Wykład 1

4.10.2005

Istota i znaczenie makroekonomii

Makroekonomia jest działem (częścią składową) współczesnej teorii ekonomii, zajmującym się badaniem i wyjaśnianiem zasad funkcjonowania i rozwoju gospodarki jako całości.

(Teoria-jest to sposób objaśniania jakichś zjawisk) ; MAKRO znaczy „duży”. Makroekonomia interesuje się zjawiskami występującymi w dużej skali(najczęściej gospodarki narodowej).

Makroekonomia bada i wyjaśnia zjawiska, mechanizmy funkcjonowania gospodarki za pomocą poszukiwania, wyjaśniania współzależności(związków)występujących między pewnymi agregatami ekonomicznymi.

Agregaty- pewne wielkości, będące albo sumą zjawisk występujących w skali mikro, bądź to wypadkową tychże zjawisk, np. globalna produkcja, Produkt Krajowy Brutto, całkowite(globalne)zatrudnienie, globalna konsumpcja, ogólny poziom cen.

Makroekonomia zakłada, że decyzje podejmowane przez mikropodmioty są nie tylko wynikiem ich potrzeb, ale także mogą być w części następstwem oddziaływania ze strony państwa, są modyfikowane przez politykę.

Makroekonomia dostarcza wiedzy pozwalającej zrozumieć, poznać zjawiska zachodzące we współczesnej gospodarce, zasady jej funkcjonowania, mechanizm przebiegu pewnych zdarzeń, skutki tych zdarzeń.

Makroekonomia spełnia dwie podstawowe funkcje:

• POZNAWCZĄ-pozwala poznać i zrozumieć…(każda nauka pełni taką funkcję )

• UŻYTECZNĄ(UTYLIYARNĄ, APLIKACYJNĄ)-polega na tym, że makroekonomia dostarczając wiedzę o zjawiskach, mechanizmach, funkcjonowaniu gospodarki umożliwia podejmowanie racjonalnych decyzji. Dzięki wiedzy makroekonomicznej rośnie prawdopodobieństwo, że decyzje podejmowane przez uczących się będą racjonalne(oparte na zasobach naszego rozumu).

Wykład 2

11.10.2005

Współczesna makroekonomia była i jest kształtowana przez różne teorie, a przede wszystkim przez:

• Teorię liberalizmu gospodarczego

• Keynesowską(J.M.Keynes)

• Teorię neoliberalną

Główne problemy, jakimi zajmuje się makroekonomia:

• Mierzenie rezultatów(efektów)

• Wzrost i rozwój gospodarczy(mierzenie, czynniki)

• Stabilność gospodarki(równowaga, wahania)

• Czy i w jakim zakresie państwo powinno oddziaływać na gospodarkę(rola państwa, rola pieniądza, polityka fiskalna)

• Wymiana i współpraca międzynarodowa

• Inflacja

• Bezrobocie

Metody liczenia rezultatów działalności gospodarczej w makroskali i związane z nimi mierniki

Wykorzystuje się tu agregaty ekonomiczne, które rejestrują aktywność danej gospodarki, efekty jej działalności(oceniają czy aktywność ulega poprawie).Mierniki te pozwalają określać kształt, założenia polityki ekonomicznej, wybierać odpowiednie narzędzia oddziaływania na przebieg procesów gospodarczych, określać hierarchię celów (ważność, porządek), pozwalają oceniać skuteczność działania państwa, rządu; są podstawą porównań międzynarodowych, pozwalają oceniać tempo zmian i poziom rozwoju poszczególnych gospodarek według poziomu rozwoju gospodarczego.

Metody liczenia mierników odzwierciedlających efekty działania gospodarki:

MPS(Material Produckt System)-stosowana była tylko w krajach socjalistycznych, bowiem inne kraje stosowały SNA(System of National Acconts ).

MPS ujmowały efekty działań gospodarki uzyskiwane w jej materialnej sferze(przemysł, budownictwo, rolnictwo i leśnictwo, transport i łączność, obrót towarowy). Poza mirnikami w tej metodzie pozostawały efekty w niematerialnej sferze gospodarki(oświata i nauka, kultura sztuka, obrona narodowa, administracja). Nie umiano mierzyć efektów osiąganych w tych dziedzinach. MPS odzwierciedlała tylko część aktywności gospodarczej danego kraju, poza tym nie można było porównać MPS z SNA.

Na początku lat 90-tych w krajach socjalistycznych dokonujących procesu transformacji(przekształcenia, przechodzenia od gospodarki socjalistycznej do kapitalistycznej)następuje zmiana liczenia, metodologii mierników. Koniec używania MPS(w Polsce od 1992r.)

SNA- obejmuje działalność gospodarczą w całej gospodarce(prawie całej). Mierniki, które w niej występują lepiej odzwierciedlają zmiany aktywności gospodarczej. Dziś w oficjalnej statystyce gospodarczej stosuje się te mierniki.

SNA

1. WG- wartość globalna

2. PKB- produkt krajowy brutto

3. PNB- produkt narodowy brutto

4. PNN- produkt narodowy netto

5. DN(Y)- dochód narodowy

6. DO- dochód osobisty

7. DDO- dyspozycyjny dochód osobisty

WG jest to suma wartości wszystkich dobra i usług wytworzonych w danym czasie w całej gospodarce(wchodzą tu dobra konsumpcyjne i produkcyjne o różnym stopniu przetworzenia).

Jest podstawą liczenia pozostałych.

WG - zużycie dóbr pośrednich = PKB

Dobra pośrednie- takie, które w procesie produkcyjnym są zużywane(przekształcane), Np. surowce, materiały, półprodukty. Służą do produkcji dóbr finalnych.

PKB- suma wartości wszystkich dóbr usług finalnych wytworzonych w danym roku w kraju przez czynniki wytwórcze funkcjonujące na terytorium(obszarze) danego kraju.

Dobra finalne- mogą zaspokajać potrzeby konsumentów od razu, nie podlegają dalszemu procesowi przetwarzania.

W danym kraju mamy zarówno własne(należące do danego narodu) jak i obce(Np należące do zagranicznego kapitału)czynniki wytwórcze, tu liczy się produkt wytworzony przez czynniki znajdujące się na danym terytorium, niezależnie do kogo należą.

PKB + dochody z zagranicy - dochody za granicę = PNB

Dochody z zagranicy- przekazywane przez krajowych właścicieli czynników wytwórczych za granicą, prowadzących działalność gosp.(przedsiębiorstwa krajowe pracujące za granicą, obywatele danego kraju pracujący za granicą)

Dochody za granicę- przekazywane z kraju przez obywateli prowadzących u nas działalność gospodarczą.

PNB- jest to suma wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym roku przez czynniki wytwórcze należące do obywateli danego kraju, bez względu na to gdzie są one zlokalizowane, gdzie prowadzą działalność.

Relacje między PKB i PNB:

PKB = PNB saldo „0”

PKB > PNB saldo „-„

PKB < PNB saldo „+”

Są to mierniki BRUTTO, bo zawierają w sobie wartość zużytych czynników wytwórczych

PNB - amortyzacja = PNN

Amortyzacja odzwierciedla zużycie wartości majątku trwałego

PNN(albo wartość nowo wytworzona, wartość dodana lub produkcja czysta)- jest to nadwyżka wytworzonych w danym czasie przez narodowe czynniki wytwórcze pozostające do dyspozycji danego społeczeństwa(narodu) po odjęciu tych dóbr, które zastępują zużyte środki majątku trwałego.

PNN - podatki pośrednie(Np. VAT, cło, akcyza) = DN(Y)

DN(Y)- suma dochodów uzyskiwanych przez właścicieli czynników wytwórczych za wykorzystanie tych czynników wytwórczych

• Suma plac

• Suma zysków

• Suma czynszów, rent gruntowych, procentów

Nie wlicza się tu dochodów transferowych( są one pochodną DN):

• Renty pracownicze, emerytury

• Zasiłki różnego rodzaju

• Stypendia

DN jest podstawą egzystencji danego społeczeństwa, można mieć jednak inne dochody niż z pracy, wtedy:

DN(Y) + dochody transferowe- % od obligacji państwowych- składki ubezpieczeniowe= DO

DO może być złożony wyłącznie z pracy lub wyłącznie z renty(emerytury)

DO - podatki bezpośrednie(PIT, CIT) = DDO

DDO określa poziom i standard życia danego narodu, społeczeństwa, może być przeznaczony na konsumpcję, inwestycje, oszczędności.

Wszystkie wyżej wymienione kategorie mogą być liczone w dwojakim ujęciu:

• Nominalnym

• Realnym

Nominalny PKB- polega na obliczaniu tych mierników w cenach bieżących(rynkowych)

Iloczyn wielkości rozmiarów produkcji oraz cen w danym roku.

2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005

PKB nominalny:

x₂₀₀₀*p₂₀₀₀; x₀₁*p₀₁; x₀₂*p₀₂; …

Odzwierciedla zmiany, wzrost lub zmniejszanie się rozmiarów produkcji, zmiany cen, zmiany i wielkości produkcji i zmiany cen. Nominalny PKB pozostaje pod wpływem zmian cen, jest to ujęcie mało wiarygodne do oceny stanu gospodarki, oceny jej aktywności. Nominalny PKB jest mało przydatny do oceny skali gospodarki, ponieważ nie odzwierciedla faktycznych zmian aktywności. Nominalny PKB może rosnąć nawet jeśli produkcja maleje, będzie to wzrost inflacyjny. Aby ustrzec się od niedogodności wynikających z wpływu zmian cen, do porównania w czasie itp. stosuje się realne ujęcie tych mierników, polega ono na ich obliczaniu dwiema metodami:

• Za pomocą cen stałych(cen bazowych- porównywalnych)

• Za pomocą korygowania nominalnego ujęcia i zmian ogólnego poziomu cen

PKB realny(ceny stałe)-liczy się nie za pomocą cen bieżących, tylko za pomocą cen przyjętych za bazowe

PKB realny = x₂₀₀₀*p₂₀₀₀ - x₂₀₀₁*p₂₀₀₀

x zmienia się; p- const.

PKB realny x₊₀*p₀ + x₊₁*p₀ + x₊₂*p₀

PKB reaguje wyłącznie na zmiany wielkości produkcji: rośnie gdy rośnie produkcja; maleje gdy maleje produkcja

Wykład 3

18.10.2005

II sposób przeliczania(nominalny na realny)

Wskaźnik cenowy(ogólnego poziomu cen) jest to średnia ważona zmian cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład PKB.

Wskaźnik cenowy w %	Wskaźnik cenowy w wartościach absolutnych
110%	1,1
Ogólny poziom cen wzrósł o 10%
105%		1,05
Ogólny poziom cen wzrósł o 5%
150%	1,5
100%	1,0
Ogólny poziom cen nie zmienił się
95%		0,95
Ogólny poziom cen zmniejszył się o 5%

Realny PKB w_t1 = ^{Nominalny PKB wt1}/_{Wskaźnik cenowy(absolutny) wt1}

Realne rozmiary PKB

*Jakie czynniki powodują wzrost(spadek) nominalnego PKB?

Wzrost i rozwój gospodarczy

Wzrost gospodarczy to proces rozszerzania się zdolności wytwórczych danej gospodarki i wynikające z niego powiększanie się realnych rozmiarów PKB.

Jeśli w danej gospodarce w kolejnych latach (z roku na rok ) rosną realne rozmiary PKB wówczas taka gospodarka znajduje się w stanie wzrostu gospodarczego. Jeśli realne rozmiary PKB w kolejnych latach powstają na tym samym poziomie, wówczas mówimy, że gospodarka znajduje się w stagnacji.

Jeśli realne rozmiary PKB w kolejnych latach zmniejszają się wówczas dana gospodarka znajduje się w stanie represji( malejąca aktywność gospodarcza, maleje realne PKB).

Wskaźnik dynamiki tempa wzrostu gospodarczego „r” oblicza się:

_{wt1- okres bieżący}

PKB

wt0 = 1000 r =(100:1000)*100=10%

wt1 =1100

∆=100

Jest to powszechnie stosowany miernik w wielu krajach.

Jeżeli wskaźnik „r” :

• r > 0 gospodarka znajduje się w stanie wzrostu gospodarczego

• r = 0 nie ma przyrostu w gospodarce, występuje stagnacja

• r < 0 realne przyrosty są ujemne, to w kolejnych okresach maleje wzrost gospodarczy

Umownie rozróżnia się:

• r > 6% wzrost dynamiczny

• 3% < r < 6% wzrost umiarkowany

• 0% < r < 6% wzrost powolny, słabo odczuwalny

Im szybsze tempo wzrostu, tym korzystniej ocenia się gospodarkę.

Zbyt szybki wzrost gospodarczy może stwarzać zagrożenia dla gospodarki, może wywoływać pewne zjawiska, które nasilając się mogą wyhamować tempo wzrostu, mogą doprowadzić do stagnacji, regresji, do szybkiego wyczerpania się zasobów wytwórczych danej gospodarki, staną się one coraz droższe, trudno dostępne, nie wszyscy wytwórcy będą mogli je zakupić, nie wszyscy zaspokoją swoje potrzeby. Zbyt szybki wzrost gospodarczy może doprowadzić do powstania czynników, które uniemożliwią dalszy wzrost gospodarczy

• Gdy gospodarka osiągnie zbyt wysoką aktywność, gdy tempo wzrostu kształtuje się między 9-10% rządy celowo wprowadzają pewne hamulce, ograniczenie mające zmniejszyć zbyt wysoką aktywność gospodarczą.

• Wzrost umiarkowany (5-6%) uważany za bezpieczny, za takie tempo, które nie stwarza niebezpieczeństw ,nie wywołuje negatywnych zjawisk. Jeśli w tym tempie wzrasta produkcja, możliwe jest częściowe odtwarzanie czynników wytwórczych.

• Wzrost na poziomie poniżej 3% jest niewyczuwalny dla społeczeństwa.

Jedna z korzyści wzrostu gospodarczego jest to, że odpowiednio szybki wzrost gospodarczy tworzy warunki do rozwoju gospodarczego(rozróżnia się wszelkie zmiany ilościowe i jakościowe w gospodarce dzięki którym następuje poprawa stopy życiowej danego społeczeństwa, standardu życiowego). Poprawa stopy życiowej jest powszechnie rozumiana jako wzrost ilości lub poprawa jakości zaspokajania różnych potrzeb społeczeństwa.

Rozwój gospodarczy to poprawa w wielu dziedzinach życia danego społeczeństwa, w zakresie warunków pracy, poprawa zaspokojenia potrzeb w dziedzinie ochrony zdrowia, poprawa warunków mieszkaniowych, edukacyjnych, wypoczynku, poprawa stanu bezpieczeństwa, poprawa stanu środowiska, kultury, stosunków międzyludzkich. Odpowiednio szybki wzrost gospodarczy zwiększa dostęp do dóbr dostępnych dla społeczeństwa.

Miernikiem rozwoju gospodarczego jest „rg” :

PKB na 1 mieszkańca

L - liczba ludności

Rozwój gospodarczy jest wtedy gdy na jednego mieszkańca rośnie ilość PKB

Rozwój gospodarczy rg t0 < rg t1 <rg t2

W kolejnych latach wskaźnik musi być coraz wyższy

rg t0 = rg t1 = rg t2 Stagnacja

rg _t0 > rg _t1 > rg _t2 Regresja

Wzrost gospodarczy tworzy warunki do rozwoju gospodarczego

Wzrost gospodarczy Rozwój gospodarczy

Koniecznym warunkiem, aby gospodarka znajdowała się w stanie rozwoju gospodarczego jest wzrost gospodarczy, ale nie każdy wzrost gospodarczy jest w stanie zapewnić gospodarce rozwój gospodarczy.

rg = PKB realny(t₁): L _t1 const.

Licznik i mianownik rośnie w tym samym tempie, to rg zostaje niezmienione. Stagnacja pod względem rozwoju gospodarczego

rg = PKB realny(t₁): L _t1

Gdy mianownik rośnie w tempie szybszym od licznika to całe wyrażenie maleje, rg w kolejnych latach będzie maleć.

Nie każdy wzrost gospodarczy zapewnia warunki do rozwoju gospodarczego. Aby w tym samym czasie, roku dana gospodarka znajdowała się w stanie wzrostu i rozwoju gospodarczego tempo wzrostu gospodarczego wzrostu gospodarczego musi być szybsze od tempa wzrostu liczby ludności w danym kraju(licznik rośnie szybciej od mianownika)

rg = PKB realny(t₁): L _t1

PKB realny(t₁) - rośnie w szybszym tempie niż L _t1 liczba ludności

Wzrost gospodarczy Rozwój gospodarczy

Występuje tu sprzężenie zwrotne. Rozwój gospodarczy także oddziałuje na wzrost gospodarczy, ułatwia utrzymanie gospodarki w stanie wzrostu.

Gdy wystąpi rozwój gospodarczy poprawiają się warunki edukacji, co zaś wpływa na podnoszenie kwalifikacji i wiedzy społeczeństwa. Rozwój gospodarczy oznacza także zdrowsze społeczeństwo(lepsze warunki zdrowotne i profilaktyka), lepsze warunki mieszkaniowe. Celem każdego społeczeństwa jest rozwój gospodarczy.

Wykład 4

25.10.2005

Korzyści i koszty wzrostu gospodarczego

Wzrost gospodarczy(jak każde zjawisko ) wywołuje skutki negatywne i pozytywne. Skutki negatywne występują wtedy, gdy wzrost ma zbyt szybkie tempo.

Korzyści wzrostu gospodarczego:

• Gdy tworzy warunki do rozwoju gospodarczego, poprawy standardu. Poprawa warunków społecznych jest wtedy im szybsze jest tempo wzrostu gospodarczego

Kiedy nastąpi podwojenie sprawdzamy:

68: r

Np. : 68:2%= 34, czyli za 34 lata

68 : 5%≈13, czyli za 13 lat

• W warunkach wzrostu gospodarczego rośnie ilość dóbr, dzięki którym wzrasta możliwość racjonalnego podziału produktu społecznego PKB, wzrasta możliwość racjonalnego zaspokajania potrzeb, można poprawić warunki funkcjonowania różnych dziedzin życia. Wraz ze wzrostem gospodarczym poprawiają się warunki społeczne, więcej potrzeb zostaje zaspokojonych i na większym poziomie można je zaspokajać, starcza na zaspokojenie potrzeb większej ilości grup społecznych

• Wzrost gospodarczy i związany z nim rozwój gospodarczy prowadzi do pozytywnych przeobrażeń(zmian) w postawach społecznych, w postawach międzyludzkich, w stosunkach obywateli z władzą

W warunkach rozwoju społecznego społeczeństwo jest „zadowolone” , zaspokaja ono swoje potrzeby w mirę możliwości, („syta trzoda chwali swego pasterza”), ufa władzy politycznej, uważa, że państwo jest dobrze rządzone. Bogate społeczeństwo zaspokajające swoje potrzeby ma CZAS i pieniądze na edukację, podnoszenie kwalifikacji; podnosi się poziom kultury, władza jest akceptowana przez społeczeństwo. W warunkach wzrostu (rozwoju)gospodarczego zmniejszają się relatywne (względne) koszty utrzymania instytucji państwowych. Im wyższy wzrost, tym wyższy PKB, tym większy dochód do podziału.

• W warunkach wzrostu i rozwoju gospodarczego zwiększają się możliwości nawiązywania kontaktów międzynarodowych(politycznych, gospodarczych, kulturowych itp. )- rośnie zaufanie partnerów zagranicznych do kraju, w którym jest wysoka dynamika wzrostu gospodarczego. Kraj jest wtedy postrzegany jako atrakcyjny partner, rosną dochody- rośnie popyt- możliwy jest handel; kraj jest wypłacalny, z takim krajem można prowadzić badania naukowe(rośnie poziom wiedzy, kraj stać na badania naukowe)

Brak wzrostu (osłabienie dynamiki) zmniejsza te możliwości.

Negatywne skutki wzrostu gospodarczego:

• Szybki, dynamiczny wzrost gospodarczy powoduje wzrost popytu na czynniki wytwórcze, podaż tych czynników może nie nadążyć za popytem, wzrośnie cena, koszty produkcji, pojawią się niedobory tych czynników

• Szybki wzrost może prowadzić do wzmożonej eksploatacji dobór naturalnych(surowców); powoduje zanieczyszczenie środowiska. Im szybszy wzrost tym szybsza może być eksploatacja środowiska, Np. efekt cieplarniany, dziura ozonowa. Zasobów może później brakować.

• Szybki wzrost gospodarczy zwiększa wymagania stawiane ludziom, rosną wymagania odnośnie kwalifikacji(ciągle należy je uzupełniać- wymaga to poświęceń: czasu, pieniędzy) i rosną wymagania odnośnie dyspozycyjności. Rośnie poczucie tzw., kosztów alternatywnych. Wzrost gospodarczy osiągany jest na przykład kosztem czasu wolnego, czasu z rodziną.

Czynniki wzrostu gospodarczego

Wzrost gospodarczy jest następstwem wielu różnych czynników, jedne z nich mogą oddziaływać pozytywnie (czynniki wzrostu gospodarczego) lub mogą utrudniać, hamować albo uniemożliwiać wzrost gospodarczy, takie czynniki nazywamy barierami wzrostu gospodarczego.

Czynniki wzrostu (klasyfikuje się według różnych kryteriów):

1. Ze względu na relacje ilościowe między nakładami a efektami

1. Ekstensywne czynniki wzrostu(ilościowe)

Np. Przyrost majątku produkcyjnego, wzrost nakładów inwestycyjnych, wzrost powierzchni produkcyjnych.

∆F- przyrost zasobów czynników wytwórczych zaangażowanych w danym procesie wytwórczym

Jeżeli w danym czasie wzrost realnego PKB osiąga się głównie lub wyłącznie za pomocą wzrostu ilości tych czynników to mówimy o wzroście ekstensywnym (ilościowym).

Taki typ wzrostu gospodarczego zwykle występuje na niższych etapach rozwoju gospodarczego, w krajach słabo rozwiniętych, gdzie istnieją duże zasoby łatwodostępnych czynników wytwórczych. Taki wzrost gospodarczy może trwać bardzo krótko, bo prędzej czy później wyczerpią się zasoby czynników wytwórczych to wzrost gospodarczy będzie bardzo niski, równy podaży tych czynników.

2. Intensywne (jakościowe)

Np. : wzrost kwalifikacji, postęp techniczny, badania naukowe, poprawa organizacji pracy, lepsze wykorzystanie powierzchni produkcyjnych, poprawa jakości

∆E - poprawa efektywności wykorzystania zaangażowanych dotychczas zasobów produkcyjnych

Gdy wzrost gospodarczy osiągany jest wyłącznie lub głównie dzięki wykorzystaniu tych czynników, mówimy, że jest to wzrost intensywny. Oparty jest on głównie na rozwoju wiedzy, wykorzystaniu efektów rozwoju nauki. Występuje w krajach wysokorozwiniętych. Może trwać on praktycznie w nieskończoność, bo nie ma granic ludzkiego poznania. Występuje tam, gdzie czynników wytwórczych jest ograniczony.

R = ∆F+∆E

Udział tych czynników w poszczególnych krajach może być różny, tam gdzie jest: ∆F>∆E wzrost ekstensywny ∆F<∆E wzrost intensywny

2. Ze względu na pochodzenie(endogeniczne)

• Wewnętrzne czynniki wzrostu

Są to te czynniki wzrostu, które występują na terytorium danego kraju, które są wynikiem pracy poprzednich pokoleń. Np drogi, pola uprawne; te czynniki, które stworzyło społeczeństwo i siły przyrody ( „boskie”), którymi społeczeństwo dysponuje: infrastruktura, majątek nieprodukcyjny, obiekty kultury i sztuki, liczba zasobów pracy(liczba ludności, ich kwalifikacji), nawyki wynikające z tradycji, zasoby surowców naturalnych, zasoby pieniądza krajowego i zagranicznego, położenie geograficzne, klimat, ukształtowanie powierzchni. Te wszystkie czynniki nazywane są endogenicznymi.

• Czynniki zewnętrzne(egzogeniczne)

Pochodzą zza granicy: kapitał zagraniczny, który napływa do danego kraju(w formie pożyczek, inwestycji bezpośrednich), wymiana typu eksport, import. Napływ „obcej” siły roboczej; współpraca naukowo-techniczna(wymiana efektów badań naukowych: zakup licencji, wspólne badania naukowe).

We współczesnym świecie rośnie znaczenie czynników zewnętrznych we wzroście gospodarczym. Ograniczenie dopływu czynników egzogenicznych może zmniejszyć dynamikę wzrostu gospodarczego.

3. Ze względu na charakter czynników wzrostu :

1. Czynniki ekonomiczne

Zasoby pracy (ilość, jakość),majątek narodowy, zasoby bogactw naturalnych, zasoby pieniądza.

2. Czynniki pozaekonomiczne

• Rodzaj systemu ekonomicznego w danym kraju, który może wspomagać lub utrudniać funkcjonowanie gospodarki, na przykład system socjalistyczny w Polsce

• Jakość władzy politycznej - jak jest władza kreowana. Silna władza może skuteczniej wspierać wzrost gospodarczy

• Pewne cechy narodowe, pewne nawyki wyniesione z tradycji

Ze względu na napływ siły roboczej:

• Popytowe(absorpcyjne)

• Podażowe(kreatywne)

Wykład 5

8.11.2005

Modele wzrostu gospodarczego

Teoria-wyjaśnia pewne zjawiska, przyczyny ich powstawania, jest objaśnienie rzeczywistości(gospodarczej).Teorie ekonomiczne zwykle posługują się narzędziami poznawczymi, przykładem takich narzędzi są modele ekonomiczne.

Model ekonomiczny- jest narzędziem poznawczym, którym posługują się teorie ekonomiczne przy objaśnianiu pewnych zjawisk gospodarczych. Model to pewien ekonomiczny wzorzec ( lub odbicie) rzeczywistości gospodarczej lub jej wycinek(fragment); obraz jakiegoś zjawiska, zawierający najważniejsze jego elementy.

Przykłady: model konkurencji doskonałej, czystego monopolu, równowagi gospodarczej, równowagi przedsiębiorstwa. Modele to konstrukcje poznawcze, są wyjaśnieniem teorii ekonomicznych, pozwalają one poznać rzeczywistość gospodarczą. Reasumując model jest to konstrukcja teoretyczna objaśniająca zależności pomiędzy warunkami i czynnikami wpływającymi na wzrost gospodarczy.

Zazwyczaj poszczególne modele wzrostu gospodarczego zmierzają do odpowiedzi na trzy pytania:

1. Od jakich czynników lub warunków uzależniony jest wzrost gospodarczy?

2. Jakie są niezbędne warunki aby zapewnić wzrost gospodarczy przy pełnym(wysokim) wykorzystaniu istniejących czynników wytwórczych?

3. W jakim tempie powinien wzrastać PKB, DN i jaki powinien być jego podział(proporcje), aby występował trwały(długookresowy) wzrost gospodarczy przy jednoczesnym utrzymaniu gospodarki w stanie równowagi makroekonomicznej?

Jest to idea modeli wzrostu gospodarczego, nie wszystkie modele odpowiadająca te pytania, a wręcz większość nie udziela na nie odpowiedzi.

Rodzaje modeli wzrostu gospodarczego:

• Opisowe- unikają formalizacji matematycznej, maja często formę tabelaryczną, opisową

• Matematyczne- występują w postaci formuły, wzoru

Np. modele Harroda, Cobba-Douglasa

Inny podział to podział na modele:

• Statyczne(krótkookresowe)- są to takie modele, które rozpatrują wzrost gospodarczy w skali roku lub kilku lat i zakładają statykę (niezmienność) warunków, zjawisk wpływających na wzrost gospodarczy, na przykład model keynesowski

• Dynamiczne(długookresowe) badają wzrost gospodarczy w długich okresach i zakładają, że wszystkie czynniki ulegają zmianie, bada się tu więc wpływ różnych czynników na wzrost gospodarczy. Jednak ze względu na trudności takiej analizy twórcy tych modeli przyjmują często założenia upraszczające

Kolejny, inny podział to podział na modele:

• Jednoczynnikowe- badają wzrost gospodarczy pod wpływem zmian jednego czynnika

• Wieloczynnikowe- starają się przybliżyć do rzeczywistości, analizują wzrost gospodarczy pod wpływem zmian wielu czynników, typ[owym przykładem jest funkcja użyteczności Cobba-Douglasa.

Jednak najważniejszym podziałem jest podział na modele podażowe i popytowe.

Modele PODAŻOWE

Oparte na założeniach liberalizmu i neoliberalizmu gospodarczego.

Koncentrują uwagę na podażowej stronie gospodarki, tzn. uzależniają wzrost gospodarczy od oddziaływania czynników wpływających na rozmiary produkcji oraz podaży różnorodnych dóbr i usług.

Modele te wychodzą z podstawowej tezy, że rozmiary produkcji, PKB i tempo jego wzrostu są określane przez czynniki wpływające na rozmiary(wielkość) zasobów czynników wytwórczych jakimi dysponuje gospodarka i od czynników wpływających na efektywność ich wykorzystania.

Założenia modeli podażowych:

1. Istniejące w gospodarce zdolności wytwórcze(zasoby czynników wytwórczych) w danym społeczeństwie są w pełni wykorzystane.

2. Produkcja, podaż tworzy warunki do realizacji, czyli sprzedaży wytworzonej produkcji, tzn. podaż tworzy popyt

PODAŻ POPYT

Podaż tworzy dochody, dzięki którym odbiorcy mogą zakupić wytworzone produkty.

3. W gospodarce występuje równowaga, tzn. że ruch okrężny dobór i dochodów odbywa się bez zakłóceń.

4. Oszczędności umożliwiają wzrost inwestycji

S I

Δ S Δ I

Wzrost inwestycji umożliwia wzrost majątku wytwórczego, wzrost zdolności wytwórczych. Dzięki oszczędnościom dokonywanym przez gospodarstwa domowe są możliwe inwestycje. Podażowe modele wzrostu maja charakter długookresowy. Przykłady: modele Harroda, Kaleckiego, Cobba-Douglasa.

Jak działają modele podażowe?

W tych modelach zakłada się, że proces wzrostu gospodarczego następuje według uproszczonego schematu: czynniki podażowe zwane też kreatywnymi(do których zaliczamy: inwestycje, pośrednio oszczędności, zasoby pracy, majątku, bogactw naturalnych, postęp techniczny) oddziałują na zasoby czynników wytwórczych.

„+”

Czynniki potażowe→ Zasoby czynników wytwórczych

„ -„

„+” oddziaływanie dodatnie

„-„ oddziaływanie ujemne

Wszystkie przedstawione niżej czynniki mogą oddziaływać pozytywnie(+) i negatywnie (-).Na przykład może to być niekorzystny układ czynników kreatywnych, który może zahamować wzrost zasobów czynników wytwórczych.

Zależności występujące w modelach podażowych:

Czynniki kreatywne

↓

Zasoby czynników wytwórczych

↓

Rozmiary produkcji

↓

Rozmiary i tempo wzrostu PKB(Y)

↓

Dochody osobiste DO

↓

Rozmiary oszczędności S

↓

Rozmiary inwestycji (Δ I)

↓

Zasoby czynników wytwórczych

Czynniki podażowe kształtują zasoby czynników wytwórczych… itd.

Modele POPYTOWE

(Ich twórcą był J.M. Keynes)

• Kładą nacisk na te czynniki, które wpływają na rozmiary zagregowanego popytu a przez to także oddziałują na aktywność gospodarczą, na sposób wykorzystania zasobów gospodarki, rozmiary PKB.

• Zakładają, że istnieją w gospodarce zdolności, które określają potencjalne rozmiary PKB i tempo jego wzrostu. Istniejące zasoby czynników wytwórczych mówią jakie mogą być maksymalne rozmiary PKB.

• Rozmiary zagregowanego popytu i tendencje jego zmian decydują o realnej wysokości PKB, czyli poniżej tego maksymalnego pułapu.

Założenia modeli popytowych;

1. Popyt na rynku( popyt efektywny) i jego zmiany mogą oddziaływać pozytywnie i negatywnie na produkcję. W tym przypadku to popyt kształtuje podaż.

POPYT PODAŻ

2. Zbyt duże oszczędności mogą zmniejszyć bieżące wydatki(mogą zmniejszyć rozmiary popytu lub obniżyć tempo jego wzrostu). Odwrotnie niż w modelach podażowych.

3. Państwo(rząd) przez odpowiednią politykę gospodarczą może oddziaływać na wzrost gospodarczy poprzez kształtowanie rozmiarów zagregowanego popytu, na przykład zwiększając podatki może zmniejszyć dochody osobiste(DO) i tym samym zmniejszyć popyt itp. jest to tzw. zarządzanie popytem.

Zależności występujące w modelach popytowych:

Czynniki popytowe(absorpcyjne)

Zagregowany popyt

Stopień wykorzystania zdolności wytwórczych i ich przyrostów(Δ)

Rozmiary produkcji (podaży)

Realny PKB i tempo jego wzrostu „r”

Wszystkie powyższe czynniki mogą wpływać dodatnio lub ujemnie na pozostałe w pokazanej na schemacie kolejności. Modele podażowe są krytykowane za nierealne założenia , historia uczy, iż często dzieje się zupełnie inaczej niż zakładają twórcy tych modeli.

Wykład 6

15.11.2005

Zagregowany popyt i konsumpcja

Zagregowany popyt(AD) czyli całościowy, ujmowany w skali całej gospodarki. Jest to wielkość wydatków, które przy danych dochodach i cenach zamierzają wydać wszystkie podmioty gospodarujące na zakup dóbr i usług.

Znaczenia:

W warunkach gospodarki rynkowej popyt odgrywa strategiczne znaczenie, wielkość zmiany i przewidywanie zmian popytu wywierają decydujący wpływ na stan gospodarki i jej aktywność, na decyzje inwestorów, konsumentów. Na przykład : popyt sterujący-steruje produkcją, inwestycjami, podażą, jest podstawą decyzji ekonomicznych.




AD = C + I + G + Export- Import

NX

C - konsumpcja; I - wydatki inwestycyjne; G - wydatki rządowe NX- saldo exportowe

Spożycie jest największym składnikiem zagregowanego popytu,

75% PKB to konsumpcja to względnie stabilny składnik AD, tzn. zmiany w nim zachodzące, wielkość dynamiki są nieduże w ujęciu procentowym , ale z uwagi na wielkość rozmiarów popytu konsumpcyjnego nawet niewielka jego zmiana powoduje duże zmiany na rynku, nawet 1% zmiany na rynku. Zmiany wydatków konsumpcyjnych są barometrem na podstawie którego ocenia się klimat, stopień optymizmu konsumenta mający wpływ na decyzje inwestorów.

Inwestycje(20-30% wydatków) to najbardziej zmienny składnik popytu, występują tu szybkie zmiany, które wywierają bardzo istotny wpływ na dynamikę popytu, a także wpływają na stan danej gospodarki. Wynika to z dwoistego oddziaływania wydatków inwestycyjnych. Inwestycje wpływają na rozmiary popytu, uruchamiają działanie mechanizmu mnożnika inwestycyjnego. Inwestycje są dokonywane przez przedsiębiorstwa, również państwowe i samorządowe

Efekt podażowy polega na tym że część inwestycji powoduje przyrost zasobów majątku lub jego efektywności

Wydatki rządowe polegają na finansowaniu przez państwo jego inwestycji, są to wydatki inwestycyjne jak i konsumpcyjne, pełnią rolę narzędzia, którym państwo posługuje się wpływając na przebieg procesów gospodarczych. Pobudza procesy gospodarcze i aktywność gospodarki, stanowią one 15-20% zagregowanego popytu. Współcześnie dominują tendencje do ograniczania wydatków rządowych.

Nadwyżka exportowa jest zdeterminowana stanem aktywności danej gospodarki, rośnie ze wzrostem gospodarki, wpływa na konkurencyjność danej gospodarki.

W Polsce jest nadwyżka exportu nad importem, napływ kapitału inwestycyjnego.

FUNKCJA ZAGREGOWANEGO POPYTU






Powyżej została przedstawiona zależność dodatnia





gdy maleją ceny następuje wzrost popytu





pozacenowe czynniki wpływają na przesuwanie się krzywej AD

Czynniki pozacenowe:

2. czynniki związane z polityką gospodarczą państwa wynikające ze zmian obciążeń podatkowych(wzrost podatków, likwidacja ulg), zmniejszają dyspozycyjne dochody osobiste, zmniejszenie podatków powodować będzie zwiększenie wydatków. Zwiększenie wydatków budżetowych

3. Czynniki związane z polityką pieniężną banku centralnego, m.in. reguluje ilość pieniądza w obiegu gospodarczym, czasami zwiększa się jego ilość wówczas banki komercyjne mają więcej pieniądza, więcej tańszych kredytów; zmniejszenie ilości pieniądza wpływa na zwiększenie się stóp procentowych, mniej kredytów, stają się one bowiem trudnodostępne

4. Przewidywania dotyczące przyszłego przebiegu sytuacji gospodarczej kraju, optymistyczne nastawienia powodują, że konsumenci więcej wydają, mniej oszczędzają, zaś pesymizm wpływa na zmniejszenie się wydatków, zwiększenie oszczędności, zmniejsza się popyt na kredyty, następuje wstrzymanie inwestycji, zmniejszy się popyt

5. Przebieg sytuacji gospodarczej w świecie i oczekiwania co do jej kształtowania się; dobra koniunktura- rosną możliwości sprzedaży , Np eksport ; zła koniunktura- powoduje, że popyt się kurczy, pojawiają się trudności w sprzedaży, zmniejszy się popyt w kraju

Analiza wydatków konsumpcyjnych

• Spożycie prywatne finansowane z dyspozycyjnych wydatków pochodzących z dyspozycyjnych dochodów ludności, oszczędności , 65% PKB(AD)

• Spożycie publiczne realizowane w strukturze instytucji rządowych, samorządowych i innych instytucji publicznych, wydatki finansowane z budżetu państwa, funduszy samorządowych i fundacji, na przykład edukacja, opieka społeczna, dotacje do gospodarki mieszkaniowej, usługi administracji publicznej, ok. 15% PKB

Spożycie prywatne:

• Wydatki na zakup nietrwałych dóbr konsumpcyjnych, środki higieniczne, odzież, ciągłe zdeterminowanie bieżącymi potrzebami, względna stabilność,. Zjawisko zmiany wydatków na te dobra następuje z opóźnieniem

• Wydatki na zakup trwałych dóbr konsumpcyjnych, na przykład mieszkanie i jego wyposażenie, sprzęt sportowy, turystycznych, korzystamy z nich w dłuższym okresie czasu, charakterystyczna zmienna amplituda

• Wydatki na różnego rodzaju usługi, Np fryzjer, usługi bankowe, naprawcze, charakteryzuje je mała amplituda wahań systematyczny wzrost wraz ze wzrostem gospodarczym.

Wykład 7

29.11.2005

Jakie czynniki określają rozmiary wydatków konsumpcyjnych:

• Wysokość DDO( rosną one ze wzrostem PKB)

• Liczba ludności i jej struktura wiekowa( im młodsze społeczeństwo, tym większa jego skłonność do konsumpcji, większą część dochodu społeczeństwo wydaje na konsumpcję)

• Wydatki zależą od optymizmu społeczeństwa( im bardziej optymistyczne nastawienie co do przyszłości, tym większe wydatki)

• Skłonność do konsumpcji i oszczędzania




Δ C- przyrost wydatków konsumpcyjnych wywołany wzrostem dochodu

1 > C > 0

C=70%

C=85% -wyższa skłonność do konsumpcji

C=75% - maleje skłonność do konsumpcji, a rośnie skłonność do oszczędzania

Dochód wydawany jest na konsumpcję i oszczędności.

Y = C + S lub Y = C + I

I- inwestycje

S-oszczędności

C-konsumpcja

Krańcowa skłonność do konsumpcji


Krańcowa skłonność do oszczędzania


Jeśli rośnie skłonność do konsumpcji to maleje skłonność do oszczędzania.

c + s = 1

c= 1 - s

s= 1 - c

C = c * Y

Wraz ze wzrostem dochodów rośnie krańcowa skłonność do oszczędzania.

Zależność między dochodem a wydatkami konsumpcyjnymi obrazuje funkcja konsumpcji.






Konsumpcja autonomiczna to takie wydatki, które nie zależą od poziomu aktualnego dochodu( na przykład czynsze, składki ubezpieczeniowe, opłaty za media)

Finansowana jest ona z wcześniej nagromadzonych oszczędności lub pożyczek lub nawet z wyprzedaży posiadanego majątku.







c określa nachylenie funkcji konsumpcji względem osi Y

a oznacza poziom konsumpcji autonomicznej

gdy c rośnie to funkcja konsumpcji staje się bardziej nachylona ku górze(C1), zaś

gdy c maleje to funkcja konsumpcji przyjmuje położenie bardziej płaskie(C2).

PUNKT RÓWNOWAGI MAKROEKONOMICZNEJ

Jest w punkcie zetknięcia się funkcji konsumpcji z linią 45°, gdy C = Y





gdy C > Y tzn. że wydatki są większe od dochodu( popyt > podaż) co powoduje barierę popytu, trudności ze sprzedażą, zmniejszenie produkcji wtedy zmniejszy się podaż i gospodarka wróci do punktu R

gdy C < Y co powoduje, że S>0 konsumpcja jest mniejsza od dochodu (popyt> podaż) wtedy siły rynkowe powodują_, że rośnie produkcja, rośnie podaż, gospodarka dąży do punktu R





C₁ gdy C rośnie

C₂ gdy C maleje

Wzrost C powoduje większy popyt, produkcja zostaje pobudzona, rośnie stopień wykorzystania dochodu narodowego(z Y₀ do Y₁ ), a gdy maleje C maleją także wydatki zmniejsza się dotychczasowa dynamika popytu konsumpcyjnego i to powoduje, że w rezultacie zmieni się sytuacja po stronie popytu, zmniejszenie popytu spowoduje zmniejszenie produkcji, zmaleje PKB, zmaleje Y.

Paradoks oszczędzania ( paradoks -zjawisko odmienne niż zazwyczaj występuje)

Polega na tym, że rosnąca skłonność do oszczędzania może doprowadzić do sytuacji, iż zmniejszają się ogólne rozmiary oszczędności( zamiast wzrosnąć). Gdy rośnie skłonność do oszczędzania maleje skłonność do konsumpcji z Y₀ doY_{2 .} Bardzo pozytywnie wpływają oszczędności wg twórców modeli podażowych( ponieważ pozwalają na inwestycje itp.), negatywnie odbierane są w modelach popytowych, bo rosnąca skłonność do oszczędzania może obniżać bieżące wydatki_, hamować aktywność gospodarki.

Znaczenie oszczędności w gospodarce zależy od sytuacji( stanu ) danej gospodarki:

• Przy wysokiej aktywności gospodarczej( przy wysokim wykorzystaniu istniejących zdolności wytwórczych) wzrost skłonności do oszczędzania jest zwykle zjawiskiem pozytywnym, ponieważ zmniejsza nieco dynamikę popytu( zmniejsza nacisk- presję- popytu na wzrost cen) ; gdy zdolności wytwórcze są w pełni wykorzystane produkcja ( podaż) osiąga wartości maksymalne. Rosnącemu popytowi towarzyszy sztywna podaż, może pojawić się inflacja→ gdy pojawiają się oszczędności zagrożenie inflacją się zmniejsza.

• Gdy jest niska aktywność gospodarcza( niskie wykorzystanie zdolności wytwórczych)wzrost skłonności do oszczędzania może być zjawiskiem negatywnym, popyt jest niewielki, podaż wzrasta

Rola inwestycji w procesie wzrostu gospodarczego

Inwestycje to angażowanie zasobów pieniężnych inwestora( podmiotu, który realizuje)w pewne przedsięwzięcia w celu uzyskania przyszłych korzyści. Najogólniej wszystkie inwestycje dzieli się na dwie grupy:

1. Inwestycje rzeczowe

2. Inwestycje finansowe

Inwestycje rzeczowe to nakłady przeznaczone na odtworzenie, powiększenie lub modernizację majątku trwałego inwestora( podmiotu dokonującego inwestycji):

• Inwestycje restytucyjne zapewniają utrzymanie niezmienionego majątku trwałego

• Inwestycje nowe( netto) powiększają zasób istniejącego majątku trwałego

• Inwestycje modernizacyjne polegają na poprawie parametrów posiadanego majątku

Zazwyczaj inwestycje restytucyjne są jednocześnie inwestycjami modernizacyjnymi , czasami inwestycje modernizacyjne są dokonywane wcześniej( przeprowadza się je jeszcze przed fizycznym zużyciem majątku trwałego).

Inwestycje rzeczowe są to nakłady na własne przedsięwzięcie. Inwestycje finansowe są to nakłady w cudze( obce) przedsięwzięcia. Inwestycje finansowe to lokowanie zasobów pieniężnych inwestora na rynku pieniężnym( na przykład lokaty terminowe w bankach) lub na rynku kapitałowym( na przykład zakup akcji, papierów wartościowych, udziałów, obligacji, itp.)

Inny podział inwestycji:

1. Inwestycje w kapitale trwałym( inwestycje rzeczowe)

2. Inwestycje w kapitale obrotowym( inwestycje finansowe oraz inwestycje w zapasy)

Podział na:

1. Inwestycje produkcyjne- takie, które przynoszą pewne efekty produkcyjne( na przykład wzrost produkcji, obniżka kosztów, poprawa jakości, skurczenie cyklu produkcyjnego)

2. Inwestycje nieprodukcyjne - nie przynoszą bezpośrednio efektów produkcyjnych, na przykład rozbudowa infrastruktury, regulacja rzek, odbudowa obiektów, budowa obiektów użyteczności publicznej, budowa dróg, ochrona środowiska

Podział na:

1. Inwestycje prywatne- dokonywane ze środków prywatnych

2. Inwestycje publiczne- czyli państwowe, finansowane przez rząd, budżet państwa lub samorządowe lub pewnych instytucji publiczno prawnych

Podział na:

1. Inwestycje autonomiczne- inwestycje pierwotne - są to wydatki niezależne bezpośrednio od sytuacji rynkowej, od sytuacji popytu i podaży. Są one najczęściej podejmowane przez podmioty publiczne po to aby pobudzić aktywność gospodarczą w kraju lub na danym terenie. Mają głównie charakter popytotwórczy najczęściej są to inwestycje nieprodukcyjne te inwestycje mogą także podejmować przedsiębiorstwa w celu np. inwestycje modernizujące są podejmowane niezależnie od poziomu popytu.

2. Inwestycje indukowane - …. c.d.n.

Wykład 8

6.12.2005

Inwestycje autonomiczne- występują zwykle w okresach niskiej aktywności gospodarczej, skutkiem ich działania jest ożywienie aktywności gospodarczej Inwestycje indukowane- ( wzbudzone, wtórne) są następstwem zjawisk, które powodują inwestycje autonomiczne, są dokonywane w okresie dobrej koniunktury, przy wysokim, prawie pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych, wysokie, rosnące rozmiary popytu( w chwili obecnej lub oczekiwnego0 powodują wzrost majątku produkcyjnego i wzrost produkcji, są realizowane lub wyłącznie przez przedsiębiorstwa. Są one reakcją na korzystną sytuację rynkową, są wywoływane korzystnymi warunkami w gospodarce.

Czynniki określające wielkość inwestycji

• Skłonność do inwestowania , ona zaś zależy od:

• Przewidywanej rentowności( opłacalności) danego przedsięwzięcia

• Wysokości obecnej i oczekiwanej stopy procentowej ( im bardziej stopa rentowności wyższa od stopy procentowej, tym wyższa skłonność do inwestowania

• Wielkość kapitału funkcjonującego w gospodarce i stopień jego wykorzystania (im wyższe zasoby kapitału trwałego, tym większe odpisy amortyzacyjne, tym wyższe nakłady na inwestycje restytucyjne)

• Stopień wykorzystania majątku trwałego( im większy tym większa skłonność do inwestycji netto- powiększających jego zasób)

• Stopień konkurencyjności rynku w danej gospodarce( im większa, tym mocniej ,zmusza poszczególne firmy do podejmowania inwestycji modernizacyjnych)

• Tempo oddziaływania postępu technicznego( im szybszy postęp- więcej wynalazków- tym szybsze pojawianie się nowych urządzeń i konieczność inwestycji modernizacyjnych)

• Przyrost zasobów pracy ( rządy takich krajów wspierają inwestycje „ prozatrudnienia”, by zapobiegać bezrobociu; wysokie zasoby niewykorzystanej siły roboczej obligują rządy do inwestycji zapobiegających wzrostowi bezrobocia)

• Stopień interwencjonizmu państwowego ( w krajach, w których państwo ma duży wpływ na gospodarkę często obserwuje się wzrost wydatków rządowych , inwestycji budżetu państwa)

• Struktura inwestycji( są dziedziny gospodarki, które wymagają dużych nakładów, np przemysł ciężki, dziedziny wysokokapitałowe i niskokapitałowe; gdy wzrasta udział inwestycji kapitałochłonnych wzrastają wydatki inwestycyjne)

Źródła inwestycji

1. Środki własne inwestora , pochodzące z oszczędności, tzw. zysk zatrzymany,

2. Środki obce, np :

• Kredyty bankowe, kredyty zaciągnięte w bankach krajowych i zagranicznych

• Kredyty udzielane rządom przez międzynarodowe instytucje finansowe, fundusze( np Unii Europejskiej)

• Akcje lub obligacje, sprzedaż udziałów - czyli środki pozyskiwane z zysku finansowego

• Inwestycje kapitału zagranicznego, obce środki dokonują inwestycji w kraju, mogą to być inwestycje finansowe( na zakup akcji) lub rzeczowe na przykład zakup budynków itp.

:

Znaczenie inwestycji - Inwestycje wywołują dwojakiego rodzaju efekty

1. EFEKTY PODAŻOWE

Przyrost nakładów powoduje przyrost majątku

Δ InΔ majątku produkcyjnegoΔ produkcji(PKB)

In - inwestycje netto ; Im- inwestycje modernizacyjne

Δ Im Δ majątku produkcyjnegoΔ produkcji(PKB)

Inwestycje tworzą miejsca pracy, obniżenie kosztów, poprawa jakości, konkurencyjności, rośnie popyt( krajowy i zagraniczny). Efekty podażowe przynoszą inwestycje produkcyjne.

2. EFEKTY POPYTOWE

Te efekty przynoszą wszystkie inwestycje produkcyjne i nieprodukcyjne; efekty popytowe wynikają z tego, że każda inwestycja powoduje wzrost dochodów podmiotów związanych bezpośrednio i pośrednio z ta inwestycją

Efekty popytowe: przyrost nakładów inwestycyjnych powoduje przyrost dochodu, a to powoduje przyrost popytu

Δ I Δ dochodów Δ popytu Δ produkcji(PKB)

Działanie mechanizmu mnożnika inwestycyjnego

Mnożnik inwestycyjny to mechanizm, który mnoży(potęguje, zwielokrotnia) przyrost lub ubytek DN spowodowany przyrostem lub ubytkiem inwestycji
Mechanizm mnożnika reaguje w obie strony:

• In plus zwiększa dochody, zwiększa popyt, rośnie aktywność gospodarcza, gdy inwestycje rosną

• In minus, gdy nakłady inwestycyjne się zmniejszają, wówczas obniżają się dochody, maleje popyt, maleje aktywność gospodarcza

Mnożnik inwestycyjny działa gdy spełnione są co najmniej dwa warunki:

• gdy występuje niepełne wykorzystanie posiadanych zdolności wytwórczych

• gdy następuje przyrost lub ubytek inwestycji

Skutki działania mnożnika inwestycyjnego:

• Gdy rosną inwestycje rosną dochody , produkcja, stopień wykorzystania zdolności wytwórczych

• Przy wysokim wykorzystaniu istniejących zdolności wytwórczych mogą pojawić się inwestycje indukowane(te, które powiększają zasoby posiadanego majątku)

• Przyrost inwestycji autonomicznych powoduje przyrost dochodów wszystkich podmiotów związanych bezpośrednio z przedmiotem danej inwestycji, są to tzw. dochody pierwotne

• Dochody pierwotne są wydawane na przyrost konsumpcji i ewentualnie część tych dochodów jest oszczędzana

• Przyrost wydatków konsumpcyjnych finansowanych z dochodów pierwotnych spowoduje przyrost dochodów sprzedawców dóbr konsumpcyjnych oraz ich producentów , będą to już dochody wtórne powstałe dzięki przyrostowi popytu konsumpcyjnego

• Dochody wtórne dalej są dzielone na przyrost konsumpcji i na oszczędności . W wyniku przechodzenia części tych dochodów pierwotnych i wtórnych „ z rąk do rąk „ następuje skumulowanie( zwielokrotnienie) dochodów, popytu konsumpcyjnego zmiana popytu spowoduje wzrost produkcji i dochodu narodowego

• W wyniku kumulowania się dochodów pierwotnych wtórnych powstałych w wyniku inwestycji całkowity przyrost dochodu, popytu, oraz produkcji prowadzi do pobudzenia aktywności gospodarczej i przyrostu DN , który to przyrost dochodu będzie sumą wyrazów postępu geometrycznego:

Δ I= Δ I + Δ I
+
+…

Na przykład: Δ I = 100 ∆Y = Δ I* m



/ : ∆Y



- krańcowa skłonność do konsumpcji( c)

Y = C + I

∆Y = ∆C + ∆I
s- krańcowa skłonność do oszczędzania

∆I = ∆Y - ∆C

Mnożnik jest tym większy im mniejsza jest krańcowa skłonność do oszczędzania.

Δ I = 100

s =30% c=70% Δ Y= 100* m



Efekty działania mechanizmu mnożnika będą zależne:

• od tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych

• wartości liczbowej mnożników inwestycyjnych ( jest ona odwrotnością krańcowej skłonności do oszczędzania

Δ I = 100
Δ Y = 100*2 = 200

s= 50%

Gdy rośnie skłonność do oszczędzania więcej dochodu jest zatrzymywanego.





Gdy c = 50%

Δ Y = 100+ 50 + 25 + … = 200

Mechanizm mnożnika może doprowadzić do pobudzenia aktywności gospodarczej gdy wzrośnie popyt - wzrośnie produkcja i stopień wykorzystania zdolności wytwórczych.

AKCELERATOR

To mechanizm (zjawisko) powodujące zwiększenie spotęgowanie wydatków inwestycyjnych ( inwestycji indukowanych ) wywołane przyrostem popytu konsumpcyjnego w warunkach wysokiego poziomu wykorzystania zdolności wytwórczych.

Mechanizm mnożnika mówi jaki będzie przyrost dochodów wywołany przyrostem inwestycji autonomicznych. Mechanizm akceleracji jest następstwem działania mechanizmu mnożnika.

Akceleracja mówi jaki będzie przyrost inwestycji indywidualnych spowodowanych przyrostem popytu w sytuacji wysokiego wykorzystania czynników wytwórczych.

Działa on gdy:

• występuje wysoki( pełny lub prawie pełny) stopień wykorzystania posiadanych zdolności wytwórczych( jest to skutek działania mechanizmu mnożnika inwestycyjnego)

• następuje wzrost popytu konsumpcyjnego lub oczekiwany jest dalszy jego wzrost w przyszłości

W tych warunkach przedsiębiorstwo zareaguje na wzrost popytu konsumpcyjnego wzrostem produkcji. Wzrost produkcji jest niemożliwy przy istniejących zdolnościach wytwórczych, ponieważ te są już w pełni wykorzystane. Wtedy przedsiębiorcy będą musieli dokonać inwestycji indukowanych, by powiększyć swoje zdolności wytwórcze. Wzrost wydatków inwestycyjnych w tych warunkach wywoła działanie mechanizmu mnożnika akceleratora.

Wykład 9

20.12.2005

Postęp techniczny

Postęp techniczny to proces wprowadzania nowych udoskonalonych metod produkcji, pozwalających na osiąganie większych efektów produkcyjnych z danych zasobów lub na osiąganie dotychczasowych efektów przy mniejszym zużyciu łącznych nakładów inwestycyjnych.

Postęp techniczny jest decydującym czynnikiem wzrostu ogólnospołecznych efektów gospodarowania, będącym jednym z najistotniejszych, niezbędnych warunków wzrostu gospodarczego. Źródła postępu technicznego:

• Źródła wewnętrzne - kwalifikacje, ich wzrost sprzyja postępowi

• Poziom nakładów na badania naukowe i ich wdrażanie (B+R) Polska 0,6% PKB, UE -1,9%

• Zainteresowanie przedsiębiorstw do wprowadzania postępu technicznego, nowych technologii,( zależy to od kadr, ich kwalifikacji, konkurencyjności rynku- im większa konkurencja, tym większa presja wprowadzania postępu, kondycja ekonomiczna przedsiębiorstw)

• Infrastruktura postępu technicznego- istnienie instytucji pośredniczących między ośrodkami badawczymi a przedsiębiorstwami

• Źródła zewnętrzne :

• Import obcej siły naukowej (zakup licencji , know-how)

• Zakup finalnych produktów obcej siły naukowej i technicznej

• Kooperacja czyli udział danego kraju w badaniach naukowych w innych krajach

• Korzystanie z literatury międzynarodowej szkolenia ,praktyki w krajach z większym postępem

Koszt postępu technicznego

• Nakłady na B+R (część tych nakładów ponosi państwo ,część ponoszą firmy)

• Nakłady na szkolenie pracowników firm

• Nakłady na zakup nowej techniki

• Nakłady na zmianę organizacji pracy

• Ewentualne straty wynikające z przestoju zakładu

W warunkach analizy krótkookresowej( statycznej) zmiany w metodach wytwarzania, tj. zmiany proporcji używanych czynników wytwórczych, dokonują się pod wpływem relatywnej zmiany cen tych czynników. Takim zmianom metod wytwarzania odpowiada ruch po krzywej produkcji zwany substytucją, indukowanym postępem technicznym lub też substytucyjnym postępem technicznym.

W dłuższym okresie technika, technologia, organizacja pracy zmieniają się pod wpływem rozwoju nauki, rozszerzania się wiedzy technicznej itp. Inaczej mówiąc, w dłuższym okresie występuje zjawisko określane mianem postępu technicznego sensu stricto lub tez postępu czystego, autonomicznego. W obu tych przypadkach, tzn. krótkiego oraz długiego okresu, zmniejszają się łączne nakłady pracy żywej i kapitału w przeliczeniu na jednostkę efektu. Jest to jeden z głównych efektów ekonomicznych postępu technicznego, będący przyczyną jego wprowadzania do procesów produkcyjnych.

Czysty postęp techniczny wyraża się w opracowywaniu nowych, nie znanych dotychczas, a przy tym bardziej ekonomicznych metod wytwarzania, pozwalających lepiej wykorzystywać dostępne czynniki produkcji.

Jednymi z głównych miar postępu technicznego są wydajność pracy W oraz tzw. współczynnik technicznego uzbrojenia pracy U, wyrażany wartością środków trwałych zainwestowanych na jedno stanowisko pracy. Iloraz czynnika U do W nazywa się kapitałochłonnością.


k- kapitałochłonność U- koszty postępu technicznego,

W- efekty postępu technicznego,


ΔUz- uzbrojenie maszyn przypadających na jedno stanowisko pracy

ΔW - przyrost wydajności

Typy postępu technicznego:

z zależności od wartości współczynnika kapitałowego wyróżnia się 3 typy postępu technicznego

1. Neutralny typ postępu technicznego




• licznik i mianownik rosną w tym samym tempie

• efekty wzrastają proporcjonalnie do nakładów

2. Kapitałochłonny typ postępu technicznego

• Licznik rośnie szybciej niż mianownik

• Efekty rosną szybciej niż proporcjonalnie do nakładów

• W miarę zwiększania kapitałochłonności produkcji następuje coraz mniejszy wzrost wydajności pracy; nie zachęca to do podnoszenia kapitałochłonności , gdyż przychody z kapitału maleją

• Prowadzi do wzrostu udziału wartości środków trwałych w wartości wyrobu przy obniżeniu wielkości nakładów pracy żywej

3. Kapitałooszczędny typ postępu technicznego

• Nakłady powodują mniej niż proporcjonalne przyrosty efektów

• Przyrosty wydajności pracy są coraz większe w miarę zwiększania kapitałochłonności. Rośnie również krańcowa wydajność kapitału( przychody z kapitału rosną).

• Zachęca to do wzrostu nakładów inwestycyjnych, a więc do podnoszenia kapitałochłonności, rośnie bowiem produktywność kapitału, czyli efektywność inwestycji

• Charakteryzuje go wzrost udziału pracy żywej i obniżenie wartości środków trwałych na jednostkę wyrobu

Każdy z wymienionych typów postępu technicznego prowadzi do absolutnego zmniejszenia nakładów jednego lub obu czynników wytwórczych w stosunku do poziomu istniejącego przed jego wprowadzeniem. Konsekwencja tego jest obniżenie kosztów wytwarzania i wzrost zysków. Jednocześnie mogą również zmienić się proporcje zastosowania poszczególnych czynników produkcji.

W każdym z tych typów postępu efekty są rosnące, bo gdyby tak nie było nie było by postępu. Postęp techniczny powoduje, że powstają nowe metody, lepsze niż dotychczas. Z tych nowych metod wytwarzania daje się wyprowadzić nową krzywa jednakowego produktu. W zależności od typu postępu różne będzie położenie tych krzywych.

Skutkami postępu technicznego są:

• Wzrost jakości produktów, ich walorów eksploatacyjnych

• Kreowanie nowych możliwości produkcyjnych, tworząc nowe dziedziny wytwórczości, a przez to nowe potrzeby

• Obniżka pracochłonności i materiałochłonności

• Podwyższenie jakości produkcji oraz zmiana jej struktury wywołana przez modyfikacje popytu na określone wyroby

• 
  Wprowadzenie całkowicie nowych wyrobów oraz tworzenie zupełnie nowych potrzeb





Jedną z najbardziej rozpowszechnionych koncepcji teoretycznych stanowiących próbę bezpośredniego ujęcia związków między tempem postępu technicznego a wielkością inwestycji w gospodarce narodowej jest tzw. funkcja postępu technicznego N. Kaldora. Jest to zależność funkcyjna między tempem wzrostu produktywności pracy(wydajności pracy), a tempem nakładów inwestycyjnych na jednego zatrudnionego.





W punkcie R jest neutralny postęp techniczny.

Postęp techniczny a innowacje( postęp innowacyjny)

Innowacje- zastosowanie nowej wiedzy w procesie produkcji

Zmiany w technice mogą być wynikiem:

• Nowych wynalazków w dziedzinie nauki techniki organizacji pracy

• Mogą być wynikiem lepszego wykorzystania wiedzy(innowacji)

Często mówi się, że postęp innowacyjny, to takie zmiany w technice, technologii organizacji pracy, które wynikają zarówno z rozwoju nauki jak i lepszego jej wykorzystania(np. działania polegające na wprowadzeniu nowego produktu, nowej metody produkcji, otwarciu nowego runku, ujawnieniu nowego źródła zastosowania lub pozyskania surowców i półfabrykatów niezależnie od tego, czy rynek ten istniał, czy nie; wprowadzeniu zmian w organizacji jakiegoś przemysłu, np stworzenie sytuacji monopolistycznej lub jej złamanie.)

Wykład 10

3.01.2006

Wahania aktywności gospodarczej

Każda gospodarka podlega wahaniom aktywności, reaguje na bodźce(zjawiska) zewnętrzne i wewnętrzne. Stan gospodarki= koniunktura. Współczesna gospodarka w dłuższym okresie czasu wykazuje skłonność do fluktuacji (wahań) aktywności gospodarczej.

Wskaźnik dynamiki wzrostu -r

r>0 wzrost

r=0 stagnacja

r<0 dekoniunktura, recesja

r
1989	0,2%
1990	-11,6%
1991	-7,0%
1992	2,6%
1993	3,8%
1994	5,2%
1995	7,0%
1996	6,1%
1997	6,9%
1998	4,8%
1999	4,1%
2000	4-4,1%
2001	2-2,5%
2002	1,3%
2004	4,3%
2005	3,3-3,5%





Wahania aktywności gospodarczej charakteryzujące się okresowym wzrostem pewnych wielkości ekonomicznych oraz ich rozszerzaniem nazywa się rozwojem koniunkturalnym.

Rodzaje wahań koniunkturalnych:

1. Wahania sezonowe

Na przykład: poboru energii elektrycznej, gazu lub rolnictwa, budownictwa( zależy od pory roku), handlu( zależy od dnia tygodnia)

2. Wahania losowe

Spowodowane zjawiskami losowymi, trudniejszymi do przewidzenia, np spowodowane konfliktami politycznymi, militarnymi, kryzysami politycznymi, wynalazkami( takimi, które mogą dokonać istotnych zmian w procesie produkcji)

3. Wahania koniunkturalne

Dość regularne, powtarzające się, cykliczne fluktuacje stanu gospodarki. Charakteryzuje je cykliczna przemienność

Syntetyczną miarą wahań koniunkturalnych są realne rozmiary PKB lub tempo jego wzrostu.

W takim rozwoju koniunkturalnym występują powtarzające się okresy wzrostu oraz obniżania się aktywności gospodarczej. Stąd tez rozróżnia się cykle gospodarcze( koniunkturalne)

Cykl koniunkturalny jest to okres występujący między dwoma sąsiadującymi szczytami aktywności gospodarczej





Wyróżnia się etapy( fazy) cyklu koniunkturalnego:






AB faza kryzysu(recesja)-obniżanie się produkcji( pewnych wielkości ekonomicznych). maleje PKB, zatrudnienie, konsumpcja

BC faza depresji(dno kryzysu) zahamowanie malejących tendencji, zatrzymany zostaje spadek produkcji, ale jeszcze nie ma wzrostu

CD faza ożywienia, ponowny wzrost produkcji

DE faza rozkwitu występuje wówczas, gdy aktywność gospodarcza, rPKB przekroczy poziom osiągnięty w szczycie poprzedniego cyklu( w punkcie A)

W fazie kryzysu rPKB może obniżyć się o kilka, kilkanaście procent.

W latach 1929-1933 Wielki Kryzys podobno doprowadził do 25-30%-owego zmniejszenia światowej produkcji.

We współczesnym świecie wyróżnia się dwie fazy:

1. 
   
   Recesja

2. Ekspansja

Przyczyny cykliczności:

• Teorie egzogeniczne-przyczyn cykliczności gospodarczej doszukują się w zjawiskach zewnętrznych leżących poza gospodarką zjawiska polityczne, gospodarcze za granicą

• Teorie endogeniczne- zjawiska wewnątrz kraju, pojawiające się „w„ gospodarce

Inne przyczyny wahań:

• Zmiany skłonności do konsumpcji( maleje ona wraz ze wzrostem dochodów)

• Malejąca opłacalność inwestowania

• Malejąca opłacalność (rentowność) produkcji

W okresie ożywienia, gdy są wolne zasoby produkcyjne i są one tanie i łatwodostępne, wtedy produkcja jest wysokoopłacalna, rentowność maleje-w fazie ożywienia zaczynają wyczerpywać się czynniki wytwórcze

• Zmiany( wahania) wydatków inwestycyjnych

W okresie, gdy jest dużo niewykorzystanych zasobów, maleje wielkość inwestycji

w fazie rozkwitu opłacalność inwestowania ponownie zanika

Inwestycyjna teoria cyklu koniunkturalnego:

1. w okresie recesji oraz dna kryzysu jest niski poziom wykorzystania zdolności wytwórczych i ewentualny przyrost popytu w początkowej fazie ożywienia wywoła wzrost produkcji wywołany dzięki wzrostowi wykorzystania zdolności wytwórczych. W tym okresie inwestycje są niewielkie, bo są niewykorzystane rezerwy.

2. w miarę rozwoju ożywienia wyczerpują się niewykorzystane rezerwy. Zaczynają wzrastać inwestycje, przyrost inwestycji wywołuje w krótkim okresie efekty popytowe , działa mnożnik ], który pobudza koniunkturę

3. rosnąca koniunktura pobudza inwestycje, rośnie popyt. Zaczynają pojawiać się podażowe efekty inwestycji. Gospodarka jest w fazie rozkwitu.

4. w fazie rozkwitu rośnie produkcja, rosną dochody, rośnie skłonność do oszczędzania a wraz z nią maleje dynamika wzrostu popytu konsumpcyjnego. Pojawia się bariera popytu, rosną trudności ze sprzedażą, rosną zapasy niesprzedanej produkcji, to zaś może zahamować dotychczasowe tempo produkcji. Część wytwórców zmniejszy produkcję, część inwestuje. Mnożnik zadziała w dół, zmaleje popyt. Faza rozkwitu wygaśnie, gospodarka może wejść w fazę recesji.

5. Innym czynnikiem powodującym załamanie gospodarcze może być zmniejszenie rentowności produkcji w fazie rozkwitu w wyniku wzrostu cen czynników wytwórczych

Przyczyny recesji:

• Malejąca skłonność do konsumpcji

• Rosnące zapasy niesprzedanej produkcji

• Malejąca skłonność do inwestowania na skutek wyczerpania się czynników wytwórczych oraz wzrostu ich cen

• Działanie mechanizmu mnożnika - akceleratora

Zjawiska(czynniki) umożliwiające przezwyciężenie recesji:

Również wywołują to zjawiska zewnętrzne.

KONKURENCJA MIĘDZY FIRMAMI NA RYNKU

W okresie recesji nasila się konkurencja między firmami, które pozostają na rynku, szukają one nabywców, Skutkiem tej konkurencji będzie szukanie obniżki kosztów.

Konkurencja zmusza do postępu technicznego, aby obniżyć koszty, cenę, poprawić jakość, zyskać nabywców. Wydatki inwestycyjne mogą wywołać działanie mnożnika w okresie recesji, mogą pobudzać popyt.

Wahania krajowego PKB powodują wahania zaspokajania potrzeb, wahania nastrojów społecznych. Wahania nastrojów mogą destabilizować politycznie kraj, utrata władzy przez partię, zmiany partii nie służą gospodarce. Wahania powodują wahania zysków firm, osłabia kondycję przedsiębiorstw, utrudnia inwestycje, zdolność konkurencyjną , modernizację, gospodarka może nie nadążyć za gospodarką światową. Wahania aktywności gospodarczej powodują straty w rozmiarach PKB, aby uzyskać ten sam poziom czasami potrzeba kilku lat; powodują niższy rozwój gospodarki, wyższe koszty produkcji, wzrost cen. W okresie recesji zmniejszają się dochody państwa, maleją zyski przedsiębiorstw co powoduje zmniejszenie wpływów z tytułu podatków, zmniejsza subwencje dla szkół, policji, samorządów. Wahania i recesja utrudniają wymianę z zagranicą, partnerzy niechętnie wchodzą w układy z krajami w których są zaburzenia społeczne i polityczne.

Jak zapobiec wahaniom aktywności gospodarczej:

• Polityka stabilizacyjna to zespół działań podejmowanych przez państwo dla zapobiegania recesji i hamowania zbyt wysokich skoków koniunktury, to działania zmniejszające amplitudę wahań, ograniczenie złych skutków zbyt wysokiej aktywności gospodarczej

Polityka ta ma charakter:

1. polityka stymulacyjna- pobudzanie aktywności gospodarczej przez państwo, gdy ta aktywność zaczyna słabnąć lub powstrzymywać załamanie

2. polityka restrykcyjna- podejmowanie działań, których celem jest zmniejszenie zbyt silnie rosnącej aktywności

1. Pobudzanie ilości pieniądza w gospodarce, zwiększanie ilości pieniądza- łatwiej dostępny, więcej firm otrzymuje kredyty, pobudza produkcję

2. Polityka fiskalna zmiany obciążeń podatkowych; obniżanie podatków , wprowadzenie ulg podatkowych. Środki polityki budżetowej, wzrost wydatków, subwencje, dotacje, nowe podatki

Zwiększenie ingerencji państwa w gospodarkę może zakłócić działanie mechanizmu rynkowego, jego pozytywne skutki, rozrost państwowej biurokracji(więcej urzędów, urzędników), wzrost kosztów funkcjonowania państwa, wzrost obciążeń podatkowych nakładanych na obywateli, te zaś hamują ich aktywność gospodarczą.

Wzrost zadłużenia państwa wynikający z finansowania podatków interwencyjnych wewnętrznych i zewnętrznych.


Nasilanie się negatywnych skutków polityki stabilizacyjnej spowodowało pojawienie się teorii automatycznych stabilizatorów koniunktury- są to pewne instrumenty, które wmontowane w system gospodarczy, będące częścią składową polityki gospodarczej, które samoczynnie pobudzają lub hamują zbyt wysoka aktywność gospodarczą, bez ingerencji państwa. Np. :

1. Progresywne podatki dochodowe

2. Rynkowa stopa procentowa

3. Ubezpieczenia od bezrobocia

4. Różne programy pomocy społecznej

5. Czynniki minimalne i place minimalne

Wykład 12

17.01.2006

Automatyczne stabilizatory koniunktury działają samoczynnie, na przykład progresywne podatki- świadczenia rosną więcej niż proporcjonalnie do dochodów, progi podatkowe.

74000 w skali rocznej podatek 40%

Automatyczne stabilizatory koniunktury - to pewne instrumenty ,które są wmontowane w system gospodarczy będące częścią składową polityki gospodarczej, które samoczynnie pobudzają lub hamują zbyt wysoką aktywność gospodarczą bez ingerencji państwa np.:

1. Progresywne podatki dochodowe działają samoczynnie Np. podatki progresywne świadczenia rosnące więcej niż proporcjonalnie od dochodów, progi podatkowe (19%,30%,40%) Maleją obciążenia podatkowe co powoduje, że DDO maleją wolniej, progresja - zbyt szybki spadek popytu powoduje zmniejszenie podatków głęboko recesja.

2. Stopa procentowa - zależy od relacji między popytem a podażą pieniądza. W okresie rozkwitu rośnie popyt na czynniki wytwórcze w tym także na pieniądze i rośnie często jego stopa procentowa co powoduje drożenie kredytów, maleje liczba konsumentów ,firm pobierających kredyty ci w rezultacie zmniejsza popyt konsumpcyjny i inwestycyjny finansowany dotychczas kredytem oraz następuje wzrost skłonności do oszczędzania, co zmniejsza popyt, hamuje aktywność gospodarcza. A w okresie obniżającej się aktywności gospodarczej maleje popyt na czynniki wytwórcze, na pieniądz, a w rezultacie obniża się stopa procentowa, to zaś powoduje, że tanieje kredyt co może zachęcić podmioty gospodarcze do finansowania swoich wydatków tańszym kredytem.

3. Ubezpieczenia na wypadek bezrobocia - w okresie rozwoju rośnie popyt na pracę, zmniejsza się bezrobocie, ale to może nie trwać długo…ubezpieczenia obniżają dochody osób i nieco maleje DDO i hamują nieco wzrost popytu. W okresie złej koniunktury( recesji) część zatrudnionych traci pracę i otrzymują świadczenia na przykład z tytułu ubezpieczenia ci podtrzymuje poziom dochodów, co pozwala im utrzymać wydatki na pewnym poziomie. Wypłaty hamują ubytek dochodów, hamują zbyt duże obniżanie się popytu( recesji).

4. Świadczenia z tytułu pomocy społecznej

Skutki działania automatycznych stabilizatorów koniunktury

• Ich działanie jest asymetryczne, tzn. że są bardziej skuteczne do hamowania zbyt aktywnej aktywności gospodarczej, natomiast są mało skuteczne lub często nieskuteczne do pobudzania tejże aktywności. Szczególnie w przypadku głębokich załamań, przy niewielkich załamaniach ich działanie jest dość wyczuwalne, ale gdy gospodarka jest w dużej recesji to automatyczne stabilizatory koniunktury są bezradne. To powoduj, że państwo wciąż wspomaga działanie mechanizmu rynkowego.

Rola państwa w gospodarce rynkowej

Państwo- organizacja suwerennego społeczeństwa. Instytucje społeczne finansowane przez państwo, na przykład samorządy, sądy, urzędy wykonują część obowiązków państwa.

Wśród zadań, które pełni państwo wyróżnia się dwie grupy funkcji

• Funkcja tradycyjna - wykształciła się najwcześniej, nie budzi kontrowersji, uznawana jest za naturalną. Jest to funkcja :

• Obronna

• Stanowienia prawa

• Tworzenia pieniądza i ukształtowania jego obiegu

• Dyplomacji- reprezentowanie państwa za granicą, utrzymywanie kontaktów z innymi krajami

• Opieki społecznej

• Działalności organizacyjnej( określanie celów i mobilizowanie społeczeństwa do ich realizacji)

Trzy nurty teoretyczne:

• Opcja liberalna

• Opcja interwencjonistyczna

• Opcja neoliberalna

Opcja liberalna- poglądy wywodzą się z klasycznego liberalizmu teoretycznego A. Smitha; Ricardo; J.B.Say ; J. Simon

1. Główne tezy: Podstawa funkcjonowania gospodarki są cztery złote zasady liberalizmu

• Pełna swoboda działania laissey- fair

• Prywatna własność

• Indywidualna przedsiębiorczość

• Doskonała, wolna konkurencja

2. Jedynym skutecznie działającym regulatorem gospodarki jest swobodnie działający mechanizm rynkowy. Zapewnia on :

• Optymalną alokację zasobów( czynników wytwórczych)

• Ich optymalne wykorzystanie

• Zapewnia utrzymanie gospodarki w stanie równowagi gospodarczej

Mechanizm rynkowy działa dobrze jako regulator gospodarki, gdy :

• W gospodarce występuje niczym nieograniczona swoboda konkurencji

• W gospodarce obowiązują sprawiedliwe, przejrzyste zasady, łatwe do zrozumienia prawa zapewniające ład i porządek, bezpieczeństwo

3. Skrajni liberałowie odrzucili potrzebę jakiejkolwiek działalności państwa w gospodarce (odrzucili jego interwencję w sprawy gospodarcze). Skrajni liberałowie rolę państwa sprowadzają do tworzenia dobrego prawa, zapewniającego ład, porządek i bezpieczeństwo.

4. Umiarkowani liberałowie dopuszczają ograniczoną działalność państwa na przykład uważają, że państwo powinno finansować pewna instytucje publiczne, świadczące usługi tym członkom społeczeństwa, którzy z przyczyn od nich niezależnych nie są w stanie sami utrzymać sobie tytułu na konkurencyjnym rynku( na przykład domy opieki nad starczymi) . Państwo powinno tworzyć, finansować pewne obiekty infrastruktury niezbędne dla gospodarki, dla społeczeństwa( ochrona środowiska, drogi), a których nie jest w stanie finansować- sektor prywatny.

SEMESTR II




Wykład 1 (13)

14.02.2006

Interwencjonistyczny nurt- twórca Keynes i jego zwolennicy

Założenia : jest on reakcja na pewne niedoskonałości mechanizmu rynkowego jako regulatora gospodarki

Główne tezy:

1. Podstawą regulacji procesów gospodarczych jest model mechanizmu rynkowego, ale nie jest on w pełni skutecznym regulatorem ponieważ:

• Nie jest w stanie zapewnić pełnego wykorzystania zasobów

• Mechanizm rynkowy nie zawsze umożliwia utrzymanie gospodarki w stanie równowagi

1. Główną przyczyną osłabiania skuteczności mechanizmów rynkowych jest zmiana charakteru konkurencji z doskonałej na niedoskonałą (monopolistyczną)

2. Z uwagi na zmianę charakteru konkurencji i związane z tym ułomności mechanizmu rynkowego niezbędne jest aktywne oddziaływanie, uczestnictwo państwa z rozwiązywaniem pewnych problemów gospodarczych.

Państwo ingeruje tam:

• Gdzie nie działają mechanizmy rynkowe (wytwarzanie dóbr publicznych, ochrona środowiska)

• Gdzie działanie mechanizmów rynkowych ulega czasami osłabieniu (gdy słabnie koniunktura - państwo pobudza stymuluje popyt)

• Gdy działanie mechanizmów rynkowych może przynosić negatywne skutki wówczas państwo może zapobiegać lub zwalniać

Nurt liberalny - uważany jest za kompromis względem poprzednich kompromisowość wynika z tego, że zwolennicy tego nurtu chcą zachować pewne tezy nurtu liberalnego, a z drugiej są przeciwni zbyt daleko idącej ingerencji państwa, zgadzają się na nie lecz w mniejszym zakresie.

Założenia:

1. Mechanizm rynkowy jest najlepszym regulatorem gospodarki

2. Z uwagi na pewne ułomności mechanizmu rynkowego dopuszczalne są pewne okrojone (ograniczone) formy oddziaływania ingerencji państwa w gospodarkę

3. Formy, zakres, narzędzia państwowej ingerencji muszą być poddane kontroli parlamentu (społeczeństwo), a więc parlament kontroluje działania rządu, ocenia proponowane formy zgadza się lub odrzuca.

4. Głównym celem państwowych regulacji jest ochrona i umacnianie konkurencji rynku

• Rozwijanie przedsiębiorczości, pobudzenie konkurencyjności

• Tworzenie jasnych, przejrzystych „reguł gdy” przepisów regulujących działalności gospodarczą

• Zapobieganie inflacji i walką z nią

Trzy dziedziny (obszary) w których działa państwo

1. Poza rynkowa działalność państwa - polega na wytworzeniu przez państwo dóbr publicznych

2. Działalność komercyjna państwa - polega na istnieniu państwowych firm, przedsiębiorstw prowadzących działalność zarobkową (komercyjną); kiedyś były 4 monopole: tytoniowy, zapałczany, loteryjny, spirytusowy.

3. Działalność regulacyjna - polegająca na ingerencji pastwa i jego organów w przebiegu procesów gospodarczych.

Rozróżnia się 2 rodzaje regulacji:

• Porządkowa - polegająca na kształtowaniu przepisów regulujących różne procesy gospodarcze („reguły gry”). Uważa się, że jest to powinność państwa

• Procesową - zwana ingerencją państwa lub interwencjonizmem

Funkcja państwa.

Działając w wymienionych trzech obszarach, państwo pełni 3 podstawowe funkcje:

1. Funkcja alokacyjna (Alokacja - rozmieszczenie )

Polega na tym, że państwo koryguje, uzupełnia alokację (podział) czynniki wytwórcze dokonywaną przez czynniki rynkowe np. organizowanie wytwórczości w sferze dóbr publicznych; ochrona środowiska - państwo wymusza np. instalowanie urządzeń chroniących środowisko; podział dochodów (redystrybucja - wtórny podział). Państwo swymi działaniami wyrównuje dysproporcje

2. Funkcja redystrybucyjna - regulowanie aktywności, pobudzanie lub hamowanie zbyt wysokiej aktywności

Pozytywne skutki ingerencji:

• Może zapobiegać negatywnym skutkom mechanizmów rynkowych, takich jak bezrobocie, wpływać na stan środowiska lub zapobiegać zniszczeniom, wpływa na bardziej równomierny rozwój regionów

• Może zapobiegać wahaniom aktywności

• Może zapobiegać inflacji lub zwalczać

• Ingerencja państwa, tworzenie dóbr publicznych ułatwia dostęp do nich tym członkom społeczeństwa, którzy by nie mogli korzystać z takich dóbr na zasadach rynkowych

• Odpowiednie regulacje prawne - państwo wymusza odpowiedni warunki pracy, BHP, jakość produkcji, bezpieczeństwo produktów dla użytkowników, zakaz używania substancji szkodliwych dla zdrowia

• Ingerencja państwa może pobudzać konkurencję w gospodarce zakaz porozumień monopolistycznych

• Ingerencja państwa może przyczyniać się do rozwoju pewnych dziedzin, gałęzi którym w początkowym okresie ich rozwoju stwarza korzystne warunki, bardziej korzystne niż innym, preferencyjne kredyty - chodzi tu o czasową ochronę tych dziedzin w momencie, kiedy one powstają

Negatywne skutki ingerencji:

• Szeroko rozbudowana regulacja gospodarcza może utrudniać działanie mechanizmów rynkowych a przez to osłabić im dobroczynne działania

• Rozbudowana ingerencja państwa zwiększa koszty jego funkcjonowania. Obciążenia podatkowe negatywnie rzutują na aktywność gospodarczą.

• Ingerencja państwa wywołuje pewne skutki uboczne takie jak:

• Rozrost państwowej biurokracji (urzędnicy , urzędy)

• Stwarza pole (okazję) do nadużyć popełnianych przez urzędników państwowych podejmujących lub nie podejmujących pewnych decyzji (korupcja)

• Ingerencja (opieka, pomoc) osłabia zazwyczaj inicjatywę, odpowiedzialność beneficjentów korzystających, zmniejsza ich odpowiedzialność za własny byt

• Zbyt duże wydatki państwa związane z jego ingerowaniem mogą pobudzać inflację. Ingerencja państwa, wzrost jego wydatków może wpłynąć szkodliwie dla gospodarki. Zjawisko efektu wypychania lub wypierania - wynika to z faktu, iż państwo chcąc pozyskać środki związane z kosztami ingerencji pożycza pieniądze (Np. obligacji ) przez to ściąga z rynku zbyt dużą ilość pieniądza na własne wydatki. W rezultacie dostęp do tych pieniędzy będzie utrudniony dla firm, konsumentów bo ci zostaną wyparci z rynku finansowego przez państwo. Firmy konsumenci nie uzyskują potrzebnych pieniędzy, kredytów, pożyczek zmniejszają aktywność więc zmaleje popyt, dynamika, aktywność gospodarcza.

Skutki negatywne mogą czasem przeważać nad pozytywnymi.

Narzędzia oddziaływania państwa na gospodarkę. Oddziałują za pomocą dwóch grup narzędzi (instrumentów).

1. Środki ekonomiczne (środki oddziaływania pośredniego)

Środki polityki makroekonomicznej

1. Środki pieniężnej (monetarnej)

2. Środki polityki fiskalnej

Oddziałują one na całą gospodarkę, dominują w gospodarce rynkowej.

• -środki polityki wszech torowe - polityki regulujące procesy gospodarcze w wybranych odcinkach (segmentach) gospodarki, np. polityka przemysłowa, rolna, handlu zagranicznego, pro rodzinna.

2. Oddziaływanie bezpośrednie (administracyjno - prawne)

Wykład 2(14)

21.02.2006

Pieniądz - specyficzny produkt który służy do wymiany na różne dobra i usługi oraz służący do pokonywania rozliczeń. Powstawała w procesie historycznego rozwoju. Przechodził ewolucję. Obieg pieniądza pełni rolę krwiobiegu gospodarczego.

• różne rzeczy (skóry, przyprawy)

• pieniądze w postaci metalicznej

Rola pieniądza w gospodarce

• Powszechnie uznaje się aktywną rolę pieniądza. Oznacza to, że zmiany ilości pieniądza mogą wpływać na rozmiary produkcji, na aktywność gospodarczą. Wzrost ilości pieniądza do pewnych granic może pobudzać aktywność gospodarczą.

• Pasywna rola polegała na tym - zmiany ilości pieniądza powoduje tylko zmiany cen nie wywołując wpływa na wielkości realne

Funkcje:

• Miernik wartości

• Środek cyrkulacji

• Środek gromadzenia pieniądza (tezauryzacja)

Siła nabywcza - ilość dóbr i usług które możemy nabyć za daną jednostkę pieniądza.

Nieduża inflacja - ubytek pieniądza następuje wolno.

Dużo inflacja - nie opłaca się oszczędność.

• Środek płatniczy - służy do regulowania różnych rozliczeń nie związanych z nabyciem dóbr i usług

• Pieniądza światowego - pieniądze różnych krajów (waluta) mogą pełnić swoje funkcje nie tylko w danym kraju ale powszechnie w świecie. (dolar, funt Brytyjki, euro …)

Rola danego kraju, jakość pieniądza wpływają na to, że są to pieniądze światowe. Frank szwajcarski ze względu na banki, jakość usług i wartości, stabilności tego pieniądza.

Rodzaje pieniądza

Współczesny pieniądz papierowy pełni swoje funkcje dzięki zaufaniu do gwarancji rządu, iż posiadacz tegoż pieniądza będzie mógł użyć tego pieniądza, a więc wymienić na inne dobra. Opiera się na zaufaniu. Jest pieniądzem symbolicznym tzn. symbolizuje pewną wartość tzn. mówi ile za dany nominał możemy nabyć wartości tkwiącej w innych towarach.

Pieniądz złoty (srebrny) - był pieniądzem pełnowartościowym. Nie tylko symbolizował wartość ale miał wartość samą w sobie.

Ze względu na płynność (szybkość) jego wykorzystania:

• Pieniądz czynny - znajduje się w obiegu (gotówka, rachunek a vista)

• Pieniądz „nieczynny” - wkłady terminowe w bankach

Ze względu na formę występowania :

• Pieniądz gotówkowy zwany realnym

• Pieniądz bezgotówkowy występuje w dwojakiej postaci

• Pieniądz depozytowy zwanym wkładowym uruchamianych za pomocą czeków, kart płatniczych.

• Pieniądz kredytowy zwany bankowym - to są pewne zapisy na kontach bankowych

• Pieniądz quasi - pewne aktywa finansowe nie będące pieniądzem, ale mogą pełnić niektóre jego funkcje np. obligacje, akcje, weksle.

Zasób pieniądza - to suma pieniądza gotówkowego w obiegu oraz suma pieniądza bezgotówkowego. Jest kształtowany przez Bank Centralny.

Do mierzenia zasobów pieniądza w gospodarce wykorzystuje się następujące agregaty.

BM (baza monetarna) - to suma gotówki w obiegu oraz rezerw gotówkowych, banków komercyjnych.

Najbardziej płynny jest BM i M1. Im dalej tym mniej płynne.

M1 - obligacje M1= M0+wkłady a visto ludności i przedsiębiorstw w bankach.

M2 - M1+depozyty terminowe sektora prywatnego tzw. średnioterminowe nieprzekraczające określonej wysokości.

M3 - M2+depozyty terminowe sektora prywatnego i publicznego przekraczające terminy i wysokości te z M2

Ilość pieniądza w obiegu gospodarczym

Ilościowa teoria pieniądza (J. Fischer)

M * V = P * Y

M - ilość pieniądza w obiegu (podaż)

V - prędkość obiegu pieniądza, która mówi ile x w ciągu roku przeciętna jednostka dokona obrotu

P - ogólny poziom cen dóbr i usług i wchodzących w skład PKB

Y realne rozmiary PKB tzw. wolumen. Ilość dóbr usług wchodzących w skład PKB




M zmienia się wprost proporcjonalnie do licznika a odwrotnie do prędkości obiegu.




P rośnie gdy zbyt silnie wzrośnie M lub gdy zbyt szybko ten pieniądz krąży lub gdy zmaleją realne rozmiary PKB (zmaleje aktywność gospodarcza)

Zarówno zbyt duża ilość pieniądza jak i zbyt mało mogą negatywnie wpływać na gospodarkę.

Zbyt dużo może pobudzić silnie popyt doprowadzając do wzrostu ogólnego poziomu cen (inflacji) to może zniszczyć gospodarkę, doprowadzić do recesji.

Zbyt mało może zbyt silnie zmniejszyć popyt, schłodzić aktywność, zmaleje produkcja, tempo wzrostu, ale to może być też szkodliwe.

Współcześni monetaryści, że podaż pieniądza powinna być dostosowana do zmian realnego pieniądza.

Wykład 3(15)

28.02.2006

Popyt na pieniądz, podaż pieniądza -czynniki kształtujące

Popyt na pieniądz to dążenie (chęć) podmiotów gospodarczych ( ludzi, firm) do utrzymywania pieniądza w postaci(formie) pieniądza gotowego do użytku, formie jak najbardziej płynnej, czyli w postaci pieniądza gotówkowego lub w postaci wkładów a visto.

Popyt na pieniądz wynika, jest kształtowany przez trzy motywy(powody):

1. Motyw transakcyjny.

2. Motyw ostrożności( przezorności).

3. Motyw spekulacyjny.

Te motywy są nazywane też rodzajami popytu na pieniądz

Motywy = rodzaje popytu na pieniądz

Motyw transakcyjny

Wynika z funkcji pieniądza jako pośrednika wymiany oraz środka płatniczego. Wielkość tego rodzaju popytu określają kształtują :

• Ilość( liczba) planowanych w danym czasie transakcji i związanych z nimi wydatków pieniężnych

• Wysokość cen i kierunek ich zmian( ceny dóbr i usług podlegającym transakcjom i tendencje zmian tych cen[ im droższe dobra- tym więcej potrzeba pieniędzy])

• Wielkość dochodu narodowego i tempo jego wzrostu( im wyższe rozmiary DN, tym większe DDO, tym większy jest popyt na pieniądz)

• Stopa procentowa( im wyższa stopa procentowa, tym mniejszy jest popyt na pieniądz , tym większy jest koszt pieniądza, tzn. odsetki, które tracimy utrzymując pieniądz w postaci gotówkowej lub w postaci a visto)

Motyw przezorności

Ten rodzaj popytu na pieniądz wynika z trudności dokładnego określenia przyszłych dochodów i wydatków pieniężnych, a to powoduje u części podmiotów gospodarczych( ludzi) utrzymywanie pewnej ilości pieniądza na nieprzewidziane wydatki.(„ szewc bez butów chodzi”)

Wielkość tego popytu jest kształtowana przez:

• Sytuację gospodarczą danego kraju( im mniej stabilna na przykład mniejsze zaopatrzenie, większe zagrożenie bezrobociem, chorobami- tym więcej społeczeństwo gromadzi pieniądza, na wszelki wypadek)

• Wysokość dochodów osobistych

• Stopa procentowa( im wyższa, tym mniejszy popyt przezornościowy)

Motyw spekulacyjny

Wynika z faktu, że pewna cześć podmiotów gospodarczych( ludzie, firmy) dokonuje spekulacyjnych transakcji, inwestuje część swoich dochodów na giełdzie, w papiery wartościowe, więc musi mieć , musi posiadać część swoich dochodów jako pieniądz dyspozycyjny.

Jest on kształtowany przez:

• Wysokość DDO( im większe, tym większa liczba osób inwestuje na giełdzie itp.)

• Stopa procentowa( im wyższa, tym mniejszy popyt spekulacyjny)

Tak więc reasumując popyt na pieniądz będzie wypadkową następujących czynników:

• Rozmiary DN i związane z tym DDO

• Poziom cen

• Stabilność gospodarki

• Przewidywania co do kształtowania się sytuacji gospodarczej w przyszłości





Przesuwanie funkcji popytu odzwierciedla wpływ pozostałych czynników poza stopą procentową.

Podaż pieniądza

To ilość pieniądza oferowanego na rynku pieniężnym( finansowym) ; jest tom dopływ pieniądza do obiegu.

W skład podaży pieniądza wchodzi:

- pieniądz gotówkowy( realny)

- pieniądz bezgotówkowy( bankowy, kredytowy)

Podaż pieniądza tworzą :

• Bank Centralny, który reguluje ilość pieniądza w obiegu( w pewnych okresach zwiększa podaż pieniądza, w innych może ją zmniejszać)

• Ludność i instytucje- te podmioty gromadzą oszczędności w budżetach, w postaci depozytów oferują bankom pieniądz

• Banki komercyjne, które oferują na rynku pieniężnym( finansowym) pieniądz bankowy, którego źródłem( podstawą) są depozyty terminowe

Źródła pieniądza

( skąd bierze się on w gospodarce ):

1. Rezerwy pieniądza gromadzone przez Bank Centralny

2. Emisja pieniądza papierowego- druk nowego pieniądza (zazwyczaj jest to uzupełniające źródło podaży, wielkość emisji pieniądza jest z góry określona zgodnie z założeniami polityki pieniężnej(planie kasowym), który zatwierdza parlament.

3. Kreacja pieniądza bankowego, czyli kredytowego przez banki komercyjne

4. Dyskonto weksli- wykup weksli przez banki komercyjne przed terminem upływu ważności weksla(terminem zapadalności)

5. Skup dewiz (pieniędzy zagranicznych)

Dewizy, waluty przynoszone do kraju przez obcych inwestorów, turystów, naszych eksporterów- te dewizy wymieniane są w naszych bankach na złotówki.

W gospodarce nie zmienia się zasób pieniądza jeśli nie ma dodatkowej emisji.

Czynniki określające rozmiary podaży pieniądza:

• Główną rolę w regulowaniu podaży pieniądza pełni Bank Centralny ( działa on jak swoista pompa ssąco-tłocząca ). Bank Centralny przy regulowaniu podaży pieniądza uwzględnia:

-rozmiary i tempo wzrostu realnego PKB

-rozmiary aktywności danej gospodarki

( przy niższej aktywności rząd i B.C. będą starać się poprawiać aktywność poprzez wzrost podaży pieniądza, to pobudzi popyt, a wzrost popytu może pobudzić aktywność gospodarczą)Bank Centralny jest w większości krajów bankiem niezależnym, czyli prowadzi politykę niezależnie od rządu.

Przysłowie; punkt widzenia zależy od punktu siedzenia

• Stan bilansu płatniczego ( z tego stanu może wynikać dążenie do kształtowania kursu waluty krajowej drogą regulowania ilości pieniądza krajowego)

• Rozmiary popytu na pieniądz ( czasami wzrost popytu ma pieniądz MD może skłaniać do przyrostu podaży pieniądza MS)

∆ Md → ∆ Ms

• Rozmiary inflacji istniejącej i spodziewanej ( dążąc do ograniczenia inflacji lub wyeliminowania zagrożeń, Bank Centralny będzie ograniczał wzrost podaży pieniądza, co ograniczy popyt i wpłynie hamująco na wzrost cen













Funkcje podaży pieniądza:

• według monetarystów- podaż pieniądza jest niezależna od stopy procentowej, zależna od innych czynników, np. funkcja podaży ma pionowe położenie













Funkcja podaży pieniądza przy założeniu, że jest ona zależna od stopy %, gdy rośnie stopa procentowa rośnie skłonność do oszczędzania, rośnie podaż pieniądza bankowego

Wykład 4( 16)

7.03.2006

Równowaga jest gdy Md = Ms ( popyt = podaż) Sytuacja na rynku pieniądza wyznacza cenę, czyli stopę procentową .




















Jeśli z jakichś powodów B.C. nie oszacuje popytu i będzie on np. mniejszy to st.% wzrośnie.

Wzrost stopy procentowej może mieć negatywne skutki:

1. Wzrośnie stopa procentowa a wraz z nią skłonność do oszczędzania , czyli ↓C→↓AD

2. Wzrośnie cena kredytu

• Droższy kredyt = mniej chętnych do zaciągania kredytów

• Mniejszy popyt spowoduje zmniejszenie rozmiarów produkcji, może zmaleć aktywność gospodarcza. Zmaleje stopień wykorzystania zdolności wytwórczych

• Droższy kredyt - wzrost kosztów produkcji, co zmniejszy zyski przedsiębiorstw przy niezmienionych cenach

• Ewentualny wzrost cen może spowodować wzrost kosztów utrzymania, nasili naciski na wzrost płac. Z kolei wzrost płac może dalej podważyć koszty produkcji i wywołać wzrost cen ( tzw. spirala inflacyjna)

3. Może spowodować napływ zagranicznych kapitałów spekulacyjnych co na krótko poprawi saldo bilansy płatniczego kraju, ale umocni walutę krajową, a wzmacnianie waluty krajowej pogarsza opłacalność eksportu (1$=3,0 ; 1$=2,5 ) co z kolei może zmniejszyć rozmiary eksportu, zmaleje aktywność gospodarcza, zmaleje saldo bilansu płatniczego

4. 
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   
   Wzrost stopy procentowej spowoduje odpływ kapitałów z rynku kapitałowego ( z giełdy papierów wartościowych ) na rzecz lokat bankowych. A to z kolei może obniżyć kursy akcji i utrudniać spółkom giełdowym pozyskiwanie kapitału na potrzebne inwestycje.

Skutki nierównowagi - samodzielnie

Instrumenty (narzędzia) oddziaływania

Banku Centralnego na podaż pieniądza

Reguluje ilość pieniądza w gospodarce, drogą regulacji podaży zajmuję się bank centralny, do tego celu może on wykorzystywać dwie grupy środków:

1. Środki oddziaływania ekonomicznego ( pośrednie, podstawowa funkcja)

• Kształtowanie, zmienianie ( obniżanie, zwiększanie) stopy obowiązkowych rezerw ( R )

• Kształtowanie stopy redyskontowej ( r )

• Operacje otwartego rynku

R- to określony przez B.C. procent odsetek posiadanych zasobów pieniądza, który każdy bank komercyjny może wydzielić i przekazać do dyspozycji Banku Centralnego, inaczej mówiąc środki przekazywane na obowiązkową rezerwę pomniejszają zasoby dyspozycyjnego pieniądza, którymi może operować bank komercyjny. Środki rezerwy obowiązkowej są dla baku komercyjnego nieczynnym pieniądzem, stanowią koszt.

R = 10% zasoby pieniądza „- „ rezerwa obowiązkowa = rezerwy dyspozycyjne

100- 10 = 90

Chcąc zwiększyć podaż pieniądza B.C. będzie obniżać stopę rezerw obowiązkowych przez co wzrosną rezerwy dyspozycyjna banków, a więc będą mogły zaoferować więcej pieniądza bankowego (kredytowego).Chcąc zmniejszyć podaż pieniądza- B.C. będzie zwiększał stopę rezerw obowiązkowych. R jest narzędziem banku centralnego.

Rezerwa to nie zapewnienie( gwarantowanie) wypłacalności banków9 od tego jest np. Bankowy Fundusz Gwarancyjny).Rezerwa ma służyć regulacji podaży pieniądza.

Kształtowanie stopy redyskontowej

r - to prowizja, którą pobiera B.C. przy redyskoncie weksli, tzn. przy wykupie weksli od banków komercyjnych

Chcąc zwiększyć podaż pieniądza B.C. będzie zachęcał banki komercyjne do redyskonta weksli, obniżając stopę redyskontową. Czyli operacja redyskonta będzie tańsza, więcej banków wymieni posiadane weksle na pieniądze, zwiększa się zasoby pieniądza. Więcej pieniądza będą mogły przeznaczyć banki komercyjne na udzielanie kredytów. Ponadto wpłynie to na obniżenie ceny kredytu, a więc wzrośnie popyt na kredyty, więcej firm zaciągnie tańszy kredyt, wzrośnie podaż pieniądza i vice versa.

Bank Centralny zmniejszając podaż pieniądza podwyższy stopę redyskontową....będzie mniejszy przepływ pieniądza z B.C. do banków komercyjnych, a z nich di gospodarki. Zmniejszy się podaż pieniądza. Ponadto zwiększy się cena kredytów.

Operacje otwartego rynku- polegają one na sprzedawaniu lub odkupywaniu przez B.C. Tzw. Krótkoterminowych papierów rynku pieniężnego( bony skarbowe, itp.)Podmiotami tego rynku są bank centralny i banki komercyjne i czasami tzw. niebankowe instytucje finansowe( towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne-powiernicze).

Chcąc zwiększyć podaż pieniądza B.C. zwiększy skup tych papierów od ich posiadaczy( banków komercyjnych w tym przypadku) i vice versa chcąc zmniejszyć podaż pieniądza zmniejszy skup tych papierów. Ten instrument jest dziś najskuteczniejszym narzędziem kształtowania podaży pieniądza.

Chcąc zwiększyć podaż pieniądza B.C. będzie obniżał ceny kredytów refinansowych , ich stopa będzie obniżona ( i w drugą stronę tak samo)

-Limitowanie akcji kredytowej banków komercyjnych,

chcąc ograniczyć podaż pieniądza B.C. wprowadzi limity wysokości poszczególnych kredytów lub kredytów ogółem udzielanych przez banki komercyjne, zazwyczaj wystarcza apel o zmniejszenie akcji kredytowej poparty groźbą limitów.

-Ustalenie przez B.C. wysokości stopy procentowej lub prowizji bankowych, jakie stosują banki komercyjne

-Regulowanie przepisów rynku pieniężnego, chcąc zwiększyć podaż pieniądza B.C. może łagodzić przepisy doprowadzając do rynku pieniężnego niebankowe instytucje finansowe i w ten sposób ich pieniądz zostanie wprowadzony na rynek pieniężny . Chcąc ograniczyć podaż pieniądza B.C. będzie zaostrzał przepisy, utrudni (wyeliminuje ) dostęp niebankowym instytucjom do rynku pieniężnego.

W praktyce wymienione narzędzia ekonomiczne i poza ekonomiczne są stosowane w określonej kombinacji. Na przykład chcąc ograniczyć rozmiary kredytów B.C. podnosi stopę redyskontową, ale to może podnieść stopę procentową i spowodować napływ zagranicznych kapitałów spekulacyjnych. W związku z tym Bank Centralny jednocześnie może podnieść stopę obowiązkowych rezerw.

System bankowy i kreacja pieniądza bankowego

System to pewna całość złożona z współdziałających elementów; to pewien twór, zespół stworzony w określonym celu, zespół elementów.

System bankowy - to współdziałające ze sobą instytucje bankowe tj. banki komercyjne i bank centralny.

Bank centralny w wielu krajach jest jednostką autonomiczną, instytucja samodzielnie podejmującą decyzje w zakresie kształtowania charakteru pieniądza, polityki pieniężnej i jej instrumentów. Samodzielność banku oznacza, że bank autonomiczny nie podlega rządowi, jest niezależny od rządu danego kraju, choć czasami współdziała z nim(z rządem). Bank autonomiczny (niezależny)odpowiada przed parlamentem, czyli przed reprezentantem społeczeństwa, parlament zaś sprawdza założenia polityki pieniężnej- projekt na najbliższe lata.

Wykład 5 ( 17)

14.03.2006

Funkcje banku centralnego - ćwiczenia!!!!!!!

Funkcje banku centralnego:

1. Bank emisyjny- jest jedyną instytucją mającą wyłączne prawo do emitowania znaków pieniężnych, będących prawnym znakiem płatniczym w Polsce. NBP określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia pieniądza gotówkowego do obiegu. Ponadto organizuje In obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądz w obiegu.

2. Bank banków- NBP organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. NBP jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje on kontrolę nad działalnością banków komercyjnych, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. NBP odgrywa ponadto coraz większą rolę w zakresie nadzoru nad systemem płatności w Polsce.

3. Centralny bank państwa( bank państwa lub kasjer rządu) - NBP prowadzi obsługę budżetu państwa, prowadzi rozrachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.




Funkcje banków komercyjnych:

• Gromadzenie rozproszonych czasowo wolnych zasobów pieniądza

• Dokonywanie, obsługa rozliczeń finansowych różnych podmiotów gospodarczych

• Tworzenie pieniądza bankowego zwanego kredytowym

Mechanizm tworzenia pieniądza bankowego wynika :

• Z istnienia obrotu bezgotówkowego

• Dzięki temu, że banki udzielając kredytów najczęściej udzielają go w formie bezgotówkowej

• Dzięki rozłożeniu terminów dopływu pieniędzy oraz ich wydatków

• Dzięki współpracy banków komercyjnych możliwe jest ich wzajemne wspieranie się finansowo

• Dzięki współpracy banków komercyjnych z bankiem centralnym b. komercyjne mogą tworzyć specyficzny pieniądz . Przy tworzeniu tego pieniądza kreacja może być wielokrotnie większa niż zasoby pieniądza. Pojedynczy bank nie współpracujący z bankiem centralnym lub innymi bankami komercyjnymi może stworzyć pieniądz w ilości nie przekraczający zasobu pieniądza.

mp - mnożnik kreacji pieniądza





k- określa tzw. ubytek pieniądza gotówkowego z obiegu bankowego, współczynnik preferencji płynności; r- stopa rezerw obowiązkowych




Polityka monetarna

Polityka pieniężna- to kształtowanie rozmiarów podaży i popytu pieniądza dla osiągnięcia pewnych celów gospodarczych. Jest współcześnie najważniejszym narzędziem wykorzystywanym do oddziaływania na gospodarkę.

Twórcami polityki monetarnej są:

• Bank Centralny

• Minister Finansów

• Parlament

Cele polityki pieniężnej- są to cele, które stara się realizować państwo, są one określone w polityce państwa .Te cele to :

• Kształtowanie warunków trwałego, stabilnego wzrostu gospodarczego ( hamowanie, pobudzanie)

• Polityka monetarna może wpływać na kształtowanie się stabilnego poziomu cen

• Polityka pieniężna może wpływać na kurs walutowy a tym samym na opłacalność wymiany

• Polityka pieniężna może wpływać na saldo bilansu płatniczego.

Rodzaje polityki pieniężnej:

• Ekspansywna- nastawiona na pobudzanie aktywności gospodarczej poprzez wzrost podaży pieniądza. Zwana polityką „taniego pieniądza”, ponieważ wzrost podaży pieniądza zmniejsza stopy procentowe. Zwana także polityką „ łatwego pieniądza”, bo gdy rośnie podaż pieniądza banki komercyjne mają więcej pieniędzy i udzielają więcej kredytów. Polityka miękkiego finansowania, ponieważ banki stawiają mniejsze wymagania. Działania Banku Centralnego:

• Obniża stopę rezerw obowiązkowych

• Obniża stopę redyskontową

• Zwiększa rozmiary kredytów refinansowych

• Obniża stopę redyskontową weksli

• Zwiększa skup papierów wartościowych

Skutki ekspansywnej polityki monetarnej:

• Mechanizm transmisji impulsów monetarnych na realne procesy

• Wzrost podaży pieniądza spowoduje obniżenie stopy procentowej
  

• Zmiany podaży pieniądza oddziałują na kursy akcji
  

• Zmiany podaży pieniądza oddziałują na kursy walutowe
  

• Restrykcyjna- nastawiona na hamowanie aktywności gospodarczej
  

• Aktywna- za którą odpowiadają się keynesiści . Charakteryzuje się aktywnością jej twórców tzn. instrumenty tej polityki są często aktywnie dostosowane do zmian danej gospodarki do celów, które ma realizować. Monetaryści, liberałowie krytykują aktywną politykę. Uważają, że częste zmiany tej polityki powodują zamęt gospodarczy. Powodują, że podmioty gospodarcze mają trudności z adaptacją do tej polityki. Utrudnia podejmowanie decyzji, budzi nieufność na przykład stają się sceptyczne tzn. nie ufają rządowi.

• Pasywna- to znaczy taka, której charakter, instrumenty są względnie stabilne. Raz wprowadzone pozostają bez zmian. Zdaniem liberałów to zwiększa zaufanie podmiotów, ponieważ mogą one łatwiej przystosowywać się do charakteru tej polityki, mając pewność względnej stabilności. Aktywna i pasywna polityka może mieć charakter ekspansywny i restrykcyjny.

Skuteczność polityki pieniężnej- to znaczy osiąganie przez nią zamierzonych celów. Zależy przede wszystkim od stanu aktywności gospodarczej, a szczególnie od wykorzystania jej zasobów. Przy niepełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych ekspansywna polityka będzie skuteczna. W tych warunkach przyrost podaży pieniądza pobudzi popyt, produkcję, ponieważ podaż jest wysoce elastyczna, bo są duże zasoby łatwych do uruchomienia zasobów wytwórczych .



1. niska aktywność, gdy istnieją duże rezerwy zdolności wytwórczych

2. gdy zaczynają się wyczerpywać zdolności wytwórcze

3. gdy wyczerpują się czynniki wytwórcze, podaż przestaje być elastyczna

PKB wzrośnie z OA do OA' P₀ →P₁

Dalsze utrzymywanie takiej polityki nie ma sensu, ponieważ pobudzanie popytu do AD₂ spowoduje, że podaż będzie sztywna .Innym czynnikiem obniżającym skuteczność polityki monetarnej mogą być międzynarodowe przepływy kapitału

Wzrost podaży pieniądza w celu pobudzania aktywności gospodarczej obniża stopę %, następuje wzrost popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego , co przejściowo może pobudzać aktywność gospodarczą. Obniżka st. % spowoduje odpływ kapitałów zagranicznych, co może doprowadzić do obniżenia ( dewaluacji) waluty krajowej, to zaś może doprowadzić do wzrostu cen, pobudzić inflację, która zahamuje pobudzaną na początku aktywność gospodarczą

Wykład 6 ( 18)

21.03.2006

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna - to wszystkie działania rządu związane z kształtowaniem dochodów, wydatków budżetu zmierzające do realizacji zadań stojących przed gospodarką. Jej instrumenty stanowią dodatkowy zestaw narzędzi oddziaływania państwa na gospodarkę.

Podmiotami kształtującymi politykę fiskalna są:

• Rząd ( Minister Finansów)

• Parlament

Polityka fiskalna składa się z dwóch powiązanych części:

• Polityka gromadzenia- polityka podatkowa

• Polityka wydatków budżetowych





Ekspansywna polityka fiskalna:

• Obniżanie podatków ( stóp podatkowych)

• Stosowanie różnych ulg w obowiązujących podatkach lub wprowadzanie nowych

• Zwiększenie wydatków budżetowych

Pod wpływem tej polityki następuje wzrost dyspozycyjnych, rosną rozmiary zagregowanego popytu.

Restrykcyjna polityka fiskalna - hamuje, chłodzi zbyt wysoką aktywność gospodarczą, hamuje nieco popyt. Może zapobiegać naruszeniu równowagi, inflacji, zagrożeniu załamania aktynowości gospodarczej.

• Wzrost stop podatkowych

• Ograniczenie lub „ zabieranie „ ulg podatkowych

• Cięcia wydatków budżetowych

Polityka fiskalna może być:

• Aktywna- częste zmiany instrumentów, utrudnia podejmowanie decyzji, może wywołać brak zaufania do polityki

• Pasywna - charakteryzuje się względnie stabilnymi instrumentami. Zwolennicy mówią, że dzięki temu poprawia się klimat gospodarczy, polityka ta bardziej sprzyja gospodarce.





Podatki bezpośrednie obniżają bezpośrednio dochód, przychód, majątek itp., a po drugie są płacone przez posiadaczy tych dóbr. Podatki pośrednie- płaca je sprzedawcy dóbr obciążonych podatkami, są one cenotwórcze- ich wzrost powoduje wzrost ceny. Pośrednie - płacimy je pośrednio, gdy nabywamy dobra i usługi.

Przyczyny pobierania podatków:

1. Podatki stanowią główne źródło dochodów budżetu państwa i budżetów terenowych, dochodów niezbędnych do dokonywania wydatków.

2. Podatki mogą być wykorzystywane do kontrolowania wielkości wydatków, na przykład gdy zbyt szybko rośnie popyt grożąc naruszeniu równowagi, wówczas wprowadzenie podatku( Np. dochodowego) może zmniejszyć popyt i zapobiec naruszeniu równowagi.

3. Podatki mogą być wykorzystywane do regulowania konsumpcji pewnych dóbr.

4. Podatki ( szczególnie dochodowe) częściowo niwelują nierówności w podziale dochodu narodowego. Główną rolę pełni tu podatek dochodowy, w większości krajów progresywny.

Progi podatkowe w Polsce: 19% - nie więcej niż 34(37) tys. zł; 30% - do 74 tys. zł.; 40% - ...

Wpływ podatków na gospodarkę

( wpływ wzrostu i obniżania podatków; wpływ zmian obciążeń podatkowych)

Zmniejszenie podatków powoduje :

• Wzrost zagregowanego popytu

• Może powodować wzrost produkcji, rośnie aktywność gospodarcza, rośnie stopień wykorzystania czynników wytwórczych

• Wzrost cen wynikający z pobudzenia popytu wywołanego obniżką obciążeń podatkowych( jako reakcja podaży na wzrost popytu- reakcja podaży będzie z reguły dłuższa)

• Zmniejszenie bieżących wpływów, przychodów budżetowych( pogorszenie warunków funkcjonowania instytucji korzystających z budżetu- powoduje to niezadowolenie społeczne

Obniżenie przychodów może być przejściowe i ono może się zmienić na większe wpływy do budżetu po upływie jakiegoś okresu, potrzebnego na pobudzenie gospodarki.

	Y	T	Wpływy
t0	1000	30%	300
t1	1050	20%	210
t2	1110	....	....

Zwiększenie podatków powoduje:

• Spadek popytu

• Może wystąpić obniżenie ogólnego poziomu cen na skutek zmniejszenia popytu

• Wyższe ceny i wyższe koszty jednostkowe mogą obniżyć kondycję finansową przedsiębiorstw

• Obniżenie dochodów( czyli kondycji finansowej przedsiębiorstw, ludności) może zmniejszyć dochody budżetowe

• Część producentów zniechęconych niskim, popytem, niskimi cenami, wysokimi podatkami zrezygnuje, część wytwórców zmniejszy swoją aktywność

• Część wytwórców zacznie ukrywać faktyczne rozmiary swej działalności (ucieknie w szarą strefę gospodarki)

Krzywa Laffera



















Podatki „niszczą” gospodarkę , w przedziale 40-50 występuje punkt przegięcia.

Budżet to plan finansowy, w którym określone są wysokość dochodów i ich źródła. Projekt budżetu rozpatrzony i zatwierdzony przez parlament staje się prawem, zobowiązuje rząd do jego wykonania. Do audytorium zalicz się właśnie wykonanie budżetu ( jego preliminarza).

Przyczyny wydatków budżetowych:

1. Wydatki budżetowe zapewniają realizację podstawowych funkcji państwa ( obrona narodowa, bezpieczeństwo i porządek wewnętrzny, edukacja, wymiar sprawiedliwości, ochrona zdrowia)

2. Wydatki budżetowe przyczyniają się do upowszechnienia zaspokojenia pewnych potrzeb dzięki oferowaniu przez państwo dóbr publicznych zaspokajających te potrzeby.

3. Oddziaływanie poprzez wydatki budżetowe na realizację pewnych celów gospodarczych, takich jak pobudzanie aktywności gospodarczej, pobudzanie inwestycji ( np. subwencje, dotacje do pewnych inwestycji)

4. Zapewnienie pewnym grupom społecznym, jednostkom zaspokojenia przynajmniej podstawowych potrzeb poprzez świadczenie z budżetu centralnego (np. domy opieki, zasiłki z pomocy społecznej)

Wykład 7(19)

28.03.2006

Oddziaływanie wydatków na gospodarkę

Wydatki budżetowe umożliwiają realizację funkcji alokacyjnej, redystrybucyjnej oraz ułatwiają dostęp do pewnych dóbr zaspakajających pewne potrzeby ( dobro publiczne). Wydatki publiczne zmniejszają częściowo różnicę w sytuacji dochodowej, życiowej niektórych grup społecznych, tzn. wydatki poprawiają częściowo sytuację pewnych grup. Wydatki budżetowe pozwalają państwu aktywnie oddziaływać na przebieg procesów gospodarczych, tzn. osiągać takie cele, których osiąganie gwarantują w pełni. Wydatki budżetowe w ostateczności powodują wzrost popytu, wzrost produkcji, wzrost aktywności gospodarczej.

Wzrost popytu może w pewnych sytuacjach spo0wodować wzrost cen, a więc uruchomić procesy inflacyjne. Zmniejszenie wydatków zmniejsza dochody beneficjantów, zmniejszają się wydatki oraz maleje Ad, maleje wzrost gospodarczy, zmniejsza się ryzyko inflacji. W wyniku dokonania (realizowania) budżetu, tzn. osiągania dochodów i dokonywania wydatków budżet może być :

• Budżet zrównoważony( wydatki = dochodom)

• Nadwyżka budżetowa ( saldo dodatnie; wydatki< dochody)

• Deficyt budżetowy ( wydatki> dochody)

Źródła finansowania deficytu:

• Nadwyżka z lat ubiegłych

• Pożyczki zaciągane przez rząd

• Pożyczki wewnętrzne - zaciągane przez rząd poprzez sprzedaż obligacji, bonów skarbowych

• Pożyczki zewnętrzne - zagraniczne. Pożyczkodawcami są międzynarodowe instytucje finansowe lub bank światowy czy też inne państwo

Finansowanie wydatków budżetowych przez zaciąganie pożyczek prowadzi do powstania długu publicznego.

Dług publiczny- suma pożyczek zaciąganych przez rząd i pozostających do spłacenia. Zobowiązanie finansowe państwa względem pożyczkodawców.

Wpływ deficytu i długu na gospodarkę :

• deficyt może pozytywnie wpływać, ponieważ umożliwia wzrost wydatków budżetowych . Zbyt duży deficyt, dług wywołują negatywne skutki

• przyrost wydatków budżetowych wywołany wzrostem deficytu, pobudzając popyt może spowodować wzrost cen i inflację.

• Wzrost deficytu i długu publicznego powoduje przyrost obciążenia budżetu w latach następnych kosztami obsługi długu publicznego. W Polsce koszty obsługi długu wynoszą 25 mld czyli 13% wydatków, czyli tyle, ile wynoszą wydatki na oświatę i służbę zdrowia.

Im większy deficyt, tym szybciej rośnie dług publiczny. Wzrost deficytu oznacza zwiększenie popytu na pieniądz , bo budżet pożyczając pieniądze zwiększa popyt na pieniądz na rynku finansowym. A ten wzrost popytu prowadzi do występowania zjawiska wypychania.

Zjawisko wypychania polega na tym, że

1. Państwo pożyczając pieniądze ściąga z rynku finansowego znaczną część pieniądza kredytowego, który banki oferują potencjalnym kredytobiorcom

2. Państwo pożyczając pieniądze utrudnia dostęp do tego pieniądza. W rezultacie te podmioty zostaną wyparte z rynku

Efekt wypychania może spowodować zmniejszenie popytu, produkcji. Może zmniejszyć efekty produkcyjne na skutek obniżenia popytu konsumpcyjnego, inwestycyjnego. Negatywne efekty wypierania mogą przeważyć nad efektami pozytywnymi. Pożyczki zaciągane przez państwo powodują także wzrost ceny kredytu. W rezultacie kredyty nie tylko są trudniej dostępne, ale drożeją( stają się niedostępne z uwagi na ich cenę). Zjawiska negatywne deficytu i długu mogą zmniejszyć skutki pozytywne lub mogą przeważyć.

Zbyt wysoki deficyt i dług może utrudniać kontakty międzynarodowe, ponieważ partnerzy zagraniczni niechętnie wchodzą w układy gospodarcze, z krajem, w którym występuje deficyt i dług, ponieważ świadczy to o zlej kondycji finansowej państwa.

Bezpieczne rozmiary deficytu i długu

Problemy z wysokim deficytem i długiem występują w wielu krajach. Kraje UE tzw. Traktatem z Maastricht uzgodniły, że bezpieczny dla gospodarki jest stan budżetu i długu publicznego, gdy deficyt w danym roku <= 3% PKB danego kraju , dług publiczny <= 60% PKB danego kraju. To są kryteria dobroci systemu finansowego mówiące,. że system finansowy danego kraju spełnia te kryteria, to oddziałują. Są to kryteria dobroci systemu finansowego mówiące, że jeżeli system finansowy danego kraju spełnia te kryteria to oddziałują pozytywnie na gospodarkę. Polska - w roku 2001 został przekroczony deficyt budżetowy o ok. 4% PKB, dług publiczny- koniec 1995- 55% PKB

Równowaga makroekonomiczna

Równowaga cząstkowa na rynkach poszczególnych dóbr albo równowaga makroekonomiczna. Równowaga jest stanem pożądanym, tzn. takim, w którym funkcjonowanie gospodarki, zaspokajanie potrzeb tego społeczeństwa jest zbliżone do optymalnego. Stan równowagi gospodarka może osiągać w sposób samoczynny, tzn. że mechanizmy rynkowe mogą doprowadzić do osiągania stanu równowagi makroekonomicznej, choć czasami ten proces może być długotrwały i osiągany przy rożnym poziomie wykorzystania posiadanych zdolności wytwórczych. Keynes zakwestionował tę tezę dowodząc, że równowaga może być osiągana zarówno przy niskim poziomie wykorzystania czynników wytwórczych, jak również przy wysokim wykorzystaniu czynników wytwórczych ( równowaga optymalna). Częściej gospodarka funkcjonuje przy równowadze nieoptymalnej, stąd też postulował on, aby państwo oddziaływało na gospodarkę, wspierałoby w taki sposób aby zapewnić gospodarce równowagę optymalną .Równowaga makroekonomiczna - to taki stan gospodarki, w którym to stanie przy danym poziomie cen występuje

Wykład 6 (20)

4.04.2006





Pozacenowe czynniki kształtujące podaż: (przesunięcie krzywej do AS')

1. Wzrost ilości zaangażowanych czynników wytwórczych na skutek inwestycji netto (nowych). Inwestycje mogą powiększać rozmiary AS.

• Dopływ bezpośrednich inwestycji kapitału zagranicznego

• Wzrost (przyrost) zasobów pracy, np. wyż demograficzny w przeszłości po kilku latach powoduje, że zwiększa się podaż pracy

• Wzrost produktywności czynników wytwórczych , poprawia się ich jakość

• Wzrost kwalifikacji zatrudnionych

• Inwestycje modernizacyjne (wprowadzanie lepszych urządzeń pod wpływem postępu technicznego)

• Import dóbr konsumpcyjnych lub produkcyjnych

• Zmniejszenie aktywności gospodarczej wywołane złą polityką gospodarczą

• Restrykcyjna polityka pieniężna

• Niestabilna sytuacja gospodarcza

• Zmniejszenie podaży niektórych czynników wytwórczych

• Zmniejszenie podaży pracy

• Zmniejszenie podaży surowców

• Zmniejszenie produktywności istniejących już czynników wytwórczych

• Starzenie się społeczeństwa

• Zużycie się aparatu wytwórczego

• Zmniejszenie importu

Równowaga makroekonomiczna

Stan równowagi występuje w punkcie, w którym funkcja zagregowanego popytu przecina funkcję zagregowanej podaży.





Mechanizmy rynkowe zapewniają gospodarce powrót do równowagi, gdy zostanie ona z niej wytrącona. Wpływ na AD (na przesuwanie się do AD') mają:

1. Ekspansywna polityka pieniężna

2. Ekspansywna polityka fiskalna

3. Ekspansywna polityka budżetowa

4. Dobra sytuacja społeczno- polityczna

5. Optymizm

Czynniki te pobudzają aktywność gospodarczą. Takie metody stymulacji gospodarki powodują wzrost ogólnego poziomu cen- jest to ujemny skutek pobudzania aktywności gospodarczej.

Model IS- LM

Powstał on później niż model AS- AD. Jest on oparty na teorii Keynesa, zakłada prymat popytu (regulowanie produkcji przez AD). Twoją jest J.R. Hicksa. Jest to model równowagi krótkookresowej, uwzględniający podział gospodarki na dwie części: rynek dóbr i rynek pieniądza. Oba rynki wzajemnie na siebie oddziałują.

Model ten opiera się na dwóch krzywych:

Krzywa IS- odzwierciedla ona stany równowagi na rynku towarowym, przy różnych kombinacjach stopy procentowej i realnego PKB





Na IS znajdują się punkty reprezentujące równowagę na rynku dóbr, powyżej krzywej IS- nadwyżkę podaży dóbr. Krzywa IS przesuwa się , gdy zagregowany popyt ulega rozszerzeniu ( w wyniku ekspansywnej polityki fiskalnej, wzrostu importu).

Krzywa LM- odzwierciedla stany równowagi ma rynku pieniądza przy różnych kombinacjach stopy procentowej i realnego PKB. W prawo krzywa LM przesuwa się pod wpływem ekspansywnej polityki pieniężnej, na skutek wzrostu podaży pieniądza.





Równowaga makroekonomiczna w modelu IS- LM





Może to być równowaga nieoptymalna ( przy niskim wykorzystaniu możliwości produkcyjnych) jak i optymalna.

Wykład 7 (21)

11.04.2006

Problemy inflacyjne

Inflacja to trwały wzrost ogólnego poziomu cen.

Trwały- to znaczy trwający przez pewien (dłuższy) okres czasu. Jednorazowy wzrost ogólnego poziomu cen nie jest uważany za inflację.

Ogólny poziom cen- jest to średnia (ważona) zmian ogólnego poziomu cen ( zmiany mogą być in plus i in minus)

Inflacja przeciwieństwo deflacja

ogólny poziom cen rośnie ogólny poziom cen maleje

Miara inflacji:

Stopa inflacji- jest liczona wg wzoru

Stopa inflacji(i) =

(∆ogólnego poziomu cen w okr. badanym ÷ ogólny poziom cen w okr. porównywalnym)*100

Okres porównywalny- może to być rok poprzedni, miesiąc poprzedni

W Polsce używa się pojęcia : inflacja grudniowa- grudzień t­­­₁ porównujemy z grudniem t­­­_i-1

Mówi się czasami , że dwie plagi gnębią współczesną gospodarkę: inflacja (lub zagrożenie nią) i bezrobocie. Inflacja jest przejawem negatywnych zjawisk, „choroby” gospodarki. Im wyższa inflacja, tym poważniejsze „schorzenia” , tym większe szkody może ona wyrządzić gospodarce.

Rodzaje inflacji:

I KRYTERIUM- wg sposobu przejawiania się

1. Inflacja ukryta

2. Inflacja jawna

Inflacja ukryta- występuje w gospodarkach (krajach, systemach gospodarczych), gospodarczych których ceny nie SA kształtowane przez mechanizmy rynkowe, lecz przez państwo (rząd danego kraju), np. w PRL-u była Państwowa Komisja Cen

Przejawy , cechy:

• Brak towarów sklepach

• Kolejki oczekujących na dostawę towarów (Polska kolejkowa, gospodarka kolejek- w czasie socjalizmu w Polsce mówiło się: długa kolejka - „kolejka jak po cytryny”)

• Reglamentacja dóbr, czyli rozdzielnictwo( państwowe) wielu towarów

• Czarny rynek tzn. nielegalny obrót produktami, kupowanymi po cenach ustalonych przez państwo, a następnie sprzedawanie ich po cenach czarnorynkowych

• Okresowe podwyżki cen dokonywane przez państwo

Inflacja jawna- występująca w gospodarkach rynkowych, tam gdzie ceny są ustalane przez mechanizmy rynko

Dziś praktycznie wszystkie ceny są kształtowane na rynku, nad cenami energii. Czynszu itp. kontrolę ma państwo, nie tworzy ich, ale nadzoruje.

Inflacja jawna przejawią się wzrostem ogólnego poziomu cen, występującym wówczas , gdy na wielu rynkach pojawia się nierównioowaga w postaci nadwyżka popytu nad podażą. Inflacja jawna dzieli się następnie według intensywności wzrostu cen (w zależności od wysokości stopy inflacji rocznej) rozróżnia się inflację:

• Pełzająca- do 5% (tego poziomu nie przekracza stopa inflacji)

• Krocząca- gdy roczna stopa inflacji mieści się w przedziale od 5% do 10%

• Przyśpieszona- 10%- 20%

• Galopująca- 20%- 99%

• Hiperinflacja- 100% -999%

• Megainfalcja - 1000% - więcej

W Polsce w latach 60, 70, 80- tych występowała inflacja ukryta. Pod koniec lat 80- tych nasiliła się inflacja.(w porównaniu z XII roku poprzedniego)

W grudniu 1989 - stopa inflacji =250%

1990- stopa inflacji =600%

Plan Balcerowicza

1991 -stopa inflacji =60% w skali rocznej

1992- stopa inflacji =44%

Dziś mówimy, że w Polsce inflacja należy do najniżych w Europie 2005- 2,1%; 2007-2,5%.

Polska z pozytywnym skutkiem zastosowała radykalny program walki z inflacją.

II KRYTERIUM- ze względu na przyczyny wywołujące inflację; wyróżnia się

1. Inflacje popytową

2. Inflację kosztową

Popytową inflację wywołują zjawiska, które powodują zbyt szybki wzrost popytu, za którym nie nadąża wzrost podaży.

Kosztową inflację wywołują zjawiska utrudniające wzrost podaży, powodujące wzrost kosztów.

we (cena zależy od relacji między popytem a podażą) [ Poda ż większa od popytu- deflacja; Popyt większy od podaży - inflacja]

Wykład 8 (22)

25.04.2006

Inflacja podażowa- wywoływana przez czynniki, które albo hamują wzrost podaży albo powodują wzrost kosztów. Przyczyny:

• Gdy płace rosną szybciej niż wzrost wydajności pracy, rosną koszty produkcji, rosną ceny.

• Wyczerpywanie się czynników wytwórczych, powoduje to utrudnienia w produkcji. Drogie czynniki wytwórcze spowodują wzrost kosztów.

• Wzrost kosztów wytwarzania na skutek starzenia się aparatu wytwórczego (maszyny, urządzenia) lub zmniejszenia wydajności pracy.

• Wzrost niektórych podatków, szczególnie pośrednich (VAT, cło, akcyza); podnosi to ceny. Pojawia się taksflacja

• Porozumienia zawierane przez dużych producentów, sprzedawców (monopole)-co spowoduje możliwość regulacji przez nich cen, wielkości produkcji. Będzie to eliminować konkurencję.

Panuje opinia, że inflacja podażowa jest gorsza od popytowej, trudniejsza do przezwyciężenia.

Spirala cenowo- dochodowa






Niewielka inflacja, np. pełzająca może mieć pozytywne skutki:

• Częściowo zniechęca do oszczędzania, pobudza popyt, nie wywołuje jeszcze paniki rynkowej. Wzrost popytu może pobudzić produkcję.

• Wywołuje zjawisko „iluzji pieniężnej”. Polega ono na tym, że tzw. zyski inflacyjne pozwalają zwiększyć wynagrodzenia. Ludzie cieszą się z tego, sadząc, iż wzrost wynagrodzeń pozwoli lepiej zaspokoić potrzeby, jednakże po pewnym czasie przekonują się, że tak nie jest, że za większe wynagrodzenie nie kupią więcej dóbr, bo ich ceny wzrosły. Zjawisko to jest pozytywne dla rządzących.

Aby obliczyć płacę realną: płacę nominalną dzielimy przez ogólny poziom cen.

• Inflacja niewielka zmniejsza obciążenie budżetu kosztami długu publicznego, ponieważ państwo spłaca dług gorszym pieniądzem, po drugie dlatego, że inflacja zwiększa nieco dochody, a tym samym rosną nieco wpływy tytułu podatków dochodowych.

Wzrost skali intensywności inflacji powoduje zanikanie skutków pozytywnych, pojawiają się negatywne:

• Deprecjacja pieniądza, czyli zmniejszenie jego siły nabywczej, zmniejszenie płac realnych. Pogarszają się nastroje społeczne.

• Zanikanie skłonności do oszczędzania , wycofywanie nagromadzonych oszczędności; częste „panikarskie zakupy”. Oszczędzanie w pieniądzu zagranicznym, w twardym pieniądzu lub oszczędzanie w dobrach typu kruszce , dzieła sztuki, nieruchomości. Pieniądz krajowy traci jedną z istotnych funkcji- przestaje być środkiem tezauryzacji.

• Wzrost popytu wynikający z zaniku skłonności do oszczędzania, panika rynkowa, ucieczka od pieniądza- powodowało to nienormalny wzrost popytu i pogłębianie się braków rynkowych, całkowitą dezorganizację rynku.

• Nienormalny wzrost popytu, panika rynkowa powodowała, że producenci, sprzedawcy byli demoralizowani, bo nie dbali o koszty produkcji, jakość wyrobów, wprowadzanie postępu technicznego; zanikała konkurencja w rezultacie wykorzystywali tę sytuacją podważając ceny silniej niżby to wynikało z faktycznej inflacji, to zjawisko powodowało powstawanie zysków inflacyjnych- osiąganie wysokich zysków przy niezmienionej produkcji.[ Każda potwora znajdzie swego amatora]

• Wysoka inflacja powodowała zanik skłonności do inwestowania, ponieważ rynek nie wymagał obniżki kosztów, nie było konkurencji; po drugie trudni jest przy wysokiej inflacji określić opłacalność (niemożliwy jest rachunek ekonomiczny)

• Wysoka inflacja podwyższa stopy procentowe kredytów. Oprocentowanie kredytów wyższe niż stopa inflacji, więc było to oprocentowanie wysokie.

• Wysoka inflacja utrudnia współpracę z zagranicą, dlatego, że popyt na rynku krajowym jest wysoki(praktycznie nieograniczony), wymagania nabywców zerowe, więc produkty łatwo się sprzedają po wysokich cenach; producenci rezygnują z eksportu, partnerzy zagraniczni niechętnie wchodzą w układy gospodarcze z krajem, w którym jest wysoka inflacja. Który jest niestabilny politycznie.

• Zmniejszenie współpracy gospodarczej z zagranicą pogarsza warunki funkcjonowania gospodarki. Maleje podaż, pogarszają się warunki produkcji.

W sumie rosnąca inflacja może całkowicie lub częściowo zdezorganizować funkcjonowanie gospodarki, społeczeństwa; może doprowadzić do znacznego wyeliminowania aktywności gospodarczej producentów. Może wystąpić taka sytuacja, że zniknie w gospodarce wzrost gospodarczy, będzie stagnacja. Wysoka inflacja może zniszczyć gospodarkę.

Stagnacja + Inflacja = Stagflacja

Recesja + Inflacja = Slumpflacja

Sposoby zapobiegania inflacji[ lepiej zapobiegać- przeciwdziałać niż zwalczać]:

Inflacja popytowa:

• Działania mające na celu zahamować zbyt szybko rosnący popyt lub nawet obniżyć rozmiary popytu, to bowiem hamuje wzrost cen i umożliwia przeciwdziałanie inflacji, poprzez:

• Wprowadzenie restrykcyjnej polityki pieniężnej ( zmniejszenie podaży pieniądza itd.)

• Zaprzestanie automatycznej, polnej indeksacji dochodów, wprowadzenie opóźnionej indeksacji.

• Wprowadzenie silnych zachęt do oszczędzania

• Wprowadzenie opodatkowania dochodów( progresywne- tym silniej rosnące niż rosną dochody)

• Reglamentacja wzrostu dochodów. Państwo wówczas (wprowadzało) określało dopuszczalny wzrost wynagrodzeń przedsiębiorstwach, aby zahamować dość silny wzrost płac. Wprowadzono tzw. normy wynagrodzeń. Jeżeli wynagrodzenia w danym przedsiębiorstwie wzrosły ponad normę, to te przedsiębiorstwa płaciły podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń; „popiwek' - rodzaj podatku mający hamować zbyt silny wzrost wynagrodzeń.

• Wprowadzenie restrykcyjnej polityki fiskalnej, ograniczenie dotacji dla przedsiębiorstw. Prywatyzacja przedsiębiorstw

• Wzrost importu konsumpcyjnego →wzrost podaży importu zaopatrzeniowo- inwestycyjnego- powoduje to wzrost produkcji→ wzrost podaży

Inflacja kosztowa- walka z nią trwa dłużej:

• Przezwyciężania zjawisk, które powodują wzrost kosztów

• Odchodzenie od pełnej indeksacji dochodów, utrzymywanie dyscypliny płac

• Restrukturyzacja i modernizacja przedsiębiorstw, pobudzanie w nich postępu technicznego poprzez rozwijanie konkurencji w gospodarce, zmusza to do obniżki kosztów, która hamuje wzrost cen.

• Przekształcenia strukturalne w gospodarce; zamykanie przedsiębiorstw nieefektywnych, drogo produkujących, niezdolnych do samodzielnego działania

• Komercjalizacja (poddawanie regułom rynkowym) przedsiębiorstw państwowych

• Zamykanie nierentownych przedsiębiorstw

• Otwarcie gospodarki na zagranicę, wzrost importu zwiększy konkurencyjność , otwarcie na kapitał zagraniczny to także dopływ nowych technologii, to także szansa polskich przedsiębiorstw na znalezienie partnera zagranicznego

• Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym, dzielenie dużych przedsiębiorstw na mniejsze, kontrola prawna (przepisy antymonopolowe)

Pozytywne skutki terapii antyinflacyjnej:

• Niewielka inflacja umożliwia funkcjonowanie gospodarki, umożliwia działanie mechanizmów rynkowych, konkurencji. Działanie rynku dostarcza prawidłowych informacji. Pieniądz zaczyna pełnić swoje funkcje, możliwy jest rachunek ekonomiczny, planowanie długookresowe, inwestycje.

• Wyżej wymienione zjawiska umożliwiają powrót gospodarki na drogę[ścieżkę} wzrostu gospodarczego

• Poprawiają się warunki nie tylko funkcjonowania gospodarki, ale także życia gospodarczego, wzrost gospodarczy to wzrost dochodów, to poprawa stopy życiowej. Rośnie zaufanie zagranicy do kraju, w którym są stabilne ceny, niewielka inflacja (lub jej w ogóle nie ma)

Negatywne skutki przezwyciężania inflacji:

• Zubożenie społeczeństwa (ludzi, przedsiębiorstw) na skutek stosowania w okresie terapii restrykcyjnej polityki pieniężnej i fiskalnej. Pogorszenie zaspokojenia po0tzreb potrzeb czasie walki z inflacją i również poi jej przezwyciężeniu.

• Wzrost bezrobocia jako uboczny skutek restrukturyzacji przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa poddane regułom rynku, komercjalizacji szukają obniżenia kosztów, zmniejszając zatrudnienie.

Aby zmniejszyć dotkliwość negatywnych skutków, wiele państw decyduje się na szokową terapię antycykliczną.

Wykład 9 (23)

9.05.2006

Rynek pracy i bezrobocie

Podział ludności z punktu widzenia stosunku do pracy:





Rynek pracy- jest to zespół instytucji, w którym następuje konfrontacja podaży pracy i popytu na pracę.

Podaż pracy- ludzie zdolni do pracy i chętni do jej wykonywania

Popyt na pracę- firmy, instytucje zgłaszające chęć zatrudnienia pracowników.

Czynniki kształtujące podaż pracy:

• Tempo przyrostu naturalnego

• Płeć

• Poziom płac

• Wielkość naturalnego ubytku siły roboczej

• Stan zdrowotny

• Przeciętna długość trwania życia

• Tendencje zmian w strukturze zatrudnienia w gospodarce (przepływy zasobów pracy z tzw. pracochłonnych dziedzin gospodarki)

• Rozmiary emigracji i imigracji zarobkowej[ emigracja- zmniejszenie; imigracja- zwiększenie podaży pracy]



Popyt na pracę zależy od:

• Tempo wzrostu gospodarczego

• Relacja między kosztami pracy a wydajnością pracy ( składki na ubezpieczenia) . Jeśli wydajność rośnie to może to zachęcić przedsiębiorców do zatrudniania pracowników.

• Tempo wprowadzania postępu technicznego- nowe maszyny zmniejsza popyt na pracę; w krótkim okresie zmniejsza się popyt na pracę, a w długim zwiększa, bo po kilku latach firmy, które wprowadziły nowe technologie, zatrudnią nowych pracowników, mają nowe rynki zbytu, rozwijają się, tworzą nowe miejsca pracy.

• Długość dnia pracy (dość spekulatywne)- skracanie dnia pracy zmniejsza rzekomo popyt na pracę; ale skracanie dnia pracy przy tych samych wynagrodzeniach raczej zmniejsza popyt

• Liberalizacja przepisów rynku pracy- wprowadzenie łagodniejszych przepisów w prawie pracy może powodować wzrost popytu

Przyczyny bezrobocia:

• Zbyt niski poziom rozwoju gospodarczego danego kraju lub regionu uniemożliwiający stworzenie odpowiedniej ilości miejsc pracy

• Zbyt wysoki przyrost naturalny, za którym nie nadąża tworzenie miejsc pracy

• Zmniejszenie popytu na pracę wynikające z obniżenia aktywności gospodarczej

• Niska konkurencyjność produkcji krajowej powodująca jej wypieranie z rynku zagranicznego

• Postęp techniczny- w krótkim okresie redukuje popyt na pracę, a więc rośnie bezrobocie; a w długim okresie rośnie popyt na pracę

• Przekształcenia strukturalne w gospodarce, np. postęp techniczny, likwidacja przestarzałych przedsiębiorstw, komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych

• Zbyt wysokie zasiłki oraz łatwość ich uzyskania mogą być jedną z przyczyn bezrobocia

Rodzaje bezrobocia:

• Jawne

• Ukryte

• Dobrowolne

• Przymusowe

• Klasyczne keynesowskie( rosną płace, a wydajność pracy nie)

• Koniunkturalne- wahania aktywności

• Strukturalne ( mimo istnienia miejsc pracy bezrobotni nie mogą znaleźć pracy, bo nie mają kwalifikacji)





Wzrost kosztów pracy, któremu towarzyszy wzrost wydajności pracy wcale nie musi zmniejszać popytu na pracę.

Miarą bezrobocia jest :{Bezrobotni- ludzie zarejestrowani w Urzędach Pracy}

• Liczba bezrobotnych, lub

• Stopa bezrobocia =(Liczba bezrobotnych ÷ zasób siły roboczej) * 100

Wykład 10 (24)

16.05.2006

Skutki bezrobocia:

[Są to najczęściej skutki negatywne]

Indywidualne skutki bezrobocia:

Dotyczące bezrobotnych i członków ich rodzin, obniżania poziomu życia bezrobotnych, związane z tym konflikty rodzinne, frustracja bezrobotnych, utrata pracy, utrata części kwalifikacji przez bezrobotnych (szczególnie długotrwale bezrobotnych), część długotrwale bezrobotnych traci zainteresowanie, nadzieję na znalezienie pracy,

Społeczne skutki bezrobocia:

Te, które ponosi całe społeczeństwo

• Utrata części produkcji, PKB, którą mogliby wytworzyć bezrobotni, gdyby byli zatrudnieni

Prawo Okuna

Każdy przyrost faktycznego bezrobocia o jeden punkt procentowy powyżej naturalnej stopy bezrobocia powoduje utratę 2,5 punktu procentowego PKB

• Zwiększone wydatki budżetu ( a de facto społeczeństwa) na różnego rodzaju świadczenia dla bezrobotnych ich rodzin.

• Wzrost różnego rodzaju patologii społecznych (przestępczość, alkoholizm, wzrost społecznego niezadowolenia)

• Utrudnia młodym ludziom start w samodzielne życie zawodowe

Pozytywne skutki bezrobocia:

• Poprawia się dyscyplina pracy wśród zatrudnionych

• Pracodawcy mogą znaleźć pracowników potrzebnych kwalifikacjach

• Bezrobocie skłania (zmusza) ludzi do zdobywania kwalifikacji, podwyższania już posiadanych lub zdobywania nowych

Sposoby przezwyciężania bezrobocia:

1. Pobudzanie aktywności bezrobotnych

• Rejestrowanie bezrobotnych

• Oferowanie bezrobotnym miejsc pracy

• Stwarzanie bezrobotnym lub zagrożonym bezrobociem możliwości zdobycia kwalifikacji

• Oferowanie bezrobotnym pomocy w tzw. samozatrudnianiu się (pomocy w otworzeniu własnej firmy)

• Zlecanie prac okresowych (roboty publiczne, prace interwencyjne), dające możliwość aktywowania bezrobotnych

• Działania mające na celu zwiększyć popyt na pracę

- pobudzanie ogólnej aktywności gospodarczej (stymulacyjna polityka gospodarcza, pobudzanie wzrostu gospodarczego)

- pobudzanie inicjatyw przedsiębiorczych przez rodzimych przedsiębiorców, ale także zagranicznych (zachęty do podejmowania działalności -np. ulgi podatkowe, preferencyjne kredyty)

• Częściowy lub całkowity zwrot kosztów utworzenia pewnych stanowisk pracy

• Uelastycznienie rynku pracy, a więc takie zmiany w przepisach, które mają ułatwić zatrudnianie pracowników

2. Pasywne działania- mające na celu zmniejszenie podaży pracy, np. :

• Zmniejszenie granicy wieku emerytalnego

• Zwiększenie wysokości emerytur

• Wprowadzenie płatnych urlopów szkoleniowych, macierzyńskich ,lub ich wydłużanie

• Wzrost stopnia scholaryzacji (wzrost liczby szkół różnego rodzaju, przede wszystkim policealnych itp.)

• Ułatwienia w emigracji zarobkowej (tej legalnej)

Dlaczego przezwyciężanie bezrobocia może powodować wzrost stopy inflacji?

Ponieważ wtedy stosuje się ekspansywna politykę pieniężną i fiskalną, które pobudzają popyt. A ujemnym skutkiem takiej polityki może być wzrost cen na skutej zwiększania się popytu, zwiększenia ilości pieniądza w obiegu.

Zależności między bezrobociem a inflacją- Krzywa Philipsa





Dlaczego zwalczanie inflacji grozi wzrostem bezrobocia?

Ponieważ zwalczając inflację stosuje się politykę restrykcyjną, zmniejsza się popyt , powoduje to spadek cen, zmniejsza się produkcja , a to zmniejsza popyt na prace jako czynnik wytwórczy.

Wymiana międzynarodowa gospodarcza z zagranicą

Dziś każdy kraj prowadzi otwartą politykę gospodarczą.

[Autarkia- zamykanie się na zagranicę, utrudnianie kontaktów z zagranicą.]

Wymiana międzynarodowa, motywy skłaniające: Jest to dążenie każdego kraju do tworzenia najkorzystniejszych warunków do rozwoju gospodarczego. Dążenie do pokonywania barier (ograniczeń) jakie mogą powstać na drodze rozwoju kraju (np. taką barierą może być brak surowców)

Formy wymiany międzynarodowej:

1. Obroty towarowe( eksport, import dóbr konsumpcyjnych, inwestycyjnych oraz zaopatrzeniowych)- wymiana dóbr.

2. Obroty usługowe (kupno, sprzedaż różnych usług, np. transportowych, pocztowych, telekomunikacyjnych, ubezpieczeniowych, bankowych, turystycznych)

3. Obroty kapitałowe

-inwestycje bezpośrednie (gdy podmioty zagraniczne w kraju goszczącym inwestują swoje kapitały i prowadzą jakąś działalność gospodarczą)

-inwestycje pośrednie (kupno, sprzedaż różnych papierów wartościowych; akcji, obligacji, udziałów)

-lokaty kapitałowe, zwykle bankowe- gdy stopa % w kraju goszczącym jest wyższa niż w kraju macierzystym

-kredyty udzielane przez banki centralne poszczególnych państw lub międzynarodowe instytucje finansowe

4. Obroty przemysłowymi dobrami niematerialnymi- kupno/ sprzedaż licencji, patentów, know- how, doradztwo, współpraca w badaniach naukowych, pracach rozwojowych.

5. Transakcje związane z międzynarodową wymianą zasobów pracy, transfer dochodów, rent, emerytur

W Polsce dominują obroty towarowe.

Wpływ wymiany międzynarodowej:

IMPORT:

1. Niezbędny - dotyczy sprowadzania/ kupna takich dóbr, bez których gospodarka/ społeczeństwo nie mogłaby funkcjonować, np.,. ropa naftowa.

2. Uzupełniający- dotyczący sprowadzania takich dóbr i usług, które uzupełniają produkcję krajową, np. obuwie , odzież , żywność. Zwiększa on podaż wielu dóbr na rynku krajowym, pozwala osiągnąć równowagę na wielu rynkach, zwiększa możliwości wyboru.

3. Subsydiarny- dotyczy sprowadzania takich dóbr, których produkcja w kraju jest wprawdzie możliwa, ale nieopłacalna, np. samochody pasażerskie w Polsce.





ODDZIAŁYWANIE IMPORTU
Pozytywne	Negatywne
Uzupełnia produkcję krajową. Pozwala zwiększyć podaż wielu dóbr, lepiej zaspokoić potrzeby konsumpcyjne, produkcyjne.	Częściowo uzależnia aktywność gospodarki krajowej od koniunktury w krajach partnerskich, od cen na rynkach światowych; wzrost cen- podwyższenie kosztów; w celu zapobiegania temu wiele krajów prowadzi dywersyfikację zaopatrzenia, importowanie z różnych źródeł
Umożliwia rozwijanie w kraju pewnych rodzajów produkcji, opartych na importowanych surowcach, maszynach ;lub kapitale (w Polsce przemysł petrochemiczny, tekstylny)	Może stwarzać zagrożenie dla producentów krajowych, jeśli ci nie są w stanie sprostać konkurencji z zagranicą; w celu zapobiegania temu wiele krajów wprowadza ochronę krajowych producentów, np. cła (ale to może być stosowane jedynie w krótszym okresie czasu)
Umożliwia racjonalizację produkcji krajowej m.in. poprzez rezygnowanie z konieczności prowadzenia produkcji drogiej, niskiej jakości dzięki importowi subsydiarnemu.	Może zwiększać zadłużenie zagraniczne, grożąc czasami wejściem w tzw. pułapkę, pętlę zadłużenia. Pętla/ pułapka zadłużenia występuje wówczas, gdy koszty obsługi długu zagranicznego angażują więcej niż 0.25 przychodów dewizowych z zagranicy. Wtedy obsługa długu powoduje , że zmniejsza się ilość środków, które można przeznaczyć na import.
Pobudza konkurencje na rynku krajowym, bo zmusza producentów krajowych do modernizacji, do obniżki kosztów, poprawy jakości, dostosowywania swoich cen do produktów konkurencyjnych.

Wykład 11 (25)

23.05.2006

Oddziaływanie eksportu na gospodarkę

ODDZIAŁYWANIE EKSPORTU
Pozytywne	Negatywne
Dostarcza środków finansowych (dewiz, pieniędzy zagranicznych ) na import (z przeszłości , obecny, przyszły).	Uzależnia aktywność gospodarki krajowej od przebiegu koniunktury zagranicznej, np. pogorszenie koniunktury partnera powoduje, że zmniejsza się import od naszego kraju (nasz eksport)
Pobudza stosowanie postępu technicznego (konkurencja na rynkach zagranicznych zmusza eksporterów do wprowadzania postępu technicznego) [Jeśli nie potrafisz, nie pchaj się na afisz]	Wymusza stosowanie polityki gospodarczej zbliżonej(lub identycznej) z ta , którą prowadzą kraje partnerskie.
Jest składnikiem AD- wzrost eksportu powiększa (rozszerza) zagregowany popyt, wzrost AD pobudza produkcję, rośnie aktywność gospodarcza)	Nadmierny eksport może czasami zbyt silnie obniżać w kraju/ na rynkach krajowych podaż różnych dóbr. Może naruszyć równowagę na rynku krajowym. Co spowoduje wzrost cen.
Umożliwia osiąganie korzyści skali(są to pewne, korzystne dla gospodarki zjawiska, które pojawiają się, gdy produkcja przekroczy pewien poziom, np. może wystąpić obniżenie kosztów wytwarzania).

Konsekwencją oddziaływania tych czynników jest wzrost PKB, poprawa jakości życia społeczeństwa, wzrost aktywności gospodarczej.

Funkcje wymiany międzynarodowej:

[Wymiana pełni 3 podstawowe funkcje]

1. Funkcja transformacyjna - polega na tym, że wymienia zmienia (przekształca) rozmiary i strukturę wytwarzanego w tym kraju PKB. W wyniku tej funkcji PKB wykorzystywany przez dane społeczeństwo jest lepiej przystosowany do rozmiarów struktury, potrzeb tego społeczeństwa

2. Funkcja zasobotwórcza - polega na tym, że wymiana umożliwia powstawanie w danym kraju zasobów pewnych dóbr. PKB dzielony jest większy od wytworzonego gdy import jest większy do exportu. Przyrost zasobu różnych dóbr. Gdy eksport jest większy od importu (nadwyżka eksportowa) PKB, podlegający podziałowi będzie mniejszy od Wykorzystywanego, wtedy nie występuje przyrost dóbr, ale jest przyrost dewiz.

3. Funkcja efektotwórcza - z efektami skali wynika z faktu, że wymiana umożliwia powstawanie i osiąganie pełnych korzystnych dla gospodarki i społeczeństwa efektów. Wzrost konkurencji, postępu technicznego, obniżania kosztów itp. Te efekty bez wymiany często nie występowałyby.

Bilans płatniczy

Wymiana wiąże się z płatnościami.

Bilans płatniczy - jest to roczne zestawienie wartości wszystkich transakcji (płatności) gospodarki narodowej z zagranicą. Tak rozumiany bilans płatniczy jest ważną wielkością makroekonomiczną jest wskaźnikiem, stanu zdrowia danej gospodarki.

Bilans płatniczy składa się z dwóch głównych części





Saldo bilansu płatniczego= różnica między wpływami a wydatkami dewizowymi. Saldo może przyjmować 3 wartości:

1. Wpływy= wydatkom ; saldo zerowe; b. płatniczy się równoważy

2. Wydatki> wpływów ; saldo ujemne; b. płatniczy deficytowy {występuje najczęściej}

3. Wpływy> wydatki ; saldo dodatnie; b. płatniczy nadwyżkowy.

Panuje pogląd, że zarówno zbyt wysoki deficyt i nadwyżka mogą wywoływać negatywny wpływ na gospodarkę.

Deficyt jest „groźniejszy”, ponieważ:

1. Pokrywanie deficytu z oficjalnych rezerw dewizowych, czyli nadwyżek lat wcześniejszych nie zawsze jest możliwe, nie zawsze są nadwyżki, nie zawsze celowe jest przekazanie nadwyżek/ rezerw dewizowych na ten właśnie cel, nie zawsze nadwyżki są wystarczające.

2. Pokrywanie deficytu bilansu płatniczego w kolejnych latach przez zaciąganie kredytów bankowych (kupieckich) zwiększa zadłużenie zagraniczne kraju, grozi to pojawieniem się pułapki zadłużenia( pętli zadłużenia).

3. Przezwyciężanie deficytu bilansu płatniczego poprzez forsowanie eksportu może pohodować zmniejszenie jego opłacalności. Może to powodować nadmierny eksport pewnych dóbr, ze szkodą dla rynku wewnętrznego. Natomiast ograniczanie importu, aby zahamować wzrost długu, pogarsza funkcjonowanie gospodarki.

4. Wysoki poziom deficytu b. płatniczego często wymusza konieczność przeprowadzania korekty kursu waluty krajowej(zmusza do dewaluacji lub deprecjacji)

5. Wysoki deficyt b. płatniczego utrudnia kontakty z zagranicą, bo partnerzy zagraniczni, niechętnie wchodzą w układy z krajem zadłużonym, w którym rośnie deficyt bilansu płatniczego.

Wymienione zjawiska zazwyczaj prowadzą do zahamowania tempa wzrostu, pogorszenia stanu gospodarki, stanu społeczeństwa (gorzej zaspokojone potrzeby, złe nastroje).

Równie szkodliwa dla gospodarki może być nadwyżka w b. płatniczym, uważa się , że jest mniej groźna dla gospodarki niż wysoki deficyt, ponieważ:

1. Wysoka nadwyżka występuje w kraju silnym gospodarczo, konkurencyjnym.

2. Wysoką nadwyżkę łatwiej przezwyciężyć.

Ujemne oddziaływanie:

1. Wysoka nadwyżka to zbyt duży napływ dewiz/ pieniądza zagranicznego do danego kraju, a to prowadzi do wzrostu ilości pieniądza krajowego w obiegu, co stwarza zagrożenie inflacyjne.

2. Trwała, wysoka nadwyżka b. płatniczego może prowadzić do umocnienia pieniądza krajowego( aprecjacji lub rewaluacji waluty krajowej) to zas powoduje obniżenie opłacalności eksportu, w rezultacie może obniżyć eksport, wzrośnie import, a to w pewnych warunkach może obniżyć aktywność gospodarczą.

Nadwyżka- kłopot krajów bogatych

Deficyt- kłopot krajów biednych

Powodują dążenie poszczególnych krajów do korygowania obrotów (wpływania na rozmiary eksportu/ importu) tak, aby utrzymać saldo b. płatniczego granicach bezpiecznych dla gospodarki.

Metody korygowania bilansu płatniczego:

1. Odpowiednie kształtowanie rozmiarów importu/ eksportu

Cła, kontyngenty eksportowe/ importowe, reglamentacja dewizowa, zachęty podatkowe- jednakże dziś coraz trudniej stosować te metody za sprawa prawa międzynarodowego.

2. Odpowiednie zmiany stopy %- wzrost ST. % może powodować zwiększony napływ kapitałów spekulacyjnych z zagranicy, rosną lokaty, inwestycje pośrednie, a to powoduje nadwyżkę w części B b. płatniczego( może zrównoważyć, np. deficyt w części A)

3. Zachęty podatkowe i nie tylko podatkowe kierowane do kapitału zagranicznego, by ten dopływał do kraju.

4. Zmiany kursu walutowego.

• Dewaluacja lub rewaluacja- gdy kurs walutowy ustalany jest przez państwo[dewaluacja= urzędowe osłabienie waluty wzrost jej kursu]

• Deprecjacja lub aprecjacja [ deprecjacja powoduje , że rośnie opłacalność eksportu, maleje opłacalność importu]

Metody korygowania salda bilansu płatniczego dziś są dość dokładnie regulowane przez przepisy prawa międzynarodowego, międzynarodowego także zwyczajami tradycjami występującymi w wymianie międzynarodowej. Konsekwencją liberalizacji wymiany międzynarodowej jest zjawisko międzynarodowej integracji gospodarczej.

Wykład 12 (26)

30.05.2006

Integracja gospodarcza


Rozwój wymiany międzynarodowej/ współpracy gospodarczej i osiąganie korzyści z tego tytułu napotyka na przeszkody w postaci:

• Granic międzynarodowych

• Odrębnych systemów gospodarczych

• Odrębnych polityk gospodarczych, którymi posługują się poszczególne kraje.

Dążenie do przezwyciężenia tych ograniczeń wymiany doprowadziło do zjawiska międzynarodowej integracji gospodarczej.

Międzynarodowa integracja gospodarcza to proces zespalania się , łączenia odrębnych narodowych mechanizmów gospodarczych w pewne zespoły, kompleksy wielonarodowe, w ramach których powstają pewne struktury, mechanizmy optymalizujące warunki rozwoju poszczególnych gospodarek.

Cele/ motywy integracji gospodarczej:

1. Motyw ekonomiczny

- przezwyciężanie wewnętrznych barier rozwoju gospodarczego (granic administracyjnych, różnych systemów, różnych polityk i ich instrumentów)

- utrzymywanie (tworzenie warunków utrzymywanie wysokiego stabilnego wzrostu gospodarczego poszczególnych krajach(poprzez eliminowanie, niedopuszczanie pewnych zjawisk, które mogą zakłócić tą stabilność)

- pobudzanie konkurencji w gospodarce poszczególnych krajów m.in. poprzez ułatwienia w przepływie towarów, kapitałów, w podejmowaniu działalności gospodarczej w dowolnym kraju w obrębie danej integracji.

- zwiększenie zdolności dostosowawczych poszczególnych gospodarek narodowych do zmian zachodzących w gospodarce światowej

-zmniejszenie dysproporcji/ różnic w poziomie rozwoju gospodarczo- społecznego poszczególnych krajów, regionów poprzez politykę regionalną, poprzez różne fundusze kierowane do krajów.

2. Motyw polityczny

- wzrost znaczenia danego ugrupowania integracyjnego poszczególnych krajów członkowskich świecie, na arenie międzynarodowej. [Powiedzenie ;”szlachectwo zobowiązuje”]

- wspólne rozwiązywanie problemów gospodarczych, społecznych, politycznych, łagodzenie napięć , hamowanie i zapobieganie napięciom, konfliktom.

Ugrupowania integracyjne w świecie:

Proces międzynarodowy integracji gospodarczej jest zjawiskiem globalnym - ogólnoświatowym.

Europa:

W latach 50-tych powstały:

• 1949 PKPG Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej rozpad w 1990

• EWG - od 93 r. UE

• 1960 EFTA (konkurencja względem EWG)

Ameryka Północna:

Od 1994 USA, Kanada i Meksyk utworzyły Północno Amerykańską Strefę wolnego handlu (NAFTA)

Prowadzone są działania mające doprowadzić do utworzenia ugrupowanie integracyjnego obejmującego wszystkie kraje zachodniej kultury - ma się ono nazywać AFTA

Ameryka Południowa:

W 1991 r. utworzono ugrupowanie integracyjne MERCOSUR łączące 4 kraje: Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Paragwaj, kraje stowarzyszone: Chile i Boliwia.

Azja:

• Od 1997 r. funkcjonuje ASEAV 6 krajów Azji pd.- wsch. Indonezja, Filipiny, Singapur, Tajwan , Malezja,

• ANZCERTA Australia i N. Zelandia

Są działania dotyczące powstania APEC ma to być ugrupowanie krajów strefy Pacyfiku.

Afryka:

Z przyczyn politycznych trudno powiedzieć.

Rozróżnia się integrację:


- za pomocą miecza (siłową) Karol Wielki, Napoleon

- integrację gospodarczą, pokojowa

Etapy integracji:

1. Utworzenie obszaru preferencyjnego handlu. Polega na tym, że członkowie obniżają względem siebie udzielają sobie preferencji we wzajemnych obrotach handlowych

2. Utworzenie strefy wolnego handlu. Całkowite zniesienie ceł między członkami tego porozumienia.

3. Utworzenie unii celnej. Znaczenie ceł w obrotach wzajemnych, ujednolicenie ceł stosowanych przez państwa członkowskie w handlu innymi krajami.

4. Wspólny rynek. Unia celna + zmniejszenie przeszkód w przepływie czynników produkcji między krajami członkowskimi.

5. Unia ekonomiczna. Wspólny rynek + daleko posunięte ujednolicenie zasad, celów, narzędzi polityki ekonomicznej państw członkowskich.

Wykład 13 (27)

06.06.2006

Korzyści i zagrożenia wynikające z integracji

Korzyści:

1. Przyśpieszenie (wręcz wymuszenie) tempa przeobrażeń prorozwojowych polskiej gospodarki.

Prorozwojowe - czyli takie zmiany jak modernizacja, restrukturyzacja, wprowadzenie, nowych przepisów sprzyjających rozwojowi polskiej gospodarki.

Otrzymanie środków pomocowych z UE (fundusze strukturalne, spójności, fundusze pomocowe dla rolnictwa)

2. - dalsza poprawa nowoczesności polskiej gospodarki

- poprawa jakości polskich produktów - wzrost ich konkurencyjności

- wzrost efektywności gospodarowania tzn. lepsze wykorzystanie czynników wytwórczych, wzrost rozmiarów produkcji, PKB

3. Zwiększa oddziaływanie zewnętrznych czynników rozwoju na polską gospodarkę, poszerzają się możliwości wymiany; Rosną w związku z tym korzyści w skali (obniżenie kosztów, poprawa jakości, nowoczesności polskich produktów); zmieniają się zachowania pracowników dzięki wprowadzeniu przepisów wspólnotowych

4. Nobilitacja (wzrost znaczenia, prestiżu) Polski w Europie, w świecie. Wzrost zainteresowania Polską jej gospodarką, poprawa wizerunku Polski, Wzrost zainteresowania naszym krajem przez kapitał zagraniczny (zarówno unijny jak i światowy)

5. W przyszłości istnieje możliwość wprowadzenia wspólnej, europejskiej waluty - daje to większą gwarancję stabilności pieniądza

6. Możliwość podejmowania pracy za granicą

7. Łatwiejsze podróże, łatwiejszy dostęp do dóbr kultury

Te korzyści mogą stworzyć Polsce trwałe warunki wysokiego wzrostu gospodarczego.

1. Stworzenie warunków zapewniających stały, stabilny wzrost gospodarczy - a od tego zależy jakość życia

2. Może to pozwolić na utrzymanie trwałej równowagi wewnętrznej - przeciwdziałanie inflacji.

3. Może to ułatwić utrzymanie równowagi zewnętrznej - wyrównanie bilansu płatniczego.

4. Daje możliwość utrzymania równowagi budżetowej

Dzięki tym korzyściom, takim zjawiskom istnieje realna szansa, że Polska będzie mogła nadrobić dystans rozwoju gospodarczego.

Zagrożenia(dziś są mniejsze niż kilka lat temu):

1. Obawa że nie zdołamy wykorzystać prawidłowo (efektywnie) środków, które oferuje UE, np. zbyt późno wypłacamy dopłaty dla rolników. Ta obawa wynika z jakości funkcjonowania polskiej demokracji, może to utrudnić wykorzystanie środków UE. Obawa ta wynika także z tego, że nie potrafimy zdobyć własnych środków na projekty finansowane przez fundusze unijne (czyli 25 - 30 % kosztów realizacji projektu). Zasada refinansowania. Jeśli wykorzystamy tylko 48% środków z UE to wyjdziemy „na zero” , trzeba wykorzystać więcej niż 48 %, by mieć z nich przewidziane korzyści (Hiszpania wykorzystała 75% funduszy z UE)

2. Postawy społeczne

- dość „wybujałe” oczekiwania polskiego społeczeństwa na szybką poprawę stopy życiowej w Polsce.

- obawa przed „zalewem” polskiego rynku produktami unijnymi

3. Groźba drenażu polskich zasobów pracy przez bogate, bardziej rozwinięte kraje unijne.

28

Ogólny poziom cen

AD

PKB

wydatki

AD

popyt

Ogólny poziom cen

popyt

45°

C(1>c>0)

s>0

C= Y

s=0 c=0

Y(PKB)

Wydatki

konsumpcyjne

a

C =a + c* Y

C2

C1

Y(PKB)

Wydatki

konsumpcyjne

C >Y

C <Y →S> 0

R(C= Y)

Y₀

C₀

C₂

C₁

Y₂ Y₀ Y₁

Δ Y =100+ 70 + 49 + … = 330

Dochody wtórne

Dochody pierwotne




Uz

Uz

Uz

Z

Z

Z



















Neutralny postęp

techniczny

Kapitałooszczędny postęp

techniczny

Kapitałochłonny postęp

techniczny

45°







R

T

T'

kapitałooszczedny

kapitałochłonny

rPKB

89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05

1 cykl

2 cykl

X

X

X

X

X

czas

B

C

D

E

rPKB

A

Nazwy współczesnego cyklu gospodarczego

Popyt na pieniądz

Podaż na pieniądz

Stopa procentowa

Md₁

Ms

Md₂

Md

Ms₁

Ms₂

→ ∆ Ms

← -∆ Ms

Ms₂

Ms

Ms₁

→ ∆ Ms

← -∆ Ms

Md₁

Md

Ms

A

R

0

i₀

i₁

Popyt, podaż pieniądza

Stopa %

Popyt, podaż pieniądza

i₀

i₁

Podatki od gier

Podatki celne, akcyzowe

Podatek od wartości dodanej ( od towarów i usług) VAT

Podatek od piesków

Podatek rolny, leśny, od środków transportu

Podatek od spadków

i darowizn

Podatek:

od os. fizycznych PIT

od os. prawnych CIT

Pośrednie

Bezpośrednie

tj. podatek dochodowy

Podatki

Polityka

Budżetowa

Polityka

podatkowa

Polityka

fiskalna

∆PKB

popyt

podaż

P₂

P₁

P₀

0

A”

A'

A

AS

AD₂

AD₁

AD

II

III

I

Wpływy podatkowe

Stopa procentowa

10 20 30 40 50 60

Podaż pieniądza

ceny

III

II

I

AS'

AS

Podaż pieniądza

ceny

AS

AD

R

PKB (Y)

Stopa %

S

I

niedobór

nadwyżka podaży dóbr

PKB (Y)

Stopa %

M

L

PKB (Y)

Stopa %

R

LM

IS

Y max

indeksacja

∆ cen

∆ cen

Realne płace

Zatrudnieni

ZASOBY PRACY

(liczba ludzi zdolnych do pracy i chętnych do jej wykonywania)

Bezrobotni

Podaż, popyt

podaż

Zdolni do pracy

i chętni do jej

zawodowego wykonywania

Bierni zawodowo

(dzieci i młodzież, więźniowie)

Aktywni (czynni)

zawodowo

Ludność ogółem

podaż

płaca

płaca

W₀

W skali makro

płaca musi osiągnąć

pewien poziom

Podaż maleje

Wydajność

P₁

P₀

Z₁ Z₂ Z₃ Z₄

Płaca

(koszty pracy)

Stopa

inflacji

Stopa bezrobocia

Bilans płatniczy

Część A

Rachunek obrotów bieżących

Część B

Rachunek obrotów kapitałowych

Zestawienie płatności

z tytułu

eksportu i importu dóbr

Kapitały długoterminowe

(udzielane lub zaciągane za granicą

długoterminowe kredyty);

inwestycje bezpośrednie i pośrednie

Zestawienie płatności

z tytułu

oprocentowania kredytów, lokat, transferów,

zysków, przekazów rent i emerytur

Bilans

handlowy

Zestawienie płatności

z tytułu

eksportu i importu usług

Krótkoterminowe lokaty

( do 1 roku)

Spłata rat

kapitałowych

---