SYSTEMY PODATKOWE Prof. A. Majchrzycka-Guzowska
WYKŁAD 1 10.10.2012
Podatek - świadczenie pieniężne, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne.
Ordynacja podatkowa
Konstytucja posługuje się terminem daniny
Elementy konstrukcji podatku: podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawki, skale podatkowe, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień, warunki płatności podatku.
Definicja legalna podatku - świadczenie pieniężne… pobierane na rzecz budżetu państwa względnie budżetów samorządowych (w granicach ustalonych w ustawie).
Uchwalenie podatków w gminie poprzez referendum - 1/3 mieszkańców gminy musi wziąć udział w referendum. Musi być ustalony cel przeznaczenia tych środków np. cele infrastrukturalne ( wprowadzanego podatku). podatek cenowy (samoopodatkowanie)
Najczęściej referendum przeprowadza się przy okazji innych wyborów.
W celu ochrony podatnika w art.217 jest napisane, że wszystkie elementy(podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawki, skale podatkowe, organy uprawnione do udzielania ulg) muszą być określone ustawowo (kwestia Ministra Finansów).
Daniny publiczne ( wywołują skutki podobne do podatków, quasi podatki):
wpłaty na fundusz pracy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych, fundusz rehabilitacji
opłaty publicznoprawne: skarbowe, abonamentowe.
Cechuje je odpłatność bezpośrednia, czyli w zamian za wpłatę otrzymujemy konkretne świadczenie. Brak jest tej cechy przy podatkach.
Art.84 Konstytucji: każdy jest zobowiązany do świadczeń na rzecz państwa stosownie do swoich możliwości finansowych.
Oprócz zasad konstytucyjnych są zasady wypracowane przez trybunał konstytucyjny:
zasada „ustawa nie działa wstecz”
wszelkie zmiany podatkowe muszą być dokonane i opublikowane do 30 listopada roku poprzedzającego
muszą być stosowane tzw. vacatio legis
zasada poszanowania praw nabytych - chodzi o to, żeby podatnik nie był zaskoczony zmianami w systemie podatkowym i żeby to nie wpłynęło diametralnie na jego sytuację
Ustawa budżetowa nie może wprowadzać nowych podatków ani zmian stawek istniejących podatków.
Źródła prawa podatkowego:
konstytucja
ustawy (ordynacja podatkowa, inne ustawy)
dyrektywy
Systemy podatkowe są ponadnarodowe.
Regulacje dotyczące podatków w innych państwach europejskich
W większości konstytucji jest przyjęta zasada, że podatki należy wprowadzać w formie ustawy.
Włochy: ogromna szara strefa, podatki majątkowe muszą być wprowadzane za pomocą ustawy, inne nie. Włosi masowo nie płacą podatków.
Szwajcaria: konstytucja wymienia wszystkie obowiązujące podatki. Jeśli państwo chciałoby wprowadzić nowy podatek, musi zmieniać konstytucję.
Belgia, Luksemburg: podatki uchwalane tylko na 1 rok, potem są odnawiane.
Niemcy: podział w konstytucji na podatki, które zasilają budżet związku kraju i gminy.
WYKŁAD 1 10.10.12
Podatek - świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym. (nie ma świadczenia ze strony państwa)
Nieodpłatność oznacza, że płacąc podatki nie możemy oczekiwać w zamian bezpośrednio żadnego świadczenia.
Pośredniość świadczeń oznacza, że korzystamy z różnych świadczeń finansowych z podatku, np. ochrona wewnętrzna. Innym przykładem może być edukacja w zakresie podstawowym. Jest to tzw. Element płatności bezpośrednich.
Podatek jest świadczeniem ogólnym, tj. każdy obywatel podlega obowiązkowi zapłaty podatku.
Podatek zapisuje także art. 6 (ordynacja podatkowa)
Podatek pobierany na rzecz budżetu państwa, samorządu terytorialnego, gminy (1 część definicji jest taka sama jak 1 definicja)
Podatek:
Zasilający budżet państwa (podatki centralne)
Zasilający budżet samorządu terytorialnego (podatki lokalne)
Karta samorządu terytorialnego
Europejska karta samorządu terytorialnego
Prawo podatkowe NIE jest skodyfikowane.
Źródła prawa podatkowego:
Konstytucja RP (dział finanse publiczne)
Ordynacja podatkowa (ustala prawa i obowiązki podatników)
Ustawy podatkowe
Ust. O podatku VAT, akcyzowym, o zryczałtowanym podatku dochodowym, dochodowym od osób fizycznych, dochodowym od os. Prawnych, o podatku tonażowym, podatku od kopalin (dotyczy podatków centralnych), itp.
Ust. O Funduszach (Pracy, Świadczeń Gwarantowanych)
Ust. O podatku od spadków i darowizn, podatku od nieruchomości, itp. (dotyczy podatków lokalnych)
Głównym celem podatków jest cel fiskalny.
Danina - ma charakter para podatku (składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, wpłaty na: Fundusz Pracy, Fundusz Świadczeń Gwarantowanych, Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych + opłaty wszelkiego rodzaju, m.in. opłata targowa, uzdrowiskowa, miejscowa, administracyjna, za posiadanie psa + opłaty celne)
Podatki są na odrębnym rachunku bankowym, a na innym składa się wpłaty, m.in. na Fundusz Pracy czy na Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Źródła prawa:
Akty prawa europejskiego:
Różnego rodzaju rozporządzenia
Dyrektywy (podlegają mu VAT, akcyza)
Harmonizacji za pomocą dyrektywy podlegają m.in. podatek VAT i akcyza.
Dyrektywa określa konkretne rozwiązania prawne jakie mają zostać wprowadzone do krajowych systemów prawnych. Natomiast sposób wprowadzenia (implementacji) zależy od rządu konkretnego państwa.
Dyrektywa stanowi pośredni sposób harmonizacji, jednocześnie jest to główny sposób…
Umowy bilateralne (ratyfikowane umowy) - wówczas mają pierwszeństwo przed umowami krajowymi
Regulacja podatku w Konstytucji (dział 10 Finanse Publiczne art. 217)
Podatki i inne daniny publicznoprawne muszą być regulowane przez ustawę (tzw. tryb ustawowy).
Wszystkie elementy konstrukcji podatku mają być wprowadzone w trybie ustawy (wszystkie elementy tj.: przedmiot, podmiot, stawki podatkowe, podstawa opodatkowania, skale podatkowe, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień, warunki płatności podatku)
Art. 84 Konstytucji również mówi o podatkach, mianowicie, ze każdy jest zobowiązany do płacenia podatków.
Art. 167 Konstytucji - organy nadające obowiązek płacenia podatków
Ustawy podatkowe nie mogą być przyjmowane w trybie pilnym (np. 1 czytania)
Zmian w podatkach nie można wprowadzać w obowiązującym roku podatkowym. Należy ogłaszać je do 30 listopada roku poprzedzającego wprowadzenie nowego podatku.
Zasada poszanowania praw nabytych (nie można odebrać osobie dóbr dopiero co nabytych, trzeba wyznaczyć okres przejściowy, przez który dana osoba będzie mogła korzystać z nabytego wcześniej dobra)
Zasada - ustawa nie działa wstecz.
WYKŁAD 2 17.10.12
Samorządy terytorialne mogą określać wysokość podatków lokalnych i ulg w granicach określonych przez Ustawę.
Uchwalanie podatków w trybie referendum - odesłanie do woli mieszkańców, uczestnictwo 1/3 i powyżej połowa musi opowiedzieć się „za” podatkiem. Podatek musi mieć konkretne przeznaczenie środków, np. na cele infrastrukturalne.
Jest to tzw. podatek celowy.
Referendum najczęściej organizuje się przy okazji innych wyborów, np. wyboru Prezydent czy samorządu, co wynika z wysokich kosztów jego przeznaczenia.
Samo opodatkowanie
Konieczność nakładania podatków wynika m.in. z:
Art. 217 Konstytucji - podmiot, przedmiot, stawki podatkowe, podstawy opodatkowania, skale podatkowe, organy uprawnione do udzielania ulg i zwolnień, warunki płatności podatku.
Danina - termin historyczny
Inne daniny publicznoprawne (tzw. Obciążenia quasi-podatkowe, para podatkowe) to np.:
Wpłaty na Fundusz Prawny
Wpłaty na FGSS
+ opłaty: skarbowa, abonamentowa
Opłaty abonamentowe, np. za TV - ściągane w trybie egzekucyjnym
Cechy opłat publiczno-prawnych:
Przymusowe
Bezzwrotne
Cechuje je odpłatność bezpośrednia (w zamian otrzymuje się jakieś bezpośrednie świadczenie od państwa)
Z podatków tworzony jest fundusz, z którego później rozdysponowane są środki, np. na subwencje czy dotacje (fundusz ma charakter centralny) i udziałach w podatkach dochodowych. Wpływy z podatku dochodowego spadają z roku na rok.
Obciążenia samorządu lokalnego:
Szkoły
Opieka zdrowotna - (opłacaniem długów powiatowych szpitali czy przychodni zajmują się samorządy, w przeciwnym przypadku szpital czeka przekształcenie w spółkę)
Art. 84 Konstytucji - każdy zobowiązany jest do świadczenia na rzecz państwa stosownie do swoich możliwości finansowych.
Zasady wypracowane przez Trybunał Konstytucyjny:
Prawo nie działa wstecz
Wszystkie zmiany podatkowe muszą być ogłoszone i opublikowane do dnia 30 listopada roku poprzedzającego wprowadzenia zmiany
Ważne sprawy, zmiany w państwie - obowiązek vacatio legis
Zasada poszanowania praw nabytych - nie można zaskakiwać podatników zmianami
Zakaz obładowywania ustawy budżetowej (nie można ustanawiać nowych podatków ani zmian w już istniejących podatkach)
Powyższe zasady stworzono w celu sprawnego funkcjonowania państwa.
Źródła prawa podatkowego, wynikające z przystąpienia Polski do UE
Konstytucja
Ustawy podatkowe
Prawo europejskie (rozporządzenia, dyrektywy)
Unia fiskalna - kontrola budżetów państw i ich wydatków.
Systemy podatkowe mają charakter narodowy, poza dyrektywami które implementują sprawy w całej UE.
Regulacje dotyczące podatków w Konstytucjach innych państw europejskich
Konstytucje państw pochodzą z różnych okresów - Blok Wschodni (głównie lata 90)
W większości wprowadzona jest zasada, że podatki powinny być wprowadzane w formie ustawy.
Włochy - ogromna szara strefa. Podatki osobowe, podatki majątkowe. Amnestia podatkowa - obywatel ujawnia się, że nie płaci podatków, masowe niepłacenie podatków.
Szwajcaria - Konstytucja określa wszystkie obowiązujące podatki
Belgia, Luxemburg - podatki ustalane są na 1 rok, chyba że Parlament odnowi
Niemcy - podział na podatki zasilające: kraj, związek i gminę. Istotna jest samodzielność finansowa.
WYKŁAD 3 24.10.12
System podatkowy - ogół podatków obowiązujących w danym kraju w danym czasie i tworzący logiczną całość (spójny); powiązany jakąś myślą przewodnią.
Wszystkie państwa UE mają swoje narodowe systemy podatkowe.
VAT, akcyza - opierają się na dyrektywach unijnych.
Dyrektywy unijne - określają konkretne rozwiązania jakie powinny być wprowadzane do krajowych systemów podatkowych, określa się również czas do którego należy je wprowadzić.
Harmonizuje się podatki pośrednie.
Unia fiskalna - sprawuje nadzór nad budżetami i podatkami państw członkowskich. Jednolite podstawy opodatkowania. Na początku dotyczyła by krajów strefy euro, a w następnej kolejności reszty członków UE.
Unia walutowa - oparta na wspólnej walucie
Unia bankowa - przestrzeganie zgodnych norm przez wszystkie państwa UE
Szara strefa Polsce - ok. 20%
Ustawa określa podmiot, przedmiot, stawki i całą konstrukcję podatków.
W niektórych podatkach oprócz podmiotów pośrednich i bezpośrednich występuje inkasent.
Płatnik podatków dochodowych.
Kumulacja:
czasowa - kumuluje się w ciągu 1 roku
Terytorialna - wszystkie dochody uzyskane w kraju i z granicą
Podmiotowa
przedmiotowa
Indywidualne i łączne (ze współmałżonkiem, z partnerem) opodatkowanie
Stawka:
kwotowa - występują w podatkach rządowych
procentowa
Skale podatkowe:
proporcjonalna - stawka jest stała
progresywna - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania rośnie …
degresywna - połączenie skali progresywnej i proporcjonalnej
Podatki liniowe występują w krajach słabiej rozwiniętych (Bułgaria)
Ulgi i zwolnienia mogą występować z mocy samego prawa, duża część ulg ma pochodzenie uznaniowe.
Ulgi mogą mieć charakter:
Gospodarczy
Socjalny
Rodzinny
Z tytułu leczenia, rehabilitacji osoby niepełnosprawnej
System ulg w Polsce jest mizerny : (
Funkcje podatków:
Fiskalna - zasilanie budżetu państwa, ma powszechny charakter - każdy podatek taką funkcję pełni (w mniejszym lub większym stopniu dostarcza dochodów do budżetu państwa lub budżetów samorządowych).
Podatki różnią się między sobą wydajnością. Podatki powszechne pod względem podmiotu, przedmiotu i stawki podstawowej- są najbardziej wydajne. Najbardziej powszechny jest podatek VAT.
Regulacyjna (dochodowa) - określa wpływ podatków na kształtowanie dochodu i majątku podatnika. W sposób bezpośredni: podatki dochodowe, sposób pośredni: podatki pośrednie: akcyza i VAT.
Może być rozpatrywana w ujęciu: makro - określa udział podatków w PKB , mikro - jak poszczególne podatki wpływają na dochody podatników.
Stymulacyjna - związana z łagodzeniem obciążeń podatkowych, zewnętrznym przejawem są ulgi i zwolnienia. Są one określone w ordynacji podatkowej. Ulgi i zwolnienia dzielą się na ustawowe (z mocy prawa, nie potrzebne jest wydawanie decyzji) i uznaniowe (potrzebna jest decyzja ministra finansów albo urzędu skarbowego). Dominują ulgi uznaniowe.
Zwolnienie - wyłączenie z opodatkowania
Ulga - zaniechanie wymiaru albo poboru podatku
Typy ulg:
Ulgi z tytułu tworzenia dodatkowych miejsc pracy
Ulgi innowacyjne
Ulgi socjalne - związane z wychowywaniem dzieci, łączne opodatkowanie małżonków, odliczenie z tytułu osoby niepełnosprawnej
Ulga internetowa
Istnieje ścisły związek między tymi funkcjami (fiskalną i regulacyjną). Im większy podatek tym mniejsze dochody, oszczędności, konsumpcja, czyli większe uszczuplenie podatników.
Każdy podatek powoduje skutki ekonomiczne.
WYKŁAD 4 31.10.2012
Egzamin zerowy - źródło: „Finanse i prawo finansowe” rozdział 3 ale głównie z wykładów; trzeba wcześniej zaliczyć ćwiczenia; pojęcie podatku, elementy podatku, zasady podatkowe, klasyfikacja podatków, systemy podatkowe i czynniki kształtujące, zasady podatkowe, teoria podatków.
Obsługa długu jest tzw podatkiem sztywnym, czyli musi być zapłacony, obniża on wielkość redystrybucji środków.
WYKŁAD 5 7.11.2012
31 STYCZNIA - egzamin
ZASADY PODATKOWE - reguły, które powinny być spełnione przy kształtowaniu systemu podatkowego; mogą być omawiane w ujęciu historycznym (przedstawicielem jest Adam Smith - jedna stawka w stosunku do wszystkich). Zasady Smith'a:
Zasada równomierności - każdy powinien się przyczyniać do funkcjonowania państwa i w związku z tym ponosić określone ciężary;
Zasada pewności - podatek był z góry określony, żeby podatnik z góry wiedział jaki podatek ma zapłacić i kiedy;
Zasada dogodności - podatek powinien być pobierany w momencie najbardziej dogodnym dla podatnika np. w momencie uzyskania dochodu;
Zasada taniości - tani wymiar i pobór podatków, żeby państwo nie ponosiło zbyt dużych kosztów; ale także żeby podatnik był w małym stopniu obciążony.
Wagner - (XIXw.) drugi ekonomista, który opracował zasady podatkowe, uwzględnił interes państwa, rozbudował katalog zasad podatkowych, podzielił je na następujące grupy:
Zasady fiskalne - wybór odpowiednich źródeł opodatkowania, które zapewniałyby stałe wpływy do budżetu, (podatki pytajne):
wydajność
pewność
elastyczność (podatek dochodowy jest elastyczny)
Zasady gospodarcze - uwzględniały interes podatnika jak i państwa; nie powinno się drugi raz sięgać do tego samego źródła opodatkowania. Chodzi o nienaruszalność źródeł dochodu.
Zasady sprawiedliwości - powszechność i równość podatku (tzn. żeby obejmowały wszystkich), później pojawiło się pojęcie dostosowania podatku do możliwości płatniczej podatnika pojęcie zdolności płatniczej podatnika (Wagner wprowadził to pojęcie). Czynniki, które określają zdolność płatniczą to: stan rodzinny, ilość osób będących na utrzymaniu itp. Te podatki są sprawiedliwe, które są progresywne ale nie można zbyt daleko tej progresji posunąć.
* Zasada sprawiedliwości poziomej - osoby które znajdują się w identycznej sytuacji powinny płacić taki sam podatek
* Zasada sprawiedliwości pionowej - wraz ze wzrostem dochodu wzrasta wysokość podatku
Zasady techniki podatkowej - prostota, dogodność, taniość
Podatek progresywny - wraz ze wzrostem dochodu wzrasta wysokość podatku (podatek elastyczny np. podatek dochodowy).
Domiar podatkowy -
Podatki dzielimy na: nominalne i realne.
Podatki powinny być tylko nominalne tzn. opłacane z bieżących dochodów, nie powinny naruszać masy majątkowej, niszczyć podatnika.
Dzień wolności podatkowej - dzień od którego zaczynamy pracować dla siebie
Podatki wzrastają ze względu na wzrost wydatków.
WYKŁAD 6 14.11.2012
Klasyfikacja podatków:
kryterium przedmiotowe: podatki majątkowe, przychodowe, dochodowe, konsumpcyjne(od wydatków)
podatki wpływające do budżetu państwa: wymienione w ustawie budżetowej: VAT, akcyza, podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych, od wydobycia miedzi i srebra
podatki wpływające do budżetów samorządowych (głównie gminy):
kryterium podmiotowe (podstawowe kryterium do 1989r.): podatki od gospodarki uspołecznionej, nieuspołecznionej i od ludności. Wyraźny akcent na gospodarkę uspołecznioną.
Do 1975 był podatek od wynagrodzeń. Ludność prawie nie płaciła podatków osobiście do 1991r (do wprowadzenia podatku dochodowego od osób fizycznych).
Kryterium podmiotowe ma dzisiaj pomocnicze zastosowanie, dominuje kryterium przedmiotowe.
Szersze ujęcie podatków OECD: obejmuje też ubezpieczenia,
I.Podatki majątkowe - zasilają budżety samorządowe:
podstawa opodatkowania to posiadanie:
podatek od nieruchomości, od środków transportowych, od psów
podatki od zmiany stanu posiadania:
od odpłatnego powiększenia majątku: transakcja kupna-sprzedaży, umowy dożywocia, umowy pożyczki, objęcia udziałów w spółce
od nieodpłatnego powiększania majątku (nabycia nieruchomości i ruchomości): podatek od spadków i darowizn,
II.Podatki przychodowe np. zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych
III.Podatki dochodowe: uwzględniają dochód po potrąceniu kosztów uzysku
podatek dochodowy od osób fizycznych (18%, 32%).
Podatek dochodowy od osób prawnych (19% - podatek liniowy)
Na Zdolność podatkową podatnika wpływają: wiek, wykształcenie, stan zdrowia, wysokość kwot wolnych od podatków, wysokość stawek podatków.
WYKŁAD 7 21.11.2012
Kwestia powstawania i wygasania zobowiązań podatkowych - akt prawny, który to reguluje: ordynacja podatkowa. obowiązek podatkowy - wszyscy zobowiązani są do płacenia podatków
Skonkretyzowany obowiązek podatkowy - jest to zobowiązanie podatkowe (określa podmiot, przedmiot opodatkowania, wysokość podatku, termin zapłacenia podatku, warunki płatności).
Zobowiązania podatkowe powstają w niejednolity (dwojaki) sposób:
Na mocy decyzji organu administracyjnego (wójta, gminy, urzędu skarbowego) - decyzja ta określa wszystkie elementy zobowiązania podatkowego (występuje przy podatkach samorządowych: od nieruchomości, od środków transportowych, karta podatkowa, od spadków i darowizn, rolny, leśny, od czynności cywilnoprawnych). Termin zapłaty to 14dni od wydania decyzji albo na raty. Charakter konstytutywny decyzji - tworzy zobowiązanie.
Z mocy samego prawa - np. uzyskanie dochodu łączy się z obowiązkiem płacenia podatku. Tych podatków jest znacznie więcej.
Technika samoobliczenia - podatnik sam musi złożyć zeznanie podatkowe, wyliczyć podatek i dokonać zapłaty; ponosi też konsekwencje z tytułu błędnego wypełnienia.
Przy pewnych podatkach występują podmioty które maja ułatwić np. w przypadku podatku rolnego i leśnego jest to Instytucja Inkasenta (inkasent - np. wójt, chodzi po chałupach i pobiera podatki od mieszkańców, potem odprowadza je do budżetu w terminie, nie ma wpływu na wymiar podatku).
Instytucja Płatnika - rozliczenie podatku przez płatnika, przy podatku dochodowym (płatnik - np. urząd ZUS, instytucja która zatrudnia pracownika, notariusz).
Do 30 kwietnia trzeba złożyć zeznanie podatkowe!
Wygasanie zobowiązań- art. 59 ordynacji podatkowej zawiera informacje o regulacji zobowiązań podatkowych
Podział na efektywne i nieefektywne wygasanie zobowiązań:
Efektywne - wiążą się z zasilaniem budżetu, chodzi głównie o zapłatę podatku, która jest efektywnym sposobem wygasania zobowiązania. Terminy zapłaty określają konkretne przepisy. Sposób zapłaty: tryb zaliczkowy występuje najczęściej przy podatkach dochodowych. Ten tryb jest związany z zasadą dogodności.
Drugi sposób to potrącenie -
Trzeci sposób to przejęcie przez skarb państwa majątku za zaległości podatkowe.
Nieefektywne - nie przysparzają budżetowi środków. Tu zaliczamy: umorzenie, przedawnienie. Umorzenie występuje na wniosek podatnika. Przedawnienie - liczy się okres 5 lat od końca roku w którym miała nastąpić zaplata podatku. Rzadko zobowiązania się przedawniają. Drugi termin - okres 3 lat gdy urząd nie wydał decyzji co do wymiaru podatku.
Podatek ujemny - to co nie mogę wykorzystać bo mam mały dochód, to mi dopłacą.
Kwestia odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania podatkowe - podatnik odpowiada całym swoim majątkiem. Małżonkowie odpowiadają za zobowiązania powstałe w czasie małżeństwa. Rozwiedziony odpowiada za zobowiązania powstałe w czasie małżeństwa ale tylko do wysokości udziału w przedsięwzięciu z którego skorzystał. Osoby tzw. trzecie - odpowiadają za zaległości podatkowe z tym że potrzebna jest odrębna decyzja.
System podatkowy - ogól podatków obowiązujących w danym państwie w danym czasie powiązany myślą przewodnią, oznaczający się spójnością.
Wyróżniamy:
Systemy historyczne - występują w większości państw zachodnich, kształtują się w toku rozwoju historycznego (wyjątek Hiszpania)
System podatków racjonalnych - tworzony jest od nowa po ważnych wydarzeniach np. w Hiszpanii po obaleniu generała; w Polsce po 1989r.; przeciwny do systemu historycznego
Systemy wielopodatkowe - jest wiele podatków
System jednego podatku - mają charakter utopijny, nie zapewniają trwałego dochodu dla fiskusa
System składkowy -
Systemy krajów starej Europy (wysoko rozwinięte) - polityka prorodzinna (ulgi); najważniejsze znaczenie miały podatki dochodowe (i dalej tak jest w niektórych krajach np. w Danii, Finlandii, Szwecji), spada znaczenie podatków pośrednich (VAT, akcyza)
Systemy po transformacji
Więcej uprzywilejowań występuje w państwach europy środkowo-wschodniej. W państwach starej europy są podatki znacznie wyższe.
Globalizacja, integracja europejska wpływ na systemy podatkowe
WYKŁAD 8 28.11.2012
Systemy podatkowe w krajach wysoko rozwiniętych
Szwecja - wysoki poziom opieki zdrowotnej, opieka nad obywatelem jest od chwili urodzenia do śmierci i to dotyczy nie tylko obywateli.
Zakres obciążeń podatkowych zależy od systemu ubezpieczeń społecznych.
System ubezpieczeń społecznych dzielimy na:
budżetowy - Wielka Brytania, Dania
składkowy - zwiększa obciążenia podatkowe
Istnieje możliwość albo łącznego opodatkowania (małżonkowie) albo zasada indywidualnego opodatkowania.
Większość państw przeszła od łącznego do indywidualnego opodatkowania (wyjątkiem jest Portugalia).
Systemy podatkowe krajów zachodnich mają charakter prorodzinny i socjalny - w podatkach dochodowych jest miejsce na uwzględnienie sytuacji osobistej podatnika (zdolności podatkowej).
Występują ogromne kwoty wolne od podatków (np. w Szwecji).
Wielka Brytania przechodzi na system zasiłków (np. dla rodzących dzieci).
Francja - ma kwotę wolną od podatków niską, ale jest prowadzona zasada ilorazu rodzinnego (głowa rodziny składa deklarację podatkową, uwzględnia w niej członków rodziny i w zależności od wieku osób w rodzinie otrzymuje się ulgi). Polega to na tym, że kwotę dochodu dzieli się przez ilość osób, przypisując im wagi finansowe i od tego oblicza się podatek.
Francja ma największy wskaźnik dzietności, prowadzi najlepszą politykę prorodzinną.
Prorodzinność przejawia się w :
kwocie wolnej od podatku
najniższej stawki podatkowej
ulgach
W Polsce:
Ulga rehabilitacyjna jest odliczana od dochodu.
Ulga z tytułu wychowywania dzieci odliczana jest od kwoty podatku. Trzeba zmienić konstrukcję tej ulgi, powinna być odliczania od dochodu.
W krajach starej Europy jest bardzo rozwinięty system ulg (szczególnie w Szwecji). Są one zróżnicowane w zależności od wieku dzieci.
Ulga na Internet i ulga rehabilitacyjna w Polsce są najbardziej trwałe i wykorzystywane. Ulga na Internet ma być zlikwidowana.
W Polsce występuje także ulga dla osób samotnie wychowujących dzieci - dochody dzieli się tylko na dwa, niezależnie od liczby dzieci.
WYKŁAD 9 5.12.2012
Kraje północne (Szwecja, Dania, Norwegia) - mają bardzo rozwinięty system pomocy społecznej, wysokie podatki są uwarunkowane wysokimi dochodami.
Kraje dokonujące transformacji - w latach 90. wszystkie te kraje przechodziły kryzys, szalała inflacja. Naczelnym hasłem była walka z inflacją (poprzez ograniczanie dostępów do kredytów).
Pojawiła się konstrukcja podatku liniowego ale w Polsce nie został przyjęty. Natomiast w większości państw transferujących został wprowadzony. Liderami we wprowadzaniu tego podatku były Estonia, Litwa i Łotwa. Stawki podatku liniowego: Słowacja 19%, Rumunia 16%, Bułgaria…
Te państwa mają niską kwotę wolną od podatku albo wcale jej nie mają. W większości te państwa nie przewidują ulg na dzieci. Występuje tam bardzo duży wzrost stawki VAT.
Argumenty zwolenników podatku liniowego: zwiększa wzrost gosp., ilość miejsc pracy, łatwiejsza ściągalność tego podatku (niewątpliwa zaleta), zmniejszenie kosztów ściągalności podatku.
SYSTEMY PODATKOWE EUROPY ZACHODNIEJ (OD KASI)
Podatki progresywne są ze zróżnicowanymi stawkami
1800 euro w Irlandii do 35000euro w Szwecji - kwoty wolne od podatku
Średnia stawka trzydzieści parę %, tendencja - wprowadzenie wysokiej stawki dla osób osiągających duży dochód
Rośnie rola redystrybucyjna podatku (ubóstwo kontra szybkie bogacenie się)
W system podatków wprowadzono indeksację (wzrost inflacji powoduje wzrost kwoty wolnej od podatku)
Bardzo rozwinięty system ulg na dzieci
Przeciętne wydatki w europie na cele socjalne wynoszą około 23% PKB
Przyjmuje się ze podatek dochodowy od osob fizycznych jako podatek osobisty i powinien wnikać w sytuację rodzinną obywateli.
Zasada indywidualnego opodatkowania, Francja, Luksemburg, Portugalia (opodatkowanie wspólne, łączne), większość krajów ma wybór czy rozliczać się indywidualnie czy łącznie.
W Polsce najistotniejsze są ulgi: internetowa, z tytułu rehabilitacji osób niepełnosprawnych
Ulga z tytułu wychowywania dzieci (odliczana od kwoty podatku) nie spełnia swojego celu, ponieważ powinna pomagać rodzinom ubogim. Natomiast w praktyce zyskują ci którzy mają wysokie dochody.
Wskaźnik Giniego (0;1)
W Polsce 0,4 - bardzo wysoki, dużo osób żyje w ubóstwie
W bardzo dobrej sytuacji są kraje północne, które mają szeroko rozwinięty system pomocy społecznej
W Niemczech również jest szeroki wachlarz pomocowy; ulgi standardowe i niestandardowe
Przy analizie finansowej państw UE-27 mówi się o tzw krajach dokonujących transformacji gospodarczych. (kraje Europy Środkowo wschodniej, kraje Bałtyckie, Węgry, Bułgaria, Rumunia, Słowenia)
W krajach tych masowo dokonywano prywatyzacji firm państwowych. Najpierw doprowadzało się też firmy do upadłości, a potem sprzedawało za marne grosze. Wpływy ze sprzedaży miały isć na Fundusz Rezerwy Demograficznej
W pierwszych latach (90 tych) te państwa przeżywały kryzys, produkt globalny spadł o 20-30%, szalała inflacja
Ze względu na słabą koniunkturę w europie Polska również cierpi z tego powodu , zwłaszcza polski eksport
WYKŁAD 10 12.12.12
"0" w środy (zapisy) - nie ma 2
3-5 pytań otwartych po 2 pkt; stawki polskie, zagranicznych nie trzeba, chyba że na wyższą ocenę
Gospodarka opiera się na:
eksporcie (dobrze, gdy waluta jest słaba, sytuacja krajów, które o nas eksportuj a też nie jest za ciekawa, cała Europa jest w marazmie i w zw. z tym coraz mniej do nas eksportują)
konsumpcji wewnętrznej (niskie płace, wysokie bezrobocie powodują, że konsumpcja ogranicza się do niezbędnego minimum, konsumpcja dramatycznie spada)
transferze pieniędzy z zagranicy ( Polacy za granicą przesyłają pieniądze swoim rodzinom, dzięki temu ratują polską gospodarkę)
OPODATKOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
Do 89 roku ok 90% podatków pochodziło z państwowych podmiotów gospodarczych. obowiązywał dualizm aktów prawnych:
dla podmiotów pozarolniczych
dla podmiotów gospodarki państwowej
Dominował w tamtych czasach ryczałt (do obecnych czasów pozostały 3 ryczałty: karta podatkowa, ryczałt dla duchownych, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych).
Prywatne firmy były opodatkowane bardzo wysoką stawką, popierane były firm państwowe.
Okres transformacji
najlepsza jest własność prywatna (prywatyzacja majątku państwowego)
system tych przedsiębiorstw opierał się na kredytowaniu - wysoka inflacja sprawiła, że zadłużenie (kredyty) zostały przeliczone wskaźnikiem inflacji (%), doszły inne problemy: część pzredsiębiorstw produkowała dla innych krajów (dla zagranicy), te przedsiębiorstwa też miały kłopoty (nie spłacały zobowiązań wobec polskich przedsiębiorstw, które eksportowały za granicę). w konsekwencji polskie przedsiębiorstwa upadały.
Prawie 78% kapitału zagranicznego w polskich bankach.
Obecnie 97-98% stanowią msp (mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa). Tworzą one ok. 50% produktu globalnego. System opodatkowania dostosowuje się do możliwości msp.
Opodatkowanie:
na zasadach ogólnych
opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób prawnych
--//-- fizycznych z zachowaniem niektórych przywilejów
w formie ryczałtu (zryczałtowane)
karta podatkowa (ryczałt kwotowy)
od przychodów ewidencjonowanych (stawki %)
dla duchownych
Msp - 5-% pkb, tworzą rynek pracy
Teraz wszyscy tworzą spółki - remedium na wszystko, np. szpitale, ich długi mają spłacić gminy, ale jak nie spłacą to przekształcają się w spółki
W pl: mikro i małe przedsiębiorstwa: opodatkowanie na zasadach ogólnych i zryczałtowanych (mikro do 10 os. zatrudnionych), podatek dochodowy od os fizycznych - spółka bez osobowości prawnej, spółka z osobowością prawną - podatek dochodowy od osób prawnych
Opodatkowanie na zasadach ogólnych lub zryczałtowanych
Opodatkowanie na zasadach zryczałtowanych
Ustawa regulująca poch z 98 roku i była już nowelizowana, obejmuje regulacje:
1. Karta podatkowa (stawki kwotowe) - ryczałt tzw. kwotowy, reguluje ją ustawa z 98 roku, która byłą już wiele razy nowelizowana. Określa konkretną kwotę jaką trzeba zapłacić za przyznanie karty podatkowej, do ustawy dołączony jest wykaz podmiotów, jakie mogą się rozliczać za pomocą karty podatkowej. Jest to jedyna forma opodatkowania przy której bierze się pod uwagę wielkość zatrudnienia. W zależności od rodzaju działalności można zatrudniać od 3 do 5 osób lub więcej, pod warunkiem, że to będą osoby zatrudnione pochodzące z terenu gminy.
Wysokość ryczałtu zależy do:
a. rodzaju działalności (normy przychodowości),
b. lokalizacja zakładu(najniższe stawki miejscowości < 5 tys. mieszkańców),
c. ilość osób zatrudnionych (najniższe przy 0, gdy tylko właściciel pracuje; do 5 osób, ale sezonowo można zatrudnić więcej osób)
- opodatkowanie małżonków wspólne nie jest możliwe, jeśli jeden z nich korzysta z karty podatkowej;
2. Ryczałt podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych (stawki %) - pojawił się w 94 roku, na podstawie rozporządzenia ministra finansów, narzucone, a potem można było zrezygnować, potem weszła ustawa. Opodatkowany jest przychód, musi być rejestrowany (książka sprzedaży). Przeznaczona dla tych, którzy rozpoczynają działalność, nie są na liście do karty i nie przysługuje im opodatkowanie od os prawnych, przychód ze sprzed nie może przekraczać 150 tys euro.
Stawki od 5-20%, jest to o tyle dogodniejsza forma, że daje możliwość odliczenia składek na świadczenia społeczne, darowizn itp. Początkowo obawiano się tej formy, okazało się, że jest dogodniejsze niż na zasadach ogólnych, dlatego potem pojawił się przepisy ograniczające możliwość korzystania z ryczałtu - wykluczono rodzaje działalności, które są bardzo dochodowe: apteki, lombardy, doradcy finansowi, sprzedaż produktów z akcyzą. Może korzystać np. rolnik, który prowadzi działalność agroturystyczną.
[W UE - podatek od spółek (30-40%), Irlandia (12,5%), dlatego jest siedzibą wielu firm. Kraje transformacji gospodarczej (Litwa, Łotwa, Estonia, polska, Czechy) - podatek dochodowy na zasadach ogólnych: progresywny, liniowy (stawka nominalna i efektywna, nominalna bardzo wysoka 60%, a duże ulgi, następowała redukcja ulg i stawki nominalnej)]
Ryczałt kościelny
[UE prowadzi prace nad ujednoliceniem podstawy obliczania podatku. Stawka jest wskaźnikiem czy obciążenie jest duże czy małe, duże znaczenie na wysokość podatku będzie miała podstawa opodatkowania (które koszty będą mogły być odliczane, a które nie, jeśli będzie w miarę jednolity katalog to będzie to krok w kierunku ujednolicenia stawek, będą poszkodowane państwa europy śr-wsch).
Nasz budżet jest party na podatkach pośrednich (od przepływu towarów, usług, kapitału), konsumpcja ulega ograniczeniu, 2,5 mln ludzi życie w ubóstwie, 10 mln zagrożonych utratą pracy, więc przychody z podatków są niskie. W pl dużo firm powstaje, ale dużo też upada. Brak stabilności też wpływa na wysokość przychodów podatkowych.]
Mentalność podatkowa:
północna (duże podatki, duże ulgi z tyt. wychowywania dzieci, pomoc osobom starszym, rzetelne płacenie podatków)
południowa (włosi generalnie nie płacą podatków, co jakiś czas ogłaszana jest abolicja, która ma skłonić osoby nie płacące podatków do ujawnienia się, wtedy płaci tylko określoną sumę jako zadośćuczynienie)
Szara strefa tzw. Europy Zachodniej (starej europy) - dotyczy głównie Włoch, Grecji.
USA - podatki stanowe, ogólny podatek dochodowy, pilnują podatków.
WYKŁAD 11 19.12.12
Zerówka - egz. Ustny (9.01!!!)
Stawki podatkowe
Podatek dochodowy
Podatek liniowy
VAT
I ogólnie umieć wszystko z notatek…
Egzamin - 5 pytań otwartych (początek lutego)
Podatki majątkowe - są to podatki samorządowe, albo są pobierane bezpośrednio przez gminy albo przez samorządy i oddawane są do budżetów gmin.
Są to w większości podatki lokalne. Podział podatków majątkowych:
• przedmiotem opodatkowania jest stan posiadania np. podatek od nieruchomości, od środków transportowych;
• podatki od przyrostu majątku:
o przyrost odpłatny (podatek od czynności cywilnoprawnych - transakcja kupna-sprzedaży, pożyczki, dzierżawa. Występuje grupa zerowa która nie płaci podatków),
o przyrost nieodpłatny (podatek od spadków i darowizn - dotyczy tylko osób fizycznych; wysokość tego podatku zależy od stopnia pokrewieństwa pomiędzy darczyńcą i obdarowanym; opodatkowaniu podlega czysta wartość spadku)
Podział wg tego, kto te podatki rozlicza:
• gminy; podatek od nieruchomości, od środków transportowych
• urzędy skarbowe; podatki od czynności cywilnoprawnych, spadków i darowizn
Podstawową rolę ma podatek od nieruchomości - jest to podatek powszechny.
Stawki podatkowe są wyższe dla podmiotów gospodarczych niż dla osób fizycznych.
Podatek katastralny: ???
• Kataster stosowany fizycznie - plany, ewidencjonowanie działek
• Kataster prawny - określenie faktycznych właścicieli
Podatek od środków transportowych - nie dotyczy to samochodów osobowych.