Drogi czuciowe

1. Charakterystyka ogólna.

2. Układ grzbietowo - wstęgowy.

3. Układ przednio - boczny.

4. Drogi czucia nieuświadomionego.

5. Uwagi kliniczne.

Ad 1.

Drogi czuciowe to wstępujące drogi projekcyjne. Dzieli się je na III - neuronowe drogi czucia uświadomionego, i na II - neuronowe drogi czucia nieuświadomionego.

Do dróg czucia nieuświadomionego należy układ grzbietowo - wstęgowy, który przewodzi czucie głębokie, oraz układ przedni - boczny, który przewodzi czucie powierzchowne.

Drogi czucia głębokiego i powierzchownego mają wiele wspólnych cech tj.:

• są III - neuronowe;

• rozpoczynają się swoistymi receptorami na obwodzie;

• drugi neuron tych dróg zawsze ulega skrzyżowaniu, po czym dochodzi do wzgórza;

• ostatni neuron rozpoczyna się w jądrze brzusznym tylno - bocznym wzgórza i dochodzi do ośrodków czuciowych kory (pola 1, 2, 3 wg Brodmanna).

Najważniejszą różnicą w przebiegu tych dróg jest miejsce skrzyżowania II - neuronu, a mianowicie:

• w czuciu głębokim drugi neuron krzyżuje się w rdzeniu przedłużonym jako tzw. skrzyżowanie wstęg;

• w czuciu powierzchownym drugi neuron krzyżuje się na całej długości rdzenia kręgowego (jest ich wiele).

Do czucia nieuświadamianego przez ustrój są drogi II - neuronowe i kończą się w móżdżku, a zatem nie przechodzą ani przez wzgórze ani nie docierają do kory mózgu.

zalicza się tu:

• drogę klinowo - móżdżkową;

• drogi rdzeniowo - móżdżkowe: przednią i tylną.

Ad 2.

Układ ten przewodzi czucie głębokie.

Jego receptorami są ciałka Paccini'ego - Meissner'a w okostnej i ścięgnach. Są one podłączone do dendrytów wysyłanych przez ciało I - neuronu, czyli zwój rdzeniowy (ciało I - neuronu = zwój rdzeniowy). Jego akson wstępuje do sznurów tylnych rdzenia kręgowego przebiegając w nich aż do rdzenia przedłużonego. Tam w jądrze smukłym i klinowatym zaczyna się II - neuron , który od razu przechodzi na drugą stronę (skrzyżowanie wstęg), po czym pnie się w pniu mózgu jako wstęga przyśrodkowa aż do wzgórza; III - neuron rozpoczyna się w jądrze brzusznym tylno - bocznym wzgórza i dochodzi do ośrodków czuciowych kory; w sznurze tylnym rdzenia kręgowego w pęczku smukłym przewodzone jest - czucie głębokie z kończyny dolnej, a w pęczku klinowatym - czucie z kończyny górnej.

Podział receptorów

1. Eksteroreceptory - położone w powłoce wspólnej:

• łąkotki dotykowe in. ciałka Merkla (czucie dotyku);

• ciałka dotyku in. ciałka Meissenera (czucie dotyku);

• ciałka zmysłowe in. ciałka Ruffiniego (czucie ciepła);

• kolby końcowe in. kolby Krausego (czucie zimna);

2. Proprioceptory - położone w mięśniach; ścięgnach; powięziach; torebkach stawowych :

• ciałka blaszkowate in. ciałka Vatera - Pacciniego (czucie głębokie);

• wrzecionka nerwowo - mięśniowe;

• wrzecionka nerwowo - ścięgnowe.

3. Interoceptory - położone w jamach i narządach ciała

• nocyceptory (czucie bólu);

• pressreceptory (ciśnienie krwi);

• chemoreceptory (skład chemiczny krwi).

4. Teleceptory - narządy zmysłów: powonienia; wzroku; przedsionkowo - ślimakowy.

Ad 3.

Receptorami tego układu są termoreceptory i algoreceptory (receptory bólowe), które podłączają się do dendrytów kolejnych neuronów:

I - neuron, którego ciałem jest zwój rdzeniowy, jego neuryt dochodzi do rogów tylnych rdzenia kręgowego;

II - neuron tych dróg rozpoczyna się w rogu tylnych rdzenia kręgowego i od razu przechodzi na drugą stronę do sznura bocznego jako droga rdzeniowo - wzgórzowa boczna, oraz do sznura przedniego jako droga rdzeniowo - wzgórzowa przednia; pierwsza z nich przewodzi ból i temp., druga natomiast czucie delikatnego dotyku; w pniu mózgu obie te drogi przyjmują nazwę - wstęgi rdzeniowej.

III - neuron rozpoczyna się w jądrze brzusznym tylno - bocznym wzgórza, a kończy się w ośrodkach czuciowych kory.

Ad 4.

Drogi te z racji, że nie docierają do kory mózgu, są tylko II - neuronowe.

I - neuronem jest zwój rdzeniowy, którego neuryt kończy się w rdzeniu kręgowym, ale różnie dla każdej z tych trzech dróg, tam też zaczyna się zaczyna się II - neuron.

II - neuron

• w drodze klinowo - móżdżkowej zaczyna się w jądrze klinowatym dodatkowym;

• w drodze rdzeniowo - móżdżkowej tylnej - w jądrze grzbietowym Clarck'a,

• w drodze rdzeniowo - móżdżkowej przedniej - w kom. granicznych rogu przedniego rdzenia kręgowego.

Droga klinowo - móżdżkowa przewodzi nieuświadomione czucie z kończyny górnej, a drogi rdzeniowo - móżdżkowe tj. przednia i tylna z k. dolnej.

Droga klinowo - móżdżkowa jak i jej odpowiednik, czyli droga móżdżkowo - rdzeniowa tylna są nie skrzyżowane, czyli zawiadują stronę ipsilateralną.

Droga móżdżkowo - rdzeniowa przednia również zawiaduje stroną ipsilateralną, krzyżując się 2x tj. na początku - w rdzeniu kręgowym i na końcu - w robaku móżdżku; ich uszkodzenie prowadzi do niezborności móżdżkowej, czyli ataksji.

Ad 5.

Połowicze uszkodzenie rdzenia kręgowego, czyli tzw. zespół Brown - Sequarda daje następujące objawy:

• brak różnicowania dotyku, czucia wibracji i ułożenia w ipsilateralnej stronie w kończynie dolnej (pęczek smukły);

• brak różnicowania dotyku, czucia wibracji i ułożenia w ipsilateralnej stronie w kończynie górnej (pęczek boczny);

• zniesienie czucia i brak odruchów po stronie ipsilateralnej;

• ataksja po stronie ipsilateralnej kończyny dolnej (droga móżdżkowo - rdzeniowa przednia);

• ataksja po stronie kontrlateralnej kończyny dolnej (droga móżdżkowo - rdzeniowo tylna);

• kontrlateralna utrata czucia bólu i temp. poniżej uszkodzenia;

• porażenie wiotkie na poziomie uszkodzenia (róg tylny rdzenia kręgowego);

• obustronna utrata czucia bólu i temp. na poziomie uszkodzenia;

• niewielkie kontralateralne osłabienie mm. proksymalnych tułowia.

Z powyższego zestawienia wynika:

• tzw. rozszczepienie czucia, czyli to, że po stronie uszkodzenia brakuje czucia głębokiego, a występuje powierzchowne;

• po stronie nieuszkodzenia obecność czucia głębokiego przy braku czucia powierzchownego.

1

Wykład XXIV - 17.05.2001r.

---