Fizjologia ciąży
opracowali:
Anna Grzymała-Figura, Piotr Uzar
Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej PAM
Komórki płciowe (gamety)
Plemniki: powstają w jądrach, dł. 50-60μm, główka 4-5μm
Ejakulacja: 2,6- 6ml; 1ml- 60-120mln plemników
Nasienie: wydzielina gruczołów- krokowego i opuszkowo
cewkowych+ wydz. pęcherzyków nasiennych+ komórki
(b. liczne plemniki, makrofagi, leukocyty)
Penetracja plemników: tylna część sklepienia pochwy →
estrogeny upłynniają czop śluzowy (90min wnikają plemniki) →
kanał szyjki (zbiornik nasienia- do 3 dni żywe plemniki) →
jama macicy → jajowody (ruch plemników, skurcze jajowodu,
przepływ płynu w jajowodzie) → aż do bańki (już po 5 min)
Kapacytacja: (w czasie wędrówki)- uzdatnianie, czapeczka na
główce z enzymami do penetracji osłonki przezroczystej
Komórki płciowe (gamety)
Komórka jajowa: powstają w jajnikach, śr. 120μm, dojrzała
wydostaje się z pęcherzyka Graafa wraz z płynem otoczona
komórkami warstwy ziarnistej (wieniec promienisty) i trafia do
bańki jajowodu
Mechanizm wychwytywania jaja przez jajowód: ujście ze
strzępkami obejmuje miejsce jajeczkowania (chemotaktycznie)
Czas zdolności do zapłodnienia: plemnik 2-3d, jajo 12h
Zapłodnienie
Impregnacja: wniknięcie główki plemnika do jaja
Przebieg zapłodnienia: w bańce spotkanie gamet po 12h od
pęknięcia pęch. Graafa (w osłonce przejrzystej są receptory
plemników, po wniknięciu plemnika twardnieje) → zlanie się
jąder gamet (koniugacja) i zygota ma 46 chromosomów
- plemnik X lub Y- 100:105; plemnik Y o 7% lżejszy- szybszy
- na 100 kom jajowych 16 nie zapłodnionych → na 84 zygoty
69 się implantuje → z 69- 27 roni się w terminie miesiączki
(menstrual abortion)
Rozwój zygoty w jajowodzie
- po koniugacji odpada wieniec promienisty
- po 12-36h są 2 blastomery
- po 40-48h są 4 blastomery
- po 48-60h jest 8 blastomerów
- po 60-72h są 32 blastomery- morula- substancje odżywcze z
owoplazmy i z płynu w jajowodzie
Przez te 6 dni brak kontaktu zygoty i ustroju matki.
Początek ciąży to zagnieżdżenie zarodka.
Zagnieżdżenie
Implantacja, nidacja: to ścisłe przywarcie blastocysty na dużej
powierzchni do endometrium (w górnej części tylnej ściany
trzonu) → inwazyjne działanie kosmków → coraz głębsze
zanurzanie jaja w endometrium (stąd 23 dnia po OM
nieznaczne krwawienie)
Formowanie łożyska
3 procesy jednocześnie:
a) różnicowanie trofoblastu: cytotrofoblast (warstwa wewn.
otaczająca blastocystę) i syncytiotrofoblast (warstwa zewn.
z kosmkami pierwotnymi- między nimi zatoki z krwią z macicy
do odżywiania hematotropowego)
b) przygotowanie bł. śluzowej macicy: pod wpływem hormonów
tworzy się doczesna, jej komórki są bogate w lipidy i glikogen
(histotropowy typ odżywiania zarodka przez 11 dni od
zapłodnienia) • Kosmki trofoblastu wnikaja tylko do doczesnej
nie do częśći podstawnej błony śluzowej czy mięśnia- stą łatwe
oddzielanie łożyska po porodzie.
Formowanie łożyska
c) Ochrona immunologiczna płodu:
- α2-glikoproteina ciążowa- działa immunosupresyjnie
- wzrost wytwarzania kortyzolu
- słaby Ag trofoblastu
- słaba zdolność macicy do udziału w reakcjach
immunologicznych (narząd immunologicznie uprzywilejowany)
Zmiany w błonie śluzowej macicy ciężarnej
- stopniowo jajo płodowe wpukla się do światła macicy pokryte
doczesną torebkową
- pod zarodkiem doczesna podstawna
- pozostała doczesna ścienna nie styka się z jajem płodowym
- w 3 miesiącu ciąży doczesna torebkowa i ścienna zrastają się
i jajo wypełnia macicę
- od strony doczesnej podstawnej kosmki rozrastają się
tworząc kosmówkę kosmatą (stąd łożysko), a na doczesnej
torebkowej kosmki zanikają tworząc kosmówkę gładką
Rozwój zarodka, błon płodowych, pępowiny
- w ścianie blastocysty 4 dni po zapłodnieniu wytwarza się
węzeł zarodkowy (2 warstwy: ektoderma- z niej skóra, ukł.
nerwowy, zmysły i endoderma- narządy wewn., a potem
między nimi mezoderma- kości, mięśnie, tk. Łączna,
naczynia)
- tarcza zarodkowa ma szypułę, z której potem pępowina do
ściany blastocysty
- w 5Hbd formowanie rynienki nerwowej
- błony płodowe- powstają z kosmówki i owodni (owodnia
pokrywa sznur pępowiny)
Warunki konieczne do zaistnienia ciąży
Matka- drożne jajowody, prawidłowa anatomia narządu rodnego, endokrynologia, bakteriologia, prawidłowe błony płodowe
Ojciec- prawidłowe plemniki, prawidłowe wydzielanie komórek gruczołowych jąder, pęcherzyków nasiennych i gruczołu krokowego, drożność przewodów najądrza
Zmiany ogólnoustrojowe w organiźmie kobiety ciężarnej
Zmiany w ukł. krążenia ciężarnej
Zmniejszenie oporów w naczyniach obwodowych
Zwiększenie obj. krwi krążącej
Zwiększenie obj. minutowej serca
Zmiany w ukł. krwiotwórczym
i krwi obwodowej
Zwiększenie obj. osocza 40% (hydraemnia)
Wzrost ogólnej liczby erytrocytów
Spadek stężenia hemoglobiny i hematokrytu
Bezwzględny wzrost liczby leukocytów
Zmiany w ukł. oddechowym
Pobudzenie ośr. Oddechowego
Wzrost wentylacji płuc o 40%
Wzrost minutowej pojemności oddechowej przy nie zmienionej liczbie oddechów
Wzrost wymiany gazowej
Obniżenie pCO2 (28-32 mmHg)
Zmiany w czynności nerek i dróg moczowych
Poszerzenie dróg moczowych
Wzrost przepływu krwi przez nerki 50%
Wzrost przesączania kłębuszkowego 35%
Spadek stęż. kreatyniny,mocznika, kw. moczowego
Zmiany w ukł. pokarmowym
Spowolnienie motoryki przewodu pokarmowego ( spowolnienie opróżniania żołądka i przesuwania treści jelitowej, zaparcia)
Osłabienie napięcia mięśni gładkich w ścianach przewpodu pokarmowego (refluks, zgaga)
Wzrost wydzielania śliny o niższym pH, próchnica
Krwawienia z dziąseł
Zmiany w ukł. gruczołów dokrewnych
Przysadlka: namnożenie kom wydz. prolaktynę, spadek stęż FSH i LH
Jajnik: wzrost obj. w pierwszych 3 miesiącach
Tarczyca: powiększenie (wzrost utraty jodu w czasie filtracji nerkowej)
Przytarczyce: wzrost wydzielania PTH, wzrost wch łaniania Ca, spadek wydalania
Kora nadnerczy: wzrost wolego kortyzolu i aldosteronu
Przemiana materii
Wzrost masy ciała o 20% (rozwój tk tłuszczowej, zatrzymanie wody w organiźmie, wzrost masy płodu i łożyska)
Wzrost zapotrzebowania kalorycznego ( 500 kcal/dzień pod koniec ciąży)
Gosp. węglowodanowa
Gosp. białkowa i tłuszczowa
Gosp. mineralna
Zmiany w gruczołach sutkowych
Przyrost utkania gruczołowego I trymestr
Rozrost i przekrwienie sutków II trymestr
Wstępna laktogeneza
Wydzielanie sairy III trymestr
Rozpoczęcie wydzielania mleka po wydaleniu łożyska- spadek estrogenów łożyskowych i progesteronu
Zmiany w narządach płciowych
Pochwa: zasinienie, wzmożone wydz. śluzu, wzrost pH
Macica: przerost, bł. mięśniowa zwiększa masę od30-60 razy, szkielet włóknisty, skurcze macicy- połączenia typu nexus(wzrost szybkości rozchodzenia się bodźca kurczącego i koordynacji skurczowej)
Zmiany w obrębie skóry
Przebarwienia - hiperpigmentacja
Zmiany naczyniowe: rumień dłoni, znamiona naczyniowe
Rozstępy i kresy skórne brzuch, sutki, biodra, uda - zmiany we włóknach kolagenowych, zwiotczenie powłok i prześwitywanie poszerzonych naczyń skórnych
Zmiany w psychice ciężarnych
I trymestr psychiczna świadomość stanu
II trymestr świadome poczucie dbania o ochronę rozwijającego się płodu
III trymestr wzrost obaw, niepewność, odpowiedzialność
Opieka zdrowotna nad kobietą ciężarną
`