WPŁYW GRUCZOŁÓW DOKREWNYCH NA SKÓRĘ I JEJ PRZYDATKI

- PRZYSADKA, TARCZYCA, NADNERCZA, GONADY PŁCIOWE

• Gruczoły dokrewne są to narządy gruczołowe, które nie mają przewodów wyprowadzających i oddają swą wydzielinę bezpośrednio do krwi. Substancje wydzielane przez te gruczoły nazywamy hormonami. Charakteryzują się one tym, że działają w obszarach odległych od miejsca swego powstania, dokąd zostają przeniesione z krwią. Zadanie ich polega na regulowaniu i koordynowaniu czynności narządów oraz na utrzymywaniu stałości składu środowiska wewnętrznego. Pełnią one zatem rolę podobną do układu nerwowego, z którym zresztą pozostają w ścisłym związku czynnościowym. Różnica polega na tym przede wszystkim, że regulacja nerwowa odbywa się znacznie szybciej i jest raczej krótkotrwała, natomiast regulacja hormonalna jest wolniejsza i działa dłużej. Produkt wytworzony w gruczole dokrewnym - hormon, dostaje się do krwi (czasem także do limfy lub płynów tkankowych) i jest transportowany przez naczynia krwionośne (tętnice) do tkanek i narządów, w których jest potrzebny, tzw. narządów docelowych. Jest więc wydzielany do wnętrza organizmu i w nim przejawia swoje działanie. Zadaniem gruczołów jest więc produkcja hormonów i kontrolowane wydzielanie ich do krwi.

Hormony pełnią ważne funkcje sterujące i regulujące w organizmie. Dla zapewnienia reakcji na zmienne warunki otoczenia oraz utrzymanie stałego środowiska wewnętrznego, aktywność poszczególnych organów musi zostać pobudzona, a innych zahamowana.

Układ hormonalny odgrywa ważną rolę także dla skóry, ponieważ decyduje o jej stanie. Hormony są wydzielane do krwi, a wytwarzane są w różnych gruczołach wydzielania wewnętrznego, zwanych gruczołami dokrewnymi. Należą do nich: przysadka, szyszynka, nadnercza, grasica, trzustka, gruczoły płciowe (jądra, jajniki).

Hormony wraz z krwią przedostają się do krwi, a wraz z nią dostają się do komórek, których aktywność stymulują.

Przysadka

• Przysadka mózgowa jest niewielkim gruczołem dokrewnym mieszczącym się wewnątrz czaszki, w tzw. siodełku tureckim

• Przysadka zawiaduje całym układem hormonalnym. Ona steruje praca innych gruczołów dokrewnych.
  Najważniejszymi hormonami przysadki są:

- hormon wzrostu (somatotropina)

- hormony tropowe (zwrotne) wywierające wpływ pobudzający na czynności wewnątrzwydzielnicze innych gruczołów:

* hormony gonadotropowe - pobudzające funkcje jader i jajników

* hormon tyreotropowy - wzmagający czynność tarczycy

* hormon adrenokortykotropowy (ACTH) - pobudzający
czynności wydzielnicze kory nadnerczy

Hormon wzrostu (somatotropina) - pobudza do wzrostu wszystkie zdolne do tego tkanki i układy ustroju. U młodocianych powoduje wzrost kości długich poprzez pobudzenie rozwoju chrząstek nasadowych (na kościach długich). Wzmaga on syntezę białek we wszystkich komórkach ustroju, zmniejsza wykorzystanie glukozy i zwiększa spalanie tłuszczu.

Przysadka mózgowa wytwarza trzy rodzaje hormonów wpływających na funkcję narządów płciowych (hormonów gonadotropowych).
Hormony gonadotropowe pobudzają prace jader i jajników. Gdy te pod wpływem pobudzenia wydzielają do krwi większa ilość hormonów płciowych, maleje wydzielanie przez przysadkę hormonów gonadotropowych.

Hormon tyreotropowy - (tyreotropina - TSH od ang. thyroid stimulating hormone) działa przede wszystkim na tarczycę, wywołując jej powiększenie, zwiększone unaczynienie i pobudzenie wytwarzania oraz uwalniania do krwi hormonów tarczycowych.
Część pośrednia przysadki wydziela do krwi hormon melanotropowy (MSH intermedynę). Reguluje on wytwarzanie w skórze melaniny. Wzmożona produkcja tego hormonu występuje u kobiet w ciąży i u chorych z niedoczynnością kory nadnerczy. W stanach tych często nasila się pigmentacja skóry.

Hormon adrenokortykotropowy (ACTH od ang. adrenocorticotropic hormone) - oddziałuje na korę nadnerczy, stymulując ją do wydzielania hormonów. W razie niedoboru ACTH dochodzi do groźnej dla życia niedoczynności kory nadnerczy. Nadmiar ACTH prowadzi do nadczynności kory nadnerczy (tzw. choroba Cushinga).

Tarczyca

• U człowieka znajduje się z przodu szyi i przylega do tchawicy. Składa się z dwóch płatów długości 5 cm i szerokości 3 cm, połączonych niewielką częścią środkową. Waży około 20-40g. Jest bogato unaczyniona. Jest otoczona torebką włóknistą, która zrasta się z tchawicą i krtanią.

• Czynność tarczycy regulowana jest przez hormon tyreotropowy przysadki i przez układ nerwowy.
  Tarczyca wytwarza hormony :
  - tyroksynę T4 - działa przyspieszająco na przemianę materii i energii. Wzmaga procesy utleniania, co powoduje zużywanie zapasów glikogenu i tłuszczu w tkankach, a wzrost poziomu cukru we krwi. Pobudza proces wzrostu, warunkuje rozwój psychiczny i fizyczny, przyspiesza dojrzewanie płciowe, wpływa na stan skóry, wzrost włosów i paznokci. Tyroksyna wpływa na tworzenie się tkanki tłuszczowej pod powierzchnią skóry i dba o jej systematyczne odżywianie. Dzięki temu skóra jest lepiej napięta, wygląda zdrowo, świeżo i młodo.

- trójjodotyroninę T3- powstanie trójjodotyroniny ( i pozostałych hormonów tarczycy) jest w dużym stopniu zależne od pierwiastka , zwanego jodem. W wyniku działania enzymu jod zamienia się w tak zwane jodki. I w takiej postaci zostaje on wchłonięty przez tarczycę. Wewnątrz niej odbywa się tak zwane jodowanie aminokwasu tyrozyny - i tak powstaje trójjodotyronina i pozostałe hormony.

- kalcytoninę jest hormonem, który odpowiedzialny jest za utrzymanie prawidłowego poziomu wapnia oraz fosforu w osoczu krwi.

Nadnercza

• Nadnercza to gruczoły wydzielania wewnętrznego znajdujące się - jak sama nazwa mówi - w łączności z górnym biegunem nerek.

Prawidłowe nadnercze jest zbudowane z:

-kory nadnercza, która produkuje hormony sterydowe

-rdzenia nadnercza, który produkuje hormony zwane katecholaminami (adrenalina i noradrenalina)

- niewielkie ilości hormonów płciowych - androgenów (w warstwach pasmowatej i siatkowatej) Androgeny powstają w nadnerczach w niewielkiej ilości. Problemem medycznym stają się wtedy, kiedy wytwarzane są w nadmiarze (wskutek zaburzeń genetycznych) lub w wypadku guzów nadnerczy, zakłócających ich produkcję. (Androgeny w większych ilościach wytwarzane są w jądrach i mają zasadnicze znaczenie jako męskie hormony płciowe).

• Rdzeń nadnerczy produkuje tzw.

- katecholaminy, przede wszystkim adrenalinę, w mniejszym stopniu noradrenalinę. Na wydzielanie adrenaliny wpływa wiele czynników, przede wszystkim emocjonalnych, np. strach, gniew oraz konieczność mobilizacji do walki lub obrony. Wydzielanie noradrenaliny również następuje pod wpływem różnych czynników, często innych niż te, które zwiększają poziom adrenaliny. Noradrenalina uczestniczy na przykład w utrzymaniu stałego ciśnienia krwi, zapobiegając obniżeniu ciśnienia przy zmianie pozycji ciała z leżącej na siedzącą.
Katecholaminy wpływają na wiele narządów, oddziałując poprzez receptory. Efektem ich działania jest skurcz naczyń tętniczych, przyspieszenie pracy serca i zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego, wzrost ciśnienia tętniczego, rozkurcz oskrzeli. Mają one także duży wpływ na procesy metaboliczne organizmu, np. podwyższenie poziomu cukru we krwi wskutek nasilenia rozpadu glikogenu w wątrobie i mięśniach oraz przez hamowanie wydzielania insuliny w trzustce. Powodują też rozpad tłuszczów, czyli tzw. lipolizę. Umożliwia to uruchomienie zapasów energetycznych w stanach wymagających dużej mobilizacji organizmu.
Adrenalina i noradrenalina są dostępne w postaci farmakologicznej i podawane w stanach zagrożenia życia, przede wszystkim w czasie zabiegów reanimacyjnych oraz w leczeniu wstrząsów alergicznych i ciężkich napadów astmy

Gonady płciowe

• Jądra wytwarzają:

- testosteron - pobudza wzrost kości i mięśni w kierunku kształtów MĘSKICH. Wpływa także na powstawanie drugo i trzeciorzędowych cech płciowych męskich.

• androsteron.

• Jajniki wytwarzają:

- estrogeny- estradiol, estriol i estron

- progesteron

Powodują one wzrost i rozpulchnienie błony śluzowej macicy.

Działanie estrogenów na skórę i przydatki:

• ESTROGENY - to grupa 3 głównych hormonów produkowanych przez jajniki kobiet. Są to: estradiol, estriol i estron. Hormony te warunkują rozwój żeńskich narządów rozrodczych, stymulują rozrost błony śluzowej macicy, regulują poziom dobrego i złego cholesterolu we krwi oraz wzmagają mineralizację kości (zapobieganie osteoporozie).
  Co ciekawe, mężczyźni produkują bardzo niewielkie ilości estradiolu i jest on niezbędny do uzyskania pełnej płodności. Produkcja estradiolu u płci męskiej odbywa się w jądrach i korze nadnerczy.

• mają wpływ na nawilżenie, a także elastyczność i miękkość skóry i błon śluzowych

• zwiększają przepuszczalność błon komórkowych i bariery skórnej

• wydłużają cykl wzrostu włosów (anagen) i chronią przez łysieniem androgenowym

Działanie progesteronu na skórę:

• wpływa na aktywność i metabolizm estrogenów

• zwiększa liczbę komórek Langerhansa

• wpływa na aktywność metaloproteinaz

• odpowiada za wiele reakcji związanych ze zmianami wydolności organizmu w okresie ciąży

• Hormony płciowe osiągają maksymalny poziom wydzielania ok. 20 r. ż. Stężenie ich zaczyna obniżać się w okresie menopauzy i andropauzy. Hormony płciowe oddziałują bardzo silnie na skórę.

• Hormony mogą być w skórze metabolizowane, aktywowane, neutralizowane, a także wydzielane. W skórze, zwłaszcza w okresie menopauzy, produkowana jest także pewna ilość estrogenów.

• W okresie menopauzy gwałtowny spadek stężenia hormonów kobiecych estrogenów (estradiol, estron) i progesteronu wiąże się z zauważalnym pogorszeniem stanu skóry i nasileniem cech starzenia.

• Starzenie hormonalne cechuje:

- cienka, atroficzna skóra

- suchość skóry

- zmniejszenie łojotoku i poszerzenie ujść gruczołów

- pogorszenie ukrwienia i bladość cery

HTZ i ich wpływ na wygląd skóry.

Liczne badania potwierdzają korzystny wpływ HTZ na skórę w okresie menopauzy. Hormonalna terapia zastępcza:

- chroni przed odwodnieniem skóry

- wywiera korzystny wpływ na skład lipidów bariery ochronnej naskórka

- oddziałuje na odbudowę glikozaminoglikanów skóry

- wywiera korzystny wpływ na proces gojenia ran

- wpływa na elastyczność skóry i budowę włókien elastycznych

- zapobiega utracie kolagenu i wspomaga syntezę nowych włókien

Oddziaływanie estrogenów (estradiolu i estronu) na skórę przy stosowaniu miejscowym.

Hormony estrogenowe i progesteron można stosować miejscowo na skórę

• Wpływ estrogenów:

- poprawa ukrwienia

- poprawa nawilżenia skóry

- dodatni wpływ na ilość mukopolisacharydów i kwasu hialuronowego

- poprawa struktury włókien elastycznych

- pogrubienie i poprawa gęstości skóry

- normalizujący wpływ na prace gruczołów łojowych i zmniejszenie średnicy gruczołów

• Progesteron stosowany wraz z estrogenami wzmacnia wpływ estrogenów na poprawę grubości skóry. Ponadto zmniejsza łojotok, a oddziałując na metaloproteinazy (MPT) zmniejsza ich degradujący wpływ na kolagen.

Androgeny

• ANDROGENY - do tej grupy należy przede wszystkim testosteron, także androstendion. Testosteron to najważniejszy hormon męski, produkowany przez jądra, a w mniejszych ilościach - przez korę nadnerczy.
  Wpływa on na wykształcenie się męskich narządów rozrodczych, męskiego owłosienia, głosu i budowy ciała. Stymuluje dojrzewanie plemników i popęd płciowy.
  Co ciekawe, kora nadnerczy i jajniki kobiet potrafią produkować androgeny w niewielkich ilościach.

---