast kościoły protestanckie wywodzące się od Lutra, zmieniły swoje nastawienie i skupili się na życiu gospodarczym. Przystosowali się do kapitalizmu. Ta zmiana nastawienie opisana jest w książce „etyka protestancka” Maxa Webera. Zauważył, że kraje protestanckie są bogatsze od krajów katolickich. Przyczyną tego stanu rzeczy jest duch religii. Protestantyzm sprzyjał kapitalizmowi:

- asceza - bogacenie się jest oznaką łaski Bożej, biedni są odrzuceni przez Boga. W katolicyzmie było odwrotnie - biedni dotknięci przez los, wybrani, cierpieli za innych

- etyka pracy, systematyczność - całe życie protestantów regulowane przez religię, wytyczne co do minuty - wszystko pod kontrolą gmin protestanckich. Katolicy tolerują bałagan, niedokładność

ETYKA PRACY I ASCEZY

Kościół katolicki akceptuje, że ludzie korzystają z wytworzonych przez siebie dóbr. Protestantyzm zakazywał przepychu - używania życia ziemskiego. Protestanci dużo wytwarzali, ale nie mogli zużywać. Proces kumulacji. W ten sposób inwestowano i rozszerzano produkcję. Kraje protestanckie bardziej rozwinięte od katolickich.

XIX Pius VI potępił francuską Deklarację Praw Człowieka, gdyż mówiła o świeckim pochodzeniu władzy i przyznawała wolność religijną. Potępienie kultury liberalizmu. Pius IX uznał liberalizm za grzech śmiertelny

1869 - 1870 I Sobór Watykański

Umocniona została antynowoczesna linia kościoła katolickiego. Uznano, że nowe myśli mają charakter ateistyczny

Papież Leon XIII - największy reformator 1881 „Rerum Novarum” - „O rzeczach nowych” o przemyśle, o klasie robotniczej, wzrost wyzysku, pozbawienie zakorzenienia, wspólnoty. Papież zaakceptował republikę i odrzucił idee stanowego społeczeństwa.

Początek XIX wieku - na nowo pojawił się konserwatyzm w kościele katolickim. Kościół miał problem jak pogodzić bogactwo z doktryną religijną. Dlatego izolował się od życia społecznego. Katolicy w związku z intensyfikacją krytyki nowoczesności , coraz bardziej izolowali się od niej nie chcąc łamać przykazań. To spowodowało, że katolicy społecznie zaczęli być usuwani z życia społecznego. Zajmowali niższe pozycje społeczne, czasem z własnej woli się izolowali, tworzyli własne szkoły. Przemysł został opanowany przez protestantów. Katolicy uznawani byli za biernych, podporządkowanych księżom.

1962-1965 II Sobór Watykański

Ruch, który zmierzał w kierunku zreformowania kościoła, aby nie izolować się przed nowoczesnością. Te tendencje znalazły punkt kulminacyjny na soborze zwołanym przez Jana XXIII, aby odwołać tezy I Soboru. Zmiana, otwarcie kościoła na świat. Przestano pojmować nowoczesność jako wielkie zło i materializm. Zreformowano kościół instytucjonalnie, zmieniono praktyki, doktryny. W teologii zarzucono scholastykę, czyli to, że tylko literalna interpretacja biblii przynosi, rozpoznaje prawdę. Pogodzono się z kapitalizmem, wprowadzono języki narodowe do nabożeństw kościelnych.

Zmieniono wystrój ołtarzy - otwarcie na wierzących, przyznano świeckim większa rolę w kościele.

Nacisk na wartość jednostki, rolę indywiduum, wcześniej większy nacisk kładziono na wspólnoty. Ludzkość uznano za rodzinę, która podąża do Boga. Godność, wolność osoby ludzkiej postawiono ponad prawdę.

Do tego czasu kościół głosił, że tylko on posiada prawdę. Wszystkich innych trzeba nawracać dla ich dobra. Na II soborze zaczęto traktować ludzi innych religii jako partnerów do dialogu, a nie jako obszar misyjny. Można ich przekonywać, ale nie z pozycji wyższości. Otwarcie kościoła na inne religie. Kościół przestał traktować siebie jako misjonarza globalnego.

Na te zmiany wpłynęła II wojna światowa, ale też przemiany kościoła katolickiego w USA.

John Murray - jezuita amerykański, który sformułował dokument „o godności osoby ludzkiej”, nawiązał do filozofa francuskiego Montaina.

W ostatnich dziesięcioleciach występują zjawiska kryzysu wiary religijnej wśród wiernych katolickich, jak i luterańskich, kalwińskich. Kryzys kościoła chrześcijańskiego pogłębia się.

- znikanie tradycyjnych praktyk religijnych

- odrzucenie cnót i norm moralnych

- odrzucenie kategorii grzechu

Religia odgrywa rolę, gdy przyjmuje rolę funkcjonalną. Pomaga w cierpieniu, daje wsparcie, u protestantów umożliwia sukcesy ziemskie - FUNKCJONALIZACJA.

Wykład 4

Przemiany społeczne

Czym społeczeństwa współczesne różnią się od tradycyjnych?

- społeczeństwa konsumpcyjne - przestały być społeczeństwami produkcyjnymi. Produkcja przestała mieć znaczenie, ponieważ przestała być problemem wraz z otwarciem na zachód można zaspokoić wszystkie potrzeby

Centralną rolę zajmuje marketing - problem ze zbytem, wytwarza się sztuczne potrzeby, żeby można było sprzedać towar. Produkcja stała się dodatkiem do marketingu. Sztuczne potrzeby.

Dwa rodzaje produktów

- luksusowe (krótkiej serii)

- masowe

W ostatnim 50-leciu wzrósł dobrobyt i dochód na 1 mieszkańca (5-krotnie) niby zrównał się z amerykańskim. Z dobrobytem mamy do czynienia, kiedy osoby pracujące wydają na podstawowe potrzeby mniej niż 50% zarobków. Poziom dochodów osiągamy dzięki udziałowi w zyskach firm (akcje, obligacje), a nie dzięki wzrostowi zarobków na zachodzie.

Zmiana stylu i charakteru konsumpcji

Na początku społeczeństwo na konsumpcję artykułów pierwszej potrzeby, obecnie większą rolę odgrywa konsumpcja innych produktów. Styl konsumpcji decyduje o ROZWARSTWIENIU SPOŁECZNYM (Klasowym)

PRZYMUS KONSUMPCJI

- podział klasowy zależny od środków produkcji wg Marksa kryterium dobrobytu i konsumpcji

- konsumpcja i dochody obecnie oderwały się od własności (menadżerowie otrzymują większe dochody niż właściciele, stosunki własności rozmyte ze względu na rozszerzenie się akcjonariatu)

Nowe kryterium - konsumpcja.

Wyższe klasy - ci, którzy konsumują inaczej niż niższe klasy- konsumpcja o charakterze luksusowym

Uzależnienie od zawodów - pewnie zawody wysokopłatne, urzędnicy i biurokraci usunęli w cień tradycyjnych kapitalistów KOSMOPOLITYCZNA INTELIGENCJA odgrywa większą rolę i więcej zarabia

Dostęp do informacji

Społeczeństwo usług dominuje nad produkcją. Produkcja zaczęła tracić na znaczeniu ze względu na postęp technologiczny. Obecnie w tydzień produkujemy tyle co w XVIII wieku przez 4 lata.

- społeczeństwo zwiększających się różnic konsumpcyjnych i różnić w dochodach

25% : 75%

20%: 80%

- Ludność zamieszkująca kraje bogate stanowi 20% ludności, posiada majątki, które są równowarte 80% majątków ludności całego świata, zużywa 80% produkcji drewna, ropy naftowej i innych zasobów naturalnych w tych krajach taki sam stosunek procentowy

- 30% ludzi żyje poniżej granicy nędzy (1USD/dzień)

- ludność UDA 4,5% populacji, a są odpowiedzialni za 25% emisji CO2

- udział w światowych wydatkach na konsumpcję Kanada i USA 31% - stanowią 5,5% ludności świata

Wzrost konsumpcji podstawowej w (np. w Chinach i Indiach)

Różnice pensji w USA

Menadżer - robotnik

30 : 1

Obecnie

300 : 1

Fluktuacja - można bogactwo szybko zdobyć i szybko też stracić

Zmiana w stosunkach pracy wzrost bezrobocia (poza USA i krajami anglosaskimi), przyczyny:

-postęp technologiczny

- wzrost wydajności

W krajach zachodnich bezrobocie jest mniejsze i mniej widoczne.

- bezrobocie spowodowane migracjami pracowników z krajów Trzeciego Świata

Wpływ nowego obliczania bezrobocia - wlicza się kobiety, kiedyś tego nie było - 800mln ludzi zdolnych do pracy, a bezrobotnych. Wystarczy zatrudnić 20% ludności, a poziom produkcji się nie obniży

Wraz ze wzrostem bezrobocia tworzą się nowe formy pracy:

- na pół etatu

- umowa zlecenie

- umowa o dzieło

- kontrakty czasowe

- prace w domu

Aby złagodzić bezrobocie.

Eksport towarów z krajów trzeciego świata przyczynia się do wzrostu bezrobocia.

Walka o utrzymanie danej firmy - nie ma walki między pracodawcą a pracownikiem

Społeczeństwo globalne - MOBILNE

- mobilność - ruchliwość, podróże, kontakt z innymi

- mobilność ta umożliwia mobilność w hierarchii społecznej, możliwość szybkiego awansu

- czas i przestrzeń przestały odgrywać rolę jako przeszkoda w mobilności

CZAS POKONAŁ PRZESTRZEŃ

Otwarte granice

- SPOŁECZEŃSTWA KRAJOBRAZOWE- na pewnej przestrzeni mieszkają ludzie z różnych grup narodowych, etnicznych, różnej rasy, o różnych przekonaniach.

Charakteryzują się tym, że nie tworzą wspólnoty, tolerują się wzajemnie, lecz zachowują odrębne zwyczaje.

Wspólnoty, które składają się na krajobraz uniezależniają się od przestrzeni (np. Turcy w Niemczech kontaktują się ze swoim krajem)

- RÓWNOCZESNOŚĆ NIERÓWNOCZESNOŚĆ - na tym samym terenie, obok siebie żyją wspólnoty, które należą do różnych epok, okresów historycznych np. feudalizm i nowożytność. Hindusi w Anglii przystosowują się, w swoim kraju - podziały kastowe. W krajach, do których przybywają, gorzej się asymilują i żyją krócej niż na terenach, z których się wywodzą, emigranci zatrzymują się społecznie

- WIELOŚĆ SENSÓW, przekonań, odniesień. Żyją w izolacji, jednak są otwarte na siebie, świat doświadczalny jako wielość. Zmiana tożsamości i grup ludzkich

Uzyskanie nowego statusu przez kobiety

- feminizacja zawodów - kobiety uniezależniają się finansowo od mężczyzn

- zmiana statusu kobiety w społeczeństwie i rodzinie. Kobiety później wychodzą za mąż, rodzą dzieci ( w wieku ok. 30 lat)

- osłabienie instytucji małżeństwa i rodziny

Konkubinaty

W UE 50% rozwodów

W Belgii 71%

- mężczyźni przestali pełnić funkcję głowy rodziny

- dzieci rodzą się niezależnie od związku małżeńskiego 33% w Anglii

- rodziny jednoosobowe

- zmiana moralności - odrzucenie moralności religijnej (aborcje)

- osłabienie przyrostu naturalnego - przyrost ludności wynikiem przesiedleń imigrantów do UE

Odgradzanie się elit o reszty społeczeństwa (Bauman)

Wykład 5

Globalizacja kulturowa

Kultura - to wszystko co człowiek dodał do natury. Natura - to na ci nie mamy wpływu, ci wyrasta samo. Kultura może być też rozumiana jako twórczość artystyczna .

Wytwory duchowe i materialne, dzięki którym zbiorowości odróżniają się od siebie ( sposób życia, kultura polityczna, odnoszenie się do siebie itp.) Podmiotowe rozumienie kultury - to rozumienie kultury przy globalizacji]

Są dwa rodzaje procesów globalizacji kultury:

1. Amerykanizacja

2. Multikulturalizm, wielokulturowość

Przebiegają one równolegle.

1. Amerykanizacja

Na świecie występuje upodabnianie się do różnych form kultury, której wzory pochodzą z USA (te same filmy, piosenki itp) dotyczy to kultury masowej, popularnej, rozrywkowej. Dotyczy też zachowań, kontaktów międzyludzkich.

Parsons - akceptacja tego stylu to akceptacja postępu nowoczesności, przeciwstawianie się tej kulturze można porównać z przeciwstawianiem się reformacji.

Fabrykacja wzorów kulturowych w jedynym miejscu - USA, ich zachodnia część główna - Hollywood.

Dlaczego właśnie ta kultura się rozszerza?

- jest łatwa w odbiorze,

- tania

- na wysokim poziomie technicznym

2. Multikulturalizm

Amerykanizacja natrafia na opory wśród kultur lokalnych, które chcą być niezależne od kultury amerykańskiej. Dzięki komunikacji mogą rozwijać się pozaamerykańskie kultury. Różnorodność kulturowa przestała być ograniczona przestrzennie. Islamizacja, Karnawalizacja (Ameryka płd.) W wyniku tych przemieszczeń ludzie tracą orientację życiową, dzięki kulturze rodzinnej mogą się usytuować. Ten proces godzi w pewien sposób globalizację z czasami przed globalizacją.

Multikulturalizm można rozumieć dwojako:

- opis odżywania kultur

- aksjomatycznie -program odżywania lokalnych kultur. Na poziomie prawnym - równe prawa mniejszościom kulturowym, na poziomie państwa - wolność stowarzyszeń, głosowania, prawa społeczne, minimum życiowe, warunki pracy godne człowieka, prawa kulturowe - o nie teraz walczą mniejszości, dotyczą całych grup ludzkich, mają zapewnić rozwój języka np. szkolnictwa, rozwój obyczajów. Rozwój wewnętrznej tożsamości kulturowej, państwo ma nie wkraczać (ale np. tylko finansować)

Dają te prawa dodatkowe możliwości, uprzywilejowana pozycja mniejszości.

Tradycyjne zasady tolerancji - jakaś kultura była dominująca, a inne kultury były tolerowane w życiu prywatnym. Ten program (multikulturalizmu) jest przeciwstawiany amerykanizacji. Paradoksalnie „wyrósł” w Ameryce. W sensie filozoficznym sam proces odrodzenia się tożsamości narodowych można traktować jako wyraz relatywizmu kulturowego. Osobowość jest kreowana przez kulturę. Multikulturalizm - każda kultura jest wartościowa, każda jest wewnętrznie zróżnicowana, dialog zewnętrzny z innymi kulturami, kultury powinny być otwarte (stają się tolerancyjne, współpraca)

Multikulturalizm problem: mniejszości tradycyjne (religijne, etniczne, narodowe); konwencjonalne (gejów, feministek itp.) Jeśli dopuszczamy mniejszości do życia publicznego to przeważnie są sprzeczne ich interesy, programy z tradycyjnymi. Jak to pogodzić? Wiele tych mniejszości ma poglądy podważające tradycyjne prawa człowieka. Wewnątrz nie są tolerancyjni, nie pozwalają członkom na wolność. Jak bronić tych jednostek mniejszości, w których się znalazły.

Najbardziej walczą o prawa mniejszości lewicujący liberałowie teoretycy(dziś nie ma tradycyjnego podziału, tylko lewica, prawica kulturowa)

Problemy stosunków między wielkimi kulturami, teorie:

1. Huntington - „Zderzenie cywilizacji”

2. Barber „Dżihad kontra MacŚwiat”

1. Huntington

Interpretacja przemian globalnych. Opis tego co się dzieje obecnie i propozycja jak to powinno wyglądać.

Opis: konflikt między kulturami w epoce globalizacji, nie może być współpracy, te konflikty są dla naszej epoki podstawowe. Podmiotami politycznymi są wielkie kultury. Podłożem konfliktów jest tożsamość kulturowa. To kim jesteśmy określa jak się zachowujemy wobec innych. Nie ma jednej kultury globalnej, uniwersalnej. Jest wiele kultur, każda dąży do dominacji, walka między kulturami. 8 wielkich kultur: chińska, japońska, hinduistyczna, islamska, prawosławna, zachodnia, latynoamerykańska, afrykańska.

Najbardziej agresywna - kultura zachodnia w czasach nowożytnych, dążenie do dominacji. Kultura azjatycka się zbuntowała - bardziej dynamicznie dzięki religii (firmy budowane są na zaufaniu, lojalność - ważniejsze od przepisów) Wspólnoty kulturowe walczą o tożsamość, ekspansja własnej kultury. Huntington przeciwko multikulturowości w kulturze. Błąd - tolerowanie różnych kultur u siebie, osłabiają spójność wewnętrzną i w związku z tym kultura ta słabnie i upadnie co widać np. upadek rodziny. Trzeba wzmocnić monokulturalizm. Proponuje kulturkampf - walkę o kulturę. Krytyka : teoria samospełniająca się.

Wykład 6

2. Barber

Koncepcja dualistyczna - istotą współczesnej epoki jest walka kultur, a nie walka gospodarcza. Dwa rodzaje kultur:

- kultura Dżihad -Islam

- kultura MacŚwiata - kulturą wiodącą kultura amerykańska

Kultura MacŚwiata

- kult wiedzy, zwłaszcza naukowej

- wiara w rozum

- umiłowanie wolności

- dążenie do panowania nad innymi - ekspansjonizm

- zaufanie do wolnego rynku

- sceptycyzm religijny i obyczajowy

- kosmopolityzm - dążenie do wyjścia poza wizję narodową, rozpatrywanie problemów z perspektywy uniwersalnej

- wiara w uniwersalność natury ludzkiej

- komercjalizm - większością rzeczy można handlować

Dżihad

- kultura przednowoczesna

- akceptacja hierarchii społecznej

- myślenie magiczne

- głęboka wiara religijna

- przywiązanie do przekonań religijnych

- stagnacja społeczna i ekonomiczna

- nacjonalizm

- trybalizm - kult etniczności

MacŚwiat opanowuje nasz glob, nie dzięki polityce, gospodarce, lecz dzięki kulturze. Ona umożliwia ekspansję. Ekspansja przez film, telewizję, komercyjną książkę. Dzięki technologiom informatycznym, to oddziałuje na emocje, gusta. Kultura przekształca człowieka, czyni go konsumentem. Bezosobowe mechanizmy oddziaływania, które rozbijają stare układy i kultury. Tworzą nową rzeczywistość globalną.

Dżihad tworzy się w opozycji do kultury zachodniej. Opozycja fundamentalistyczna. Przeciwstawia się konsumpcji, taniej rozrywce, liberalizmowi, sekularyzmowi. Walczy o utrzymanie tradycyjnych tożsamości kulturowych. Konsumpcja zabija ducha.

Przejawem dżihadu np. nacjonalizm Jugosławii, rządy Talibów w Afganistanie, walki Czeczenów z Rosjanami.

Barber oba rodzaje kultury krytykuje jako przeciwne demokracji i społeczeństwu obywatelskiemu oraz samorządności. Tworzy wizję kultury społeczeńskiej. Wyrazem tej nowej kultury jest tworzenie organizacji pozarządowych, pozapaństwowych - Greenpeace itp.

Działalność kościołów, stowarzyszeń, fundacji. Ludzie czują odpowiedzialność za cały glob i dążą do tworzenia opinii publicznej, tworzenia współpracy w wymiarze globalnym. Tamte kultury są zbyt wąskie. Wielość kultur lokalnych i regionalnych, akceptacja ich odmienności. Kształcenie i wychowanie młodzieży odgrywa ważną rolę.

WYMIAR NARODOWO-ETNICZNY

Moderność - epoka kształtowania się narodów, państw narodowych

Kształtowanie narodów w oparciu o dominujące grupy etniczne, w drodze podporządkowania słabych przez silniejszych. Wiązało się to z likwidacją mniejszościowych języków, prawodawstwa. W ten sposób powstawało ujednolicenie wewnętrzne.

Przed rewolucją francuską 1789 na szlakach komunikacyjnych istniało 14 granic celnych. Rewolucja zlikwidowała granice i odrębności polityczne.

Unifikacja narodowa odegrała rolę w tworzeniu społeczeństw narodowych. Zastąpiła tożsamość religijną. Nacjonalizm jako kult narodu zastąpił religią. Wtedy dążenie do wspólnego języka, urzędów, praw, umożliwiło stworzenie jedności na dużym terenie. Nowy typ tożsamości.

TOŻSAMOŚCI NARODOWE

Uniemożliwienie anarchii i chaosu. Naród umożliwia modernizację. Modernizacja polega na postępie. Jest możliwa dzięki pewnym wolnościom, które umożliwiają działanie dla ważnych interesów, a nie działań egoistycznych groźnych dla społeczeństwa. Nacjonalizm wyznaczał granice dla egoizmów, których nie można zbytnio rozszerzać kosztem całości narodowej.

W ramach teorii narodu wyróżnia się 3 typy narodów:

• Etniczny

- ukonstytuował się na gruncie wspólnych uczuć, intensywnej wymiany komunikacyjnej, tworzy wspólny system symboli, styl życia, język, praktyki życia codziennego

- posiada świadomość swojej odrębności etnicznej

- świadomość wspólnego pochodzenia - członkowie lojalni wobec religii, obyczajów (dóbr, wartości etnicznych)

- tworzy państwo etniczne

- powstał przez zdominowanie

- traktowany jako dany, zastany, metafizyczny, tożsamość kolektywna, która domaga się poświęceń

• Kulturowy

-formował się wokół ideologii, utożsamianie narodu z twórczością kulturową (malarską, pisarską) oraz cywilizacyjną (technologiczną, organizacyjną), duchową (religie), historyczną. Uważa, że jego twórczość kulturowa jest wyższa

• Polityczny

- tworzy jedność w oparciu o pewne wspólne przekonania, postawy, poglądy polityczne

- identyfikuje się z wolnościami, regułami prawnymi

Każde z państw powstałe na gruncie typów narodów ma inny charakter (etniczne, kulturowe, polityczne)

W XVIII w Francja - państwo kulturowe, XIX wiek Niemcy - państwo kulturowe

W krajach anglosaskich narody oderwały się b. wcześnie od korzeni etnicznych. Kształtowały się jako polityczne. Narody polityczne najbardziej rozwinięte świadomościowo i instytucjonalnie. Etniczność przestaje mieć znaczenie polityczne. Narody polityczne pozwalają na duża tolerancję wobec mniejszości etnicznych religijnych itp.

Prywatyzacja różnic. Sfera publiczna staje się wobec nich neutralna. W tych narodach jest większa wolność, imigranci.

Ponowna etnicyzacja życia społeczeństwa. Etosy tradycyjne nie zostały do końca zniszczone - odżywają w epoce globalizacji (ślązacy). Domagają się obecności w życiu publicznym. Różne żądania wysuwają. Jedni domagają się tylko uznania języka itp. Inne domagają się własnej samorządności czy państwa.

Europa środkowo-wschodnia

Państwa w środkowo-wschodniej europie są słabe politycznie.

- dominujące narody wrażliwe na dążenia mniejszościowe

- słabe gospodarczo państwa

- częste zmiany granic państw

Państwa przechodziły do etosów, a nie etosy do państw

- państwa sąsiednie wykorzystują etosy, żeby osłabiać dane państwo.

Wykład 7

Przemiany instytucjonalne/przemiany moralne

Procesy instytucjonalizacyjne, koniec XIX wieku - początek XX. Umacnianie się instytucji - państwo, prawo, systemy polityczne, partie polityczne. Przyczyny:

1. Skoki technologiczne - nowe typy silników, maszyn, gromadzenie dużej ilości ludzi w fabrykach - to wymagało zorganizowania

2. Przemiany społeczne i polityczne - demokratyzacja, poszerzenie uprawnień wyborczych, wymuszona przez ruchy lewicowe, robotnicze, na gruncie powstawania przemysłu wielkofabrycznego. Powstały masowe partie robotnicze, wywalczyli uprawnienia wyborcze, rozbudowa administracji politycznej.

3. biurokratyzacja - państwo się rozbudowywało i uzyskiwało nowe uprawnienia, żeby wymusić ich przestrzegania rozbudowano biurokrację. Wyraźne granice między państwami II poł. XIX wieku : paszporty, kontrola, obywatelstwa. Większa kontrola życia gospodarczego, warunki pracy, renty, emerytury, zapomogi - wzrost administracji i biurokracji

4. Wzrost władzy militarnej państwa - rozbudowa armii, wzrost technologii wojskowej, to też wymagało zarządzania

W wyniku instytucjonalizacji państwo socjalne, dobrobytu. Pociągnęła za sobą zmianę postaw ludzi, instytucje zaczęły zastępować ludzi, wysiłek ludzi, większa waga dla instytucji, obarczanie odpowiedzialnością instytucji. Dzieci np. znosiły odpowiedzialność utrzymywania starych rodziców. Zmiana mentalności. Postawy roszczeniowe, uprawnieniowe. Coraz więcej uprawnień. Negatywne skutki instytucjonalizacji

- roszczenia, pasywność

- instytucje okazują się zbyt rozbudowane, ociężałe, obarczone obowiązkami stają się bezwładne, są dziedzictwem poprzedniej epoki. Stają się hamulcem rozwoju. Nie są w stanie wypełniać obowiązków, których się podjęły. Stały się zbyt kosztowne. Klatka - którą sami sobie zbudowaliśmy.

Instytucje zostały tak rozbudowane, że żyjemy w mega maszynie jako wymienne kółka, tym systemem nie można manipulować, te systemy powstały dzięki naszej wierze w nie. Znać miejsce w całości - poczucie bezpieczeństwa. Wzrastają zagrożenia, na które nie reagujemy. Jest nam wygodniej nie reagować, a instytucje też nie są w stanie podjąć się rozwiązania tych problemów. Instytucje stały się ciężarem, stały się niewydolne i niefunkcjonalne, zwodzą. A my też nie jesteśmy przygotowani jako indywidua.

Kryzys - spadek po epoce przed globalizacją. Powstanie pewnych tabu, zakazów, przekonań, których nikt nie jest w stanie pokonać - uniemożliwia to samoreformowanie się systemu.

Ten kryzys jest różnie interpretowany:

- postmoderniści - ten kryzys jest czysto techniczny

- kryzys ma głębsze przyczyny, kryzys człowieka związany z jego mentalnością, jeśli chcemy pokonać kryzys to musimy dokonać zmian w mentalności człowieka.

Upadek państwa dobrobytu - wzrost bezrobocia, kryzys finansowy państwa, trudność w wykazaniu zobowiązań.

Dlaczego kryzys? Dlaczego państwo słabnie?

1. Państwo traci monopol na produkcję pieniądza i zarządzania pieniędzmi. Europejski Bank centralny np.

2. Erozja systemu podatkowego, dotychczas państwo zarządzało podatkami, teraz to jest niemożliwe ze względu na libertanizację, firmy mogą wybrać kraj, w którym chcą płacić podatki (istnieją raje podatkowe - wyspy karaibskie, Gibraltar, Singapur)

3. Państwa uzależniły się od firm międzynarodowych, inwestycje nie są ograniczone granicami, państwa tworzą coraz lepsze warunki dla biznesu (a dla siebie w efekcie coraz gorsze) Państwo traci kontrolę nas gospodarką.

4. Ograniczona zostaje możliwość zadłużania się państw. Inne podmioty gospodarcze też są klientami tych samych banków

Globalizacja zmusza państwo do rezygnacji z niektórych uprawnień. Państwo zmienia swoje funkcje - pośredniczące między biznesem a obywatelami. Przestaje być suwerenne.

- jest niezbędne do zapewnienia warunków dla biznesu= infrastruktura

- państwo zapewniać powinno bezpieczeństwo

- państwo musi zapewnić wykształcenie pracownika - szkolnictwo

- sądownictwo

- państwo prowadzi politykę finansowo-podatkową

Partie polityczne tracą dawne funkcje, dawne znaczenie. „Starzenie” się partii, zmniejsza się liczebność partii, związki zawodowe też mniej liczne, młodzi nie zapisują się do związków zawodowych.

Tradycyjne podziały polityczne przestały mieć znaczenie. Podział na lewicę i prawicę - dziś w stosunku do problemów społecznych i kulturowych.

Czy można wyjść z kryzysu?

Organizacje próbują przełamać ten kryzys. Subpolityka to cała sfera działań znaczących politycznie, podejmowana przez podmioty nieuprawnione formalnie do działań politycznych (np. Greenpeace, amnesty international) Silne korporacje i firmy, instytucje między narodowe, mafie. Grupy religijne. Wszystko staje się polityką, kwestią układów.

Przebudowa skostniałego systemu instytucjonalnego. Dzięki subpolityce polityka znowu łączy się z ludźmi, moralnością. Wpływa na politykę itp., ale potrzebne są nowe instytucje globalne. Nowa instytucjonalizacja i ona postępuje. Potrzebna jest kontrola przepływów gospodarczych.

Governance - zarząd globalny

(minusy)

- instytucje globalne nie mają demokratycznego charakteru. Nie są wybierane przez obywateli, obywatele nie mają wpływu na wybieranie zarządu, nie ma kontroli

- są podatne na uleganie naciskom. Nie są na tyle silne, żeby wymusić na wielkich państwach ustępstwa

Wykład 8

PRZEMIANY DOTYCZĄCE MORALNOŚCI SPOŁECZNEJ

Typy moralności, które dominowały w czasach nowożytnych i odegrały dominującą rolę:

1. Moralność tradycyjna

Opisy pewnych postępowań kierowanych normami, opis pewnych wartości przestrzeganych realizowanych. Znana z teorii klasyków filozofii.

Moralność cnót

Arete - cnota

Moralność miała charakter indywidualny, określała normy, wg których jednostka powinna żyć, żeby była moralnie dobra.

Wg Arystotelesa - umiar

Wg Platona - rozum, sprawiedliwość

Człowiek powinien być dobry moralnie. W średniowieczu dobrem ostatecznym, do którego człowiek dąży jest zbawienie.

Unikanie skrajności, kierowanie się rozumem. Religijna etyka przywiązywała wagę do skromności, życia rodzinnego, wspólnoty.

Etyka wspólnotowa, już nie indywidualistyczna, poświęcanie się dla innych, samoograniczanie się, współpraca z innymi. Etyka gotowości ponoszenia ofiar. Jednak jest w niej miejsce na indywidua, wybitne indywidua.

Moralność ascezy - wyrzeczenie się własnych ziemskich celów, poświęcenie na rzecz dóbr religijnych, społecznych.

Bezinteresowność - działanie na rzecz innych

Społeczeństwa tradycyjne zachowywały więź, były biedne, etyka moralna zapewniała współpracę. Życie pokonujące własny egoizm na rzecz innych.

2. Moralność mieszczańska (Maria Ossowska)

Typowa dla społeczeństw tradycyjnie kapitalistycznych. Dominowała od XVI/XVIIw do końca XIX w, w warstwach rzemieślniczych, mieszczańskich. Zastępowała moralność tradycyjną.

Za moralnego uznawano takiego człowieka, który pilnował swoich interesów, dbał o interesy ziemskie, dbał o interesu w sposób rozumny

- gromadził przestrzegając norm i zasad.

Pozwala się na realizowanie swoich interesów przez innych, nie zabrania się i nie przeszkadza w tym

- interesy długoterminowe - etyka nastawiona na przyszłość

- przezorność - ostrożność, pilnowanie, nie ryzykowanie nadmierne, przewidywanie, kalkulacja, liczenie się ze skutkami

- odpowiedzialność przede wszystkim za siebie, dotrzymywanie słowa, umów

- solidność finansowa - oszczędność

- praca i pracowitość - tworzenie majątków dla siebie, rodziny, przyszłości

- rozumny, umiarkowany egoizm

Etyka odpowiedzialności za siebie i innych, KAPITALIZM stworzony dzięki tej moralności.

- dyscyplina - uporządkowanie całego życia.

Ta etyka nie była hedonistyczna - nastawienie na gromadzenie, a nie używanie

- przedsiębiorczość, aktywność, umiejętność organizowania biznesu

3. Moralność instytucjonalna

1. konstytucyjna

2. uprawnieniowa

ukształtowała się w końcu XIX wieku

Wymiar konstytucyjny:

- wierność instytucjom

- instytucjom przypisuje się walory moralne, oceniane są jako pozytywne moralnie

Ludzie przestrzegają praw, łamanie praw jest negatywnie oceniane.

Wierność prawu, konstytucji

Wiara w instytucje, państwo

Uważa się, że instytucje to byty moralne i pełnią pozytywne funkcje - zaspokajają potrzebę bezpieczeństwa

Uprawnienia

Jednostki mają uprawnienia do wolności, bezpieczeństwa, poglądów, korzystania z instytucji.

Szczytowym wyrazem tej moralności jest państwo dobrobytu i życie w takim państwie. Moralność instytucjonalna wywołuje konsekwencje, które oceniamy jako niemoralne:

- ludzie jako jednostki przestają być odpowiedzialni za swoje życie, przestają czuć się w obowiązku być moralnymi, żyją poza dobrem i złem, mają tylko uprawnienia, a nie obowiązki. Nie ma miejsca na zobowiązania, które przejęły za ludzi instytucje

Obojętnienie moralne.

- instytucje przeciążone i niewydolne

Państwo w kryzysie wraz z moralnością.

- instytucje zaczęły niszczyć środowisko, przyczyniły się do pogorszenia warunków życia, wbrew intencji.

4. Moralność globalna (epoki globalnej)

Badania socjologiczne

Inglehart - pisał o wartościach i normach w latach 60. Przełom w zakresie wyznawanych norm i wartości w społeczeństwach zachodnich. Zwrot do wartości materialnych do postmaterialnych;

w poprzednich okresach ludzie nie dążyli tak do dóbr materialnych, konsumpcyjnych - ceniono narodowość, przywiązanie do narodu i wierność zasadom - te normy i wartości przestały odgrywać ważną rolę

wg Ingleharta - te wartości zostały zaspokojone, ludzie przestali przywiązywać do nich wagę

W epoce globalizacji dominują wartości takie jak : swobody osobiste, seksualne, uniezależnienie się od tradycji, polityki, instytucji, religia zepchnięta na dalszy plan

Liczy się własna osoba i samorealizacja

Jakość życia, czas wolny

Podróże, udział w kulturze, aktywność

Noelle Neuman - badania wśród młodzieży niemieckiej i francuskiej - młode pokolenie odrzuciło moralność mieszczańską i tradycyjną

Najważniejsze własne szczęście, zaspokojenie potrzeb, przyjemne przeżycia ważniejsze od zobowiązań

W pracy szuka się samopotwierdzenia, kreatywności, dobrej atmosfery, czas wolny ważniejszy od czasu pracy

1. moralność użycia - konsumpcji

konsumpcja pozytywna, bo napędza gospodarkę

W latach 90 w wyniku kryzysu - wzrost bezrobocia na zachodzie, pogorszenie sytuacji materialnej. Odżycie pewnych wartości mieszczańskich

Nie ma ukształtowanej stabilnej moralności. PLURALIZM MORALNOŚCI w zależności od społeczeństwa

Rozluźnienie tradycyjnych zasad moralnych

Porzucenie kodeksów moralnych

Ludzie kierują się ogólnymi zasadami moralnymi

- tolerancja, godność osobowa, wolność

Normy postępowania sytuacyjne

Ruchy ekologiczne itp.

K. O. Apel - etyka komunikacji

H. Jonas - „zasada odpowiedzialności”

Wg. Apela w epoce globalizacji musimy stworzyć nowy typ etyki - etykę odpowiedzialności globalnej (makroetykę)

H Jonas - koniecznośc ochrony środowiska - apel o zmiany wartości, postaw

Wykład 9

Przemiany polityczne

Koncepcje Hardt, Negri „Imperium” „ Multitude”

Wizja stosunków politycznych w epoce globalizacji. Globalny porządek polityczny - kształtował się historycznie, a nie powstał od razu.

1648 traktat wersalski, od tego czasu datujemy państwa narodowe, władca przestał być właścicielem danego kraju, poddani stali się obywatelami. Okres państw narodowych to okres ciągłych wojen/

Powstawały struktury międzynarodowe, traktaty międzypaństwowe - miały zapewnić pokój i stabilizację. Przez jakiś czas się to udawało.

Powstanie Ligii Narodów - miała koordynować politykę podbojów.

Podstawową własnością państw narodowych jest suwerenność. Układy ograniczały suwerenność za zgodą tych państw.

Po II wojnie zostały nowe typy ograniczeń suwerenności.

Okres zimnej wojny - blok zachodni /wschodni.

Państwa wschodnie nie były właściwie suwerenne. Zachodnie bały się wschodu więc podporządkowali się USA. Po rozpadzie bloku wschodniego, słabe państwa wzmocniły blok zachodni. ZSRR straciło wpływy na świecie. Po '89 powstał w sumie jeden blok państw. Blok zachodni okazał się silniejszy, bez wojny doprowadził do rozpadu wschodniego. Imperium powstało ze względu na atrakcyjność polityczną, społeczną, gospodarczą, wydajność ekonomiczna.

Jest to system imperialny, a nie imperialistyczny. Tzn. nie kolonizuje, nie podbija siłą, nie traktuje innych jako gorszych, których trzeba wyzyskiwać. Toleruje różnice, sprzyja wyzwalaniu się narodów z więzów kolonialnych. Jedyny warunek to prowadzenie polityki zagranicznej zgodnie z centralnymi wytycznymi. System imperialny to sieć instytucji, układów, sojuszy.

3 poziomy władzy

I.

1. Elity polityczne w USA

2. Elity bogatych państw sprzymierzonych z USA

3. Instytucje wojskowe, gospodarcze, polityczne o charakterze globalnym

II.

1. Korporacje globalne, finansowe, gospodarcze

2. Państwa Narodowe -terytorialne organy władzy

Wielkie miasta

III.

1. Reprezentanci narodów, ludów (zgromadzenie ogólne USA, instytucje pozarządowe, akcje humanitarne). Sprzyjają imperium, chociaż nie są zwolennikami, wskazują na problemy

Centralne są USA - globalne mocarstwo. Stany występują nie jako państwo narodowe, USA jest państwem nietypowym. Ono reprezentuje interesy całego globu, model dla innych narodów, narzucany. Interesy USA utożsamiane z interesami globalnymi, hegemonia na całym świecie. USA - pierwszy uniwersalny naród.

Znikają tradycyjne granice międzypaństwowe, polityki państwowe. Imperium - nowe superpaństwo. Znika podział na to co wewnętrzne i zewnętrzne. Trzeb się podporządkować. Znika wojna w tradycyjnym sensie. Wojny zostały zastąpione akcjami policyjnymi. Każda wojna jest wojną wewnętrzną, domową. Wysyła się wojsko, ale nie jakiegoś kraju, pełnią rolę właściwie policji. Znika rozróżnienie między wojną i pokojem. Imperium ma prawo ogłosić stan wyjątkowy na całym globie (po 11 września)

Wojna bez frontów, przeciwko złu. Imperium, żeby się utrzymać musi mieć wroga.

Hybrydalność - wojska potrafią współpracować z miejscowymi wojskami (np. posługujących się jeszcze szablami)

System kontroli imperialnej -za pomocą pieniędzy, edukacji, prawa, wojska. Ideologia zaprowadzenia pokoju na całym świecie.

Walki o władzę w imperium

- konflikty między I i II warstwą, państwa bogate chcą mieć większy wpływ

- multitude - wielość, lud. Reprezentanci narodów, występują ruchy anarchistyczne. Jeśli nie są zbyt aktywne to dobrze, bo stają się potrzebnym wrogiem ideologicznym. Może ta wielość stać się jednak groźna dla całości.

W ramach układu globalnego następuje osłabienie innych układów np. ONZ, USA usunęło je na boczne tory.

- możliwość zachwiania - imperium jest oparte na sieciach, które są wrażliwymi układami, zaatakowanie sieci jest w miarę łatwe

Cała władza imperium oparta jest na kontroli, zaatakowanie sieci umożliwia wyłamanie się spod kontroli.

Wykład 10

INSTYTUCJE O CHARAKTERZE GLOBALNYM

System BrettonWoods

Lipiec 1944 w tej miejscowości wypoczynkowej doszło do spotkania 740 delegatów z 44 państw. Zastanawiali się jak uniknąć kryzysów gospodarczych. Inicjatorem tego spotkania był John M. Keynes. Starał się przekonać, że przyczyną kryzysów gospodarczych jest niekontrolowany przepływ kapitału, który należy ograniczyć.

Przepływ prowadzi do wzrostu kapitału, ale potem wraca do tych, którzy już go posiadają. Trzeba ustanowić granice celne, aby uniemożliwić przepływ zysku.

Temu służyło ustanowienie, że wszelkie międzynarodowe transakcje będą się dokonywały w dolarach, a inne monety będzie się do nich porównywać.

Na ten system składają się 3 instytucje:

1. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, International Monetarny Fund

2. Bank Światowy, Word Bank (przedtem Międzynarodowy Bank Rozbudowy i Rozwoju)

3. Światowa organizacja handlu, Word Trade Organisation, 1947 nazwa funkcjonuje od 1995, przedtem GATT (ogólne porozumienie dotyczące celu i handlu)

Do nich dołączyły niektóre agendy ONZ

UNCTAD

Agendy związane z kontrolą pracy

Zasady działania i transformacje systemu BrettonWoods

Cel systemu:

- odbudowa Europy po wojnie

- ochrona świata przed depresjami ekonomicznymi (które były przed wojną)

Podział ról

Międzynarodowy Fundusz Walutowy

- zapobieganie kryzysom, zapewnianie stabilności ekonomicznej, stosowanie polityki fiskalnej Keynesa, miał zalecać państwom co mają robić

- pobudzanie popytu przez podatki, płace

Keynes zakładał, że gospodarka nie może sama się kontrolować i musi to robić państwo

Wg jego zasad musi być prowadzona polityka na całym globie

- pożyczki pieniężne

Fundusz miał pieniądze z procentów lub dotacji, (głównie USA, bo nie były zniszczone wojną). Amerykanie mają prawo veta z racji wysokich dotacji dla funduszu

Międzynarodowy Bank Rekonstrukcji i Rozwoju

- miał walczyć z biedą, odbudowywać zniszczone państwa, pożyczać pieniądze na bardziej dogodnych warunkach, przygotowywał projekty modernizacyjne

- bardziej elastyczny, otwarty niż fundusz

W większym stopniu finansuje projekty dotyczące ochrony zdrowia, środowiska.

Światowa Organizacja Handlu

- najmniejsze znaczenie

- forum dla dyskusji, podejmowania decyzji jednomyślnych (każde państwo ma jeden głos)

Powstała by:

- chronić przed nieuczciwą konkurencją - tworzy prawo, które chroni

- wspierać wolny handel (likwidacja granic celnych)

Decyzje podejmuje w wyniku dyskusji i negocjacji. Na jej forum walka między krajami o najlepsze prawa wymiany - o zniesienie kwot na eksport, o zmodyfikowanie genetyczne żywności (USA chce sprzedawać ją i wytwarzać)

Runda Urugwajska 1999

Światowa organizacja Handlu wymusiła otwarcie granic południa dla towarów z północy. Zmuszono te biedne państwa do otwarcia granic, a nie otwarto granic dla produktów z tych państw.

Podstawy funkcjonowania systemu:

- hegemonia gospodarcza USA - umożliwiała stworzenie systemu i zapewnia swoje istnienie systemowi. System dzięki zasobom złota w USA, które posiadały 1/3 zasobów światowych

- wybór liberalnej drogi rozwoju wolnorynkowego, gospodarczego

- zasada - monetarna stabilizacja w krajach będzie dodatkowo zapewniania przez eksport towarów do USA

- kraje członkowskie zgodziły się, żeby USA stały się gwarantem porządku w Europie, Japonii itp.

Rząd USA kontrolował finanse świata

Wszystkie organizacje współpracowały z bankiem USA.

Podstawy zapewniły rozwój zachodu. Od 1945 nie było żadnego kryzysu gospodarczego.

Cztery etapy rozwoju systemu:

1. lata 40-60

- wszystkie organizacje chroniły przed kryzysem

- chciały odbudować gospodarkę zachodnioeuropejską i zapewnić dominację na świecie

Hasła uniwersalne:

Wspieranie rozwoju na całym świecie, pomocy, odbudowy, faktycznie od początku promowały interesy zachodu i USA.

- doradztwo i pożyczki - mechanizmy wpływania na inne państwa

Możliwość zaciągania kredytów długoterminowych i krótkoterminowych również dla państw z deficytem, pod warunkiem kontroli kapitału

Ta polityka doprowadziła do wzrostu gospodarczego krajów zachodnich

Poziom gospodarczy zwiększył się 3-krotnie

Lata 60

Objawy kryzysu gospodarczego, spowolnienie wzrostu

Strajki studenckie, postmodernizm, upadek tradycyjnego marksizmu

Rewolucja aksjologiczna - przejście do wartości postmodernistycznych

Porzucenie dyscypliny w pracy na rzecz bardziej elastycznych form - praca zadaniowa.

Bardziej liczyła się inwencja niż dyscyplina, kapitał ludzki niż maszynowy

Nie było potrzeba pożyczek

System przestał mieć znaczenie, część obrotu przejęły banki

Organizacje zmieniły politykę

Banki otworzyły się na II i III Świat. Zaczęto tym krajom pożyczać

2. Lata 1960 - 1980

Koncentracja instytucji na II i III Świecie.

Na zachodzie konflikty.

1971 Nixon oderwał dolara od złota. Podstawą dolara jest przemysł generalny USA, a nie rezerwy złota.

Dolar nieprzekładalny na złoto zaczął tracić na wartości - dewaluacja, która sprzyjała USA, bo mogli więcej produkować.

Sprzyjało to eksportowi - konflikt z Europą Zachodnią.

Pozostałe kraje skorzystały z możliwości pożyczek - zadłużały się i w większości nie wykorzystały szansy na dobre inwestycje (spadek wartości dolara im też to utrudniał)

Również Polska pożyczyła 20-30mld i do dzisiaj nie możemy spłacić

3. 1980-1990

Prezesem został Clauser - zmiana w polityce Banku Światowego. Przestano troszczyć się o biednych i biedne państwa. Zasada : WOLNY RYNEK.

Pomoc dla konkretnych projektów zamieniono na pomoc strukturalną, strukturalne przystosowanie instytucji, system biurokracji, gospodarki.

Fundusz i Bank pożyczały pieniądze

Programy dyktował Fundusz, potem inicjatywę przejął Bank - przygotował plany restrukturyzacji wg jednego schematu

Warunki:

-cięcia w deficytach budżetowych

- podnoszenie procentów od pożyczek i podatków

Zahamowanie dopływu pieniędzy dzięki temu zatrzymanie inflacji

Tylko tym którzy przystawali na te warunki, przyznawano pożyczki

LIBERTALIZACJA GOSPODARCZA = UGODA WASZYNGTOŃSKA

Niezależnie od poziomu gospodarczego i sytuacji chodziło o utrzymanie w ryzach budżetu i dokonanie prywatyzacji przemysłu, dzięki czemu obniżenie kosztów produkcji

Instytucje uzyskały większe znaczenie niż np. ONZ. Kraje musiały rezygnować z polityki socjalnej, ograniczać wydatki, otwierać granice na produkty z zagranicy. Zamiast niezależnego przemysłu czekały na inwestycje firm zachodnich.

Kraje niezachodnie uzależniały się od zachodu. Uważano, że taka polityka jest poprawna i przynosi odpowiednie rezultaty.

Potem okazało się, że jest błędna - wzrastało zadłużenie

- wzrost bezrobocia

- gospodarka się nie ożywiła

- uzależnienie od obcych inwestycji

- kraje nie były w stanie spłacać długów

Pod wpływem tych instytucji, w Polsce po upadku komunizmu znowu dotacje

(J. Sachs podyktował nam warunki rozwoju gospodarczego) plan Balcerowicza

Liberalizacja doprowadziła do wzrostu bezrobocia

We wszystkich krajach kryzys gospodarczy, inflacje, bezrobocie

Klęska polityki lat '80. W wyniku krytycznej oceny tej polityki została ona zarzucona.

4. Lata 90

Konsensus postwaszyngtoński

Rewizja programu instytucji finansowych, by zmienić program pomocy krajom potrzebującym, aby uwzględniała warunki panujące w krajach, a nie była mechaniczna

Rewiduje się polityka Banku i Funduszu

- program kredytów dla małych firm dla ich wzrostu, nie narzuca się schematów rozwoju

- uwzględnia się sytuację finansową i kieruje się pieniądze ku najuboższym

- polityka uwzględniająca różnice kulturowe, polityczne i gospodarcze. Nie ma jednego modelu rozwoju.

- konieczność udziału ludności w reformach (żeby była materialnie zainteresowana)

- waga instytucji miejscowych

- konieczność dostępu krajów rozwijających się do nowych technologii

Wykład 11

KRYTYKA GLOBALIZACJI

1. Postmodernizm

-nurt kulturowy, filozoficzny

- wyłonił się pod koniec lat 60

Protesty wymierzone w liberalne demokracje, procesy nie są wartościowe, przeciwstawia im inne

Zjawiska społeczne inne niż przyjmują zwolennicy globalizacji

- kategoria DYFERENCJI DYSKURSU - dla obecnych charakterystyczny jest pluralizm instytucji, światopoglądów, moralności

Nie występują procesy uniwersalizacji, o których mówią zwolennicy globalizacji

- odrzuca się pytania o tożsamość jednostek - ciągłe zmiany, każdy należy do wielości dyskursów

Elementy dyskursów, rozproszenie

Ich wolność wyznaczona przez reguły charakterystyczne dla poszczególnych dyskursów

- dążenie do poszerzania swojej wolności

TRANSGRESJA

Dążenie do łamania granic

Krytyka tradycyjnych wartości jak prawda, uważa się prawdy za tymczasowe, trudne do ustalenia, co jest prawdą, a co nie

Wszystkie tezy są tymczasowe

- krytyka racjonalizmu

Racjonalizm prowadzi do ucisku człowieka, nie pozwala na różnorodność i trzeba to odrzucić

- krytyka uniwersalności (wszystkich praw moralnych, norm)

To co partykularne jest wartościowe

Nie ma uniwersalnych ocen, norm

Ludzie żyją poza dobrem i złem (Nietsche)

Każdy sam wytwarza kryteria

- społeczeństwo nie opiera się na wartościach niepodważalnych, społeczeństwo rozrywki

2. Fundamentalizm i konserwatyzm

- nawołuje się do zasobów tradycyjnych, podtrzymywania tradycyjnych wartości

- przeciwstawia się swobodom obyczajowym tradycyjne przywiązanie do religii

- wysuwa się potrzeby związane z działalnością moralną

- dąży się do tego by uprawnienia wolnościowe powiązano z obowiązkami

- krytyka globalizacji za niszczenie wartości tradycyjnych, rodzinnych

- krytyka najbardziej rozpowszechniona w krajach Islamu, przeciwko ujednolicaniu świata

- ruch dwuznaczny - walcząc ze zjawiskami homogenizacji próbuje się narzucić swój styl

Homogenizacja wg stylu i programu islamskiego

3. Nacjonalizm

-zwolennicy państw narodowych krytykują ich osłabienie, osłabienie wartości narodowych

- w krajach Europy Wschodniej (Litwa), azjatyckich, ruchy nacjonalistyczne są znaczące

4. Nurt lewicowy krytyki globalizacji

- najbardziej zróżnicowany i aktywny

- wiele organizacji antyglobalnych, wiele grup, które jednoczą się w proteście przeciw globalizacji

ATTAC (1998) - antydemokratyczna kontrolo rynku i instytucji międzynarodowych

Cele:

- „inna globalność”

Globalna sprawiedliwość, zglobalizować sprawiedliwość

- przebudowa międzynarodowych instytucji finansowych, walczą o kontrolę rynków finansowych, dostęp do wody, umorzenie długów dla państw biednych, sprawiedliwy system handlu światowego, podatek Tobina (na pomoc dla obywateli)

Tobin - amerykański ekonomista

Od wielkich przemian walutowych pobierać 1% podatku, w celu ukrócenie spekulacji walutowych, miał przynieść 300mld USD rocznie - na pomoc dla biednych krajów (na umorzenie ich długów)

Światowe forum społeczne Porto Allegre (pozarządowe organizacje)

- nacisk na rolę państw - mogą wpłynąć na procesy globalizacji, zredukować negatywne skutki

- dążenie do reformy instytucji: Funduszu Walutowego Banku Światowego, żeby państwa miały większy wpływ

SPRAWIEDLIWOŚĆ, DEMOKRATYZACJA

- wielkie migracje do krajów rozwiniętych

Wszelkie ruchy poza kontrolą - „nowy proletariat”

Bezrobotni, „kolorowi”, którzy tworzą enklawy, gdzie rodzi się terroryzm, który wywołuje strach, korupcja, mafia, handel bronią

- w ramach globalizacji, kultury zachodu, imperium światowego tworzy się nowe barbarzyństwo, które może zachwiać całym systemem globalnym i doprowadzić do upadku (jak w latach 30 XXw)

MIEJSCE REGIONALNOŚCI (LOKALNOŚCI) W PROCESACH GLOBALIZACJI

- zjawisko przeciwstawne globalizacji

- regionalność niezbędna dla procesów globalnych

Nie stanowi alternatywy

W ramach globalizacji dokonują się procesy likwidacji lokalności istniejących autonomiczne, z drugiej strony globalizacja niemożliwa bez regionalizacji

W ramach globalizacji popiera się to, co regionalne

- regionalność zyskuje nowy status

Traci status autonomiczny, rolę w procesach komunikacji, uzyskuje znaczenie w sensie

• znaczenie jako wartościowa przestrzeń gospodarcza, dla inwestycji (jedne rejony bardziej zasobne od innych, więcej surowców itp)

• znaczenie w sensie turystyczno- wypoczynkowym (rejony atrakcyjne krajobrazowo zróżnicowane)

Nowe znaczenie regionów zrelatywizowane do wymiaru globalnego - muszą być zauważane przez system globalny, ze względu na miejsce jakie w nim zajmują

- globalizacja zagrożeniem dla regionów, lecz jest też dla nich szansą, aby przetrwały

- lokalność staje się hybrydalna

Zwyczaje, religie zmieniają się na sprzedaż, komercjalizacja

- regionalność konieczna dla globalizacji dlatego, że władza globalna nie jest w stanie centralnie zarządzać, musi być podzielona między regiony - samorządność

Richard Robertson

Glokalizacja - globalizacja lokalnie skonkretyzowana

Hybrydyzacja

Wymieszanie wartości lokalnych i globalnych

Nowe formy pluralizmu

Dyfuzje kultur

Procesy REGIONALIZACJI w ramach procesu GLOBALIZACJI

1. MIKROREGIONALIZACJA - tworzą się organizmy społeczne, kulturowe, polityczne, etniczne, tworzą się organizmy w regionach mniejszych od państwa. Pewne region etniczne, narodowe, które wchodziły w skład państw wraz z osłabieniem państw uzyskują większe znaczenie, nawet samodzielność, niezależność gospodarczą i kulturową. Np. Szampania, Andaluzja, Śląsk.

Typy dążeń

- uzyskanie większej niezależności - język itp.

- żądanie niezależności politycznej

2. NACJOREGIONALIZACJA (medioregionalizacja)

- walka o utrzymanie jedności państw narodowych

- zabezpieczają wpływ ludności na stosunki polityczne

- ochrona środowiska przed eksternalizacją zanieczyszczeń

- państwa prowadzą geopolitykę, geoekonomię

- tworzą warunki dla inwestycji, chronią przed ekspansją gospodarczą obcych podmiotów, stosują wymiar gospodarczy - inwestują w rozwój. Rynek ekonomiczny półotwarty (państwa wspierają swoją gospodarkę)

3. MAKROREGIONALIZACJA - największe znaczenie (transnacjonalizacja) - tworzenie struktur politycznych, gospodarczych, kulturowych na poziomie ponadpaństwowym

- makroregiony umożliwiają zwiększenie rynku zbytu, koncentracji kapitału na rozwój określonych technologii, dziedzin gospodarki

- ułatwiają konkurencję z innymi - tanieją towary

- proces najbardziej znaczący

- występuje na całym świecie

Makroregiony w ramach kontynentów

APEC - kooperacja ekonomiczna krajów Oceanu Spokojnego

Unia Afrykańska, Liga Państw Arabskich, Wspólnota Karaibska, Wspólnota Latynoamerykańska, NAFTA - północnoamerykański obszar handlowy, USA, Kanada, Meksyk

Likwidacja granic celnych między krajami, wzrost kooperacji - szybki rozwój. 1/3 handlu światowego w ramach makroregionów.

Związki geograficzne utrudniają współpracę z krajami, które do związków nie należą.

4. MEGAREGIONALIZACJA KULTUROWA

- opierają się na religiach, konkurencyjne wobec globalizacji, np. Islam, który zwalcza megaregion chrześcijański

W ramach regionalnych struktur makroregionów tworzą się semi-państwa. Zrzeczenie się części suwerenności na rzecz władz ponadregionalnych.

Procesy postępują głównie w Europie - UE. Wspólna kultura i wspólne interesy polityczne jest to w interesie wszystkich przystępujących do wspólnot

Dyskusja

- jak pojmować makroregiony?

Jako procesy antyglobalne czy jako etapy w procesie globalizacji - regiony przygotowują warunki dla globalizacji.

Wykład 12

MAKRTOREGIONALIZACJA

Historia integracji w Europie - wymiar kulturowy, instytucjonalny, społeczny, polityczny

Obecny proces integracji miał w przeszłości etapy instytucjonalnej politycznej integracji

1. Imperium Rzymskie - Europa Zachodnia do Renu opierała się na prawie rzymskim, jednym języku urzędowym - łacińskim, jednym systemie porządku. Gwarantem porządku i pokoju były legiony rzymskie, wspólne jednostki militarne

2. 800r koronacja Karola Wielkiego na cesarza katolickiego Kościoła Europy. Do wojen religijnych, co roku nabożeństwa na cześć Karola Wielkiego - w łacinie średniowiecznej

3. nowożytność- moderność, powstanie wielu niezależnych państw. Wytworzenie wspólnych przekonań, wartości, tożsamości:

- nauka - kult nauki

-świecka polityka państwowa

- kultura pluralistyczna religijne (tolerancja)

Chrześcijaństwo religią spajającą w Europie

- humanizm - kult człowieka jako jednostki

- otwartość na inne wartości, przyznawanie jednostkom wielkich swobód. W Europie rozwinął się dobrobyt, wysoka stopa życiowa i cywilizacji, zapewnienie dynamiki rozwoju

PROJEKTY INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

- wymiar instytucjonalny

1795r Kant, idea stworzenia federacji państw europejskich, nie wiązała się z uchyleniem suwerenności państw

Wiktor Hugo 1849 - nawiązał do idei Kanta, stworzenie stanów zjednoczonych Europy

Winston Churchill 1943 i 1946

Idea stanu natury

S. natury - nie ma władzy naczelnej, która zaprowadza porządek, rozsądza konflikty, dba o bezpieczeństwo

Sens instytucjonalny polega na zwalczaniu stanu natury

Powstanie państw - likwidacja stanu natury (chaosu, niebezpieczeństw), władzy partykularnej, sił partykularnych

Państwo bierze na siebie zabezpieczenie zdrowia, życia, rozwiązywania konfliktów

Likwiduje się stan natury - stan konfliktów

Państwa likwidują stan natury tylko na danym terenie. Nie ma nikogo, kto likwidowałby stan natury między państwami. Wciąż tam panuje i dlatego istnieją konflikty.

Struktury ponadpaństwowe mają zapobiec wojnom międzypaństwowym.

PROCES INTEGRACJI W EUROPIE

Początek po II wojnie światowej.

1. 1974 Plan Marshalla - odbudowa Europy po zniszczeniu wojennym - pomoc dla Europy pod kontrolą USA, przede wszystkim gospodarczą

Stworzenie organu kierującego:

16.04.1948 Europejska Organizacja Współpracy Gospodarczej. Pierwszy instytucjonalny poligon współpracy dla Europy Zachodniej. Polska przewidywana, ale Rosjanie okupujący nie pozwolili na to.

W planie wzięło udział 16 państw

1949 NRF, 1959 Hiszpania

Turcja i NRF taka sama suma pieniędzy, Niemcy stały się potęgą ekonomiczną, a Turcja wiadomo.

Zaczęto ograniczać normatywy importu, taryfy, cła

1991 Europejska współpraca -- i rozwoju z USA

1949 RWPG -rada wzajemnej współpracy gospodarczej

Rosjanie zapewniali surowce w naszym kraju, ale Polacy musieli oddawać przemysłowe produkty i spożywcze

1949 NATO - zachód

1959 - Pakt Warszawski - wschód

INICJATYWY ZWIĄZANE Z POWSTANIEM UE

-idea kontroli dostawy węgla i stali

5.V.1950 R. Schuman (m spraw zagranicznych Francji)- plan integracji Francji i NRF - wspólnej produkcji, wymiany surowców strategicznych

Dołączyły - Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy

1. 18.04.1951 Traktat w Paryżu

Europejska Wspólnota Węgla i Stali. Traktat wszedł w życie rok poźniej

I filar

I strefa wolnego handlu w Europie Zachodniej, zniesienie ceł między tymi 6 państwami

Rada ministrów

Zgromadzenie Ogólne

Trybunał Sprawiedliwości

Ta wspólnota miała osobowość prawną - mogła występować w imieniu 6 państw

2. TRAKTATY RZYMSKIE 25.03.1957r

II filar

II Europejska Wspólnota Energii Atomowej

Euratom - 6 państw

Celem było zapewnienie dostarczenia energii - wspólna polityka energetyczna

Również osobowość prawna

I Europejska Wspólnota Gospodarcza - EWG

1.o1.1958 rozpoczęcie działalności

Celem - wspieranie rozwoju gospodarczego, bogacenie się przez tworzenie wspólnego rynku - zniesienie ceł, zaczęto znosić ograniczenia (miały być zniesione w ciągu 12 lat)

CUD GOSPODARCZY - zniesienie wrogości między państwami

Niektóre organy, instytucje połączone - Trybunał Spraw, Zgromadzenie Ogólne, Rada

Trzy wspólnoty tych samych państw, trzy osoby prawne.

W latach 60 osłabnięcie integracji - de Gaulle

Po jego śmierci 1966 dalszy rozwój

Podstawą integracji EWG, dołączyły inne kraje

Lata 70

1972- W.Brytania, Dania, Irlandia

1975 -Grecja

1985 - Portugalia

1990 - Hiszpania

1995 - Austria, Finlandia, Szwecja

1978 Europejski System Walutowy

Powołano Parlament Europejski. Nowe akty prawne umożliwiające wymianę towaru, osób, kapitału

Proces jedności gospodarczej - coraz częściej myślano o współpracy politycznej

17.02.1986 I projekt UE

Jednolity pakt europejski

2.o2.1992 Maastricht / Traktat o UE - nazwa Wspólnota Europejska (zamiast EWG)

Proces integracji politycznej

Traktat wszedł w życie 1.11.1998

Reformował traktaty założycielskie, wspólnotowe

UE - system instytucji nadbudowanych nad trzeba instytucjami

Nie ma osobowości prawnej własnej, czerpie z tamtych trzech

UE PARASOLEM nad wspólnotami europejskimi

CELE UE:

- popieranie wzrostu gospodarczego

- wzmocnienie wspólnego wzrostu gospodarczego

- wspólna waluta

- wspólna polityka zagraniczna (nie udało się)

- wspólne zasady bezpieczeństwa i obrony (częściowo się udaje)

- ochrona praw i interesów obywateli

-współpraca wymiaru sprawiedliwości (obowiązuje)

- współdziałanie poza sferę gospodarczą

Trzech wspólnot nie zlikwidowano!

Traktat w Maastricht podpisało 12 państw - początek UE wspólna polityka rolna, handlowa, transportowa, migracyjna

Współpraca w zakresie pomocy policyjnej

Hymn, paszport europejski, Dzień Europejski (9.V)

Traktat w Amsterdamie 2.10.1997r, wszedł w życie 1.05.1999

-wzmacnia wartość polityczną

- przepisy zatrudnienia osób - migracji zarobkowej

- rozszerzał kompetencje współpracy w zakresie ochrony zdrowia, środowiska, praw konsumenckich

Porozumienie z Schengen zaczęto realizować (Polska grudzień 2007)

- zmieniono ilość członków instytucji UE, reorganizacja struktur

Traktat z Nicei 26.02.2001

Wszedł w życie dwa lata po podpisaniu

- wzmocniono stanowisko przewodniczącego komisji

- decyzje większością głosów w Radzie UE

- podział głosów między kraje, minima podjęcia decyzji 2/3

- wzmocniono władzę poszczególnych organów

- zasady karania tych, którzy nie przestrzegają zasad

Kopenhaga 2002

-zmiana zasad systemu głosowań, na niekorzystne dla Polski

-decyzje o przyjęciu nowych członków 1.05.2004 Polska

1. Traktat Rzymski

Konstytucja dla Europy - miała sfinalizować proces tworzenia regionu politycznego

Obywatelstwo europejskie

Wspólna polityka zagraniczna

Konstytucja zaakceptowana przez 18 państw. Referendum we Francji, Holandii - nie przyjęto.

Wykład 13

Proces instytucjonalnego łączenia się Europy wcale nie był jasny, klarowny, powstawały inne instytucje niezależne, niektóre istnieją inne nie albo zostały włączone w struktury UE

Europejska Organizacja Współpracy : Rozwoju 26 państw

Unia zachodnioeuropejska - ma na celu wspieranie kultury

EFTA 1960 (4.01) - alternatywa dla EWG

Austria, Dania, Norwegia, Portugalia

Państwa spoza Beneluxu, Niemiec i Francji

Konkurując z EWG uznała, że wspólnoty lepiej się rozwijają niż stworzyły państwa WFTY i większość państw przystąpiło do EWG

EUROPEJSKIE STOWARZYSZENIE WOLNEGO HANDLU

INSTYTUCJE WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ

Zadaniem UE jest regulowanie stosunków między państwami w ramach unii

Unia, której brakuje osobowości prawnej nie występuje na zewnątrz jako jeden organizm

Podstawowe instytucje UE:

SYSTEM INSTYTUCJONALNY

Elementarne instytucje:

- RADA EUROPEJSKA

Rada Uni Europejskiej Parlament europejski

Komisja UE trybunał sprawiedliwości trybunał obrachunkowości

1. Rada Europejska - najwyższy organ unii, powstała niezależnie od unii

- wyznacza kierunki działań UE, kierunki polityki

- składa się z szefów państw (rządów) lub ministrów spraw zagranicznych

Spotkanie 2-3 razy w roku

- co rok pisemny raport parlamentowi, sugestie, czy rozszerzyć unię czy nie

JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI

Traktat w Maastricht

2. Rada Unii Europejskiej

- parlament europejski

- główny organ decyzyjny, legislacyjny, wydaje prawa, które obowiązują bezpośrednio lub po akceptacji

- ministrowie poszczególnych państw członkowskich (muszą być upoważnieni)

- skład posiedzeń zmiennym w zależności od tematu (mzs, gospodarki)

-większość zwykła albo kwalifikowana

- przewodniczący - przedstawiciel danego państwa, zmiana co pół roku

- koordynacja ogólnej polityki gospodarczej państw, decyzje legislacyjne

* rozporządzenia obowiązują bezpośrednio bez wpisywania do praw krajowych)

* dyrektywy - stawiają członkom państw cele, formę i sposób realizacji wybierają państwa

* decyzje zobowiązujące adresatów, ale nie tylko państwowych, mogą dotyczyć instytucji, państw, typów obywateli

* zalecenia, opinie - nie wiążą prawnie. Powinno się…,nie pociąga to kar, nie jest przymusowe.

3. Parlament Europejski

- przedstawicielstwo partii politycznych UE

760 deputowanych

Nie jest unią prawodawczą, uczestniczy w procesie decyzyjnym UE, jest organem, którego opinii musi wysłuchać Rada UE, konsultacje, współdecyduje o prawodawstwie

- zatwierdzanie budżetu unii

- podejmuje decyzje w sprawie przyjmowania nowych członków

- zatwierdzanie układów stowarzyszonych

- funkcja kontrolna nad pracą Komicji Europejskiej i innych organów, powołuje w tym celu inne komisje i komitety

- 21 komisji specjalnych, które badają różne dziedziny

- obrady parlamentu, 1 tydz w ciągu miesiąca (umowy zatwierdzanie budżet)

4.Komisja UE - rząd UE

- inicjatywa prawodawcza

- realizuje postanowienia zawarte w przyjętych traktatach, aktach prawnych

- przedstawiciele państw członkowskich 1-2 z każdego państwa

- komisarze - gabinety z doradcami, D. Mibner (?) 26 komisji generalnych

- 16 tys pracowników - największa instytucja UE 1/5 zajmuje się tłumaczeniami

- rozdziela pieniądze wg wniosków indywidualnych albo zbiorowych (gminy, urzędy, uczelnie)

5.Trybunał obrachunkowy

- 15 rewidentów mianowanych przez Radę UE na 6 lat

- kontrola finansowa - legalność przychodów i rozchodów

6.Trybunał Sprawiedliwości

- 15 sędziów wspieranych przez 8 rzeczników generalnych

- bada przestrzeganie traktatów i rozstrzyga sprawę

- rozstrzyga spory wspólnoty europejskiej

-kary za łamanie przepisów

Przewodnictow Ue 6 miesięcy

Kilkadziesiąt wyspecjalizowanych instytucji

Europejski Bank Centralny

Europejski Fundusz Rozwoju Ludności

Komitet ekonomiczno-społeczny

Komitet konsultacyjny

Komitet regionów

Charakterystyka funkcjonowania UE

Cechy szczególne UE

- etap na drodze do globalizacji

- przeszkoda do globalizacji, bo unia się zamyka

- chęć zwiększenia zdolności produkcyjnej, konkurencyjnej w stosunku do USA

- siłami napędowymi integracji UE jest biznes, elity gospodarcze i menadżerowie firm

- przystąpienie do UE wszystkim krajom przyniosło korzyść, wzrasta poziom dochodu narodowego

Poszczególne państwa różnie odbierają to, jak daleko integracja powinna pójść

- kraje wschodnie wyczulone na punkcie suwerenności, nie chcą tak silnej integracji (Litwa)

- rządy państw ograniczone w swoich decyzjach

- UE wymusza przestrzeganie prawa, ograniczenie korupcji, pokojowe stosunki z sąsiadami, demokrację

Obiecuje wzrost dobrobytu

Minusy

- unia nie stanowi jednolitego podmiotu politycznego, gospodarczego

- troska o UE, ponieważ unia stanowi organ wykorzystywany przez najsilniejsze państwa UE do prowadzenia swojej polityki (Niemcy, Francja)

- unia powstała na bacie trzech wspólnot, ale niektórzy działają na własną rękę (wspólnoty gazowe)

- biurokracja - kilkadziesiąt tysięcy pracowników, regulacje formułowane zbyt szczegółowo, zbyt daleko idące

Określają wielkość butelek, kształt itp. ograniczają inicjatywę

- UE nie jest w stanie konkurować z USA, wolny rynek skrępowany przepisami

- spory dotyczące jak państwa mają być zintegrowane

* państwo europejskie, federalne

J. Fischer , rząd konstytucja, prezydent, parlament na wzór narodowego. Poszczególne państwa uzyskałyby status landów itp. (zwrócenie uwagi rozpadów wielkich państw np. ZSRR)

* konfederacja państw

Związek państw z zachowaniem odrębności państwowych i narodowych decyzje zapadaja za zgodą państw

- zbyt duże wydatki na niepotrzebne, luksusowe budynki UE

Luksusomania - wysokie pensje, wyposażenie, obsługa

- wiele kierunków politycznych nieudanych albo budzą zastrzeżenia

* polityka w sprawie regionów - tworzenie euroregionów, nowych organizmów gospodarczo-społecznych

Regiony osłabiają państwa narodowe potrzebne do utrzymania infrastruktury

• formalne stosowanie prawa cywilnego uwzględniające perturbacje związane z odszkodowaniami itp.

kto, jaki kraj potrafi najwięcej wyciągnąć z UE

---