Andragogika wykład I - 14.X.2007 r.

Treści programowe przedmiotu:

1. Pojęcie, przedmiot badań i obszary problemowe andragogiki. Zakres badań i dorobek naukowy andragogiki.

2. Człowiek dorosły jako przedmiot procesów edukacyjnych. Ogólna charakterystyka człowieka dorosłego, możliwości i potrzeby edukacji dorosłych, dojrzałość i dorosłość, fazy życia i cele społeczno - zawodowe dorosłych. Linia rozwoju zawodowego w dorosłości.

3. Cechy współczesnej edukacji dorosłych - edukacje permanentna a kształcenie ustawiczne dorosłych. Wybrane teorie aktywności edukacyjnej dorosłych,

4. Funkcje społeczne edukacji dorosłych i jej rozwiązania systemowe. Główne strategie kształcenia dorosłych,

5. Współczesne rozwiązania edukacji na odległość,

6. Edukacja przez sztukę i aktywność kulturalno - oświatową. Potrzeby kulturalno - oświatowe dorosłych. Aktywność i aktywizacja kulturalno - oświatowa.

7. Właściwości kształcenia i samokształcenia dorosłych. Właściwości procesu nauczania - uczenia się dorosłych. Organizacja, przebieg i wyniki procesu nauczania - uczenia się. Właściwości procesu samokształcenia dorosłych.

8. Istota potrzeby możliwości wychowania dorosłych i samowychowania dorosłych. Współczesne dylematy wychowania dorosłych.

9. Nauczyciele andragodzy - pojęcie, funkcje i zadania nauczyciela dorosłych, nauczyciel w szkolnej i pozaszkolnej edukacji dorosłych. Inni realizatorzy zadań edukacji dorosłych.

10. Edukacja dorosłych w wymiarze międzynarodowym. Edukacja w wybranych krajach. Tendencje rozwojowe edukacji dorosłych.

Literatura podstawowa:

1. Gerlach Ryszard „nauczyciel w pozaszkolnych formach oświaty zawodowej w Polsce”, Bydgoszcz 1997,

2. Janowski Dzierżymir, Przyszczypkowski Kazimierz, Skrzypczak Józef „Podstawy edukacji dorosłych”, Poznań 1999,

3. Malewski Mieczysław „Teorie andragogiczne”, Wrocław 1996,

4. Marczak Mieczysław - red. „Problemy i dylematy andragogiki”, Lublin - Radom 1994,

5. Wujek Tadeusz - red. „Wprowadzenie do andragogiki”, Warszawa 1996,

6. Wujek Tadeusz - red. „Wprowadzenie do pedagogiki dorosłych”, Warszawa 1992,

Literatura uzupełniająca:

1. Aleksander Tadeusz „teraźniejszość i przyszłość edukacji dorosłych” Toruń 1997,

2. Czerniawska Olga „szkice z andragogiki i gerontologii”, Łódź 2007,

3. Pachociński Ryszard „Andragogika w wymiarze międzynarodowym, Warszawa 1998,

4. Pietrasiński Zbigniew „Rozwój człowieka dorosłego”, Warszawa 1990,

5. Półturzycki Józef „Dydaktyka dorosłych”, Warszawa 1991,

6. Półturzycki Józef „Edukacja dorosłych za granicą”, Toruń 1998.

Temat: Przedmiot badań, zadania, obszary i problemy andragogiki.

Kryteria wyodrębniania i samodzielności dyscyplin naukowych:

1. Wyodrębniamy określony i swoisty przedmiot badań i zainteresowań badawczych,

2. Dostosowana do przedmiotu badań terminologia i nazewnictwo wraz z systemem pojęć i prawidłowości,

3. Dostosowana do przedmiotu badań metodologia w tym metody, techniki, narzędzia itp.

Nauki pedagogiczne - podział:

Andragogika wywodzi się z myśli Aleksandra Kappa który w 1833 roku napisał rozprawę filozoficzną „O wychowaniu w ujęciu Platona”. Jest to cykl kształcenia osób dorosłych. Wywodzi się on z gr. anner w dopełniaczu Andros - dzielny dorosły mężczyzna człowiek + ago - prowadzenie.

Przedmiot badań w znaczeniu szerokim - bada i opisuje wszelkie aspekty aktywności edukacyjnej dorosłych. zainteresowaniami badawczymi jej obejmuje problematykę wychowania, samowychowania, kształcenia i samokształcenia dorosłych.

Przedmiot badań w znaczeniu wąskim - andragogika to subdyscyplina nauk pedagogicznych, której przedmiotem badań i zainteresowań naukowych są cele, przebieg, warunki, skutki i prawidłowości intencjonalnego, świadomego, celowego oraz organizowanego kształcenia i wychowania dorosłych oraz ich samokształcenia i samowychowania.

Zadania andragogiki dotyczą:

1. Sposobów organizacji, prawidłowości przebiegu i wyników procesów edukacyjnych ludzi dorosłych,

2. Wykrywania związków i zależności między procesami edukacyjnymi, czyli procesami kształcenia, samokształcenia, wychowania i samowychowania, oraz określenia i eliminowania zjawisk niepożądanych dla rozwoju osobowości człowieka dorosłego,

3. Dostarczania wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości edukacyjnej w formie postulatów wartościujących i normatywnych,

4. Ustalenia celów i zasad edukacji dorosłych w ścisłych zależnościach z rozwojem społeczno - ekonomicznym kraju. Wytyczenia metod realizacji celów edukacji i określenia ich skuteczności w praktyce, wskazywania sposobów rozwiązywania problemów edukacyjnych oraz opracowania założeń organizacyjnych dla edukacji dorosłych,

5. Wspierania aktywności edukacyjnej ludzi dorosłych oraz stwarzania im warunków do wszechstronnego rozwoju osobowości.

Wykład II - 28.X.2007 r.

Tradycyjnie andragogikę dzielimy na:

1. Andragogikę ogólną - która bada i opisuje cele edukacji dorosłych, politykę oświatową, organizację instytucji edukacyjnych i kulturalnych, metody i techniki oraz narzędzia badań oraz procedury badawcze andragogiki,

2. Dydaktykę dorosłych (dydaktykę andragogiczną) - czyli teorię nauczania - uczenia się dorosłych oraz właściwości procesu samokształcenia dorosłych,

3. Teorię wychowania dorosłych - która bada i opisuje organizację, przebieg i wyniki procesu wychowania i samowychowania ludzi dorosłych,

4. Historię oświaty dorosłych i myśli andragogicznej.

Podział z punktu widzenia instytucji, terenu i zakresu badań andragogicznych andragogikę dzielimy na:

• Andragogikę szkolną - uczenia się dorosłych w formie szkolnej na każdym etapie kształcenia,

• Andragogikę nieszkolną - obejmuje ona swym zasięgiem formy pozaszkolne tzn. kursy, seminaria, konferencje, staże itp.,

• Andragogikę zdrowia - problematyka prozdrowotna i profilaktyka zdrowia,

• Andragogikę pracy - problematyka człowieka i jego edukacja w środowisku pracy. Problematyka badań w tym zakresie to:

1. Wychowanie przez pracę,

2. Wychowanie do pracy,

3. Wychowanie w procesie pracy.

• Andragogikę rolniczą - upowszechnienie wiedzy dotyczącą pracy w rolnictwie (ekonomiczność, rozwiązania unijne, hodowla, uprawa roli),

• Andragogikę działalności kulturalno - oświatowej - interesuję się kierunkami i formami spędzania czasu wolnego,

• Andragogikę wojskową,

• Andragogikę porównawczą - bada i opisuje inne kraje,

• Gerontologię andragogiczną - obejmuje aktywność edukacyjną ludzi starszych.

Cechą andragogiki jest wielokierunkowość badań i rozległość dziedzin badawczych. Dominują badania o charakterze diagnostycznym i diagnostyczno - prognostycznym. Niedostateczne są badania o charakterze instrumentalno - technicznym i wdrożeniowym.

Temat: Dorosły jako podmiot oddziaływań edukacyjnych.

Dorosłość i dojrzałość - z punktu widzenia socjologii (według Zofii Matulki) dorosłość ma dwa wymiary:

1. Wymiar obiektywny - odnosi się do normy społecznej oraz do formy życia ludzkiego określonej ramami chronologicznymi i przyjmuję się to jako normy formalno - prawne.

2. Wymiar subiektywny - który wyraża się w przeżyciach jednostki, która pod wpływem wydarzeń osobistych lub społecznych postrzega siebie jako osobę dorosłą i która uzewnętrznia normy przypisywane tej fazie życia, realizując określony jej wzór.

Z punktu widzenia biologiczno - psychologicznego według Marii Tyszkowej dorosłość to ta część cyklu życia jednostki, która wstępuje po okresie wzrastania i biologicznego dojrzewania organizmu do pełnienia wszystkich istotnych funkcji życiowych. Następuje to pomiędzy 18 a 22 rokiem życia - jest to proces dojrzewania do dorosłości.

Dorosłość - jest kategorią umocowaną w kulturze i cywilizacji ludzkiej, natomiast dojrzałość jest pojęciem przynależnym do świata natury i do świata przyrody.

Punkt widzenia z punktu widzenia psychologii na podstawie Włodzimierza Szewczuka - w oparciu o teorię cech i właściwości człowieka które muszą wystąpić aby być dorosłym jest to że dorosły jest sam odpowiedzialny za siebie, jest niezależnym podmiotem działalności ekonomicznej, sam decyduję o swoim planie życiowym samodzielnie podejmuje trudności w jego realizacji oraz sam odpowiada wobec społeczeństwa za swoją działalność.

Periodyzacja (podział) okresu dorosłości według E, Eriksona:

• Wczesny okres dorosłości między 21 a 34 rokiem życia - dylemat rozwojowy - intymność a izolacja,

• Dorosłość średniego wieku (średnia dorosłość) między 35 a 65 rokiem życia - dylemat rozwojowy to - kreatywność (polega na gotowości przekazywaniu ról społecznych następnemu pokoleniu) a stagnacja,

• Dojrzałość starszego wieku po 65 roku życia - dylemat rozwojowy - integracja ego a rozpacz (pogodzenie się ze śmiercią).

Fazy w życiu mężczyzny (według Eriksona):

Fazy w życiu mężczyzny (według Eriksona):

Wkraczanie w późną dorosłość (IV faza przejściowa)

Kulminacja wieku średniego

Wkraczanie w lata 50 - te

Początek wieku średniego

Wkraczanie w wiek średni ( III faza przejściowa)

stabilizacja

Wkraczanie w lata 30 - te

Debiut w świecie dorosłych - faza nowicjatu w świat dorosłych

Wkraczanie we wczesną dorosłość (II faza przejściowa)

65

IV Różna dorosłość

60

III wiek średni

55

50

45

40

II wczesna dorosłość

35

28

22

17

I dzieciństwo i dorastanie

Według Włodzimierza Szewczuka dorosłość dzieli się na cztery okresy:

1. Okres stabilizacji planu życia - w tym okresie następuje realizm w wytyczaniu celów bliskich, istnieje świadomość możliwości modyfikacji wytyczonych celów,

2. Okres progresywnej ekspansji - czyli gra słów - jest to postępujące zdobywanie i rozwój z punktem możliwości rozwojowych który jest zlokalizowany w różnych wymiarach aktywności człowieka dorosłego. Punkt kulminacyjny (możliwości) z łac. to opus magnum,

3. Okres regresywnej ekspansji z elementami starzenia się,

4. Okres właściwej starości z bilansem życia - następuje uświadomienie (bądź nie) wymiaru i lokalizacji opus magnum (punktu kulminacyjnego).

---