Wydział Budownictwa Łukasz Majkowski

i Inżynierii Środowiska Gr. B2

Politechniki Gdańskiej

EKONOMICZNA ROLA RZĄDU W GOSPODARCE

Ważniejsze argumenty za ekonomiczną rolą państwa wiążą się zwykle z czynnikami t.j.:

• Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-prawnej. W gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o tworze­nie przez państwo pewnych norm prawnych i instytucji chroniących prawa włas­ności, regulujących funkcjonowanie systemu prywatnej przedsiębiorczości oraz obsługujących rynek.

• Niedoskonałości rynku i konkurencji w praktyce, związane z monopo­lizacją gospodarki i innymi czynnikami (niedoskonała informacja, ograniczona mobilność czynników produkcji), prowadzące do nieprawidłowej alokacji zaso­bów gospodarczych oraz obniżania poziomu dobrobytu społeczeństwa. Rząd może te straty ograniczyć podtrzymując konkurencję, wzmacniając system obiegu informacji, usuwając bariery wejścia na rynek, przeciwdziałając praktykom mo­nopolistycznym itp.

• Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych w zakresie produ­kcji i konsumpcji. Państwo może nakłonić podmioty gospodarcze do pokrywania całości lub części kosztów związanych z ograniczaniem negatywnych skutków ubocznych ich działalności w sferze produkcji lub konsumpcji (np. kosztów instalowania urządzeń zmniejszających zatruwanie środowiska naturalnego lub na­tężenie hałasu), może te koszty wziąć w całości na siebie, a w ostateczności nakazać ograniczenie tej działalności lub wprowadzić jej całkowity zakaz.

• Istnienie dóbr publicznych, takich np. jak: latarnie morskie, chodniki i oświetlenie ulic oraz usługi dostarczane przez armię, policję czy straż pożarną. Ze względu na trudności z egzekwowaniem opłat za korzystanie z tego typu dóbr oraz związane z tym wysokie koszty są one mało opłacalne dla sektora prywat­nego i bez odpowiedniego zaangażowania się państwa mogłyby całkowicie zaniknąć.

• Istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub korzystnych społecznie, których konsumpcja ze względów społecznych jest szczególnie niepożądana (np. narkotyki, alkohol, tytoń) lub szczególnie pożądana (np. niektóre szczepionki czy książki). Państwo mające najlepszy dostęp do in­formacji i instytucji je rozpowszechniających, może próbować te różnice w oce­nach zmniejszać, tworzyć antybodźce lub bodźce do konsumpcji tego typu dóbr (np. wysokie ceny alkoholu i utrudnienia w dostępie do niego lub niskie ceny podręczników szkolnych i dotacje do nich), a w krańcowych sytuacjach może nawet narzucić jednostkom swoją wolę przez zmiany odpowiednich przepisów i ustaw.

• Występowanie takich zjawisk, jak duże wahania aktywności gospo­darczej, bezrobocie, niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych oraz inflacja, które prowadzą do destabilizacji gospodarki, niepewności i marnotrawstwa zaso­bów gospodarczych. Rząd, dysponując wieloma środkami oddziaływania na gospodarkę, może podejmować różnego typu działania stabilizacyjne, ogranicza­jące natężenie tego typu zjawisk oraz ich negatywne skutki ekonomiczne i społe­czne.

• Istnienie pozbawionych opieki ludzi starych, niedołężnych, upośledzo­nych i chorych, którzy nie są w stanie sami sobie poradzić. Oznacza to koniecz­ność niesienia im pomocy przez państwo.

• Powstawanie zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie, różnic do­chodowych i majątkowych, które osłabiają motywację ludzi o niskich docho­dach oraz sprzyjają różnego typu konfliktom i protestom (np. strajkom). Wynika­jące stąd straty mogą przewyższać korzyści związane np. z silną motywacją ludzi o wysokich dochodach. Może to uzasadniać podejmowanie przez państwo działań zmierzających do pewnej redystrybucji dochodów, wyrównywania warunków startu życiowego itp.

Ważniejsze argumenty przeciw aktywnej roli państwa w gospodarce wiązane są m.in. z takimi czynnikami jak:

• pojawianie się stanów nierównowagi na rynku (niedoborów lub nadwy­żek) w wyniku regulacji rządowych, zwłaszcza wtedy, gdy te regulacje rzutują bezpośrednio lub pośrednio na ceny produktów i usług;

• zniekształcone informacje - im większy zakres państwowych regulacji tym bardziej zniekształcone, mniej obiektywne są informacje;

• zmniejszona elastyczność systemu gospodarczego wywołana biurokratyzacją i usztywnieniem procesów decyzyjnych - im większy rozrost biurokracji państwowej i zasięg ingerowania w gospodarkę, tym mniejsza elastyczność systemu;

• wysokie koszty interwencjonizmu państwowego przy równocześnie nie­wielkiej skuteczności wielu działań;

• osłabienie bodźców związanych z rynkiem;

• niereprezentatywność państwa (rządu) - funkcjonariusze państwa mo­gą działać przede wszystkim w interesie własnym, a nie w interesie obywateli;

• ograniczanie wolności jednostki i hamowanie oddolnej inicjatywy.

Ekonomiczne funkcje rządu:

• funkcja alokacyjna, polega na podejmowaniu działań sprzyjają­cych optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Jest oczywiste, że pewne dzia­łania państwa mogą w rzeczywistości wpływać negatywnie na alokację zasobów. Zakładamy tu jednak, że państwo zawsze poszukuje rozwiązań pozytywnych. Ogólnie biorąc w gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o ochronę włas­ności prywatnej oraz o wspomaganie i uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub zastępowanie mechanizmu rynkowego. Zasadniczym zada­niem państwa w tej gospodarce jest raczej rozszerzanie prywatnej przedsię­biorczości i rynku, niż ich ograniczanie przez np. zastępowanie własności pry­watnej własnością publiczną i stosowanie administracyjnych (nierynkowych) me­tod regulowania gospodarki. Jednak istnieje problem wyboru adekwatnych form własności oraz przypisania konkretnych uprawnień posiadaczom poszcze­gólnych obiektów. Istnieje też problem przekształceń własnościowych, czyli zmian form własności, np. z państwowej na prywatną - prywatyzacja lub od­wrotnie - nacjonalizacja. Do istotnych zadań państwa należy więc min.: określanie niezbędnego zakresu własności publicznej, a w ramach tej formy własności poszukiwanie takich rozwiązań instytucjonalno-prawnych, które pozwalają na precyzyjne rozgranicze­nie (o ile to możliwe) praw własności do poszczególnych zasobów między różne społeczności, instytucje itd. Do istotnych zadań państwa (zwłaszcza w odniesieniu do własności prywatnej) należy też wpro­wadzanie rozwiązań instytucjonalno-prawnych sprzyjających nieustannej wymianie praw własności, która stwarza szansę na to, że zasoby gospodarcze trafiają do tych, którzy potrafią je najlepiej wykorzystać. Jeśli chodzi o mechanizm rynkowy, to najważniejszym zadaniem państwa jest wspieranie konkurencji przez działania zbliżające rzeczywiste warunki, w jakich funkcjonują podmioty gospodarcze, do warunków odpowiadających zało­żeniom konkurencji doskonałej. Chodzi w szczególności o usprawnianie systemu obiegu informacji ekonomicznej, zwalczanie struktur i praktyk monopolistycz­nych (ustawodawstwo antymonopolowe i bieżące przeciwdziałanie polityce typu monopolistycznego różnych podmiotów gospodarczych), eliminowanie barier wejścia na rynek itp. Działania tego typu (jeśli są wykonywane dobrze) sprzyjają lepszej alokacji zasobów gospodarczych i maksymalizacji społecznego dobrobytu, gdyż ograniczają skalę błędów w procesie podejmowania decyzji gospodarczych, usprawniają rachunek ekonomiczny oraz utrudniają stosowanie praktyk polegających na niepełnym wykorzystywaniu czynników produkcji przy równoczesnym podnoszeniu cen produktów i usług. W warunkach konkurencji doskonałej siły rynku popychają gospodarkę automatycz­nie do stanów równowagi na rynkach poszczególnych produktów i czynników pro­dukcji (równowaga cząstkowa) oraz równowagi na wszystkich rynkach równocześ­nie (równowaga ogólna), która — przy założeniu, że ludzie zachowują się w spo­sób ekonomicznie racjonalny i nie występują, efekty zewnętrzne oraz dobra publiczne - oznacza optymalne wykorzystanie zasobów gospodarczych, a także maksymalnie możliwy w danych warunkach poziom społecznego dobrobytu. Gospodarka (w któ­rej każdy konsument stara się maksymalizować swoją użyteczność, a każdy produ­cent swój zysk) osiąga wówczas optimum efektywności społecznej, określane często jako optimum w sensie Pareto, czyli stan, w którym nie ma możliwości dokonania takich zmian w sferze produkcji lub dystrybucji dóbr, które poprawiałyby położenie (dobrobyt) choćby jednej jednostki bez pogorszenia położenia kogoś innego. Jeśli tego typu zmiany są możliwe, mówi się zwykle o poprawie (usprawnieniu) w sensie Pareto.

• funkcja stabilizacyjna, polega na podejmowaniu przez państwo dzia­łań stabilizujących gospodarkę przez realizację głównie takich celów, jak: osiągnięcie i utrzymywanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności gospodarczej (wahań koniunktu­ralnych) oraz możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji. Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki państwa. Wyróżnia się zwykle dwa zasadnicze rodzaje polityki makroekonomicz­nej państwa: politykę fiskalną (określaną niekiedy mianem budżetowej) oraz po­litykę monetarną (pieniężną). Polityka fiskalna polega głównie na manipulowa­niu poziomem podatków płaconych przez społeczeństwo i wydatków państwa, natomiast polityka monetarna - na manipulowaniu przez bank centralny (w imieniu państwa) stopą wzrostu podaży pieniądza. Podatki obniżają dochody i ograniczają wydatki prywatne na konsumpcję indywidualną, a ponadto wpływają na inwestycje, potencjalną produkcję i zatrudnienie. Wydatki państwa wpływają m.in. na wielkość konsumpcji zbiorowej. Zmiany w podaży pieniądza (ilości pie­niądza w obiegu) wpływają z kolei na zmiany stóp procentowych, a pośrednio na inwestycje, budownictwo mieszkaniowe oraz eksport i import.

• funkcja redystrybucyjna, polega przede wszystkim na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami. Głównymi instrumentami realizacji omawianej tu funkcji państwa są: system podatkowy (w tym zwłaszcza tzw. podatek progresywny), wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego typu opłat i cen. Głów­nymi formami pomocy ze strony państwa są różnego typu świadczenia pieniężne (płatności transferowe), w tym świadczenia dofinansowywane przez państwo (np. emerytury i renty, zasiłki inwalidzkie i chorobowe, zasiłki dla bezrobotnych) oraz świadczenia finansowane w całości przez państwo (np. zasiłki dla osób o niskich dochodach, zasiłki dla osób niepełnosprawnych, dodatki rodzinne, dodatki miesz­kaniowe), a także świadczenia w naturze, np. świadczenia tego typu w ramach powszechnej służby zdrowia i oświaty. Redystrybucyjna funkcja państwa wzbudza nieco mniejsze kontrowersje niż dwie wyżej omówione funkcje, zwłaszcza zaś funkcja stabilizacyjna. Sposób re­alizacji redystrybucyjnej funkcji państwa prowadzi jednak często do sprzeczności między tzw. sprawiedliwością społeczną a efektywnością ekonomiczną. Źle skon­struowany oraz zbyt rozbudowany system ubezpieczeń i świadczeń społecznych podcina system motywacji do pracy i wywołuje problemy z jego dalszym finan­sowaniem, z kolei same świadczenia nie zawsze trafiają do tych, którzy ich naj­bardziej potrzebują. Wskazują na to doświadczenia wielu wysoko rozwiniętych krajów, a w pewnym stopniu także doświadczenia Polski.

Aspekt realny ekonomicznej roli rządu - wyraża się głównie w tym, że różne agendy, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe prowadzą określoną dzia­łalność gospodarczą. Jest on zdeterminowany zwłaszcza zakresem własności pub­licznej w danym kraju (a mówiąc ściślej, wielkością majątku publicznego) oraz liczbą i efektywnością działania pracowników sektora publicznego. Państwo dzię­ki swoim agendom, instytucjom i przedsiębiorstwom jest dziś w wielu krajach m.in. wielkim dostawcą różnych produktów i usług oraz wielkim pracodawcą.

Aspekt regulacyjny ekonomicznej roli rządu - wyraża się przede wszy­stkim we wpływie państwa na działalność innych podmiotów gospodarczych. Państwo oddziałuje na przebieg procesów gospodarczych ustanawiając pewne in­stytucje i normy prawne wyznaczające stosunkowo trwałe reguły prowadzenia działalności gospodarczej oraz dokonując różnego typu bieżących interwencji w funkcjonowanie innych podmiotów gospodarczych, w szczególności przedsię­biorstw. Ten aspekt roli państwa w gospodarce zdeterminowany jest m.in. „wy­dolnością" różnych agend i instytucji państwa regulujących życie gospodarcze oraz preferowanym przez nie modelem (wizją) roli państwa w gospodarce. Jeśli zaś chodzi o bieżące interwencje i regulacje, to związane są one przede wszy­stkim z polityką gospodarczą państwa, z jej celami i środkami ich realizacji.

Najczęściej współcześnie wykorzystywanym syntetycznym wskaźnikiem roli rządu w gospodarce danego kraju, jest udział wydatków państwowych w produkcie krajowym (lub narodowym) brutto. Od­zwierciedla on w jakiejś mierze obydwa aspekty roli państwa w gospodarce, gdyż działalność państwa i w sferze realnej, i w sferze regulacyjnej wiąże się z określonymi wydatkami (kosztami), chociażby np. z wydatkami na płace czoło­wych funkcjonariuszy i szeregowych pracowników aparatu oraz sektora państwo­wego.

Teoretyczne koncepcje roli rządu w gospodarce:

• Klasyczny liberalizm i koncepcja „państwa-minimum"

Punktem odniesienia większości współczesnych koncepcji roli państwa w gospodarce jest sformułowana jeszcze przez ekonomię klasyczną koncepcja „państwa-minimum". Ekonomiści klasyczni, w szczególności A. Smith oraz D. Ricardo, eksponowali prywatną inicjatywę, przedsiębiorczość i osobiste intere­sy jednostek. Zdawali sobie jednak sprawę z tego, że swobodna, niczym nie skrę­powana działalność przedsiębiorczych jednostek sama przez się nie gwarantuje pełnej harmonii ich interesów z interesem ogólnym. Zgodność tych interesów zapewnia, według nich, dopiero „niewidzialna ręka" rynku. To właśnie samo­czynnie działający mechanizm rynkowy sprawia, że podyktowane egoizmem działania poszczególnych przedsiębiorców stają się ostatecznie dobroczynne dla ogółu. Jednakże rynek działa dobrze dopiero wtedy, gdy w społeczeństwie i w gospodarce panują sprawiedliwe prawa i porządek, a konkurencja nie jest ograni­czana przez monopole. Te prawa, podobnie zresztą jak sam rynek i konkurencja, nie wynikają z odwiecznego „porządku naturalnego", lecz są dziełem ludzi. I tu pojawia się miejsce na rolę państwa.

Państwo nie powinno, ich zdaniem, ograniczać przez swoje bezpo­średnie ingerencje inicjatywy poszczególnych jednostek oraz działania mechani­zmu rynkowego. Powinno chronić konkurencję, a także tworzyć taką infrastruktu­rę instytucjonalno-prawną, która zapewniałaby możliwie stabilne „reguły gry" i pożądane społecznie działanie sił rynkowych. W sumie, w świetle tej koncepcji, państwo powinno być silne, ale równocześnie jego ekonomiczne funkcje powinny być sprowadzone do niezbędnego minimum.

• Nurt interwencjonistyczny

Nurt interwencjonistyczny był przede wszystkim reakcją na niedoskonałości rynku. Były one dostrzegane od dawna, ale prawdziwy przełom przyniosła dopie­ro teoria J.M. Keynesa. Zasadniczy postulat tego autora, mówiący o konieczno­ści aktywnego uczestnictwa państwa w rozwiązywaniu problemów wywołanych słabościami rynku, dosyć szybko zyskał sobie popularność. Ponieważ główną przyczyną niepełnego zatrudnienia jest, według Keynesa, niedostateczny popyt globalny, należy dążyć do jego zwiększenia. Aby to osiągnąć, państwo może wykorzystać różne środki. Przede wszystkim może zastosować politykę względnej obfitości pieniądza i niskiej stopy procentowej. Tego rodzaju polityka sprzyja inwestycjom, a inwestycje oznaczają nowe miejsca pracy. Równocześnie polityka wzmożonej emisji taniego pieniądza nie musi, jego zdaniem pro­wadzić do inflacji tak długo, jak długo istnieje bezrobocie. Następnym posunię­ciem zalecanym przez Keynesa jest zwiększenie inwestycji publicznych. Roboty publiczne (np. regulacja rzek, budowa dróg, szkół i innych obiektów użyteczno­ści publicznej), zwiększają popyt, przy czym dzięki mechanizmom mnożnikowym efekt ich działania może być re­latywnie duży. Keynes opowiadał się raczej za polityką stosunkowo stabilnych płac nominalnych, nawet gdyby miało to oznaczać spadek płac realnych. Inne środki zalecane przez Keynesa to polityka redystrybucji dochodów (progresywne opodatkowanie wysokich dochodów, ulgi dla inwestorów, zasiłki dla bezrobotnych i ludzi o szczególnie niskich dochodach itd.) prowadzona na nieko­rzyść rentierów i na korzyść pracowników najemnych oraz tych przedsiębiorców, którzy podejmują duże inwestycje, a także niektóre formy umiarkowanego pro­tekcjonizmu, np. działania zmierzające do ograniczenia importu.

• Neoliberalizm

Współczesne kierunki liberalne charakteryzuje przede wszystkim głęboka wiara w system prywatnej przedsiębiorczości i wolny, konkurencyjny rynek oraz niechęć do rozszerzania ekonomicznych funkcji państwa. Neoliberałowie po­dzielają klasyczną koncepcję „państwa-minimum" oraz opowiadają się za istotną rolą państwa w tworzeniu i podtrzymywaniu dostosowanego do wymogów rynko­wej gospodarki ładu instytucjonalno-prawnego.

Monetaryzm - głosi, że państwo powinno zrezygnować z polityki krótkookresowego regulowania koniunktury typu keynesistowskiego (stymulowanie popytu w celu ograniczenia bezrobocia itp.). Polityka ta zakłóca bowiem naturalną grę sił rynkowych i przynosi z reguły skutki odwrotne do za­mierzonych. Wiąże się to m.in. z występowaniem opóźnień w procesie przygoto­wywania i realizacji konkretnych przedsięwzięć polityki gospodarczej, a także z kształtowaniem się oczekiwań podmiotów gospodarczych. Bieżąca polityka ekonomiczna powinna być nastawiona głównie na zapewnienie minimum płynności i elastyczności w gospodarce.

Nowa ekonomia klasyczna, określana też cza­sami mianem skrajnego monetaryzmu, poddaje krytyce nie tylko keynesistów, lecz także „umiarkowanych" monetarystów. Stoi ona na stanowisku, że aktywna polityka stabilizacyjna jest nieskuteczna w okresie zarówno długim, jak i krót­kim, gdyż państwo nie jest w stanie trwale oddziaływać na wielkości realne, takie jak produkcja czy zatrudnienie. Ich zdaniem, przedsiębiorstwa i gospodar­stwa domowe nie ulegają iluzji pieniężnej ani w długim, ani w krótkim okresie i podejmują decyzje biorąc pod uwagę wyłącznie wielkości realne.

Szkoła neoaustriacka postuluje, aby państwo koncentro­wało uwagę na ochronie własności prywatnej i konkurencji oraz wspomaganiu systemu obiegu informacji ekonomicznej. Wolny rynek jest, według przedstawi­cieli tej szkoły, najlepszym mechanizmem alokacji zasobów i zarazem najle­pszym źródłem prawdziwej informacji. Państwo nie może zastąpić rynku m.in. dlatego, że nie dysponuje wystarczającym zasobem wiarygodnej informacji, a na­wet gdyby nim dysponowało, nigdy nie będzie w stanie go dobrze wykorzystać z powodu sztywności struktur biurokracji państwowej i innych czynników

Ekonomia podaży traktuje ingerencję państwa jako jeden z najważniejszych czynników zewnętrznych zakłócających działanie mechanizmu rynkowego. Gospodarka nie rozwija się sama przez się czy też wskutek oddziaływania państwa, ale dzięki ludzkiej przedsiębiorczości. Dlatego też, twierdzą przedstawiciele ekonomii podaży, trzeba uwolnić gospodarkę od swoistego ograniczenia, jakie nakłada na nią państwo. To uwolnienie należy rozpocząć od redukcji podatków i reformy systemu podatkowego. Zbyt wysokie podatki hamują bowiem inwestycje i wpływają negatywnie na tempo wzrostu gospodar­czego. Im mniej wygenerowanych przez sektor prywatny dochodów będzie prze­chodzić przez budżet państwa (zwłaszcza na cele socjalne), tym sprawniej będzie funkcjonował rynek i tym mniej zakłóceń wystąpi w gospodarce.

Ekonomiczna teoria polityki, inaczej teoria wyboru publicznego, której istotą jest zastosowa­nie metod analizy ekonomicznej do badań nad podejmowaniem decyzji politycznych, przynosi nowe spojrzenie na takie instytucje jak państwo, rząd, partie polityczne i związki zawodowe oraz wzmacnia na ogół argumentację neoliberałów. Zdaniem przedstawicieli tej teorii, instytucje tego typu mogą być „niesprawne", tak samo jak rynek. Efektywność ich działania trzeba zatem badać i oceniać stosując podobne metody i kryteria oceny jak w przypadku rynku.

Teoria biurokracji rozwija tezę, że struktury biurokratyczne (które przewa­żają w sektorze publicznym) nieuchronnie prowadzą do nieracjonalnego wyko­rzystania zasobów, niepotrzebnych wydatków i permanentnej nadprodukcji usług publicznych.

Teoria politycznego cyklu koniunkturalnego, która jest prezento­wana nieco dokładniej w rozdziale czternastym, sugeruje, że istnieje pozytywny związek przyczynowo-skutkowy między politycznym cyklem wyborczym a cy­klem gospodarczym.

• Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej

Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej (w skrócie SGR) jest konce­pcją modelu gospodarki wolnorynkowej z nowoczesnym, realistycznie pomyśla­nym systemem zabezpieczeń społecznych. W kwestiach ściśle gospodarczych koncepcja ta nie wykracza zbytnio poza typowe propozycje nurtu liberalnego, natomiast dość dużą oryginalnością odznaczają się zawarte w niej propozycje do­tyczące problemów socjalnych.

Jeśli chodzi o bieżącą politykę ekonomiczną państwa, to powinna ona być, według przedstawicieli koncepcji SGR, bardzo umiarkowana, przy czym akcent powinien być położony na politykę pieniężno-kredytową, nastawioną głównie na zwalczanie inflacji, oraz na politykę antymonopolową, nastawioną na zwalczanie monopoli i praktyk monopolistycznych. Twórcy koncepcji SGR dzielą często interwencje państwa na zachowawcze i dostosowawcze, a także zgodne i niezgodne z rynkiem. Wykluczają posługiwanie się przez państwo interwencjami zachowawczymi, które utrwalają istniejącą strukturę gospodarczą, a polegają np. na stosowaniu dotacji dla nierentownych firm lub gałęzi produkcji. Dopuszczają inwerwencje dostosowawcze, np. różne­go typu programy restrukturyzacji, które umożliwiają podmiotom gospodarczym przeżywającym pewne trudności dostosowanie się do wymogów gospodarki ryn­kowej. Interwencje niezgodne z rynkiem, takie np. jak administracyjne ustala­nie cen lub określanie limitów ich wzrostu, wyznaczanie płac minimalnych, bez­pośrednia reglamentacja surowców czy środków finansowych, powinny być — ich zdaniem — zaniechane. Natomiast mogą być stosowane interwencje zgodne z rynkiem, takie np. jak stosowanie ceł oraz regulowanie kursów waluty krajo­wej w stosunku do walut innych krajów, które nie znoszą samoczynnie działają­cego mechanizmu rynkowego.

• Teoria i praktyka „państwa dobrobytu"

Koncepcja państwa dobrobytu, nie jest ele­mentem jakiegoś odrębnego, zwartego kierunku w teorii ekonomii. Jest zbiorem poglądów, pomysłów i postulatów zaczerpniętych z różnych kierunków teoretycznych.

Jeśli chodzi o praktykę państwa dobrobytu, to kształtowała się ona stopniowo, na podstawie doświadczeń wielu kra­jów. Oczywiste jest, że dobrobyt danego społeczeństwa zależy od wielu czyn­ników, a działalność samego państwa jest tylko jednym z nich i to niekoniecznie najważniejszym. Inne główne czynniki wpływające na dobrobyt to:

• Ogólna efektywność systemu społeczno-gospodarczego w danym kraju

• Efektywność rynku pracy

• Prywatne ubezpieczenia oraz zasoby majątkowe i oszczędności

• Dobrowolna działalność dobroczynna osób prywatnych i instytucji

Ważne znaczenie ma sam sposób dostarczania pomocy przez państwo. Może on być bardzo zróżnicowany, państwo może być np. głównym organizatorem pomo­cy, a niekoniecznie głównym producentem środków przeznaczonych na pomoc.

BIBLIOGRAFIA:

„PODSTAWY EKONOMII” - Roman Milewski, PWN Warszawa 2001

---